Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công; đánh giá, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện trường ĐH Y Khoa Thái Nguyên,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HẠNH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HẠNH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Văn Quyết THÁI NGUYÊN - 2016
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu độc lập của bản thân với sự giúp đỡ của người hướng dẫn khoa học. Những thông tin, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn được thực hiện nghiêm túc, mọi số liệu được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và khách quan. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hạnh
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, tới tất cả các thầy, cô giáo đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Trần Văn Quyết - người đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài thạc sỹ. Tôi xin chân thành cảm ơn tới các đồng chí, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên khích lệ để tôi hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hạnh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................... vii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4 5. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 4 6. Bố cục luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN CÔNG LẬP ....................................... 6 1.1. Cơ sở lý luận về đơn vị sự nghiệp công lập ............................................... 6 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập ................................. 6 1.1.2. Vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập .................................................... 7 1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập ....................................................... 8 1.2. Nội dung công tác quản lý tài chính tại bệnh viện công lập ...................... 8 1.2.1. Khái niệm về tài chính và quản lý tài chính tại bệnh viện ...................... 8 1.2.2. Quản lý tài chính bệnh viện .................................................................. 10 1.2.3. Sự cần thiết phải hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện ................ 12 1.2.4. Đặc điểm quản lý tài chính bệnh viện ..................................................... 13 1.2.5. Nội dung của công tác quản lý tài chính bệnh viện công lập ............... 14 1.2.6. Vai trò của quản lý tài chính bệnh viện ................................................ 19
iv 1.2.7. Công tác quản lý các nguồn lực tài chính ............................................. 21 1.2.8. Các công cụ quản lý tài chính tại bệnh viện công lập ........................... 24 1.2.9. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý tài chính ở bệnh viện công lập ........................................................................................................... 26 1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính có hiệu quả tại một số các bệnh viện công lập ........................................................................................................... 29 1.3.1. Những quy định về quản lý tài chính Bệnh viện của Việt Nam ........... 29 1.3.2. Kinh nghiệm ở các bệnh viện của Việt Nam ........................................ 34 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên .................................................................................................... 35 Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 37 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 37 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................... 37 2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 38 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 40 2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá công tác lập dự toán .................................................. 40 2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá công tác thực hiện dự toán ........................................ 40 2.3.3. Chỉ tiêu đánh giá kết quả công tác quyết toán ...................................... 40 2.3.4. Chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý nguồn lực tài chính ........................ 41 2.3.5. Chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý chi .................................................. 42 2.3.6. Chỉ tiêu đánh giá công tác trích lập và sử dụng quỹ ............................. 43 Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN45 3.1. Tổng quan về Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ... 45 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 45 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ......................................................................... 46 3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy .......................................................................... 47
v 3.1.4. Một số kết quả đạt được ........................................................................ 48 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên .......................................................................... 49 3.2.1. Tình hình tổ chức xây dựng dự toán thu chi của Bệnh viện ................. 49 3.2.2. Tình hình triển khai thực hiện dự toán thu chi .......................................... 53 3.2.3. Tình hình thanh tra, kiểm tra việc thực hiện dự toán thu chi ................ 66 3.2.4. Tình hình quyết toán và đánh giá .......................................................... 67 3.3. Thực trạng sử dụng các công cụ quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ......................................................... 68 3.3.1. Hệ thống chính sách pháp luật của nhà nước ........................................ 68 3.3.2. Công tác kế hoạch .................................................................................. 69 3.3.3. Quy chế chi tiêu nội bộ ......................................................................... 70 3.3.4. Công cụ hạch toán, kế toán, kiểm toán ...................................................... 74 3.3.5. Kiểm tra, thanh tra................................................................................. 75 3.3.6. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ......................................................... 76 3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ............................................................ 77 3.4.1. Nhân tố thuộc về môi trường vĩ mô ...................................................... 77 3.4.2. Nhân tố bên trong của bệnh viện .......................................................... 79 3.5. Những nhận xét, đánh giá sau khi phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ...................... 82 3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 84 3.5.2. Những tồn tại và nguyên nhân .............................................................. 85 Chương 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .................................................................................. 90 4.1. Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ............................................................................................. 90
vi 4.1.1. Yêu cầu đối với việc hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y khoa ................................................................................................. 90 4.1.2. Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa ..... 91 4.1.3. Một số mục tiêu cần đạt trong công tác quản lý tài chính ở bệnh viện trong thời gian tới ............................................................................................ 93 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ......................................................................... 95 4.2.1. Hoàn thiện hệ thống luật pháp tạo môi trường pháp lý cho quản lý nhà nước đối với Bệnh viện ................................................................................... 95 4.2.2. Giải pháp xây dựng và thực hiện dự toán thu chi ................................. 96 4.2.3. Giải pháp khai thác nguồn tài chính...................................................... 97 4.2.4. Giải pháp sử dụng nguồn tài chính của Bệnh viện ............................. 101 4.3. Điều kiện để hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ........................................................................ 105 4.3.1. Về cơ chế, chính sách của Nhà nước .................................................. 105 4.3.2. Về phía cơ quan quản lý chủ quản ...................................................... 105 KẾT LUẬN .................................................................................................. 107 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ ................................................. 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế CHXHCN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CSSK : Chăm sóc sức khỏe DVYT : Dịch vụ y tế GDP : Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) KCB : Khám chữa bệnh NSNN : Ngân sách nhà nước TTB : Trang thiết bị TX : Thường xuyên XDCB : Xây dựng cơ bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Một số kết quả đạt được của Bệnh viện trường Đại học Y Khoa năm 2013 - 2015 ...................................................................... 49 Bảng 3.2: Các khoản thu dự kiến của bệnh viện từ các hoạt động khám chữa bệnh ............................................................................... 50 Bảng 3.3: Dự toán nguồn thu của Bệnh viện ............................................. 51 Bảng 3.4: Dự toán sử dụng kinh phí cho hoạt động của Bệnh viện .............. 53 Bảng 3.5: Kết quả thực hiện thu thực tế dựa theo các nguồn hình thành ...... 54 Bảng 3.6: Thực trạng sử dụng kinh phí cho hoạt động của Bệnh viện Trường Đại học Y khoa từ năm 2013 - 2015 .......................................... 55 Bảng 3.7: Các quỹ của Bệnh viện trường Đại học Y khoa .......................... 59 Bảng 3.8: Thực trạng biến động vật tư, tài sản của Bệnh viện trường Đại học Y Khoa ................................................................................... 63 Bảng 3.9: Kết quả thực hiện so với dự toán thu chi của Bệnh viện Trường Đại học Y khoa từ năm 2013 - 2015 ................................................ 83 Bảng 4.1: Dự báo nguồn thu của bệnh việnnăm 2016 - 2017 ...................... 94
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ........................................................................... 47
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua hệ thống y tế Việt Nam được đánh giá là có những bước phát triển mạnh mẽ. Những thành tựu đạt được của y tế là kết quả của quá trình đổi mới và phát triển của đất nước, trong đó có đổi mới hệ thống y tế. Thời gian trước đây chúng ta quan niệm y tế, giáo dục … là các lĩnh vực “phi sản xuất vật chất”, có nghĩa đối lập với lĩnh vực sản xuất vật chất như nông nghiệp, công nghiệp. Chính quan điểm sai lầm này đã kéo theo sự đầu tư thấp vì xem như đầu tư vào các lĩnh vực này là tiêu tốn nguồn lực của Nhà nước mà không sáng tạo ra giá trị và giá trị sử dụng. Các bệnh viện, cơ sở y tế chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp thu đủ, chi đủ. Chuyển sang kinh tế thị trường chúng ta đã có những thay đổi căn bản trong nhận thức, quan điểm về ngành y tế. Ngành y tế được coi là một ngành trong hệ thống kinh tế quốc dân và thuộc nhóm ngành dịch vụ phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội. Nói cách khác, ngành y tế có đóng góp vào GDP của đất nước. Đầu tư cho y tế không phải là tiêu phí mà là đầu tư cơ bản, đầu tư cho phát triển. Theo quan điểm mới, bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ nhưng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ bởi hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Đơn vị kinh tế dịch vụ thông qua các hoạt động dịch vụ của mình để có thu nhập và tích cực hoạt động không vì doanh lợi. Xuất phát từ quan niệm mới trên, Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản trong cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong chương trình nghị sự cải cách tài chính công [19]. Đó là: Thứ nhất, thay cho việc cấp kinh phí theo số lượng biên chế như hiện nay bằng việc tính toán kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động, hướng vào kiểm soát đầu ra, chất lượng chi tiêu theo mục tiêu cho đơn giản hơn, tăng quyền chủ động cho đơn vị sử dụng ngân sách [20].
2 Thứ hai, xoá bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin- Cho”, thực hiện chế độ tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải thực hiện, mức hỗ trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự trang trải. Thứ ba, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước phát triển trong các lĩnh vực giáo dục, y tế. Khuyến khích liên doanh và đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào lĩnh vực này. Thực tế trên đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện vừa phải đảm bảo các mục tiêu tài chính vừa đảm bảo tính hiệu quả, công bằng trong chăm sóc sức khoẻ. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khoá quyết định sự thành công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện; quyết định sự tụt hậu cũng như phát triển của bệnh viện. Song song với các chiến lược huy động nguồn lực tài chính cho ngành y tế cũng cần phải có các chính sách nhằm quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính một cách có hiệu quả. Điều này đòi hỏi ngành y tế nói chung và cụ thể là các đơn vị sự nghiệp công lập - nơi trực tiếp nhận các nguồn lực tài chính này phải có cơ chế quản lý tài chính phù hợp. Bên cạnh đó khi nghiên cứu công tác quản lý tài chính trong các bệnh viện nói chung và tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên nói riêng cho thấy vẫn còn những hạn chế trong công tác tổ chức xây dựng dự toán thu chi, thực hiện dự toán thu chi và phương pháp lập dự toán thu chi của bệnh viện. Xuất phát từ những yêu cầu về lý luận và thực tiễn, nhận thức được tầm quan trọng, tính cấp thiết của vấn đề, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên” cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về quản lý tài chính bệnh viện đã được một số nhà khoa học trong lĩnh vực kinh tế y tế quan tâm. Phổ biến các nghiên cứu này được
3 công bố trong các tài liệu giảng dạy của ngành y tế. Có thể nêu lên một số công trình chủ yếu như sau: - Trần Tấn Trâm (2011): Quản lý tài chính bệnh viện tại thành phố Hồ chí Minh, Tăng “vốn” và bảo toàn “trị giá vốn”, trong cuốn Quản lý bệnh viên, Bộ Y tế, NXB Y học, năm 2001, đã phân tích các đặc điểm của tài chính bệnh viện, phân tích đầu vào, đầu ra tài chính bệnh viện các quy định, quy trình chi tiêu và đề xuất hướng quản lý tài chính bệnh viện [21]. - Trong cuốn Tổ chức và Quản lý y tế do NXB y học xuất bản năm 2014 đã nêu lên đặc điểm, nội dung, các nguyên tắc quản lý tài chính và vật tư y tế [18] . -Phạm Trí Dũng ,Những vấn đề trong quản lý các bệnh viện công và tư nhân tại Việt Nam, Bài giảng, đã đề cấp đến những vấn đề quản lý bệnh viện, chỉ ra được những thành công của bệnh viện công được tằng quyền tự chủ như tăng quyền lực và trách nhiệm, thay đổi và sắp xếp lại bộ máy, sử dụng hiệu quả hơn nguồn nhân lực, tăng nguồn thu tài chính đáng kể, chủ động huy động vốn, mở rộng đầu tư nâng cấp, tăng tính cạnh tranh trong hoạt động [17]. Nhìn chung các công trình đã công bố đề cập đến những khía cạnh khác nhau về quản lý tài chính bệnh viện. Tuy nhiên nghiên cứu vấn đề này kể từ cơ sở lý thuyết, đến phân tích hoạt động thực tiễn và khuyến nghị hướng hoàn thiện vẫn còn chưa có tính hệ thống. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công.
4 - Đánh giá, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện trường ĐH Y Khoa Thái Nguyên. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa trong những năm tới. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Trên cơ sở lý luận chung, luận văn tập trung nghiên cứu các hoạt động của công tác quản lý tài chính và cách thức quản lý tài chính ở Bệnh viện trường Đại học Y Khoa. Cơ chế, chế độ quản lý tài chính của Nhà nước đối với đơn vị sự nghiệp công được giới hạn trong các văn bản hiện hành của Nhà nước. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung đánh giá công tác quản lýtài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên bao gồm: xây dựng dự toán thu chi; thực hiện dự toán thu chi; thanh tra, kiểm tra thực hiện dự toán; quyết toán và đánh giá. Phạm vi không gian: Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên Phạm vi thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên trong khoảng thời gian từ năm 2013 đến năm 2015. 5. Những đóng góp của luận văn - Góp phần hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý tài chính tại các bệnh viện công trong điều kiện kinh tế thị trường. - Phân tích kinh nghiệm từ các bệnh viện ở cá c cơ sở y tế công lập để cung cấp thêm cơ sở thực tiễn của lý thuyết quản lý tài chính bệnh viện nói chung.
5 - Chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong quản lý tài chính đối bệnh viện với Bệnh viện Trường Đại họcY Khoa- Đại học Thái Nguyên hiện nay. - Đề xuất các phương hướng và giải pháp mang tính khả thi nhằm tăng cường quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại họcY Khoa- Đại học Thái Nguyên những năm tới. 6. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính của bệnh viện công lập Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên
6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập * Khái niệm: Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức được thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp. Hoạt động sự nghiệp là những hoạt động cung cấp dịch vụ công cho xã hội nhằm duy trì và đảm bảo sự hoạt động bình thường của xã hội. Hoạt động sự nghiệp không trực tiếp tạo ra của cải vật chất nhưng nó tác động trực tiếp tới lực lương sản xuất và quan hệ sản xuất, có tính quyết định năng suất lao động xã hội. Những hoạt động sự nghiệp mang tính chất phục vụ là chủ yếu và không nhằm mục tiêu lợi nhuận [13]. Theo quy định tại Luật viên chức 2010 thì đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước. Theo thông tư số 12/2012/TT - BTC ban hành ngày 06/2/2012 đơn vị sự nghiệp công lập được xác định dựa trên những tiêu chuẩn sau: - Có văn bản quyết định thành lập đơn vị sự nghiệp của cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương hoặc địa phương. - Được Nhà nước cấp kinh phí và tài sản để hoạt động, thực hiện nhiệm vụ chính trị; chuyên môn và thực hiện một số khoản thu do chế độ nhà nước quy định.
7 - Có tổ chức bộ máy, biên chế và bộ máy quản lý tài chính kế toán theo chế độ Nhà nước quy định được chủ động sử dụng biên chế được cấp có thẩm quyền giao. - Có mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước để ký gửi các khoản thu chi tài chính. * Đặc điểm của các đơn vị sự nghiệp công lập: - Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. - Kết quả của hoạt động sự nghiệp chủ yếu là tạo ra các dịch vụ công, phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình tái sản xuất xã hội. - Hoạt động sự nghiệp trong các đơn vị sự nghiệp công lập luôn đươc gắn liền và bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội của nhà nước. 1.1.2. Vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập - Cung cấp các dịch vụ công về giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục, thể thao… có chất lượng cao cho xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. - Thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao như: đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng và trình độ cao; khám chữa bệnh, bảo vệ sức khỏe người dân, nghiên cứu và ứng dụng các kết quả khoa học, công nghệ; cung cấp các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật… phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. - Đối với từng lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, các đơn vị sự nghiệp công lập đề có vai trò chủ đạo trong việc tham gia đề xuất và thực hiện các đề án, chương trình lớn phục vụ sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. - Thông qua hoạt động thu phí, lệ phí theo quy định của nhà nước đã góp phần tăng cường nguồn lực, đẩy mạnh đa dạng hóa và xã hội hóa nguồn lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
8 1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.3.1. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo nguồn thu Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp: + Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên. + Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được NSNN cấp. + Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do NSNN bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động. 1.1.3.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo nội dung hoạt động - Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động: + Đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo + Đơn vị sự nghiệp y tế + Đơn vị sự nghiệp văn hóa thông tin + Đơn vị sự nghiệp thể dục, thể thao + Đơn vị sự nghiệp phát thanh, truyền hình + Đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ, môi trường + Đơn vị sự nghiệp kinh tế + Đơn vị sự nghiệp khác 1.2. Nội dung công tác quản lý tài chính tại bệnh viện công lập 1.2.1. Khái niệm về tài chính và quản lý tài chính tại bệnh viện Tài chính là một hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối và sử dụng dưới hình thức giá trị nguồn của cải vật chất xã hội, thông qua đó các quỹ tiền tệ tập trung và không tập trung được hình thành và sử dụng nhằm đạt được các mục tiêu về tái sản xuất và thoả mãn nhu cầu đời sống của các cá nhân và cộng đồng.
9 Với ý nghĩa đó, “Tài chính bệnh viện là hệ thống các quan hệ phân phối và sử dụng dưới hình thức tiền tệ nguồn của cải vật chất của xã hội, thông qua đó hình thành các quỹ tập trung và không tập trung nhằm đảm bảo cho bệnh viện thực hiện được các chức năng nhiệm vụ của mình”. [22] Về cơ bản, tài chính bệnh viện là tài chính của đơn vị cơ sở, một bộ phận của hệ thống tài chính quốc gia hoạt động trong lĩnh vực y tế. Nó phản ánh mối quan hệ giữa 4 chủ thể cơ bản trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân đó là: - Người cung cấp dịch vụ, - Người sử dụng dịch vụ, - Người thanh toán trung gian - Và Chính phủ. Người cung cấp DVYT (Bệnh viện): Người cung cấp DVYT giữ vai trò đảm bảo các dịch vụ y tế cho nhân dân và nhận tiền từ người sử dụng dịch vụ hay người thanh toán trung gian. Người sử dụng dịch vụ y tế: Người sử dụng dịch vụ y tế giữ vai trò nhận (hưởng) các dịch vụ và thanh toán trực tiếp hay gián tiếp cho bệnh viện, người cung cấp dịch vụ y tế. Người sử dụng dịch vụ y tế có thanh toán một phần hoặc toàn bộ giá thành của dịch vụ, phần còn lại có thể do Chính phủ, người thanh toán trung gian hoặc một quỹ nào đó khác thanh toán tuỳ theo quy định. Người thanh toán trung gian: Người thanh toán trung gian giữ vai trò nhận tiền người sử dụng dịch vụ y tế hay từ Chính phủ để thanh toán cho người cung cấp dịch vụ y tế. Chính phủ: Chính phủ giữ vai trò ban hành luật pháp, giám sát và điều hành tài chính giữa người cung cấp dịch vụ và người sử dụng dịch vụ thông qua chính sách, nội dung chi của ngân sách quốc gia và các quy định về kiểm soát hoạt động chu chuyển và thanh toán tiền tệ trong hệ thống tài chính.