Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài luận văn nghiên cứu về các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động dịch vụ TCVM của Quỹ CCM sẽ góp phần bổ sung vào hệ thống lý thuyết về chất lượng hoạt động TCVM cho thị trường Việt Nam. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp Quỹ CCM xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động TCVM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  BÙI TẤN ĐẠT NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA QUỸ TRỢ VỐN XÃ VIÊN HỢP TÁC XÃ TP.HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh - 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH  BÙI TẤN ĐẠT NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA QUỸ TRỢ VỐN XÃ VIÊN HỢP TÁC XÃ TP.HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ MỘNG TUYẾT Thành phố Hồ Chí Minh - 2015
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của bản thân, được đúc kết từ quá trình học tập, nghiên cứu thực tiễn trong thời gian qua. Các số liệu trong luận văn được thu thập từ thực tế có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy, được xử lý trung thực và khách quan. Học Viên: Bùi Tấn Đạt
ii MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN .....................................................................................................i MỤC LỤC ............................................................................................................ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. ix DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... x DANH MỤC HÌNH VẼ - BIỂU ĐỒ ....................................................................... x Chương 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .............................................................. 1 1.1 Sự cần thiết của đề tài ................................................................................. 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 2 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 2 1.4 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3 1.4.1 Phương pháp thu thập số liệu ............................................................... 3 1.4.2 Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 3 1.5 Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ................................................................ 3 1.6 Kết cấu của luận văn ................................................................................... 4 Chương 2. TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ ............................................. 5 2.1 Tổng quan lý thuyết về tài chính vi mô và dịch vụ tài chính vi mô .............. 5 2.1.1 Tài chính vi mô .................................................................................... 5 2.1.1.1 Khái niệm .................................................................................... 5
iii 2.1.1.2 Đặc trưng của hoạt động tài chính vi mô ...................................... 5 2.1.1.3 Mục đích hoạt động của các tổ chức tài chính vi mô .................... 8 2.1.2 Các hoạt động chủ yếu của tổ chức vi mô ............................................ 9 2.1.2.1 Hoạt động tín dụng vi mô:............................................................ 9 2.1.2.2 Hoạt động tiết kiệm vi mô: ......................................................... 10 2.1.2.3 Hoạt động bảo hiểm vi mô: ........................................................ 11 2.1.2.4 Hoạt động thanh toán: ................................................................ 11 2.1.2.5 Các hoạt động xã hội khác: ........................................................ 12 2.2 Tổng quan về chất lượng hoạt động tài chính vi mô .................................. 12 2.2.1 Khái niệm chất lượng hoạt động tài chính vi mô ................................ 12 2.2.2 Tiêu chí đo lường chất lượng hoạt động tài chính vi mô..................... 12 2.2.2.1 Chất lượng các hoạt động tài chính vi mô .................................. 12 2.2.2.2 Hiệu quả kinh tế của tổ chức tài chính vi mô .............................. 14 2.2.2.3 Hiệu quả xã hội của tổ chức tài chính vi mô ............................... 14 2.2.3 Nhân tố tác động đến chất lượng hoạt động của tổ chức tài chính vi mô .......................................................................................................... 15 2.2.3.1 Năng lực tài chính: ..................................................................... 15 2.2.3.2 Chính sách giá, phí:.................................................................... 15 2.2.3.3 Công nghệ thông tin: .................................................................. 16 2.2.3.4 Trình độ quản lý và chất lượng nguồn nhân lực:......................... 16
iv 2.3 Một số nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến chất lượng hoạt động tài chính vi mô .......................................................................... 16 2.3.1 Nghiên cứu nước ngoài ...................................................................... 16 2.3.2 Nghiên cứu trong nước ...................................................................... 17 Kết luận chương 2 ................................................................................................. 18 Chương 3. THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH VI MÔ CỦA QUỸ TRỢ VỐN XÃ VIÊN HỢP TÁC XÃ TP. HỒ CHÍ MINH .................. 19 3.1 Giới thiệu chung về Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh ..... 19 3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh .................................................................................... 19 3.1.2 Mục đích hoạt động ........................................................................... 19 3.1.3 Đối tượng khách hàng ........................................................................ 20 3.1.4 Cơ cấu tổ chức và mạng lưới hoạt động ............................................. 20 3.1.4.1 Mô hình tổ chức của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp.Hồ Chí Minh................................................................................................... 20 3.1.4.2 Mạng lưới tổ chức hoạt động...................................................... 21 3.1.5 Các hoạt động tài chính vi mô của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh........................................................................................... 21 3.1.5.1 Hoạt động tín dụng..................................................................... 21 3.1.5.2 Hoạt động tiết kiệm .................................................................... 23 3.2 Thực trạng chất lượng hoạt động tài chính vi mô tại Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh ..................................................................... 24 3.2.1 Chất lượng các dịch vụ tài chính vi mô .............................................. 24
v 3.2.1.1 Sự hoàn hảo của dịch vụ ............................................................ 24 3.2.1.2 Thái độ và trách nhiệm của nhân viên ........................................ 24 3.2.1.3 Năng lực cạnh tranh và đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ......... 24 3.2.1.4 Giá cả dịch vụ hợp lý ................................................................. 25 3.2.1.5 Sự khác biệt về chất lượng dịch vụ ............................................. 26 3.2.2 Hiệu quả kinh tế của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh . .......................................................................................................... 26 3.2.2.1 Thu nhập tích lũy ....................................................................... 26 3.2.2.2 Mức độ bền vững tài chính ......................................................... 27 3.2.2.3 Doanh số hoạt động ................................................................... 28 3.2.2.4 Số lượng khách hàng .................................................................. 30 3.2.2.5 Tỷ lệ nợ quá hạn ........................................................................ 31 3.2.3 Hiệu quả xã hội của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh... .......................................................................................................... 32 3.2.3.1 Hiệu quả về việc cung ứng các dịch vụ xã hội ............................ 32 3.2.3.2 Đáp ứng nhu cầu vốn cho khách hàng ........................................ 32 3.2.3.3 Gia tăng mức tiết kiệm tích lũy của khách hàng ......................... 33 3.3 Đánh giá về chất lượng hoạt động tài chính vi mô của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh ..................................................................... 34 3.3.1.1 Những kết quả đạt được về chất lượng hoạt động tài chính vi mô .. ................................................................................................... 34
vi 3.3.1.2 Những hạn chế về chất lượng hoạt động tài chính vi mô và phân tích nguyên nhân ................................................................................ 34 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 37 Chương 4. NGHIÊN CỨU CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH VI MÔ CỦA QUỸ TRỢ VỐN XÃ VIÊN HỢP TÁC XÃ TP.HCM .................................. 38 4.1.1 Phương pháp nghiên cứu.................................................................... 38 4.1.1.1 Phương pháp chọn mẫu .............................................................. 38 4.1.1.2 Thống kê mô tả .......................................................................... 38 4.1.1.3 Thang đo và nội dung nghiên cứu .............................................. 39 4.1.2 Kết quả nghiên cứu ............................................................................ 41 4.1.2.1 Về khả đáp ứng nhu cầu khách hàng .......................................... 41 4.1.2.2 Khách hàng sử dụng vốn đúng mục đích .................................... 43 4.1.2.3 Về sự bảo vệ khách hàng:........................................................... 43 4.1.2.4 Về sự đa dạng của các loại hình dịch vụ ..................................... 44 4.1.2.5 Chương trình hỗ trợ phù hợp với khách hàng ............................. 45 Kết luận chương 4 ................................................................................................. 46 Chương 5. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA QUỸ TRỢ VỐN XÃ VIÊN HỢP TÁC XÃ TP. HỒ CHÍ MINH .................................... 47 5.1 Định hướng phát triển Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh .. 47 5.2 Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh .................................................................................. 48 5.2.1 Giải pháp nâng cao chất lượng các dịch vụ tài chính vi mô ................ 48 5.2.1.1 Tăng cường công tác marketting ................................................ 48
vii 5.2.1.2 Cải thiện quy trình thủ tục của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã TP.Hồ Chí Minh ................................................................................. 49 5.2.1.3 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ......................................... 50 5.2.1.4 Nâng cao thái độ, cung cách phục vụ của nhân viên ................... 51 5.2.1.5 Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát ..................................... 52 5.2.1.6 Cải tiến khả năng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý .. 53 5.2.1.7 Cải thiện chất lượng các sản phẩm hiện có ................................. 53 5.2.1.8 Phát triển các sản phẩm dịch vụ tiềm năng ................................. 55 5.2.2 Nâng cao hiệu quả xã hội ................................................................... 56 5.2.2.1 Phát triển các chi nhánh ............................................................. 56 5.2.2.2 Đáp ứng nhu cầu vay ngày càng cao của khách hàng ................. 57 5.2.2.3 Linh hoạt về giá cả ..................................................................... 58 5.2.2.4 Nâng cao khả năng tư vấn sản phẩm: ......................................... 59 5.2.2.5 Quan tâm đến khách hàng: ......................................................... 59 5.2.2.6 Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ khách hàng: ................................... 60 5.2.2.7 Nâng cao chất lượng khảo sát thành viên rời khỏi chương trình: 61 5.3 Kiến nghị với ngân hàng nhà nước và cơ quan chính phủ ......................... 61 5.3.1 Ban hành các văn bản pháp luật cụ thể dành riêng cho hoạt động TCVM .................................................................................................... 61 5.3.2 Tăng cường về nguồn vốn hoạt động cho các tổ chức TCVM ............ 62 5.3.3 Về chính sách lãi suất ........................................................................ 62
viii 5.3.4 Xây dựng hệ thống thông tin liên kết các tổ chức TCVM với nhau .... 63 5.3.5 Kết nối với chính quyền địa phương .................................................. 63 Kết luận chương 5 ................................................................................................. 64 PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................................... 65 Tài liệu tham khảo Phục lục
ix DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 1. ADB Asian Development Bank (Ngân hàng phát triển Châu Á) 2. CCM Quỹ trợ vốn Xã viên Hợp tác xã thành phố Hồ Chí Minh 3. CEP Quỹ trợ vốn cho người nghèo tự tạo việc làm 4. CGAP Consultative Group to Assist the Poor (Tổ chức tư vấn hỗ trợ những người nghèo nhất thế giới) 5. CLDV Chất lượng dịch vụ 6. NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã hội 7. NHTM Ngân hàng thương mại 8. OSS Operational self-sufficiency (Chỉ số tự bền vững về hoạt động) 9. QTDND Quỹ Tín dụng nhân dân 10. TCVM Tài chính vi mô 11. Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh 12. UBND Ủy Ban Nhân Dân 13. WAGES Women and Association for Gain both Economic and Social (Tổ chức hội phụ nữ phát triển kinh tế và xã hội)
x DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 3-1 Thống kê chỉ số bền vững Quỹ CCM giai đoạn 2010 – 2014 .................. 28 Bảng 3-2 Tỷ lệ nợ quá hạn của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015 .................... 31 Bảng 4-1: Các nội dung nghiên cứu và các biến quan sát ....................................... 40 Bảng 4-2: Thống kê khả đáp ứng nhu cầu khách hàng ........................................... 41 Bảng 4-3: Thống kê kết quả đảm bảo khách hàng sử dụng vốn vay đúng mục đích43 Bảng 4-4: Thống kê kết quả bảo vệ khách hàng ..................................................... 43 Bảng 4-5: Thống kê sự đa dạng các loại hình dịch vụ ............................................ 44 Bảng 4-6: Thống kê chương trình hỗ trợ phù hợp .................................................. 45 DANH MỤC HÌNH VẼ - BIỂU ĐỒ Trang HÌNH VẼ Hình 3-1 Sơ đồ tổ chức Quỹ CCM ........................................................................ 20 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3-1: Thu nhập tích lũy của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015 .............. 27 Biểu đồ 3-2 Doanh số cho vay của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015 .............. 29 Biểu đồ 3-3 Dư nợ cho vay của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015 ................... 29 Biểu đồ 3-4 Biến động khách hàng của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015........ 30 Biểu đồ 3-5 Lượng khách hàng mới của Quỹ CCM giai đoạn 2010 – T6/2015 ...... 31 Biểu đồ 3-6 Mức cho vay bình quân của khách hàng giai đoạn 2010 – T6/2015 .... 32 Biểu đồ 3-7: Số dư tiết kiệm khách hàng giai đoạn 2010 – T6/2015 ...................... 33 Biểu đồ 4-1 Cơ cấu đối tượng khảo sát theo độ tuổi............................................... 39
xi Biểu đồ 4-2: Cơ cấu đối tượng khảo sát theo kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực TCVM ................................................................................................................... 39
1 Chương 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1.1 Sự cần thiết của đề tài Kể từ khi du nhập vào nước ta từ năm 1987 thông qua các kênh đoàn thể xã hội, các tổ chức phi Chính phủ, sau hơn 30 năm hoạt động, tài chính vi mô (TCVM) được nhìn nhận như một công cụ hữu hiệu trong chiến lược xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam. Tổ chức TCVM là một dạng doanh nghiệp xã hội với mục tiêu cung cấp các dịch vụ tài chính cho người nghèo và hộ gia đình nhằm tạo việc làm, phát triển sản xuất và xóa đói giảm nghèo. Trong bối cảnh của cạnh tranh và hội nhập, các tổ chức TCVM càng phải hoàn thiện và phát triển đa dạng các dịch vụ TCVM của mình để tồn tại và khẳng định vai trò của mình trong nền kinh tế xã hội. Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. HCM (Quỹ CCM) được thành lập từ năm 2002 với mục đích giúp xã viên, người lao động có điều kiện tạo thêm việc làm, cải thiện thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo và giảm tình trạng thất nghiệp trên địa bàn Tp. HCM. Sau hơn 13 năm phát triển, tính đến tháng 06/2015 Quỹ CCM có hơn 49.000 khách hàng với số dư nợ 401 tỷ đồng, với tổng nguồn vốn hoạt động hiện nay của Quỹ là trên 576 tỷ đồng. Trong những năm qua, cùng với việc mở rộng địa bàn hoạt động và cung ứng các dịch vụ tín dụng và tiết kiệm, Quỹ CCM đã đáp ứng được phần nào nhu cầu vốn cho người lao động nghèo góp phần trong việc phát triển kinh tế - xã hội của Tp. HCM. Quỹ CCM hiện nay đang trong quá trình tích lũy nguồn vốn với định hướng chuyển đổi thành một tổ chức TCVM chính thức hoạt động một cách chuyên nghiệp và phát triển bền vững, do đó Quỹ CCM cần quan tâm đến chất lượng hoạt động của mình hơn nữa. Để có thể phát triển và cải thiện chất lượng hoạt động của mình, Quỹ CCM cần xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động TCVM mà mình đang cung cấp. Từ kết quả nghiên cứu, Quỹ CCM sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của Quỹ CCM. Kết quả nghiên
2 cứu sẽ góp phần giúp Quỹ CCM cải thiện chất lượng hoạt động, mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng hoạt động cho các năm tiếp theo. Ngoài ra, hiện có rất ít các nghiên cứu xác định các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động của tổ chức TCVM ở Việt Nam, do đó nghiên cứu này còn có giá trị tham khảo cho các tổ chức TCVM nói chung đặc biệt là các tổ chức TCVM bán chính thức. Do đó, tác giả đã chọn đề tài “Nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn Xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh”. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của tổ chức TCVM. - Phân tích thực trạng chất lượng hoạt động TCVM của Quỹ CCM nhằm tìm ra những mặt mạnh cũng như hạn chế về chất lượng hoạt động TCVM của Quỹ CCM. - Nghiên cứu hiệu quả kinh tế như thực trạng cho vay, tình hình hoạt động, khả năng tiếp cận tín dụng... cũng như hiệu quả về mặt xã hội các hoạt động của Quỹ CCM. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động TCVM của Quỹ CCM. 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động TCVM tại Quỹ CCM. Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu được thực hiện với tất cả hoạt động TCVM mà Quỹ CCM cung cấp cho khách hàng trên địa bàn Tp. HCM. Thời gian nghiên cứu: đề tài giới hạn việc nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến tháng 6 năm 2015.
3 1.4 Phương pháp nghiên cứu 1.4.1 Phương pháp thu thập số liệu  Đối với dữ liệu thứ cấp: - Các số liệu về tình hình hoạt động của Quỹ CCM giai đoạn từ năm 2010 đến tháng 6 năm 2015. - Các bài viết đăng trên báo hoặc các tạp chí khoa học chuyên ngành và các tạp chí mang tính hàn lâm có liên quan. - Tài liệu giáo trình, các xuất bản khoa học liên quan đến vấn đề nghiên cứu. - Các công trình nghiên cứu của các tác giả đi trước về chất lượng hoạt động TCVM.  Đối với dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực TCVM thông qua phiếu khảo sát trong tháng 03/2016. 1.4.2 Phương pháp nghiên cứu Phương pháp định tính: thống kê mô tả, tổng hợp, phân tích, so sánh đối chiếu thông qua dữ liệu thu thập. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu xuyên suốt bài nghiên cứu là phương pháp thống kê mô tả, ngoài ra tác giả cũng thực hiện các cuộc phỏng vấn đối với các chuyên gia trong lĩnh vực TCVM nhằm mục đích nghiên cứu chất lượng hoạt động của Quỹ CCM. 1.5 Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu Đề tài luận văn nghiên cứu về các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động dịch vụ TCVM của Quỹ CCM sẽ góp phần bổ sung vào hệ thống lý thuyết về chất lượng hoạt động TCVM cho thị trường Việt Nam. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp Quỹ CCM xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động TCVM. Trên cơ sở này, tác giả đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động TCVM của Quỹ CCM nhằm góp phần tăng cường năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của Quỹ CCM trong thời kỳ nền kinh tế phát triển và hội nhập với kinh tế thế giới.
4 1.6 Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn bao gồm 04 chương:  Chương 1: Giới thiệu nghiên cứu  Chương 2: Tổng quan về các yếu tố tác động đến chất lượng hoạt động của tổ chức tài chính vi mô  Chương 3: Thực trạng chất lượng hoạt động tài chính vi mô của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh  Chương 4: Nghiên cứu chất lượng hoạt động tài chính vi mô của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh  Chương 5: Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Quỹ trợ vốn xã viên hợp tác xã Tp. Hồ Chí Minh
5 Chương 2. TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC TÀI CHÍNH VI MÔ 2.1 Tổng quan lý thuyết về tài chính vi mô và dịch vụ tài chính vi mô 2.1.1 Tài chính vi mô 2.1.1.1 Khái niệm Trong thời gian gần đây, việc cung cấp các dịch vụ TCVM và các dịch vụ hỗ trợ cho người nghèo nhằm tạo dựng cơ sở thu nhập, cải thiện điều kiện sống được các quốc gia và các tổ chức quốc tế quan tâm phát triển. Khái niệm về TCVM được rất nhiều nhà kinh tế và các tổ chức đưa ra. Theo nhóm tư vấn hỗ trợ những người nghèo nhất (CGAP, 2000) thì “TCVM là việc cung cấp các dịch vụ tài chính cơ bản đáp ứng nhu cầu của người nghèo bao gồm: dịch vụ gửi tiết kiệm, tín dụng, lương hưu, chuyển tiền, bảo hiểm...”. Theo J.Ledgerwood (2013), “TCVM là một phương pháp phát triển kinh tế thông qua các dịch vụ tài chính nhằm mang lại lợi ích cho cư dân có thu nhập thấp… TCVM thường bao gồm cả hai yếu tố: trung gian tài chính và trung gian xã hội”. Còn theo quan điểm của Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB, 2013) “TCVM là việc cung cấp các dịch vụ tài chính như tiền gửi, cho vay, dịch vụ thanh toán, chuyển tiền và bảo hiểm cho người nghèo và hộ gia đình có thu nhập thấp hoạt động kinh doanh cá thể và các doanh nghiệp nhỏ của họ”. Tổng hợp những khái niệm trên ta có thể hiểu TCVM là một trong những cách thức phát triển kinh tế nhằm cung cấp các dịch vụ tài chính và các dịch vụ khác cho các đối tượng có thu nhập thấp trong xã hội để phục vụ nhu cầu đầu tư, sản xuất, chi tiêu. 2.1.1.2 Đặc trưng của hoạt động tài chính vi mô  Đối tượng khách hàng là những người có thu nhập thấp:
6 Khách hàng tiêu biểu của TCVM là những người nghèo và có thu nhập thấp, những người không thể tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tài chính chính thức. Khách hàng của TCVM thường là chủ các doanh nghiệp nhỏ, kinh doanh tại gia có các cơ sở kinh doanh đa đạng như: các cửa tiệm buôn bán lẻ, bán rong trên đường phố, sản xuất thủ công và cung cấp dịch vụ. Ở những vùng nông thôn, các doanh nghiệp vi mô thường hoạt động sinh lợi nhỏ ở các lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, trồng trọt chăn nuôi. Các đối tượng khách hàng này có đặc điểm chung là sống tập trung trong một khu vực địa lý và cùng nhóm xã hội (hội phụ nữ, nông dân, đồng hương…). Vì đối tượng khách hàng là người có thu nhập thấp nên các khoản cho vay vi mô thường có giá trị nhỏ, thời hạn ngắn và không có tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, chu kỳ trả nợ của khoản vay lại thường xuyên hơn với mức lãi suất áp dụng thường cao hơn so với các khoản vay thông thường. Nhằm mục đích bù đắp chi phí hoạt động liên quan đến phương thức cho vay vi mô tập trung nhiều nhân lực, các khoản vay TCVM thường áp dụng mức lãi suất cao hơn so với cho vay thương mại.  Khó khăn trong phân tích thẩm định khách hàng: Nhân viên tín dụng phải thu thập nhiều nhất có thể các thông tin về khách hàng thông qua những lần ghé thăm nhà ở hoặc địa điểm kinh doanh của họ. Người đi vay thường là không có các báo cáo tài chính chính thức, do đó nhân viên tín dụng phải đánh giá một cách chủ quan các khoản thu nhập tương lai và các khoản tích lũy của khách hàng, qua đó xác định thời hạn và mức cho vay phù hợp. Các thông tin về khách hàng có được từ trung tâm thông tin tín dụng được xem là rất hữu ích trong việc xét duyệt các khoản vay, mặc dù trung tâm thông tin tín dụng thường không có sẵn các thông tin về khách hàng có thu nhập thấp hoặc về tất cả các tổ chức TCVM hiện tại.  Đặc thù về tài sản đảm bảo:
7 Khách hàng của TCVM thường không có tài sản đảm bảo, thường được các ngân hàng thương mại yêu cầu dùng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay. Đôi khi khách hàng TCVM cũng có tài sản đảm bảo nhưng các tài sản đảm bảo có giá trị rất thấp như tivi, đồ nội thất… Trong trường hợp này, tài sản đảm bảo được sử dụng như một phương pháp ràng buộc người đi vay phải trả nợ cho khoản vay hơn là dùng để bù đắp cho khoản lỗ.  Kiểm soát các khoản nợ chậm trả: Kiểm soát chặc chẽ các khoản nợ chậm trả là cần thiết, vì các khoản cho vay TCVM có đặc điểm là không có tài sản đảm bảo, chu kỳ thanh toán nhanh và có tác động lây lan. Thông thường, việc kiểm soát các khoản nợ quá hạn đều hoàn toàn phụ thuộc vào nhân viên tín dụng, do họ là người nắm rõ nhất các thông tin về hoàn cảnh của khách hàng.  Sản phẩm có tính lũy tiến: Những khách hàng TCVM thường bị hạn chế khả năng tiếp cận đối với các nguồn tài chính khác (do không có tài sản đảm bảo, quy mô sản xuất kinh doanh quá nhỏ bé…) nên họ phải phụ thuộc rất nhiều vào các tiếp cận tín dụng vi mô hiện tại. Cho vay TCVM sử dụng rất nhiều các chương trình khuyến khích nhằm động viên, khen thưởng những người đi vay tốt (việc thanh toán đầy đủ một khoản vay sẽ tạo cơ hội cho lần vay tiếp theo, cung cấp khoản vay có giá trị lớn hơn, mức lãi suất thấp hơn, thời hạn trả nợ kéo dài hơn). Cho vay tuần hoàn cho phép hỗ trợ về quản lý tài chính, tạo động lực cho khách hàng vay vốn tuân thủ theo các điều khoản trong hợp đồng.  Khách hàng tập trung theo nhóm: Một số tổ chức TCVM sử dụng phương thức cho vay theo nhóm, theo đó các khoản cho vay sẽ được giải ngân cho những nhóm khách hàng nhỏ - các cá nhân