Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam - Hoàng Thị Thu Hà

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đưa ra lối tiếp cận mới về cấu trúc, đi từ lý luận, tới mô hình đến nghiên cứu đánh giá và đưa ra các giải pháp. Luận văn đã áp dụng hệ thống phương pháp đánh giá, chấm điểm bằng ma trận trong việc đánh giá năng lực cạnh tranh. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam - Hoàng Thị Thu Hà

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH ---------- HOÀNG THỊ THU HÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Ngọc Minh TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2015
Tóm tắt Đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của NH TMCP Ngoại thương Việt Nam”, tác giả đã vận dụng các lý luận về cạnh tranh, nâng cao năng lực cạnh tranh vào việc nghiên cứu và phân tích năng lực cạnh tranh của Vietcombank, đồng thời sử dụng các mô hình ma trận chấm điểm, mô hình Camel. Kết quả nghiên cứu cho thấy đến cuối năm 2013, chỉ tiêu tổng hợp thứ hạng năng lực cạnh tranh của Vietcombank đứng thứ 2 sau Vietinbank, cao hơn ACB và MB (đây là 2 ngân hàng có kết quả kinh doanh tốt tiêu biểu trong khối NH TMCP). Và chi tiết theo các thành phần như sau: Vietcombank đứng thứ 2 trong ngành ngân hàng về vốn chủ sở hữu, thứ 3 về nợ xấu và hệ số an toàn vốn, thứ 4 về tổng tài sản, thị phần huy động và cho vay, chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, thứ 6 về tỷ lệ cho vay/tiền gửi khách hàng. Và Vietcombank có khả năng phản ứng ở mức khá trước những biến động của môi trường. Trên cơ sở các nghiên cứu đó, tác giả đã nhìn nhận ra các vấn đề nội tại, các tác động của môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Vietcombank để từ đó đưa ra các giải pháp nhằm giúp Vietcombank nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.
Lời cam đoan Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.
Lời cám ơn Luận văn này được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng chín năm 2014 đến tháng tư năm 2015. Để hoàn thành được luận văn này tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Phan Ngọc Minh đã hướng dẫn tôi thực hiện nghiên cứu của mình. Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, người đã đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng quý báu trong những năm học vừa qua. Cũng xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học trường Đại học Ngân hàng TPHCM đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Vũng Tàu, ngày 20 tháng 04 năm 2015
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................... i DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................................ iv Phần mở đầu: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .............. 1 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 2 3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Ý nghĩa khoa học và tính thực tiễn của đề tài ..................................................... 3 6. Những điểm mới của luận văn .............................................................................. 3 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................................. 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................................ 5 1.1 Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của NHTM ............................................... 5 1.1.1. Khái niệm về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ......................... 5 1.1.2. Các đặc trưng về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại.................... 6 1.1.3. Khác biệt giữa cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng với trong các hoạt động kinh tế khác.................................................................................................................. 6 1.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM .............................. 7 1.1.4.1 Các yếu tố khách quan ............................................................................................ 7 1.1.4.2 Các yếu tố chủ quan ................................................................................................ 8 1.1.5 Các tiêu thức đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. ........... 9 1.1.5.1 Năng lực tài chính ................................................................................................... 9 1.1.5.2. Năng lực hoạt động .............................................................................................. 10 1.1.5.3 Khả năng trang bị ứng dụng công nghệ hiện đại .................................................. 12
1.1.5.4. Năng lực điều hành quản trị ................................................................................. 13 1.1.5.5 Nguồn nhân lực ..................................................................................................... 13 1.1.5.6. Mạng lưới chi nhánh và quan hệ ngân hàng đại lý .............................................. 14 1.1.5.7 Danh tiếng, uy tín và khả năng hợp tác với các TCTD khác ................................ 14 1.2. Các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM .................................. 15 1.2.1. Mô hình CAMEL ............................................................................................ 15 1.2.2 Ma trận đánh giá các yếu tố ngoại vi (EFE) ..................................................... 19 1.3 Kinh nghiệm của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. ........... 20 1.3.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc về nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM. 20 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. ............................................................... 21 1.3.2.1. Về phía Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước. .......................................................... 21 1.3.2.2. Về phía các NHTM .............................................................................................. 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1: .......................................................................................... 24 Chương 2: ỨNG DỤNG CÁC MÔ HÌNH VÀO ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NH TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM 25 2.1 Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam ............... 25 2.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh của NH TMCP Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2010 - 2014 ......................................................................................................... 27 2.2.1. Năng lực tài chính ........................................................................................... 27 2.2.1.1. Quy mô vốn chủ sở hữu và mức độ an toàn vốn ................................................. 27 2.2.1.2. Chất lượng Tài sản có .......................................................................................... 30 2.2.1.3. Khả năng thanh khoản ......................................................................................... 31 2.2.1.4. Khả năng sinh lợi ................................................................................................. 32 2.2.2. Năng lực hoạt động của Vietcombank ............................................................ 35 2.2.2.1. Tình hình huy động vốn ....................................................................................... 35 2.2.2.2. Tình hình tăng trưởng tín dụng ............................................................................ 37 2.2.2.3 Tình hình thanh toán xuất nhập khẩu.................................................................... 40
2.2.2.4 Tình hình mua bán ngoại tệ .................................................................................. 41 2.2.2.5 Tình hình hoạt động kinh doanh thẻ ..................................................................... 41 2.2.3 Khả năng ứng dụng công nghệ Vietcombank .................................................. 42 2.2.4 Năng lực quản trị .............................................................................................. 44 2.2.5 Nhân lực Vietcombank ..................................................................................... 44 2.2.6. Mạng lưới và các mối quan hệ Vietcombank .................................................. 45 2.2.7. Danh tiếng, uy tín thương hiệu ........................................................................ 45 2.3 Chấm điểm năng lực cạnh tranh của Vietcombank theo ma trận CAMEL ... 46 2.3.1. Ứng dụng mô hình CAMEL vào đánh giá năng lực cạnh tranh của VCB...... 46 2.3.2 Kết quả ứng dụng ............................................................................................. 47 2.4 Chấm điểm năng lực cạnh tranh của Vietcombank theo ma trận EFE .......... 50 2.5 Đánh giá năng lực cạnh tranh của Vietcombank theo phương pháp phân tích thống kê so sánh. ......................................................................................................... 52 2.6 Tồn tại và nguyên nhân ........................................................................................ 54 2.6.1 Những tồn tại hạn chế....................................................................................... 54 2.6.2 Nguyên nhân ..................................................................................................... 57 2.6.2.1 Nguyên nhân khách quan ...................................................................................... 57 2.6.2.2. Nguyên nhân chủ quan ........................................................................................ 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 59 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM ....... 60 3.1. Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam đến 2020 ......................................................................................... 60 3.1.1. Mục tiêu tổng quát của VCB đến 2020 ........................................................... 60 3.1.2. Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của VCB ...................................... 61
3.2. Giải pháp về nâng cao năng lực cạnh tranh của Vietcombank ....................... 62 3.2.1 Về phía Vietcombank ....................................................................................... 62 3.2.1.1 Nâng cao năng lực tài chính.................................................................................. 62 3.2.1.2 Nâng cao năng lực hoạt động................................................................................ 64 3.2.1.3 Phát triển công nghệ ............................................................................................. 70 3.2.1.4 Nâng cao năng lực quản trị điều hành, chất lượng nguồn nhân lực...................... 72 3.2.1.5 Mở rộng mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch, đẩy mạnh công tác bán lẻ chăm sóc khách hàng .................................................................................................................. 73 3.2.2 Một số kiến nghị đối với Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước ............................ 74 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................ 78 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 79 PHỤ LỤC 1: PHIẾU XIN Ý KIẾN CHUYÊN GIA ................................................ 80 PHỤ LỤC 2: BẢN MÔ TẢ VỀ VIỆC XIN Ý KIẾN CHUYÊN GIA..................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 84
i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ACB : Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu Agribank - AGR : Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam ATM : Máy rút tiền tự động BHXH : Bảo hiểm xã hội BIDV : Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam CBTD : Cán bộ tín dụng CNTT : Công nghệ thông tin DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước Eximbank – EIB : Ngân hàng thương mại cổ phần Xuất nhập khẩu Việt Nam KBNN : Kho bạc nhà nước MB : Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội NH : Ngân hàng NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại NH TMCPNN : Ngân hàng thương mại cổ phần Nhà nước NHTMNN : Ngân hàng thương mại Nhà nước NPL : Tỷ lệ nợ xấu POS : Máy chấp nhận thẻ ROA : Tỷ lệ lợi nhuận/Tổng tài sản ROE : Tỷ lệ lợi nhuận/ Vốn chủ sở hữu Sacombank – STB : Ngân hàng thương mại cổ phần Sài gòn thương tín TCTD : Tổ chức tín dụng TMCP : Thương mại cổ phần TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh TT XNK : Thanh toán xuất nhập khẩu TTS : Tổng tài sản
ii VCSH : Vốn chủ sở hữu Vietcombank – VCB : Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietinbank – CTG : Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam WTO : Tổ chức thương mại thế giới
iii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Vốn chủ sở hữu của 8 NHTM năm 2014 ..................................................... 28 Bảng 2.2: Cơ cấu nguồn vốn huy động của VCB giai đoạn 2010-2014 ....................... 36 Bảng 2.3: Cơ cấu phân loại tín dụng của VCB giai đoạn 2010-2014 ........................... 38 Bảng 2.4: Doanh số thanh toán XNK của VCB giai đoạn 2010-2014 ........................ 40 Bảng 2.5: Doanh số mua bán ngoại tệ của VCB giai đoạn 2010-2014 ........................ 41 Bảng 2.6: Chỉ tiêu hoạt động kinh doanh thẻ của VCB giai đoạn 2010-2014.............. 41 Bảng 2.7: Mô hình tính điểm theo phương pháp CAMEL ........................................... 46 Bảng 2.8: Đánh giá năng lực cạnh tranh theo mô hình CAMEL ............................. 48-49 Bảng 2.9: Bảng tổng hợp các chỉ tiêu của 8 NHTM ..................................................... 51 Bảng 2.10: Bảng đánh giá xếp hạng thứ tự các ngân hàng theo từng chỉ tiêu và tổng hợp 09 chỉ tiêu năm 2014 .............................................................................................. 53 Bảng 2.11: Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài tác động đến năng lực cạnh tranh của VCB.......................................................................................................................... 53-54 Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu cơ bản của VCB đến năm 2020 ........................................... 61
iv DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Vốn chủ sở hữu của VCB giai đoạn 2010 – 2014 .................................... 27 Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ CAR của VCB giai đoạn 2010 – 2014 ............................................ 29 Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ CAR 8 NHTM năm 2014 ................................................................ 30 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu Tài sản Có/Tổng tài sản của VCB giai đoạn 2010 - 2014 ........... 31 Biểu đồ 2.5: Lợi nhuận ròng của VCB giai đoạn 2010 – 2014..................................... 32 Biểu đồ 2.6: Chỉ tiêu ROE của VCB giai đoạn 2010 – 2014........................................ 33 Biểu đồ 2.7: Chỉ tiêu ROA của VCB giai đoạn 2010 – 2014 ....................................... 33 Biểu đồ 2.8: Hệ số ROE, ROA của 8 NHTM năm 2014 .............................................. 34 Biểu đồ 2.9: Vốn huy động của VCB giai đoạn 2010 – 2014 ........................................ 35 Biểu đồ 2.10: Dư nợ của VCB giai đoạn 2010 – 2014 ................................................. 37 Biểu đồ 2.11: Tỷ lệ nợ xấu của VCB giai đoạn 2010 – 2014 ....................................... 39
1 Phần mở đầu: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu Vấn đề nâng cao sức mạnh cho hệ thống tài chính Việt Nam nói chung và ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam nói riêng trong xu thế hội nhập quốc tế đã bắt đầu được thảo luận từ làn sóng dịch chuyển vốn đầu tư nước ngoài đến các quốc gia đang phát triển nở rộ ở những thập niên nửa cuối thế kỷ 20. Sự thay đổi tư duy quản lý kinh tế của Việt Nam tiếp tục góp phần cổ động mạnh mẽ xu thế lịch sử này. Trong bối cảnh mà môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt và khốc liệt như hiện nay thì các ngân hàng cũng như các định chế tài chính để thành công cần phải nghiên cứu và hội đủ các yếu tố cần thiết. Bên cạnh đó, việc gia nhập Tổ chức Thương mại Quốc tế (WTO) tiếp tục là thử thách của hệ thống tài chính Việt Nam vốn đang còn non trẻ. Với các cam kết mở cửa khu vực ngân hàng của Việt Nam trong tiến trình hội nhập, các tổ chức tài chính khổng lồ nước ngoài với tiềm lực nguồn vốn hùng mạnh, mạng lưới rộng lớn cùng với bề dày kinh nghiệm quản lý đang dần khẳng định sự hiện diện tại Việt Nam. Thực tế này đặt ra nhiệm vụ cấp bách cho những nhà nghiên cứu, những nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý, hoạch định chính sách của Việt Nam cần nghiên cứu biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập. Vietcombank là một trong những ngân hàng thương mại hàng đầu tại Việt Nam với tổng tài sản xấp xỉ 576,9 nghìn tỷ VND (27,2 tỷ USD) và thị giá vốn 67,2 nghìn tỷ VND (3,17 tỷ USD) tại thời điểm 31 tháng 12 năm 2014, vượt qua các ngân hàng thương mại lớn mà nhà nước giữ cổ phần chi phối, Vietcombank đã trở thành đại diện duy nhất có mặt trong danh sách bình chọn “50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam” của Forbes liên tiếp trong 2 năm (2013 – 2014). Vietcombank cũng là một trong những NHTM Việt Nam đã triển khai ứng dụng công nghệ hiện đại trong tất cả các lĩnh vực hoạt động kinh doanh, và hiện nay vẫn không ngừng nghiên cứu để đưa ra các sản phẩm, dịch vụ dựa trên nền tảng của công nghệ để đáp ứng nhu cầu đa dạng và ngày
2 càng cao của khách hàng. Bên cạnh thế mạnh truyền thống về dịch vụ thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại hối và thẻ, Vietcombank cũng là ngân hàng đứng đầu trong lĩnh vực khách hàng doanh nghiệp tại Việt Nam, chiếm thị phần lớn trong lĩnh vực tài trợ thương mại và thanh toán quốc tế, cũng như cho vay các ngành công nghiệp liên quan đến xuất nhập khẩu. Hiện nay, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã đi qua, nền kinh tế thế giới tuy có dấu hiệu hồi phục song tốc độ hồi phục chậm, nền kinh tế thế giới vẫn tiềm ẩn nhiều bất ổn, ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế Việt Nam, Vietcombank cần có cái nhìn toàn diện về bản thân và xem xét toàn diện năng lực cạnh tranh trong nội tại để giữ vững thế mạnh hiện hữu của mình. Vì vậy, để tiếp tục phát huy lợi thế và giữ vững vị thế hàng đầu của Vietcombank, cần có những giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh toàn diện của Vietcombank. Là cán bộ đang công tác tại Vietcombank, nhận thức được tầm quan trọng của cạnh tranh là vấn đề không thể tránh và Vietcombank phải có những giải pháp thiết thực để nâng cao năng lực cạnh tranh của mình thì mới có thể tồn tại và phát triển trong xu thế hội nhập quốc tế về ngân hàng ngày nay, tác giả quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTMCP Ngoại Thương Việt Nam''. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa một số lý luận về năng lực cạnh tranh của NHTM. - Phân tích đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Vietcombank để tìm ra các điểm hạn chế cần khắc phục. - Kiến nghị các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Vietcombank. - Kiến nghị các sáng kiến mới cho việc nâng cao năng lực cạnh tranh tại các NHTM Việt Nam. 3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
3 - Phạm vi nghiên cứu: hoạt động của Vietcombank và một số ngân hàng đối thủ như Vietinbank, BIDV, Agribank, Sacombank, Eximbank, MBB, ACB từ 2010 đến 2014 - Đối tượng nghiên cứu: Vietcombank 4. Phương pháp nghiên cứu - Đề tài sử dụng phương pháp thống kê, so sánh, phân tích và tổng hợp… từ các báo cáo tài chính qua các năm để phân tích và tổng hợp nhằm so sánh rút ra nhận xét, đánh giá xu hướng nhằm làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu. - Tham khảo ý kiến chuyên gia nhằm tìm hướng giải quyết. - Thu thập số liệu: các số liệu được thu thập bằng cách quan sát thực tế, phỏng vấn ban lãnh đạo, cán bộ nguồn… tổng hợp các báo cáo thường niên, tham khảo các tài liệu liên quan trên sách, báo, tạp chí, cục thống kê, các website… 5. Ý nghĩa khoa học và tính thực tiễn của đề tài - Về mặt khoa học, đề tài đã hệ thống hóa lại các lý luận về năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại, hệ thống hoá các lý luận về mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh theo phương pháp thống kê và ma trận. - Về mặt thực tiễn, luận văn đã vận dụng hệ thống các lý luận, mô hình, phương pháp nghiên cứu vào việc xem xét năng lực cạnh tranh của Vietcombank, trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp giúp Vietcombank hoàn thiện, nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. 6. Những điểm mới của luận văn - Luận văn đưa ra lối tiếp cận mới về cấu trúc, đi từ lý luận, tới mô hình đến nghiên cứu đánh giá và đưa ra các giải pháp. - Luận văn đã áp dụng hệ thống phương pháp đánh giá, chấm điểm bằng ma trận trong việc đánh giá năng lực cạnh tranh. 7. Kết cấu của luận văn
4 Ngoài phần tóm tắt, kết luận, mục lục, phụ lục, các biểu bảng, các quy ước viết tắt; đề tài bao gồm 3 nội dung chính: Chương 1: Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của NHTM Chương 2: Ứng dụng các mô hình vào đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Chương 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam
5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chương này nhằm trình bày tổng quan về các lý luận cơ bản đề cập tới năng lực cạnh tranh của NHTM và vận dụng các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. 1.1 Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của NHTM 1.1.1. Khái niệm về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về năng lực hay lợi thế cạnh tranh song cho đến nay, khó có thể đưa ra một định nghĩa chuẩn về khái niệm năng lực cạnh tranh đúng cho mọi trường hợp. Tuy nhiên tuỳ từng đối tượng, mục đích và phạm vi nghiên cứu, trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại có thể hiểu như sau: Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại là sự tổng hợp tất cả các khả năng của ngân hàng đáp ứng được nhu cầu khách hàng về việc cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có chất lượng cao, đa dạng và phong phú, tiện ích và thuận lợi, có tính độc đáo so với các sản phẩm, dịch vụ cùng loại trên thị trường, tạo ra được lợi thế cạnh tranh, làm tăng lợi nhuận hàng năm của các ngân hàng, tạo được uy tín, thương hiệu và vị thế cao trên thị trường. Vậy nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM là chiến lược kinh doanh mà các NHTM hoạch định và thực hiện nhằm khai thác tối đa các tiềm năng, lợi thế và cơ hội vốn có song song với việc khắc phục những tồn tại yếu kém để chiếm lĩnh và duy trì vị thế cạnh tranh của mình trên thị trường một cách lâu dài nhằm đảm bảo hoàn thành các mục tiêu mà chiến lược đã đề ra. Khái niệm năng lực cạnh tranh của ngân hàng bao hàm cả việc ngân hàng phải liên tục duy trì lợi thế cạnh tranh của mình. Nói cách khác, ngân hàng phải liên tục duy trì lợi nhuận trên cơ sở bám sát với nhịp độ phát triển của thị trường.
6 1.1.2. Các đặc trưng về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Là một đơn vị kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, các NHTM cũng luôn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh ngân hàng là một hoạt động kinh doanh đặc biệt phức tạp nên so với sự cạnh tranh của các tổ chức kinh tế khác, cạnh tranh giữa các NHTM có những đặc trưng nhất định. Cụ thể: - Các đối thủ vừa cạnh tranh vừa hợp tác với nhau trong một số lĩnh vực kinh doanh nhạy cảm. - Cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại luôn phải hướng tới một thị trường lành mạnh, tránh xảy ra rủi ro hệ thống. - Cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại thông qua thị trường có sự can thiệp gián tiếp hoặc trực tiếp và thường xuyên của Ngân hàng trung ương của mỗi quốc gia hoặc của khu vực. - Cạnh tranh ngân hàng phụ thuộc mạnh mẽ vào các yếu tố bên ngoài ngân hàng như kinh tế, chính trị pháp luật, môi trường kinh doanh, doanh nghiệp, dân cư, tập quán dân tộc, hạ tầng cơ sở… - Trong bối cảnh ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế quốc tế, cạnh tranh ngân hàng còn nằm trong tầm ảnh hưởng thường xuyên của thị trường tài chính quốc tế. 1.1.3. Khác biệt giữa cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng với trong các hoạt động kinh tế khác Đối tượng kinh doanh của NHTM là các dịch vụ tài chính, tiền tệ và là hoạt động có tính hệ thống chặt chẽ cao nên cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng có những điểm khác biệt so với cạnh tranh trong lĩnh vực khác, cụ thể là: - Cạnh tranh trong điều kiện chịu sự chi phối mạnh mẽ của các chủ trương, chính sách tài chính, tiền tệ của Nhà nước. Cạnh tranh dưới tác động của các biến động kinh tế vĩ mô như lạm phát, lãi suất, tăng trưởng kinh tế trong và ngoài nước.
7 - Cạnh tranh trong lĩnh vực tài chính ngân hàng không phải là một cuộc chiến một mất một còn giữa các ngân hàng, mà ngược lại hệ thống chỉ có thể phát triển trong điều kiện hệ thống ngân hàng và các tổ chức tài chính cùng phát triển lành mạnh và ổn định. Một tổ chức ngân hàng bị phá sản có thể gây ảnh hưởng dây chuyền rất xấu sang các ngân hàng khác, gây tai họa cho nền kinh tế của một nước, thậm chí cho cả một khu vực, đặc biệt trong bối cảnh các nền kinh tế đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Dẫn chứng sinh động nhất là cuộc khủng hoảng tài chính ở ASEAN năm 1997, Mehico, Brazil. - Ngân hàng vừa cạnh tranh vừa mang tính hợp tác về sản phẩm ngân hàng mà biểu hiện rõ nhất ở sản phẩm dịch vụ thanh toán, ATM,..thì một ngân hàng chỉ thực hiện tốt khi liên kết, hợp tác với ngân hàng khác. Như vậy, cho dù cạnh tranh lẫn nhau để đạt được tốc độ tăng trưởng cao hơn, thị phần lớn hơn,..nhưng các ngân hàng vẫn phải hợp tác với nhau. - Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng không chỉ là động lực để bản thân các ngân hàng phát triển mà còn tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nền kinh tế phát triển, như là khi cạnh tranh ngân hàng sẽ nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của khách hàng nhanh chóng, cạnh tranh trong lãi suất giúp doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn với chi phí lãi vay hợp lý có thể chấp nhận được. 1.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM 1.1.4.1 Các yếu tố khách quan Yếu tố kinh tế: các yếu tố như chu kỳ kinh tế, tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ giá, dự trữ ngoại hối, triển vọng của các ngành nghề kinh doanh có sử dụng vốn ngân hàng, cơ cấu chuyển dịch các khu vực kinh tế…có quyết định vô cùng to lớn đến khả năng phát triển của ngân hàng. Ví dụ như kinh tế đang trong chu kỳ suy thoái thì ngân hàng không thể phát triển được. Yếu tố chính trị, pháp luật: ngân hàng là ngành được kiểm soát rất chặt chẽ bởi các quy định của Nhà nước. Mọi thay đổi về chính sách của Nhà nước, quy định của
8 NH Trung ương đều có ảnh hưởng đến ngân hàng: Luật các TCTD, chính sách tiền tệ, các thông lệ, chuẩn mực quốc tế, các quy định cho vay, giới hạn lãi suất, dự trữ bắt buộc, quy mô vốn tự có, chính sách bảo hộ… Ngoài ra, môi trường chính trị cũng có ảnh hưởng rất lớn đến ngành ngân hàng. Yếu tố văn hóa xã hội: yếu tố văn hóa là yếu tố hình thành từ lâu do thói quen của một nhóm người, một vùng miền, một dân tộc…và mỗi nơi một khác: thói quen tiêu dùng, thói quen tiết kiệm, đầu tư, tâm lý, mức độ lạc quan… Đối thủ cạnh tranh: đó có thể là các tổ chức, định chế tài chính hoạt động trong cùng ngành như ngân hàng, công ty tài chính hay các loại hình tổ chức khác như công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán, đó cũng có thể là các đối thủ trong nước hay các định chế tài chính hùng mạnh của nước ngoài. Thị trường thay thế: các kênh đầu tư khác như thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản hoặc các phương thức huy động khác như phát hành cổ phiếu, trái phiếu thay vì vay ngân hàng… 1.1.4.2 Các yếu tố chủ quan Sản phẩm dịch vụ: sản phẩm dịch vụ đa dạng, giá cả và chất lượng sản phẩm là một trong những công cụ cạnh tranh hiệu quả của ngân hàng trước các đối thủ. Yếu tố tài chính: vốn tự có, khả năng huy động vốn, khả năng thanh khoản, cơ cấu và chất lượng tài sản sinh lời, khả năng tạo lợi nhuận… phản ánh lợi thế của ngân hàng so với các ngân hàng đối thủ. Yếu tố về nhân lực: bộ máy lãnh đạo có tầm nhìn cùng đội ngũ nhân viên giỏi chuyên môn nghiệp vụ, tận tâm với khách hàng là nhân tố đem lại thành công cho ngân hàng. Yếu tố cơ sở vật chất: vị trí ngân hàng thuận lợi, hệ thống mạng lưới rộng khắp, trang thiết bị và trình độ công nghệ hiện đại để phục vụ khách hàng một cách nhanh chóng và an toàn.