Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn là đánh giá thực trạng huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công, giai đoạn 2017 - 2019. Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho chương trình MTQG xây dựng NTM thành phố Sông Công, giai đoạn 2021 - 2025. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGÔ QUẢNG BÁ GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU TƯ NÂNG CAO TIÊU CHÍ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGÔ QUẢNG BÁ GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU TƯ NÂNG CAO TIÊU CHÍ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG Ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã ngành: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ YẾN THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu độc lập của bản thân, các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc, mọi tài liệu nghiên cứu hoàn toàn trung thực và chưa được bảo vệ ở một học vị nào. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn. Tác giả luận văn Ngô Quảng Bá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Quá trình thực hiện Luận văn này, tác giả đã nhận được nhiều sự giúp đỡ về phương pháp luận, số liệu, tư liệu phục vụ cho nội dung nghiên cứu. Tác giả xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới: Ban giám hiệu Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên, Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất, môi trường học tập, nghiên cứu; giúp học viên hoàn thành tốt chương trình học tập; các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ đã trang bị cho tôi hệ thống phương pháp luận và hướng dẫn tận tình trong công tác nghiên cứu, học tập trong thời gian qua. Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Yến, người đã dành thời gian, tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành Luận văn này. Cô là tấm gương về tinh thần trách nhiệm, phương pháp nghiên cứu khoa học, đạo đức nghề nghiệp, văn hóa ứng xử để tôi tu dưỡng, học tập và nghiên cứu sau này. Xin trân trọng cảm ơn Ủy ban nhân dân thành phố Sông Công, Văn phòng Điều phối Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Thái Nguyên, các Sở, ngành của tỉnh Thái Nguyên, các phòng, ban, ngành của thành phố Sông Công, các đồng nghiệp công tác tại các cơ quan báo, tạp chí… đã giúp tôi hoàn thành Luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng hợp số mẫu khảo sát ........................................................................ 31 Bảng 3.1: Kết quả thực hiện một số tiêu chí NTM của các xã trên địa bàn thành phố Sông Công trong giai đoạn 2011 - 2019 ................................................. 36 Bảng 3.2: Số lượng và cơ cấu vốn huy động đầu tư ................................................. 43 Bảng 3.3: Đánh giá các nguồn vốn được huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công .............................. 55 Bảng 3.4: Ý kiến về việc huy động nguồn lực từ ngân sách Nhà nước cho xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công .................................................. 57 Bảng 3.5: Ý kiến về huy động nguồn lực từ sức dân cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện Phú Lương ........................................................................ 57 Bảng: 3.6 Ảnh hưởng của trình độ phát triển kinh tế của địa phương đến huy động nguồn lực XD NTM ........................................................................... 58 Bảng 3.7. Ảnh hưởng của cơ chế, chính sách và năng lực ban quản lý chương trình xây dựng NTM .................................................................................... 60 Bảng 3.8 Ảnh hưởng của trình độ nhận thức cộng đồng đến huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ................................................................... 61 Bảng 3.9 Ảnh hưởng của thu nhập của người dân đến huy động vốn xây dựng nông thôn mới ........................................................................................... 62 Bảng 3.10: Ảnh hưởng của năng lực chính quyền địa phương ................................. 63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT QPAN : Quốc phòng an ninh BVMT : Bảo vệ môi trường CNH, HĐH : Công nghiệp hoá, hiện đại hoá HĐND : Hội đồng nhân dân HTNT : Hạ tầng nông thôn HTXNN : Hợp tác xã nông nghiệp KTKT : Kinh tế kỹ thuật KTNT : Kinh tế nông thôn KT-XH : Kinh tế - xã hội MTQG : Mục tiêu quốc gia MTTQ : Mặt trận Tổ quốc NTM : Nông thôn mới ÔNMT : Ô nhiễm môi trường QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................... iv MỤC LỤC ................................................................................................................ iii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ....................................................................................... vi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tình cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 2 5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học & thực tiễn............................................. 3 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ....................................................... 4 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .................................................................................... 4 1.1.2. Các nguồn vốn đầu tư chủ yếu cho chương trình MTQG xây dựng NTM ....... 7 1.1.3. Cơ cấu nguồn vốn và các phương thức huy động vốn ...................................... 8 1.1.4. Tầm quan trọng của việc huy động nguồn vốn xây dựng nông thôn mới ........ 9 1.1.5. Cơ chế huy động vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới ................................... 11 1.1.6. Đặc điểm của vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới ....................................... 15 1.1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới .... 17 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 19 1.2.1. Kinh nghiệm huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM của huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An ........................................................................... 19 1.2.2. Kinh nghiệm huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM của huyện Hải Hậu Nam Định .................................................................................. 21 1.3. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................................ 23 1.4. Bài học kinh nghiệm được rút ra trong công tác huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công tỉnh Thái Nguyên ............ 24 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 26 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................. 26 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ........................................................................................... 26 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................ 27 2.1.3. Những thuận lợi khó khăn về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế xã hội cho huy động nguồn vồn nâng cao tiêu chí xây dựng NTM thành phố Sông Công . 29 2.2. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................... 30 2.3. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 30 2.3.1. Phương pháp tiếp cận ...................................................................................... 30 2.3.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu và thu thập số liệu ................................ 30 2.4. Phương pháp tổng hợp thông tin, phân tích xử lý số liệu .................................. 32 2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................. 33 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 36 3.1. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công .......... 36 3.1.1. Thực trạng hoàn thành các tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công ................................................................................................ 36 3.1.2. Thực trạng huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công ............................................................................ 37 3.2. Đánh giá về huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công ................................................................................... 44 3.2.1. Kết quả đạt được theo từng tiêu chí ................................................................ 44 3.2.2. Đánh giá các nguồn vốn được huy động đầu tư cho Chương trình MTQG xây dựng NTM .......................................................................................................... 55 3.2.3. Mức độ phù hợp về việc huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho Chương trình MTQG xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công ............... 56 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng nông thôn mới TP Sông Công ................................................................................... 58 3.3.1.Trình độ phát triển kinh tế của địa phương ...................................................... 58 3.3.2. Cơ chế, chính sách của nhà nước ................................................................... 59 3.3.3. Trình độ nhận thức của người dân nông thôn ................................................. 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v 3.3.4. Ảnh hưởng của thu nhập đến huy động vốn ................................................... 62 3.3.5. Năng lực của chính quyền địa phương........................................................... 62 3.4. Đánh giá chung kết quả huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM thành phố Sông Công ...................................................................................... 64 3.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 64 3.4.2. Những tồn tại, hạn chế chủ yếu và nguyên nhân ............................................ 64 3.5. Quan điểm, giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công ......................................... 66 3.5.1. Quan điểm huy động vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới ............................ 66 3.5.2. Một số giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở thành phố Sông Công .................................................................... 66 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 72 1. Kết luận ................................................................................................................. 72 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 72 2.1 Đối với Trung ương ............................................................................................ 73 2.2. Đối với UBND tỉnh Thái Nguyên ...................................................................... 73 2.3. Đối với Ủy ban nhân dân thành phố .................................................................. 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 1. Tên tác giả: Ngô Quảng Bá 2. Tên luận văn: Giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công 3. Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 4. Cơ sở đào tạo: Đại học Nông Lâm Thái Nguyên Chương trình mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh quốc phòng ở các địa phương. Thành phố Sông Công đã tập trung chỉ đạo các cấp, các ngành huy động mọi nguồn lực đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn góp phần xây dựng CTMTQG nông thôn mới, sau 08 năm thực hiện Chương trình đã đạt được nhiều kết quả tích cực trên tất cả các lĩnh vực. Tính đến năm 2018 thành phố Sông Công đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới. Xây dựng NTM đã trở thành phong trào rất sôi động ở nông thôn, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, làm cho cuộc sống ở nông thôn văn minh hơn, trách nhiệm hơn, nhiều mặt tích cực được phát huy. Trong nghiên cứu này tôi tập trung phân tích, đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công dựa trên mục tiêu cụ thể của luận văn bao gồm: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng NTM và huy động vốn đầu tư xây dựng NTM. - Đánh giá thực trạng huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công, giai đoạn 2017 - 2019. - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho chương trình MTQG xây dựng NTM thành phố Sông Công, giai đoạn 2021 - 2025. Trong nghiên cứu này tôi sử dụng số liệu thứ cấp và sơ cấp để đưa ra các phân tích nhận định. Trong đó số liệu thứ cấp thu thập từ nguồn báo cáo văn bản liên quan đến huy động vốn đầu tư cho Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên thành phố Sông Công. Số liệu sơ cấp được thu thập bằng các công cụ điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, đối tượng cán bộ quản lý, cán bộ phụ trách, cán bộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii tham gia huy động vốn đầu tư xây dựng NTM. Sử dụng các phương pháp phân tích như thống kê mô tả, thống kê so sánh, để đánh giá được thực trạng huy động vốn đầu tư cho chương trình MTQG xây dựng NTM Qua đánh giá thực trạng huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM tỉnh Thái Nguyên tác giả đã đưa ra 6 nhóm giải pháp. Các giải pháp này sẽ giúp cho thành phố Sông Công huy động tối ưu các nguồn lực đề xây dựng chương trình MTQG NTM thành công hơn nữa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tình cấp thiết của đề tài Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh, quốc phòng ở các địa phương, với mục tiêu mà Nghị quyết số 26-NQ/TW xác định: NTM là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng KT-XH từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng XHCN. Xác định xây dựng NTM là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm, do vậy Thành ủy, HĐND - UBND thành phố Sông Công đã tập trung chỉ đạo các cấp, các ngành huy động các nguồn lực đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn góp hoàn thành nhiệm vụ thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn; sau 09 năm thực hiện Chương trình đã đạt được nhiều kết quả tích cực trên tất cả các lĩnh vực. Xây dựng NTM đã trở thành phong trào rất sôi động ở nông thôn, huy động được cả hệ thống chính trị vào cuộc; đã tác động tích cực trên tất cả các mặt của đời sống xã hội, đưa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng, công tác đảm bảo an ninh quốc phòng... làm cho cuộc sống ở nông thôn văn minh hơn, trách nhiệm hơn, nhiều mặt tích cực được phát huy, như phong trào hiến đất xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, xóa đói, giảm nghèo, củng cố tình làng nghĩa xóm trong cộng đồng dân cư. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Chương trình MTQG xây dựng NTM ở thành phố Sông Công còn một số hạn chế, đó là: Tiến độ thực hiện chương trình vẫn còn chậm, một số chỉ tiêu chưa đạt so với mục tiêu đặt ra; một số tiêu chí mức độ đạt còn thấp, kém bền vững; nhận thức của một số cán bộ, đảng viên và nhân dân về xây dựng NTM chưa thật đầy đủ… Đặc biệt, việc huy động vốn đầu tư cho chương trình xây dựng NTM còn nhiều khó khăn, hạn chế, ban đầu còn tình trạng trồng trờ, ỷ lại Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 nguồn lực từ cấp trên. Để hiểu rõ hơn về vai trò của việc huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM ở thành phố Sông , việc huy động các nguồn vốn cho xây dựng nông thôn mới của thành phố Sông Công được ảnh hưởng bới các yếu tố nào. Đấy là lý do lựa chọn đề tài “ Giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công” làm đề tài luận văn thạc sỹ. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng NTM và huy động vốn đầu tư xây dựng NTM. - Đánh giá thực trạng huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công, giai đoạn 2017 - 2019. - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho chương trình MTQG xây dựng NTM thành phố Sông Công, giai đoạn 2021 - 2025. 3. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các hoạt động huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho chương trình MTQG xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công, bao gồm: + Hoạt động huy động vốn đầu tư cho chương trình MTQG xây dựng NTM thành phố Sông Công. + Các cơ chế, chính sách huy động vốn cho chương trình MTQG xây dựng NTM. 4. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài là các xã xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên từ năm 2017 đến năm 2019. Cụ thể: + Về mặt nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho chương trình MTQG xây dựng NTM thành phố Sông Công. + Về mặt thời gian: Luận văn phân tích, đánh giá hoạt động huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM ở thành phố Sông Công từ nguồn số liệu sơ cấp và thứ cấp trong giai đoạn 2017 - 2019. Từ đó, đưa ra các giải pháp huy động vốn đầu tư nâng cao tiêu chí cho xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công, giai đoạn 2021 - 2025. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 + Về mặt không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu trên địa bàn thành phố Sông Công. 5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học & thực tiễn - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác huy động vốn đầu tư xây dựng NTM. - Đánh giá việc huy động vốn đầu tư xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công. Chỉ ra những nguyên nhân khách quan và chủ quan, những khó khăn, hạn chế, bất cập cần giải quyết. - Đề xuất và kiến nghị một số giải pháp nhằm huy động hiệu quả nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM trên địa bàn thành phố Sông Công. - Luận văn là tài liệu tham khảo, nghiên cứu cho sinh viên, những người quan tâm và những nhà quản lý trong lĩnh vực xây dựng nông thôn mới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm nông thôn và nông thôn mới - Nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn, nông thôn có thể được xem xét trên nhiều góc độ kinh tế, chính trị, văn hóa...nông thôn không đơn thuần là khu vực xã hội và cũng là khu vực kinh tế, kinh tế nông nghiệp trong địa bàn nông thôn ngoài nông nghiệp cũng có công nghiệp dịch vụ thường gọi là các hoạt động phi nông nghiệp. Việc phát triển kinh tế nông thôn, từng bước xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. - Nông thôn mới: Trong Nghị quyết số 26-NQ/TW đưa ra mục tiêu: "Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giầu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường" . Như vậy, nông thôn mới trước tiên nó phải là nông thôn không phải là thị tứ, thị trấn, thị xã, thành phố và khác với nông thôn truyền thống hiện nay, có thể khái quát gọn theo năm nội dung cơ bản sau: (1) làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại; (2) sản xuất phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa; (3) đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; (4) bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển; (5) xã hội thôn nông an ninh tốt, quản lý dân chủ. 1.1.1.2. Khái niệm nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới Nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới được hiểu là tập hợp các yếu tố mà chương trình xây dựng nông thôn mới sử dụng để thực hiện các mục tiêu của chương trình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 - Theo quan điểm hệ thống, “Nguồn lực là tất cả những yếu tố và phương tiện mà hệ thống có quyền chi phối, điều khiển, sử dụng để thực hiện mục tiêu của mình. Đối với hệ thống kinh tế - xã hội, có thể chia nguồn lực ra các bộ phận khác nhau như: nguồn nhân lực, nguồn tài lực, nguồn vật lực và nguồn thông tin”. - Những thứ được coi là nguồn lực phải là những thứ được sử dụng hoặc có khả năng sử dụng trong thời kỳ dự kiến phát triển. Tiềm năng chưa đưa được vào sử dụng hoặc chưa có khả năng đưa vào sử dụng thì chưa được xem xét là nguồn lực. Trong các nguồn lực thì nguồn nhân lực có va trò hết sức quan trọng. Có khá nhiều định nghĩa khác nhau về “nguồn nhân lực”: - Nguồn nhân lực là nguồn lực con người của những tổ chức (với quy mô, loại hình, chức năng khác nhau) có khả năng và tiềm năng tham gia vào quá trình phát triển của tổ chức cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, khu vực, thế giới. Cách hiểu này về nguồn nhân lực xuất phát từ quan niệm coi nguồn lực với các yếu tố vật chất, tinh thần tạo nên năng lực, sức mạnh phục vụ cho sự phát triển nói chung của tổ chức; (Nguyễn Phương, 2018) - Nguồn nhân lực là tổng thể các yếu tố bên trong và bên ngoài của mỗi cá nhân bảo đảm nguồn sáng tạo cùng các nội dung khác cho sự thành công, đạt được mục tiêu của tổ chức. Tuy có những định nghĩa khác nhau tùy theo giác độ tiếp cận nghiên cứu nhưng điểm chung mà ta có thể dễ dàng nhận thấy qua các định nghĩa trên vê nguồn nhân lực là: - Số lượng nhân lực: Nói đến nguồn nhân lực của bất kỳ một tổ chức, một địa phương hay một quốc gia nào câu hỏi đầu tiên đặt ra là có bao nhiêu người và sẽ có thêm bao nhiêu người nữa trong tương lai. Đây là những câu hỏi cho việc xác định số lượng nguồn nhân lực. Sự phát triển về số lượng nguồn nhân lực dựa trên hai nhóm yếu tố bên trong (ví dụ: nhu cầu thực tế công việc đòi hỏi phải tăng số lượng lao động) và những yếu tố bên ngoài của tổ chức như sự gia tăng về dân số hay lực lượng lao động do di dân; - Chất lượng nhân lực: Chất lượng nhân lực là yếu tố tổng hợp của nhiều yếu tố bộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
6 phận như trí tuệ, trình độ, sự hiểu biết, đạo đức, kỹ năng, sức khỏe, thẩm mỹ… của người lao động. Trong các yếu tố trên thì trí lực và thể lực là hai yếu tố quan trọng trong việc xem xét đánh giá chất lượng nguồn nhân lực; - Cơ cấu nhân lực: Cơ cấu nhân lực là yếu tố không thể thiếu khi xem xét đánh giá về nguồn nhân lực. Cơ cấu nhân lực thể hiện trên các phương diện khác nhau như cơ cấu trình độ đào tạo, giới tính, độ tuổi… Cơ cấu nguồn nhân lực của một quốc gia nói chung được quyết định bởi cơ cấu đào tạo và cơ cấu kinh tế theo đó sẽ có một tỷ lệ nhất định nhân lực. (Lê Sỹ Thọ ,2016) Tóm lại, nguồn nhân lực là khái niệm tổng hợp bao gồm các yếu tố về số lượng, chất lượng và cơ cấu phát triển người lao động nói chung cả ở hiện tại cũng như trong tương lai, là tiềm năng của mỗi tổ chức, mỗi địa phương, mỗi quốc gia, khu vực và thế giới. 1.1.1.3. Khái niệm vốn và huy động vốn cho xây dựng NTM Theo Paul.A. Samuelson và Wiliam D.Nordphaus: “Vốn là khái niệm thường dùng để chỉ các hàng hóa làm vốn nói chung, một nhân tố của sản xuất. Một hàng hóa làm vốn khác với nhân tố sơ yếu (đất đai, lao động) ở chỗ: nó là một đầu vào mà bản thân là một đầu ra của nền kinh tế gồm: vốn vật chất (nhà máy, thiết bị, kho tàng...), vốn tài chính” . Theo quan điểm này, vốn gồm: vốn vật chất và vốn tài chính. Vốn là một khái niệm chung, cần được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm toàn bộ của cải vật chất (có thể được biểu hiện dưới dạng: đất đai, tài nguyên, tài sản, nhà xưởng, nguồn nhân lực, vàng hoặc tiền), được con người tích lũy lại trong một thời kỳ nhất định, được sử dụng trong quá trình cải biến nền kinh tế xã hội của loài người. Chương trình MTQG xây dựng NTM với mục tiêu tổng quát là: có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phù hợp; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn phát triển nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị; xã hội nông thôn dân chủ, bình đẳng, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; quốc phòng và an ninh, trật tự được giữ vững. Để đạt được mục tiêu đó phải thông qua hoạt động đầu tư vốn. Do đó: Vốn đầu tư xây dựng NTM là tất cả các nguồn lực (của cải vật chất, sức lao động, tài nguyên thiên nhiên,...) được biểu hiện bằng tiền, được sử dụng để đầu tư thực hiện xây dựng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7 NTM.(Nguyễn Hoàng Yến, 2017) 1.1.2. Các nguồn vốn đầu tư chủ yếu cho chương trình MTQG xây dựng NTM 1.1.2.1. Vốn ngân sách nhà nước - Vốn NSNN cho xây dựng NTM là các khoản chi của NSNN cho đầu tư xây dựng NTM. Vai trò của vốn NSNN đối với việc xây dựng NTM thể hiện ở chỗ: vốn NSNN đảm bảo cung cấp nguồn lực tài chính để xây dựng các tiêu chí mang tính cơ bản ở nông thôn. Các tiêu chí gồm: Hệ thống giao thông liên huyện, liên xã; hệ thống thủy lợi: đập, trạm bơm, hồ chứa; hệ thống lưới điện nông thôn; hệ thống thông tin, viễn thông nông thôn; Hệ thống trường học, trạm y tế, nhà văn hóa từ cấp xã; Hệ thống cung cấp nước sạch nông thôn.... - Vốn NSNN có vai trò tạo động lực để thu hút các nguồn vốn ngoài NSNN để xây dựng NTM, nó như là “vốn mồi” để kích thích sự tăng trưởng của các loại vốn khác. 1.1.2.2 Vốn từ cộng đồng - Vốn từ cộng đồng bao gồm vốn của người dân, vốn đóng góp tự nguyện và tài trợ của các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. - Việc khai thác vốn này góp phần làm tăng tính chủ động, tích cực của cộng đồng dân cư nông thôn. Xây dựng NTM với mục mục đích hướng tới chủ thể là người dân ở khu vực nông thôn. Do vậy việc huy động vốn từ cộng đồng sẽ góp phần tăng tính chủ động tích cực của những chủ thể thực sự của xây dựng NTM, từ đó tạo sức mạnh tổng hợp để thực hiện thành công chương trình. 1.1.2.3.Vốn doanh nghiệp Vốn doanh nghiệp cho xây dựng NTM bao gồm vốn đầu tư của các DN trong và ngoài nước, nó đóng các vai trò: - Cung cấp thêm một kênh huy động vốn từ các DN trong và ngoài nước. - Góp phần làm giảm áp lực cho NSNN trong đầu tư các hạng mục cơ bản ở nông thôn. 1.1.2.4. Lồng ghép các nguồn vốn đầu tư cho cho chương trình MTQG xây dựng NTM Lồng ghép các nguồn vốn đầu tư trong xây dựng NTM là việc huy động và sử dụng đồng thời các nguồn vốn để đầu tư xây dựng NTM. Điều này là rất cần thiết bởi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8 nếu chỉ dựa vào một loại nguồn vốn thì sẽ không thể đáp ứng được nhu cầu vốn đầu tư. Mặt khác, như đã phân tích về đặc điểm của vốn đầu tư xây dựng NTM, đối tượng trực tiếp thụ hưởng kết quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng NTM là người dân ở nông thôn. Do vậy, cần phải huy động và sử dụng nguồn vốn cộng đồng để phát huy sự tham gia của người dân, vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM. Mỗi nguồn vốn đầu tư có đặc điểm và vai trò nhất định. Sự kết hợp các nguồn vốn đầu tư một cách hợp lý sẽ phát huy được tối đa vai trò của từng nguồn vốn, tránh tình trạng chồng chéo trong huy động và sử dụng các nguồn vốn gây lãng phí, kém hiệu quả. Mỗi nguồn vốn đầu tư có tiềm năng khai thác riêng. Việc kết hợp các nguồn vốn đầu tư sẽ giúp khai thác tối đa tiềm năng của từng nguồn vốn, tránh lãng phí tiềm năng vốn, tạo sức mạnh tổng hợp về vốn để đầu tư xây dựng NTM. (Nghị quyết 100) 1.1.3. Cơ cấu nguồn vốn và các phương thức huy động vốn 1.1.3.1. Cơ cấu nguồn vốn Hiện nay, nguồn vốn trong nước tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau, nhưng tựu chung lại có các loại: vốn ngân sách nhà nước, vốn doanh nghiệp, vốn tín dụng và vốn tích lũy của cộng đồng dân cư. - Nguồn vốn NSNN: Nguồn này được hình thành thông qua việc tiết kiệm của chính phủ. Nói cách khác, phần tiết kiệm của chính phủ là phần tiết kiệm của ngân sách nhà nước. Tiết kiệm của chính phủ thể hiện ở số chênh lệch giữa tổng số thu so với tổng số chi tiêu thường xuyên của NSNN. - Nguồn vốn DN: Nguồn vốn này được hình thành từ phần tiết kiệm của DN, thể hiện ở phần lãi thuần được để lại dùng làm tăng vốn chủ sở hữu. Phần lãi thuần để lại thực chất là phần đầu tư ròng tăng thêm của các DN. - Nguồn vốn tín dụng: Nguồn này được hình thành từ vốn tự có, vốn huy động, vốn vay và các nguồn vốn khác của ngân hàng. - Nguồn vốn của cộng đồng dân cư: Đây là nguồn được hình thành từ phần còn lại trong thu nhập của dân cư. Thu nhập của dân cư được hình thành từ thu nhập trong kết quả lao động ở lĩnh vực sản xuất và dịch vụ của các gia đình, cá nhân người lao động; thu nhập do thừa kế các loại thu nhập khác. Nói cách khác, nguồn vốn của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn