Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá ở huyện Định Hoá từ đó đưa ra định hướng, mục tiêu và những giải pháp chủ yếu để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa góp phần phát triển kinh tế xã hội và đẩy nhanh việc thực hiện sự nghiệp CNH-HĐH của huyện huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ THU HẰNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ THU HẰNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐOÀN QUANG THIỆU THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng só liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn của tôi là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cmr ơn vầ mọi thông tin trong luận văn đã được ghi chỉ rõ nguồn gốc, được tìm hiểu và phân tích một cách trung thực, phù hợp với tình hình thực tế. Tác giả luận văn LÊ THỊ THU HẰNG Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan, các tổ chức và các cá nhân. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu luận văn này. Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Phòng Đào tạo của nhà trường cùng các thầy cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn Tiến sĩ Đoàn Quang Thiệu, người đã trực tiếp chỉ bảo, hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp, những người đã hỗ trợ thầm lặng, giúp đỡ tôi rất nhiệt tình trong việc thu thập các thông tin, số liệu, tài liệu nghiên cứu cũng như đóng góp các ý kiến quý báu trong suốt quá trình thực hiện đề tài của mình để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn LÊ THỊ THU HẰNG Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................ iii DANH MỤC VIẾT TẮT ......................................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................. vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 4 4. Ý nghĩa khoa học và một số đóng góp chủ yếu của Luận văn........................... 5 5. Kết cấu của luận văn .......................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA CẤP HUYỆN ...........6 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa ........................... 6 1.1.1. Một số khái niệm .......................................................................................... 6 1.1.2. Nội dung phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa ..................................11 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa .....14 1.2. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp hàng hóa ở một số địa phương của Việt Nam ..............................................................................................................16 1.2.1. Kinh nghiệm của huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ .......................................16 1.2.2. Kinh nghiệm của huyện Tân Lạc tỉnh Hòa Bình .......................................18 1.2.3.Kinh nghiệm của huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh .....................................20 1.3. Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn .........22 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................24 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................24 2.2. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................24 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................................24 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv 2.2.2. Phương pháp thang đo Likert .....................................................................26 2.2.3. Phương pháp tổng hợp số liệu ....................................................................27 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................28 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu kinh tế tổng hợp ..................................................................28 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh quy mô, kết quả và hiệu quả sản xuất nông nghiệp ....29 2.3.3. Nhóm chỉ tiêu phản ánh phân bổ và hiệu quả sử dụng nguồn lực .............30 2.3.4. Nhóm chỉ tiêu phản ánh mức độ phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa........30 Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN .................32 3.1. Đặc điểm địa bàn của huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên ...........................32 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................................32 3.1.2. Tình hình phân bố và sử dụng đất đai ........................................................34 3.1.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Định Hóa................................................35 3.1.4. Đánh giá chung những thuận lợi và khó khăn đối với việc phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa............................................38 3.2. Thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên .........................................................................................40 3.2.1. Thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo ngành ............40 3.2.2. Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo hình thức tổ chức sản xuất .......56 3.2.3. Phát triển sản xuất hàng hóa theo vùng sinh thái .......................................60 3.3. Phát triển một số nông sản hàng hóa chất lượng cao ....................................62 3.3.1. Phát triển Chè Định Hóa ............................................................................62 3.3.2. Phát triển sản phẩm gạo dẻo Bao Thai .......................................................64 3.3.3. Phát triển gà đồi .........................................................................................65 3.4. Phân tích kết quả khảo sát hộ điều tra ...........................................................66 3.4.1. Kết quả sản xuất một số cây trồng, vật nuôi chính của các hộ điều tra .....66 3.4.2. Cơ cấu hộ nông dân theo quy mô hàng hóa ...............................................69 3.4.3. Cơ cấu giá trị sản phẩm hàng hóa ..............................................................71 3.4.4. Tình hình đời sống các nông hộ điều tra ....................................................71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v 3.4.5. Hình thức tiêu thụ sản phẩm ......................................................................72 3.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa ........74 3.5.1. Các nhân tố bên ngoài đối với hộ sản xuất ................................................74 3.5.2. Các nhân tố bên trong của hộ sản xuất.......................................................77 3.6. Đánh giá chung về thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa huyện Định Hóa ...................................................................................................79 3.6.1. Những mặt đạt được ...................................................................................79 3.6.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ................................................................82 Chương 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................................................... 89 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa ở huyện Định Hóa Tỉnh Thái Nguyên ..................................................89 4.1.1. Một số quan điểm .......................................................................................89 4.1.2. Định hướng.................................................................................................95 4.1.3. Mục tiêu......................................................................................................96 4.2. Giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ................................................................................96 4.2.1. Nhóm giải pháp chung ...............................................................................96 4.2.2. Nhóm giải pháp riêng ...............................................................................102 4.3. Kiến nghị .....................................................................................................110 KẾT LUẬN .......................................................................................................112 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................114 PHỤ LỤC ..........................................................................................................116 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa BQ Bình quân BT Bình thường CNH-HĐH Công nghiệp hóa-hiện đại hóa DTTS Dân tộc thiểu số ĐVT Đơn vị tính HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã KHKT Khoa học kỹ thuật KK Khó khăn KPH Không phù hợp PH Phù hợp PTBQ Phát triển bình quân SP Sản phẩm SXHH Sản xuất hàng hóa SXNN Sản xuất nông nghiệp SXNNHH Sản xuất nông nghiệp hàng hóa UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tình hình sử dụng đất huyện Định Hóa năm 2018 ........................ 34 Bảng 3.2: Tình hình nhân khẩu và lao động của huyện Định Hóa giai đoạn 2016-2018 ............................................................................. 36 Bảng 3.3: Cơ cấu giá trị sản xuất nông lâm nghiệp huyện Định Hóa............. 40 Bảng 3.4: Giá trị sản xuất ngành trồng trọt theo giá thực tế của Huyện Định Hóa ....................................................................................... 41 Bảng 3.5: Diện tích, năng suất, sản lượng và năng suất cây lương thực có hạt của huyện Định Hóa 2016-2018.............................................. 43 Bảng 3.6: Diện tích, năng suất, sản lượng cây chất bột lấy củ của huyện Định Hóa 2016-2018 ..................................................................... 44 Bảng 3.7: Diện tích, năng suất, sản lượng cây thực phẩm của huyện Định Hóa 2016-2018 .............................................................................. 45 Bảng 3.8: Diện tích, sản lượng và năng suất một số cây công nghiệp hàng năm của Huyện Định Hóa ............................................................. 45 Bảng 3.9: Diện tích, sản lượng và năng suất chè của huyện Định Hóa 2016-2018...................................................................................... 47 Bảng 3.10: Diện tích, sản lượng một số loại cây ăn quả của huyện Định Hóa 2016-2018 .............................................................................. 47 Bảng 3.11: Phát triển sản xuất ngành chăn nuôi huyện Định Hóa giai đoạn 2016-2018...................................................................................... 49 Bảng 3.12: Sản xuất ngành thủy sản của Huyện Định Hóa giai đoạn 2016-2018...................................................................................... 51 Bảng 3.13: Sản xuất ngành lâm nghiệp của Huyện Định Hóa giai đoạn 2016-2018...................................................................................... 52 Bảng 3.14: Sản lượng, giá trị và tỷ suất hàng hóa ngành trồng trọt giai đoạn 2016-2018 của huyện Định Hóa........................................... 53 Bảng 3.15: Sản lượng, giá trị và tỷ suất hàng hóa ngành chăn nuôi giai đoạn 2016-2018 của huyện Định Hóa........................................... 55 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
viii Bảng 3.16: Một số chỉ tiêu của trang trại huyện Định Hóa năm 2018 ........... 57 Bảng 3.17: Số lượng hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn huyện Định Hóa giai đoạn 2016-2018 ...................................................................... 58 Bảng 3.18: Một số giống chè đặc sản trồng tại huyện Định Hóa ................... 63 Bảng 3.19: Diện tích, sản lượng bình quân/hộ một số cây trồng chính ngành trồng trọt ............................................................................. 66 Bảng 3.20: Kết quả sản xuất bình quân/hộ một số vật nuôi chính của các hộ điều tra ...................................................................................... 68 Bảng 3.21: Cơ cấu hộ nông dân theo quy mô hàng hoá ở các hộ điều tra năm 2018 ....................................................................................... 70 Bảng 3.22: Quy mô và cơ cấu giá trị sản phẩm hàng hoá bình quân hộ nông dân điều tra năm 2018 .......................................................... 71 Bảng 3.23: Mức thu nhập bình quân theo lao động và nhân khẩu của hộ nông dân điều tra năm 2018 .......................................................... 72 Bảng 3.24: Hình thức tiêu thụ sản phẩm ......................................................... 73 Bảng 3.25: Nguồn lực đất đai của nhóm hộ điều tra ...................................... 75 Bảng 3.26: Nguồn lực lao động của nhóm hộ điều tra ................................... 77 Bảng 3.27: Nguồn lực vốn của nhóm hộ điều tra ........................................... 78 Bảng 3.28: Tư liệu sản xuất bình quân hộ ...................................................... 79 Bảng 3.29: Đánh giá mức độ phù hợp các yếu tố ........................................... 82 Bảng 3.30: Tính điểm và xếp loại đối với từng yếu tố ................................... 83 Bảng 3.31: Đánh giá mức độ khó khăn của các yếu tố ................................... 85 Bảng 3.32: Tính điểm và xếp loại với từng yếu tố ......................................... 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sản xuất nông nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng đối với xã hội, là ngành sản xuất cung cấp nhu cầu tối thiểu về lương thực, thực phẩm cho toàn xã hội; cung cấp nguyên liệu để phát triển công nghiệp nhẹ và công nghiệp chế biến; cung cấp hàng hóa xuất khẩu… Phát triển SXNNHH là quy luật chung của sự phát triển kinh tế xã hội. Đối với nông nghiệp, phát triển SXNNHH sẽ là nền tảng vững chắc tạo nên sự thay đổi toàn diện đời sống kinh tế xã hội ở nông thôn. Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng phát triển KT-XH nông thôn là mục tiêu trọng tâm. Trong nhiều kì đại hội, chủ chương “đẩy nhanh CNH- HĐH nông nghiệp nông thôn” và hình thành các vùng nông nghiệp hàng hóa lớn phù hợp với nhu cầu thị trường, điều kiện sinh thái của từng vùng luôn được nêu ra. Đặc biệt sau khi Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế thế giới, SXNNHH đã phát triển rất nhanh góp phần thay đổi diện mạo nông nghiệp, nông thôn ở nước ta; mà trước hết là thay đổi phương thức sản xuất, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống người nông dân. Kinh tế thị trường là mô hình kinh tế lựa chọn để thúc đẩy kinh tế phát triển. Kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế - xã hội, trong đó quá trình sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng đều được thực hiện thông qua thị trường. Vì thế kinh tế thị trường không chỉ là “công nghệ”, là “phương tiện” để phát triển kinh tế - xã hội, mà còn là những quan hệ kinh tế - xã hội, nó không chỉ bao gồm các yếu tố của lực lượng sản xuất, mà còn cả một hệ thống quan hệ sản xuất. Sau 20 năm đổi mới, nền nông nghiệp nước ta đạt được những thành tựu hết sức quan trọng trong đó nổi bật nhất là đảm bảo được an ninh lương thực, từng bước trở thành một trong những cường quốc dẫn đầu về xuất khẩu gạo và đang chiếm lĩnh về thị trường thế giới về cà phê, hồ tiêu, may Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 mặc…với sự phát triển mạnh mẽ của dân cư nông thôn đang từng bước được nâng cao cả về vật chất và tinh thần, tỷ lệ nghèo đói giảm chỉ còn khoảng dưới 15%. Sự phát triển nông nghiệp có sự chuyển dịch khá mạnh theo hướng sản xuất hàng hóa nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi mà nhiều vấn đề liên quan trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp như: biến đổi khí hậu, cạnh tranh và hội nhập quốc tế sâu rộng, thu nhập người nông dân thấp, hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp chưa cao; công cuộc xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu chưa đồng bộ, chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước về vấn đề tam nông chưa đạt được hiệu quả.. Đây cũng là những thách thức lớn cho phát triển SXNNHH nước ta. Định Hóa là một huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên, địa hình ¾ chủ yếu là đối núi, đất đai khá mầu mỡ, khí hậu nhiệt đới gió mùa và có hệ thống sông suối dày đặc, người dân là tộc thiểu số có kinh nghiệm sản xuất lâu đời, …nên thuận lợi để phát triển cây công nghiệp, cây lương thực, cây ăn quả và chăn nuôi gia súc gia cầm theo tạo ra những nông sản hàng hóa chủ lực có tính cạnh tranh cao trên thị trường. Trong những năm gần đây, nền kinh tế huyện Định Hóa đang chuyển dịch theo hướng tập chung khai thác tiềm năng, thế mạnh phát triển KT-XH, năm 2018 hầu hết các chỉ tiêu kinh tế - xã hội của huyện đều cơ bản hoàn thành kế hoạch, cụ thể như: Diện tích trồng rừng trên 1.600ha, đạt 182% kế hoạch; tổng sản lượng lương thực có hạt ước đạt trên 50 nghìn tấn, đạt 99% kế hoạch; giá trị sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp ước đạt 239 tỷ đồng, đạt 100% kế hoạch; thu ngân sách trong cân đối đạt trên 42 tỷ đồng, đạt 100% kế hoạch; giảm lệ hộ nghèo bình quân đạt 3,3%/năm, đạt 110% kế hoạch...Sản xuất nông nghiệp của huyện Định Hóa có sự chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng sản xuất hàng hóa và hiện đại: giảm diện tích một số cây lương thực kém hiệu quả như ngô, khoai, sắn… tăng diện tích màu chuyên canh, luân canh, tăng diện tích cây công nghiệp lâu năm có giá trị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 kinh tế cao, đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản, phát triển chăn nuôi, hình thành các mô hình sản xuất hiệu quả kinh tế cao, từng bước nâng cao thu nhập cho người nông dân. Mặc dù tiềm năng lớn về phát triển nông nghiệp hàng hóa từ đó phát triển kinh tế, nhưng nông nghiệp huyện Định Hóa cơ bản vẫn là nền kinh tế thuần nông chưa phát triển SXNNHH, sản xuất vẫn mang tính tự cung tự cấp, người dân chưa chủ động đầu tư cơ sở vật chất cũng ứng dụng như KHCN vào SXNNHH; quy mô sản xuất còn phân tán, nhỏ lẻ mặc dù bước đầu đã hình thành được một số vùng chuyên canh; chăn nuôi chưa tập trung, chưa tạo được nguồn cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp ổn định và chất lượng cao; liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản còn yếu kém, công tác xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu cho nông sản còn yếu, đặc biệt mới chỉ xây dựng được thương hiệu “gạo Bao thai Định Hóa” còn các nông sản khác mặc dù rất nổi tiếng như chè, rau đặc sản, gà Đông Tảo….vẫn chưa có thương hiệu. Xuất phát từ thực tế phát triển SXNNHH huyện Định Hóa hiện nay, đề tài nghiên cứu: “Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên” là vấn đề đặt ra mang tính cấp thiết nhằm góp phần thiết thực vào việc khai thác có hiệu quả tiềm năng, phát triển SXNNHH theo hướng kinh tế thị trường đồng thời góp phần đưa ra những định hướng, giải pháp thúc đẩy SXNN huyện Định Hóa phát triển theo hướng hàng hóa nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá ở huyện Định Hoá từ đó đưa ra định hướng, mục tiêu và những giải pháp chủ yếu để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa góp phần phát triển Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 kinh tế xã hội và đẩy nhanh việc thực hiện sự nghiệp CNH-HĐH của huyện huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa. - Đánh giá thực trạng, phân tích những thuận lợi khó khăn, tình hình phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên năm 2016-2018. - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá ở huyện Định Hóa -Tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề có liên quan đến phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên, trong đó tập chung nghiên cứu một số sản phẩm nông nghiệp hàng hóa chủ yếu có lợi thế sản xuất ở huyện, các xã và các thành phần kinh tế có tham gia vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp hàng hóa thuộc vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của huyện. * Phạm vi về nội dung: Đề tài nghiên cứu thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa và một số sản phẩm hàng hóa chủ yếu huyện Định Hóa trong giai đoạn 2016-2018: về quy mô, diện tích, năng suất, sản lượng, giá cả và vấn đề tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp hàng hóa … từ đó đưa ra quan điểm, định hướng và giải pháp chủ yếu thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa. * Phạm vi về thời gian: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 Các số liệu và tài liệu sử dụng trong nghiên cứu đề tài được thu thập từ giai đoạn 2016 - 2018. 4. Ý nghĩa khoa học và một số đóng góp chủ yếu của Luận văn Với kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề về lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá. Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp của huyện Định Hóa, phân tích những khó khăn và lợi thế về phát triển SXNNHH; từ đó xây dựng quan điểm, định hướng, mục tiêu và giải pháp thúc đẩy phát triển mạnh SXNNHH huyện Định Hóa trong thời gian tới. Những vấn đề nghiên cứu và đề xuất của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho những nhà lãnh đạo địa phương và những người quan tâm đến phát triển sản xuất nông lâm nghiệp nói chung và nông nghiệp hàng hoá nói riêng. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Chương 4: Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HÀNG HÓA CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Nông nghiệp hàng hóa * Khái niệm về nông nghiệp Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, sử dụng đất đai để trồng trọt và chăn nuôi, khai thác cây trồng và vật nuôi làm tư liệu và nguyên liệu lao động chủ yếu để tạo ra lương thực thực phẩm và một số nguyên liệu cho công nghiệp. Nông nghiệp là một ngành sản xuất lớn, bao gồm nhiều chuyên ngành: trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế nông sản; theo nghĩa rộng, còn bao gồm cả lâm nghiệp, thủy sản. [7] * Khái niệm về hàng hóa Hàng hoá là sản phẩm của lao động nhằm thoả mãn nhu cầu của con người thông qua trao đổi là mua bán. Hàng hoá có hai thuộc tính: Giá trị và giá trị sử dụng. Giá trị sử dụng của hàng hóa là ích dụng của hàng hóa thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người. Ví dụ, công dụng của một cái kéo là để cắt nên giá trị sử dụng của nó là để cắt; công dụng của bút để viết nên giá trị sử dụng của nó là để viết. Một hàng hóa có thể có một công dụng hay nhiều công dụng nên nó có thể có nhiều giá trị sử dụng khác nhau. Giá trị của hàng hóa là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa. Cả quần áo và thóc lúa đều là sản phẩm của quá trình sản xuất thông qua lao động, là sản phẩm của lao động, có lao động kết tinh vào trong đó. Có sự chi phí về thời gian, sức lực và trí tuệ của con người khi sản xuất chúng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7 * Nông nghiệp hàng hóa Nông nghiệp hàng hoá: là lĩnh vực sản xuất nông nghiệp được chuyên môn hóa trong sản xuất nông nghiệp, gồm cả việc sử dụng máy móc trong trồng trọt, chăn nuôi, hoặc trong quá trình chế biến sản phẩm nông nghiệp. Nông nghiệp chuyên sâu có nguồn đầu vào sản xuất lớn và mức độ cơ giới hóa cao. Sản phẩm đầu ra chủ yếu dùng vào mục đích thương mại, làm hàng hóa bán ra trên thị trường hay xuất khẩu. Các hoạt động trên trong sản xuất nông nghiệp chuyên sâu là sự cố gắng tìm mọi cách để có nguồn thu nhập tài chính cao nhất từ các sản phẩm trong nông nghiệp. Như vậy, nông nghiệp hàng hoá là nông nghiệp sản xuất ra sản phẩm để bán, để trao đổi trên thị trường. [7] 1.1.1.2. Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa * Khái niệm nông sản hàng hóa: là khái niệm dùng để chỉ các loại nông sản mà người nông dân sản xuất ra với mục đích bán ra thị trường. Ngược với nông sản hàng hóa là nông sản phục vụ cho mục đích tự sản, tự tiêu. [8] Nông sản bao gồm một phạm vi khá là rộng các loại hàng hóa có nguồn gốc từ hoạt động nông nghiệp như: + Các sản phẩm nông nghiệp cơ bản: lúa gạo, lúa mì, bột mì, sữa, động vật tươi sống (trừ cá và các sản phẩm từ cá), cà phê, hồ tiêu, hạt điều, chè, rau quả tươi,…. + Các sản phẩm phái sinh: bánh mì, bơ, dầu ăn, thịt,….. + Các sản phẩm được chế biến từ sản phẩm nông nghiệp: bánh kẹo, sản phẩm từ sữa, xúc xích, nước ngọt, rượu, bia, thuốc lá, bông xơ, da động vật thô. * Khái niệm kinh tế hàng hóa là nền kinh tế có sự phân công lao động và trao đổi hàng hóa, dịch vụ giữa người này với người khác. Nó trái với nền kinh tế tự cung tự cấp trong đó người ta tự sản xuất sản phẩm và tự tiêu dùng. Để cho đơn giản, giả định nền kinh tế có hai cá nhân là A và B. Có sự phân công lao động (có thể dựa trên năng lực sản xuất) giữa hai người; A chuyên sản xuất gạo và B chuyên sản xuất thịt. Hai người sẽ đem trao đổi sản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8 phẩm của mình với nhau, nhờ đó mỗi người đều có cả gạo lẫn thịt. Khi sản phẩm được trao đổi, chúng trở thành hàng hóa. Nền kinh tế hình thành từ quan hệ trao đổi hàng hóa này chính là kinh tế hàng hóa. * Khái niệm sản xuất nông nghiệp hàng hóa: Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam “sản xuất nông nghiệp hàng hóa” là quá trình sản xuất ra sản phẩm để buôn bán, trao đổi với người khác, với xã hội nhằm mục tiêu lợi nhuận. * Khái niệm phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa Phát triển sản xuất hàng hóa là việc mở mang quy mô sản xuất nông nghiệp từ nhỏ thành to, làm cho biến đổi theo cơ cấu cuyển từ tự cung tự cấp sang sản xuất ra để bán sản phẩm trên thị trường, chiều hướng tăng dần tỷ suất hàng hóa. Muốn vậy, phải chuyển dịch cơ cấu sản xuất, tăng cường mở rộng quy mô sản xuất các loại sản phẩm có lợi thế so sánh, cải tiến kỹ thuật, áp dụng khoa học công nghệ, hợp lý hóa sản xuất, nâng cao chất lượng, cải tiến quy trình, mẫu mã hàng hóa, tổ chức tốt quá trình tiêu thụ... Từ đó làm tăng năng suất lao động xã hội, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. * Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa bền vững + Bền vững về mặt sản xuất: Sản phẩm được tạo ra không những phải khai thác được lợi thế tự nhiên (đất đai, khí hậu, thời tiết...) lợi thế về mặt kinh tế (lao động, vốn, trình độ sản xuất, cơ sở hạ tầng hiện có...) về mặt xã hội và môi trường (tạo ra được sự liên kết trong nông thôn, xây dựng nông thôn mới và cải tạo được môi sinh, môi trường...). + Bền vững về thị trường tiêu thụ: Sản phẩm sản xuất ra đáp ứng được thị hiếu tiêu dùng của thị trường trong nước và xuất khẩu về khối lượng, chất lượng và giá cả có tính cạnh tranh cao. Có thị trường tiêu thụ ổn định và tạo khả năng mở rộng thị trường mới. Thị trường ở đây được hiểu là thị trường tiêu dùng sản phẩm cùng thị trường nguyên liệu sản phẩm cho công nghiệp chế biến. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
9 + Bền vững về môi trường kinh tế - xã hội nông thôn: Sản xuất sản phẩm hàng hoá (sản phẩm chuyên môn hoá) phải gắn với phát triển sản phẩm đa dạng, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tại chỗ và sử dụng lao động, tài nguyên tại chỗ, phải là sản phẩm sạch, không gây ô nhiễm môi trường, phá hoại môi trường, môi sinh. [4] 1.1.1.3. Vai trò và sự cần thiết của phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa Nước ta vốn đi lên từ một nước nông nghiệp và cho tới hiện nay nông nghiệp vẫn chiếm một tỷ trọng lớn và giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế đặc biệt với một nước đang phát triển như Việt Nam. * Vai trò của phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa với kinh tế: Lĩnh vực nông nghiệp cũng có thể là một nguồn cung cấp vốn cho phát triển kinh tế. Ở các nước không giàu tài nguyên thì nông sản đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu, và ngoại tệ thu được sẽ dùng để nhập khẩu máy móc, trang thiết bị cơ bản và những sản phẩm trong nước chưa sản xuất được. Trừ một số ít nước dựa vào nguồn tài nguyên phong phú (dầu mỏ, khoáng sản...) để xuất khẩu, đổi lấy lương thực cho nhu cầu tiêu dùng của dân số nông thôn cũng như thành thị. Nông nghiệp còn cung cấp các yếu tố đầu vào cho hoạt động kinh tế. Việt Nam với hơn 70% dân số ở nông thôn thực sự là nguồn nhân lực dự trữ dồi dào cho khu vự thành thị. Để đáp ứng nhu cầu lâu dài về mặt phát triển kinh tế, việc gia tăng dân số ở khu vực thành thị sẽ không đủ khả năng đáp ứng cho nhu cầu công nghiệp hóa đất nước. Là ngành cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. Các sản phẩm của ngành nông nghiệp là nguồn cung cấp nguyên liệu đầu vào quan trọng của công nghiệp chế biến qua đó sẽ nâng cao giá trị của nông sản trên thị trường đặc biệt là hướng vào sản phẩm xuất khẩu. Vì thế việc phát triển SXNNHH là vô cùng cần thiết bởi vì phát triển SXNNHH về kinh tế là sự phát triển đảm bảo tăng trưởng, phát triển ổn định lâu dài về mặt kinh tế của nông nghiệp, góp phần tích cực vào phát triển kinh tế của quốc gia, cộng đồng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
10 Bởi vậy mục tiêu phát triển SXNNHH là đạt được sự tăng trưởng ổn định với cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu nâng cao đời sống của người dân, tránh được sự suy thoái và gánh nặng nợ nần cho thế hệ tương lai. Điều đó được thể hiện ở các tiêu chí sau: Phát triển sản xuất nông nghiệp phải đáp ứng nhu cầu xã hội về sản phẩm nông nghiệp gồm: gia tăng sản lượng, làm tăng giá trị sản phẩm hàng hóa; hàng hóa sản xuất ra đáp ứng một phần nhu cầu sử dụng của người dân; chất lượng sản phẩm phù hợp với yêu cầu ngày càng cao của thị trường, trước hết là đảm bảo tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhờ đó thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế cũng như góp phần nâng cao đời sống của người dân - Hiệu quả kinh tế của sản xuất nông nghiệp ngày càng cao. Người nông dân phải có sự đầu tư tăng năng suất lao động, năng suất ruộng đất và năng suất cây trồng, đảm bảo sản xuất ra một khối lượng hàng hóa lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Nhờ đó thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, đặc biệt là góp phần nâng cao trình độ của người lao động cũng như đẩy mạnh nghiên cứu và áp dụng kho học kỹ thuật vào trong sản xuất nông nghiệp - Sử dụng hiệu quả các nguồn lực lao động, vốn, lựa chọn hình thức sản xuất phù hợp để sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên, tăng năng suất. Góp phần giải quyết việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp và bảo tồn các nguồn tài nguyên quý giá. * Vai trò của phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa với xã hội: Phát triển SXNNHH về xã hội đó chính là sự đóng góp cụ thể của nông nghiệp cho phát triển xã hội, đảm bảo sự công bằng trong phát triển. Phát triển SXNNHH về xã hội sẽ đảm bảo cuộc sống của người nông dân đạt kết quả ngày càng cao; nâng cao thu nhập, đảm bảo cuộc sống gia đình, cải thiện chất lượng cuộc sống, góp phần xóa ñói giảm nghèo, giảm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn