Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định những yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam và phân tích mức độ ảnh hưởng của yếu tố đó; đưa ra những khuyến nghị nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MỸ DUYÊN PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MỸ DUYÊN PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính-Ngân hàng Mã số: 8.34.02.01 Người hướng dẫn khoa học: TS LÊ HÀ DIỄM CHI TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2018
TÓM TẮT LUẬN VĂN Trong tình hình kinh tế bước vào giai đoạn hội nhập sâu hơn, toàn diện hơn, hoạt động kinh doanh ngân hàng luôn là lĩnh vực ẩn chứa nhiều rủi ro, nhất là rủi ro tín dụng. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để hạn chế rủi ro ở mức có thể chấp nhận được. Để trả lời câu hỏi này, cần phải tìm hiểu được các nguyên nhân, các yếu tố nào ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng từ đó đưa ra các chính sách, các giải pháp hợp lý nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng bảo đảm hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam phát triển ổn định và bền vững. Luận văn đã làm rõ một số nội dung: - Về cơ sở lý luận: Luận văn đã nêu tổng quan về tín dụng ngân hàng cũng như tổng quan về rủi ro tín dụng, làm rõ khái niệm rủi ro tín dụng và các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cùng các ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến nền kinh tế và hệ thống các ngân hàng thương mại. - Về mặt thực tiễn: Luận văn đánh giá thực tiễn rủi ro tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2008-2017. Đồng thời, kế thừa các nghiên cứu trước, luận văn đã nghiên cứu tác động của rủi ro tín dụng trong quá khứ, tăng trưởng tín dụng, quy mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu, dư nợ cho vay và tỷ lệ tăng trưởng GDP đến rủi ro tín dụng năm hiện hành, từ đó đưa ra một số giải pháp trong việc giảm thiểu rủi ro tín dụng trong toàn hệ thống. Với kết quả nghiên cứu và những giải pháp đưa ra tác giả hi vọng rằng có thể ứng dụng vào công việc thực tiễn đang công tác để phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro.
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Nguyễn Thị Mỹ Duyên Sinh ngày 30 tháng 10 năm 1993 tại TP Pleiku, Gia Lai Quê quán: Đức Nhân – Đức Thọ – Hà Tĩnh Hiện công tác tại: Phòng bán lẻ – Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Gia Lai. Địa chỉ: 01 Trần Hưng Đạo, TP Pleiku, Gia Lai Là học viên cao học khóa 18 của Trường Đại học Ngân hàng TPHCM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 08.34.02.01 Tôi cam đoan đề tài Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sỹ tại bất cứ một trường Đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP HCM, ngày … tháng 10 năm 2018 Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Duyên
LỜI CÁM ƠN Tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến TS Lê Hà Diễm Chi đã tận tình hướng dẫn và đã cho tôi nhiều góp ý quan trọng trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cám ơn đến tất cả các Thầy Cô trong khoa đào tạo sau đại học Trường Đại học Ngân Hàng TPHCM, các bạn học cùng lớp, các anh chị em đồng nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – chi nhánh Gia Lai đã tận tình giúp đỡ và góp ý giúp tôi hoàn thiện luận văn. Cuối cùng tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................1 DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................2 DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU ...................................................4 1.1 Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ...............................................................4 1.2 Mục tiêu của đề tài nghiên cứu .......................................................................5 1.2.1 Mục tiêu tổng quát .....................................................................................5 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ...........................................................................................5 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................5 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................5 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................5 1.4 Phương pháp nghiên cứu.................................................................................5 1.5 Tổng quan về đề tài nghiên cứu ......................................................................5 1.6 Kết cấu của đề tài nghiên cứu .........................................................................7 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG ..........................................................................................................9 2.1 Tổng quan về tín dụng ngân hàng ...................................................................9 2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng ...................................................................9 2.1.2 Các đặc trưng cơ bản của tín dụng ngân hàng ...........................................9 2.1.3 Các hình thức tín dụng ngân hàng ...........................................................10 2.2 Tổng quan về rủi ro tín dụng .........................................................................12 2.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng .........................................................................12 2.2.2 Phân loại rủi ro tín dụng ..........................................................................13
2.2.3 Nguyên nhân của rủi ro tín dụng ..............................................................15 2.2.3.1 Nguyên nhân khách quan ..................................................................15 2.2.3.2 Nguyên nhân chủ quan ......................................................................17 2.2.4 Hậu quả của rủi ro tín dụng ......................................................................20 2.2.4.1 Đối với ngân hàng cấp tín dụng ....................................................20 2.2.4.2 Đối với hệ thống ngân hàng ..........................................................21 2.2.4.3 Đối với nền kinh tế ........................................................................21 2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng: bằng chứng thực nghiệm .............22 2.3.1 Rủi ro tín dụng ngân hàng trong quá khứ với độ trễ 1 năm tác động đến rủi ro tín dụng ngân hàng năm hiện hành..........................................................22 2.3.2 Tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng ngân hàng .................................23 2.3.3 Quy mô ngân hàng và rủi ro tín dụng ngân hàng .....................................24 2.3.4 Vốn chủ sở hữu và rủi ro tín dụng ...........................................................25 2.3.5 Dư nợ cho vay và rủi ro tín dụng .............................................................26 2.3.6 Tỷ lệ tăng trưởng GDP .............................................................................26 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................29 3.1 Mô hình nghiên cứu ........................................................................................29 3.1.1 Cơ sở lựa chọn mô hình ...........................................................................29 3.1.2 Mô hình nghiên cứu .................................................................................30 3.2 Xác định biến nghiên cứu ...............................................................................30 3.2.1 Rủi ro tín dụng ngân hàng ........................................................................30 3.2.2 Tăng trưởng tín dụng................................................................................33 3.2.3 Quy mô ngân hàng ...................................................................................34 3.2.5 Vốn chủ sở hữu ........................................................................................34 3.2.6 Tỷ lệ tăng trưởng GDP .............................................................................35 3.3 Giả thuyết nghiên cứu .....................................................................................35 3.4 Dữ liệu nghiên cứu ..........................................................................................37
3.5 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................38 3.5.1 Phương pháp OLS ....................................................................................38 3.5.2 Dữ liệu bảng và phương pháp GLS .........................................................39 3.5.2.1 Dữ liệu bảng ......................................................................................39 3.5.2.2 Phương pháp GLS .............................................................................40 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................42 4.1 Thực trạng rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2008-2017..............................................................................................................42 4.1.1 Tổng quan tình hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam .................................43 4.1.2 Quy mô hoạt động của các ngân hàng thương mại ..................................43 4.1.3 Rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại trong giai đoạn 2008- 2017 ...................................................................................................................46 4.2 Kiểm định các giả thiết của hồi qui tuyến tính (OLS) ....................................47 4.2.1 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến .......................................................47 4.2.2 Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi ..............................................47 4.2.3 Kiểm định hiện tượng tự tương quan .......................................................48 4.2.4 Kiểm định sự phù hợp của mô hình .........................................................49 4.3 Ma trận tương quan .........................................................................................50 4.4 Mô tả thống kê dữ liệu ....................................................................................51 4.5 Phân tích và thảo luận kết quả nghiên cứu ......................................................53 CHƯƠNG 5: HÀM Ý CHÍNH SÁCH VÀ KẾT LUẬN ......................................59 5.1 Hàm ý chính sách ............................................................................................59 5.1.1 Chú trọng quản trị rủi ro tín dụng và tập trung xử lý nợ xấu ...................59 5.1.2 Tăng trưởng tín dụng ổn định để phát triển bền vững .............................61 5.1.3 Mở rộng quy mô ngân hàng có kế hoạck hợp lý ......................................61 5.1.4 Tăng vốn chủ sỡ hữu với cơ cấu hợp lý ...................................................62
5.1.5 Tăng dư nợ cho vay một cách ổn định và đa dạng...................................63 5.1.6 Đẩy mạnh tăng trưởng GDP.....................................................................63 5.2 Kết luận ...........................................................................................................65 5.3 Những hạn chế của đề tài nghiên cứu .............................................................66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................68 PHỤ LỤC .................................................................................................................71
1 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại TCTD Tổ chức tín dụng TDNH Tín dụng ngân hàng TMCP Thương mại cổ phần QTRR Quản trị rủi ro RRTD Rủi ro tín dụng VAT Thuế giá trị gia tăng
2 DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1 Tỷ lệ rủi ro tín dụng tại 20 NHTM trong giai đoạn 2008-2017 ................46 Bảng 4.2 Thống kê mô tả...........................................................................................51 Bảng 4.3 Kết quả hồi quy GLS ..................................................................................53 Bảng 4.4 Kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ............................................54
3 DANH MỤC HÌNH Hình 4.1 Tỷ lệ tăng trưởng GDP của Việt Nam giai đoạn 2008-2017 .....................43 Hình 4.2 Tổng tài sản bình quân của 20 NHTM giai đoạn 2008-2017 ....................44 Hình 4.3 Tổng dư nợ bình quân của 20 NHTM giai đoạn 2008-2017 .....................45 Hình 4.4 Kết quả kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến .............................................47 Hình 4.5 Kết quả kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi ...................................48 Hình 4.6 Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan bậc 1...................................49 Hình 4.7 Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan bậc 2...................................49 Hình 4.8 Kết quả hồi qui tuyến tính (OLS) ...............................................................50 Hình 4.9 Kết quả tương quan chi tiết giữa các biến .................................................50
4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong tiến trình thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân, ngành Ngân hàng ngày càng chứng minh được vai trò quan trọng của mình trong sự phát triển chung của nền kinh tế. Đặc biệt, ngân hàng thương mại với chức năng là trung gian tài chính trong quá trình tích tụ và tập trung vốn tiền tệ đáp ứng nhu cầu tín dụng cho các chủ thể kinh tế. Thông qua hoạt động huy động vốn và cho vay, các Ngân hàng thương mại Việt Nam gián tiếp kích thích tiết kiệm và đẩy mạnh đầu tư của dân cư và các thành phần kinh tế, góp phần không nhỏ vào sự tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, do thị trường hoạt động của các Ngân hàng thương mại Việt Nam tương đối rộng , đối tượng khách hàng của các ngân hàng thương mại rất đa dạng, thị trường tín dụng luôn có nhiều rủi ro tiềm ẩn. Những rủi ro này là nguyên nhân tạo ra nguy cơ đe dọa an toàn hoạt động tín dụng trong các Ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện những kỹ thuật phòng ngừa, đánh giá, đo lường rủi ro tín dụng còn bị hạn chế tại Việt Nam. Mặt khác, trong điều kiện cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ và sự xuất hiện gia nhập của rất nhiều các ngân hàng thương mại nước ngoài, các ngân hàng thương mại Việt Nam đang có xu hướng chạy đua tăng trưởng và mở rộng quy mô để chiếm lợi thế về mặt khách hàng, những yếu tố này làm tăng nguy cơ xảy ra rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Xuất phát từ những nội dung nêu trên, qua thực tiễn công tác và nghiên cứu thực trạng hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại Việt Nam, tôi đề xuất chọn nội dung “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình. Do thời gian nghiên cứu và khả năng có giới hạn, luận văn chắc chắn sẽ có những thiếu sót nhất định. Tuy nhiên, tôi hy vọng luận văn có giá trị thực tiễn cao và mang lại hiệu quả, có khả năng áp dụng trong công việc thực tế.
5 1.2 Mục tiêu của đề tài nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng quát Phân tích những yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam và đưa ra các khuyến nghị nhằm giảm thiểu rủi ro. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Xác định những yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam và phân tích mức độ ảnh hưởng của yếu tố đó. - Đưa ra những khuyến nghị nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng của đề tài nghiên cứu là rủi ro tín dụng và các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: nghiên cứu thực trạng và phân tích một số yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam - Về không gian: Đề tài sẽ tập trung phân tích 20 ngân hàng thương mại ở Việt Nam - Về thời gian: Thời gian khảo sát và thu thập số liệu từ năm 2008-2017 1.4 Phương pháp nghiên cứu - Đề tài sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp và phân tích trên cơ sở thông tin từ những nguồn công khai được thu thập từ Internet như IMF, WB, tạp chí tài chính ngân hàng và từ các báo cáo tài chính của các ngân hàng. - Bên cạnh đó, Tác giả dùng phương pháp nghiên cứu định lượng thông qua các mô hình hồi quy dữ liệu bảng các kiểm định thống kê nhằm xác định các yếu tố và mức độ ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của các ngân hàng Việt Nam. 1.5 Tổng quan về đề tài nghiên cứu
6 Cùng lĩnh vực nghiên cứu về rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại, tác giả liệt kê một số nghiên cứu tiêu biểu có liên quan: - Nghiên cứu của Abhiman Das & Saibal Ghosh trong thời gian từ năm 1994 đến 2005 ở Ấn Độ cho thấy, cả nhân tố vĩ mô và vi mô đều có tác động đến những khoản tín dụng có vấn đề, trong đó nhân tố vĩ mô tiêu biểu là: Tốc độ tăng trưởng GDP, tăng trưởng tín dụng, chi phí hoạt động và quy mô cũng như nhân viên ngân hàng. - Nghiên cứu của Somanadevi Thiagarajan & ctg về 22 ngân hàng thuộc khu vực do nhà nước sở hữu và 15 ngân hàng thuộc khu vực do tư nhân sở hữu trong giai đoạn từ năm 2001-2010 và nghiên cứu của Daniel Foos & ctg tại 16.000 ngân hàng trong khoảng thời gian 1997-2007, thuộc 16 quốc gia có ngành tài chính phát triển (Mỹ, Canada, Nhật và 13 nước Châu Âu) đã cho thấy các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng bao gồm: tốc độ tăng trưởng tín dụng, rủi ro tín dụng trong quá khứ với độ trễ 1 năm,... Các tạp chí: - Nghiên cứu của tác giả Võ Thị Quý, Bùi Ngọc Toản có đề cập đến nội dung “ Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam” , bài viết tập trung nghiên cứu tại 26 NHTM trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến năm 2012. Bài viết có đề cập tới ảnh hưởng của các yếu tố: tốc độ trăng trưởng GDP, tỷ lệ tăng trưởng tín dụng … - Một nghiên cứu khác trên Tạp chí Kinh Tế & phát triển có đề cập nghiên cứu các yếu tố tác động rủi ro tín dụng ngân hàng thương mại Việt Nam. Bài viết này nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2007 - 2013. Các biến được đưa vào mô hình để giải thích cho tình hình nợ xấu của các ngân hàng thương mại được chia ra làm các nhân tố vĩ mô như GDP, lãi suất và các nhân tố đặc trưng của ngân hàng như tốc độ tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, tỷ lệ tài sản sinh lời trên tổng tài sản, giá trị tổng tài sản, cơ cấu dư nợ cho lĩnh vực xây dựng, bất động sản.
7 Các luận văn nghiên cứu tiêu biểu gần với đề tài: - Nghiên cứu của tác giả Trần Thị Anh Đào năm 2011 có đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam như trình độ cán bộ tín dụng, yếu tố chính sách – quy trình tín dụng, khả năng tài chính của khách hàng vay,… - Nghiên cứu của Nguyễn Duy Khoa năm 2017 về các yếu tố tác động đến rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam chi nhánh TPHCM cho thấy các yếu tố xuất phát từ khách hàng vay như tỷ lệ vốn tự có tham gia vào phương án sản xuất kinh doanh, mục đích vay vốn của khách hàng vay, tỷ lệ vốn vay trên tài sản bảo đảm cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng. Thông qua việc tham khảo một cách có chọn lọc các thông tin từ các công trình nghiên cứu tiêu biểu trên, cùng với sự hướng dẫn tận tình của người hướng dẫn khoa học và kiến thức thực tiễn của bản thân về vấn đề rủi ro tín dụng hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam là cơ sở để tác giả nghiên cứu đề tài này. Mặc dù ở Việt Nam đã có một số nghiên cứu về rủi ro tín dụng như đã giới thiệu như trên, tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào nghiên cứu nhiều yếu tố vĩ mô cùng tác động đến rủi ro tín dụng, đa số các đề tài nghiên cứu những yếu tố vi mô, các vấn đề phát sinh nội tại ở các ngân hàng thương mại cũng như các vấn đề xuất phát từ ý thức, tư cách của khách hàng vay vốn. Vì vậy, những nội dung nghiên cứu của đề tài là không trùng lắp với những nghiên cứu đã có trước đây 1.6 Kết cấu của đề tài nghiên cứu Nội dung nghiên cứu của đề tài được thể hiện qua năm chương nghiên cứu: Chương 1: Giới thiệu tổng quan về nghiên cứu: tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu. Chương 2: Khung lý thuyết về tín dụng ngân hàng, rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng. Đây là cơ sở lý luận cho nội dung xuyên suốt đề tài. Những nội
8 dung mang tính đặt vấn đề trong Chương 2 bao gồm: tổng quan định nghĩa, khái niệm về tín dụng ngân hàng. Tổng quan khái niệm, đặc điểm, vai trò, phân loại về rủi ro tín dụng, các tiêu chí phản ảnh nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng và hậu quả mà rủi ro tín dụng đem lại cho ngân hàng thương mại nói riêng và nền kinh tế nói chung. Đồng thời, chương 2 có đề cập một số yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng thông qua các bằng chứng thực nghiệm: rủi ro tín dụng năm trước liền kề, quy mô của ngân hàng, tốc độ tăng trưởng tín dụng của ngân hàng, tỷ lệ dư nợ trên tổng tài sản, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản hay tỷ lệ tăng trưởng GDP,… Chương 3: Tổng quan về phương pháp nghiên cứu đề tài. Dựa trên cơ sở lý luận và những bằng chứng thực nghiệm đã đề cập ở chương 2, tác giả đặt các giả thiết nghiên cứu, xác định các biến nghiên cứu và mô hình nghiên cứu, lập dữ liệu nghiên cứu. Chương 4: Nêu rõ thực trạng rủi ro tín dụng tại hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2008-2016, trong đó luận văn có đề cập đến quy định hiện hành về phân loại nợ và lập dự phòng rủi ro tín dụng, diễn giải những con số nói lên tình trạng đáng báo động của rủi ro tín dụng tại hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Đồng thời, dựa trên dữ liệu nghiên cứu đã thu thập trước đó, tác giả thống kê mô tả dữ liệu, phân tích ma trận tương quan và hồi quy dữ liệu, tiến hành thảo luận và phân tích kết quả nghiên cứu nhận được. Chương 5: Từ những phân tích thực trạng và các nhân tố tác động đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại Việt Nam trong Chương 4 Luận văn đúc kết kinh nghiệm, đề xuất các nhóm giải pháp khả thi để giảm thiểu rủi ro tín dụng trong toàn hệ thống ngân hàng thương mại nhằm phát triển hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam ngày càng tốt hơn trong thời gian tới.
9 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG 2.1 Tổng quan về tín dụng ngân hàng 2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng Tiếp cận ở góc độ chức năng hoạt động của ngân hàng thì “tín dụng ngân hàng (TDNH) là một giao dịch giữa hai chủ thể, trong đó bên cấp tín dụng (ngân hàng/tổ chức tín dụng khác) chuyển giao tài sản cho bên nhận tín dụng (doanh nghiệp, cá nhân hoặc các chủ thể khác) sử dụng theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi” (Bùi Diệu Anh, Hồ Diệu, Lê Thị Hiệp Thương, 2011, trang 5-6). 2.1.2 Các đặc trưng cơ bản của tín dụng ngân hàng Bùi Diệu Anh, Hồ Diệu, Lê Thị Hiệp Thương (2011) đưa ra những đặc trưng của tín dụng ngân hàng gồm: Tài sản giao dịch trong quan hệ tín dụng ngân hàng đa dạng, có thể dưới dạng tiền tệ, tài sản hoặc chữ ký. Rủi ro trong tín dụng ngân hàng có tính tất yếu, không thể loại trừ hoàn toàn.Rủi ro tín dụng sẽ xảy ra khi một trong hai yếu tố khả năng trả nợ và/hoặc thiện chí trả nợ không được hình thành đầy đủ. Trong đó thiện chí trả nợ là yếu tố vô hình, do vậy rủi ro tín dụng là yếu tố xuất phát từ bản chất của quan hệ tín dụng, ngân hàng không thể triệt tiêu, loại bỏ hoàn toàn được rủi ro tín dụng.  Sự hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi là bản chất của tín dụng nói chung và tín dụng ngân hàng nói riêng. Phần lãi là giá phải trả cho quyền sử dụng vốn tạm thời nhàn rỗi.Để thực hiện được nguyên tắc này phải xác định lãi suất danh nghĩa lớn hơn tỷ lệ lạm phát, hay nói cách khác phải xác định lãi suất dương. Để hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi phải cân nhắc hai yếu tố căn bản sau đây: (i) xác định thời hạn và kỳ hạn tín dụng phải hợp lý, (ii) chính sách lãi suất tín dụng cần phải đảm bảo một cách hài hòa giữa mục tiêu lợi nhuận của ngân hàng và được nền kinh tế chấp nhận.
10  Sự hoàn trả trong tín dụng ngân hàng là vô điều kiện. Các chứng từ được hình thành trong quan hệ tín dụng Ngân hàng như hợp đồng tín dụng, giấy nhận nợ, khế ước nhận nợ…đều thể hiện trên đó nội dung cam kết hoàn trả vô điều kiện cho ngân hàng khi khoản nợ đến hạn. Đây chính là những ràng buộc pháp lý mà khách hàng phải tuân thủ trong quá trình sử dụng tín dụng của ngân hàng. 2.1.3 Các hình thức tín dụng ngân hàng Tín dụng ngân hàng được thực hiện dưới nhiều hình thức, được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau theo các tiêu chí phân loại khác nhau. Trên thực tế, người ta thường đề cập đến các hình thức tín dụng ngân hàng với nhiều các tiêu thức phân chia khác nhau gồm:  Căn cứ thời hạn cấp tín dụng - Tín dụng ngắn hạn: bao gồm những khoản tín dụng có thời hạn trong vòng 12 tháng trở xuống và được sử dụng để tài trợ vốn lưu động thiếu hụt theo thời vụ cho các doanh nghiệp, những khoản vay tiêu dùng có thời hạn ngắn. Khách hàng vay đa dạng nhiều tầng lớp khác nhau trong nền kinh tế xã hội. - Tín dụng trung hạn: bao gồm những khoản tín dụng có thời hạn sử dung tín dụng trên 1 năm cho đến 5 năm, được sử dụng chủ yếu để tài trợ cho tài sản cố định, ví dụ mua sắm cải tạo sửa chữa nhà ở, mua máy móc dây chuyền công nghệ trong các doanh nghiệp, bổ sung vốn lưu động thường xuyên… - Tín dụng dài hạn: bao gồm những khỏan tín dụng có thời hạn sử dụng tín dụng từ 5 năm trở lên. Những dự án đầu tư qui mô lớn của doanh nghiệp, các khoản vay mua nhà của cá nhân… thuộc dạng này.  Căn cứ mục đích sử dụng tín dụng - Tín dụng cho sản xuất kinh doanh: bao gồm tất cả các khoản tín dụng tài trợ cho lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Chủ thể cho vay có thể là doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, các hộ kinh tế cá thể…với nhiều mục đích đa dạng, chẳng hạn bổ
11 sung vốn lưu động theo thời vụ, vay đầu tư cải tạo, xây dựng nhà xưởng, mua máy móc thiết bị… - Tín dụng tiêu dùng: đáp ứng cho các nhu cầu mua sắm nhà cửa, xe cộ, chi tiêu, sinh hoạt cá nhân/hộ gia đình… - Tín dụng đối với các tổ chức tài chính khác: tín dụng cho sản xuất kinh doanh và tín dụng tiêu dùng thường được cung cấp trực tiếp cho người có nhu cầu – “bán lẻ”, những tín dụng đối với các tổ chức tài chính khác được xem là những khoản tín dụng được cung cấp dưới dạng “bán sỉ/buôn”.  Căn cứ theo xuất xứ/nguồn gốc của khoản tín dụng: - Tín dụng trực tiếp: bao gồm những khỏan tín dụng được hình thành trực tiếp trong quan hệ giữa ngân hàng và người vay. - Tín dụng gián tiếp: gồm những khoản tín dụng được ngân hàng thực hiện trên cơ sở mua lại các khoản nợ chưa đến hạn thanh toán trên các phiếu bán hàng, thương phiếu… từ người sở hữu chúng, bao gồm chiết khấu, bao thanh toán, tài trợ bán trả góp…  Căn cứ tính chất đảm bảo/mức độ tín nhiệm của người vay: - Tín dụng có đảm bảo: là tín dụng dựa trên cơ sở của các biện pháp bảo đảm được pháp luật quy định trong bộ luật dân sự như thế chấp, cầm cố, bảo lãnh… Hầu hết các khách hàng mới, ít quan hệ đều phải áp dụng bảo đảm mới được ngân hàng cấp tín dụng, nhằm hình thành nguồn trả nợ bổ sung trong trường hợp nguồn trả nợ đầu tiên không thực hiện được. - Tín dụng không có đảm bảo: là tín dụng chỉ dựa trên uy tín của chính người nhận tín dụng mà không cần các biện pháp bảo đảm tiền vay đi kèm. Thường áp dụng đối với khách hàng truyền thống, tín nhiệm cao, phương án vay có hiệu quả kinh tế, dòng tiền trả nợ rõ ràng, chắc chắn, ngoài ra còn phải cam kết thực hiện bảo đảm bằng tài sản khi tổ chức tín dụng yêu cầu thì mới được ngân hàng chấp nhận cấp tín dụng không có bảo đảm.