Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:144

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xây dựng và đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng (Agribank Lâm Đồng). Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng

i TÓM TẮT LUẬN VĂN Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt là xu thế tất yếu mà tất cả các quốc gia cần phải hướng tới, không chỉ vì những lợi ích to lớn đem lại cho kinh tế - xã hội mà đây còn là điều kiện thuận lợi để hội nhập kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam mặc dù nền kinh tế vẫn còn nặng về sử dụng tiền mặt nhưng cũng không nằm ngoài xu thế đó. Với mong muốn nghiên cứu, tìm hiểu sâu hơn về các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng cũng như tìm kiếm các giải pháp trong thực tiễn hoạt động nhằm góp phần đẩy mạnh công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, đem lại hiệu quả kinh tế thiết thực cho đơn vị, người viết đã lựa chọn đề tài nghiên cứu “Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng”. Qua quá trình tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu, người viết đã tổng hợp nền tảng cơ sở lý thuyết và tiến hành phân tích, đánh giá thực trạng công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng, từ đó tìm ra các điểm mạnh, điểm yếu để có các giải pháp phù hợp. Ngoài ra, người viết cũng đã tiến hành xây dựng mô hình khảo sát trên cơ sở kế thừa các nhân tố ảnh hưởng đã được nghiên cứu kết hợp với số liệu điều tra trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, thực hiện kiểm định các giả thuyết, phân tích định lượng để lượng hóa mức độ ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng, từ đó làm căn cứ để đưa ra những đề xuất, kiến nghị lên cấp có thẩm quyền.
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: VÂN MỸ THÚY Sinh ngày: 14 tháng 12 năm 1970 – tại Lâm Đồng Quê quán: Đà Lạt, Lâm Đồng Hiện công tác tại: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Đà Lạt - Lâm Đồng, là học viên cao học khóa XV của Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Mã số học viên: 020115130092 Cam đoan đề tài: Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng Là luận văn thạc sỹ chuyên ngành tài chính - ngân hàng Mã số 60 34 02 01 Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Tằm Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi. TP. Hồ Chí Minh, Ngày 05 tháng 09 năm 2015 Vân Mỹ Thúy
iii LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo cùng quý Thầy, Cô Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho chúng tôi những kiến thức vô cùng quý báu trong suốt thời gian qua và đặc biệt, để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn: - TS. Nguyễn Thị Tằm – Người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình chỉ bảo tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. - Ban lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh TP. Đà Lạt cùng các đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập và thực hiện luận văn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn và kính chúc Ban lãnh đạo, quý Thầy, Cô Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh, TS. Nguyễn Thị Tằm, Ban lãnh đạo Ngân hàng các cấp cùng các đồng nghiệp thật nhiều sức khỏe, thật nhiều niềm vui và luôn thành công trong cuộc sống. Xin chân thành cảm ơn. Học viên Vân Mỹ Thúy
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... ix DANH MỤC BẢNG ............................................................................................................... x DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................................ xii DANH MỤC HÌNH .............................................................................................................. xii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... xiii CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................ 1 1.1. DỊCH VỤ NGÂN HÀNG ...................................................................................1 1.1.1. Khái niệm về dịch vụ ngân hàng....................................................................1 1.1.2. Kênh phân phối ...............................................................................................2 1.1.3. Xu hướng phát triển dịch vụ ngân hàng hiện nay .......................................2 1.2. DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ..............................3 1.2.1. Khái niệm về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ..............................3 1.2.2. Đặc điểm của thanh toán không dùng tiền mặt ...........................................4 1.2.3. Ý nghĩa của thanh toán không dùng tiền mặt ..............................................5 1.2.4. Các loại dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt .......................................6 1.2.4.1. Dịch vụ thanh toán ủy nhiệm chi .................................................................6 1.2.4.2. Dịch vụ thanh toán ủy nhiệm thu.................................................................7 1.2.4.3. Dịch vụ thu hộ và dịch vụ chi hộ ..................................................................8 1.2.4.4. Dịch vụ chuyển tiền.......................................................................................8 1.2.4.5. Dịch vụ thanh toán bằng séc ........................................................................9 1.2.4.6. Dịch vụ thanh toán bằng thẻ ........................................................................9 1.2.4.7. Dịch vụ thanh toán giao dịch bằng phương tiện điện tử ..........................10 1.3. PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ..11 1.3.1. Khái niệm .......................................................................................................11
v 1.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ...................................................................................................................................11 1.3.3. Các yếu tố tác động đến phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ............................................................................................................................14 1.3.4. Kinh nghiệm phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của một số nước ......................................................................................................................17 1.3.5. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .............................................................19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................................... 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG.............................. 22 2.1. SƠ LƯỢC VỀ NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG ............................................................22 2.1.1. Tóm tắt quá trình hình thành và phát triển ...............................................22 2.1.2. Mô hình tổ chức, mạng lưới hoạt động, nguồn nhân lực ..........................23 2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2012 – 2014 ...............................24 2.2. THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG .........................................................................25 2.2.1. Phân tích hiện trạng khách hàng .................................................................25 2.2.2. Tình hình mở và sử dụng tài khoản tiền gửi thanh toán ...........................26 2.2.3. Tình hình sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng ............27 2.2.3.1. Dịch vụ thanh toán ủy nhiệm chi ...............................................................30 2.2.3.2. Dịch vụ thanh toán ủy nhiệm thu...............................................................31 2.2.3.3. Dịch vụ thu hộ và dịch vụ chi hộ ................................................................32 2.2.3.4. Dịch vụ chuyển tiền.....................................................................................34 2.2.3.5. Dịch vụ thanh toán bằng séc ......................................................................36 2.2.3.6. Dịch vụ thanh toán bằng thẻ ......................................................................36
vi 2.2.3.7. Dịch vụ thanh toán giao dịch bằng phương tiện điện tử ..........................39 2.2.4. Thực trạng phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng ............40 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................................... 44 CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH SỬ DỤNG DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT............ 45 3.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .................................45 3.1.1. Tổng quan cơ sở lý thuyết ............................................................................45 3.1.1.1. Thuyết hành động hợp lý (TRA - Theory of Reasoned Action) ................45 3.1.1.2. Thuyết hành vi dự định (TPB - Theory of Planned Behavior) .................46 3.1.1.3. Thuyết nhận thức rủi ro (TPR - Theory of Perceived Risk) .....................47 3.1.1.4. Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM - Technology Acceptance Model) 47 3.1.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất .........................................................................48 3.1.2.1. Nhận thức về sự hữu ích ............................................................................49 3.1.2.2. Nhận thức về sự dễ sử dụng .......................................................................49 3.1.2.3. Nhận thức về rủi ro .....................................................................................49 3.1.2.4. Thái độ .........................................................................................................50 3.1.2.5. Sự thuận tiện ...............................................................................................50 3.1.2.6. Sự tự chủ .....................................................................................................50 3.1.3. Xây dựng thang đo ........................................................................................51 3.1.4. Các giả thuyết của mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................52 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................52 3.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..............................................................................53 3.3.1. Phân tích thống kê mô tả (Kết quả chi tiết tại Phụ lục 4) ...........................................53 3.3.2. Kiểm định mô hình và phân tích mối quan hệ giữa các biến ....................54 3.3.2.1. Kiểm định thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (Kết quả chi tiết tại Phụ lục 6) 54 3.3.2.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) (Kết quả chi tiết tại Phụ lục 7) ........................55 3.3.2.3. Kiểm định hồi quy (Chi tiết tại Phụ lục 8) ..............................................................57 3.3.2.4. Kiểm định giả thuyết ...................................................................................58
vii 3.3.2.5. Phân tích phương sai một yếu tố (one-way Anova)...................................59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................................... 62 CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG.............................. 63 4.1. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC ...................................................................63 4.1.1. Tình hình chung ............................................................................................63 4.1.2. Kết quả cung ứng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ..............65 4.2. NHỮNG TỒN TẠI, HẠN CHẾ ......................................................................66 4.3. NGUYÊN NHÂN CỦA TỒN TẠI, HẠN CHẾ..............................................69 4.3.1. Nguyên nhân khách quan .............................................................................69 4.3.2. Nguyên nhân chủ quan .................................................................................70 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ..................................................................................................... 73 CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG ...................... 74 5.1. ĐỊNH HƯỚNG CỦA CHÍNH PHỦ VỀ PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI VIỆT NAM ....................................................74 5.2. ĐỊNH HƯỚNG CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ĐẾN NĂM 2020 ....................................................75 5.2.1. Dự báo về xu hướng phát triển ....................................................................75 5.2.2. Các mục tiêu chính ........................................................................................75 5.2.3. Định hướng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng .............................................................................................76 5.3. CƠ HỘI PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG .........................................................................76 5.3.1. Cơ hội phát triển khách hàng tiềm năng ....................................................76
viii 5.3.2. Cơ hội phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng ......................78 5.4. GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG .....................79 5.4.1. Xây dựng kế hoạch phát triển các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ............................................................................................................................79 5.4.2. Giải pháp về phát triển khách hàng ............................................................80 5.4.3. Mở rộng, phát triển thêm kênh phân phối dịch vụ ....................................82 5.4.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ..........................................................82 5.4.5. Nhóm giải pháp từ nghiên cứu thực nghiệm ..............................................84 5.5. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH TỈNH LÂM ĐỒNG ...................................................................................................................................88 5.5.1. Kiến nghị đối với Chính phủ ........................................................................88 5.5.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước ......................................................90 5.5.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam...........................................................................................................................91 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ..................................................................................................... 93 KẾT LUẬN CHUNG............................................................................................................ 94
ix DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ACB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Agribank Lâm Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh Đồng tỉnh Lâm Đồng ATM Auto Teller Machine – Máy giao dịch tự động BanknetVN Trung tâm chuyển mạch tài chính quốc gia BIDV Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư Phát triển Việt Nam BQ Bình quân DVTTKDTM Dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt EDC Electronic Data Capture – Thiết bị đọc thẻ điện tử EXIMBANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã hội NHNN Ngân hàng Nhà Nước NHTM Ngân hàng thương mại PBOC Ngân hàng Trung ương Trung Quốc POS Point of Sale – Điểm bán hàng PTĐT Phương tiện điện tử QTDND Quỹ tín dụng nhân dân RTCs Rural transaction centres – Trung tâm giao dịch nông thôn SACOMBANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài gòn Thương tín SHB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài gòn Hà nội TKTGTT Tài khoản tiền gửi thanh toán TMCP Thương mại cổ phần TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt VIETCOMBANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt nam VIETINBANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam
x DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu hoạt động kinh doanh chủ yếu tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ........................................................................................................25 Bảng 2.2: Số liệu khách hàng của Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................26 Bảng 2.3: Tình hình mở và sử dụng tài khoản tiền gửi thanh toán của Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................................................................................................27 Bảng 2.4: Tổng hợp doanh số hoạt động các nhóm dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ....................................................27 Bảng 2.5: Tình hình sử dụng dịch vụ thanh toán Ủy nhiệm chi tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................................................................................................30 Bảng 2.6: Tình hình sử dụng dịch vụ thanh toán Ủy nhiệm thu tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................................................................................................31 Bảng 2.7: Tình hình sử dụng dịch vụ thu hộ tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ...................................................................................................................................32 Bảng 2.8: Tình hình sử dụng dịch vụ thu hộ tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm (Chi tiết từng dịch vụ) ...............................................................................................33 Bảng 2.9: Tình hình sử dụng dịch vụ chi hộ tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ...................................................................................................................................34 Bảng 2.10: Tình hình sử dụng dịch vụ chuyển tiền tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm .........................................................................................................................35 Bảng 2.11: Tình hình sử dụng dịch vụ thanh toán Séc tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ..................................................................................................................36 Bảng 2.12: Tình hình phát hành thẻ tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ........37 Bảng 2.13: Tình hình dịch vụ thanh toán bằng thẻ tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm .........................................................................................................................38 Bảng 2.14: Tình hình trang thiết bị, thị phần thẻ trên địa bàn Lâm Đồng năm 2014 ...........................................................................................................................39
xi Bảng 2.15: Tình hình dịch vụ thanh toán giao dịch bằng phương tiện điện tử tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................................................................................40 Bảng 2.16: Số liệu về phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ................................................................................................41 Bảng 2.17: Chỉ tiêu đánh giá mức độ phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm ....................................................................42 Bảng 3.1: Thang đo các nhân tố .......................................................................51 Bảng 3.2: Kết quả tổng hợp đánh giá thang đo ................................................54 Bảng 3.3: Kết quả kiểm định KMO and Bartlett's Test ...................................56 Bảng 3.4: Kết quả kiểm định các giả thuyết ....................................................58 Bảng 3.5: Kết quả tổng hợp phân tích Anova ..................................................59
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Doanh số hoạt động dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ....28 Biểu đồ 2.2: Doanh thu phí dịch vụ ngoài tín dụng tại Agribank Lâm Đồng qua 3 năm .........................................................................................................................29 Biểu đồ 2.3: Doanh thu phí dịch vụ của các NHTM trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng năm 2014 .........................................................................................................29 DANH MỤC HÌNH Trang Hình 3.1: Mô hình TRA ...................................................................................46 Hình 3.2: Mô hình TPB ....................................................................................46 Hình 3.3: Mô hình thuyết nhận thức rủi ro (TPR)............................................47 Hình 3 4: Mô hình TAM ..................................................................................48 Hình 3.5: Mô hình nghiên cứu đề xuất .............................................................48
xiii PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Khái niệm “thanh toán không dùng tiền mặt” đã trở nên khá quen thuộc đối với nhiều người dân ở Việt Nam. Hiện nay, hầu như ai cũng có thể dễ dàng và nhanh chóng để trở thành “chủ thẻ” của một ngân hàng và cũng không ai có thể phủ nhận được những tiện lợi và hiệu quả đem lại từ việc không sử dụng tiền mặt. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy phần lớn chi tiêu của cá nhân hoặc thậm chí là của những doanh nghiệp lớn vẫn chủ yếu là tiền mặt. Theo một góc nhìn khác, có thể thấy rằng đẩy mạnh phát triển thanh toán không dùng tiền mặt là ý tưởng không mới. Vấn đề này đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Nhà Nước do những lợi ích đem lại cho nền kinh tế và quản lý xã hội. Chính phủ đã và đang triển khai “Đề án thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2006 – 2010 và định hướng đến năm 2020” trên cả nước nhằm hướng đến xây dựng một nền kinh tế hiện đại, phù hợp với môi trường hội nhập, tiếp đó đã ban hành Quyết định số 2453/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2011-2015”. Thực tế, chủ trương này đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ sử dụng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán đang có xu hướng giảm dần từ 20,3% năm 2004 xuống 14% năm 2010 và hiện còn khoảng 12%. Có hơn 65% đơn vị thực hiện chi trả lương qua tài khoản cho đến năm 2013. Tuy nhiên, ở một góc độ khác, số liệu thống kê cũng chỉ ra rằng mới chỉ có 3% tổng số giao dịch thực hiện dưới hình thức không dùng tiền mặt và còn 60% dân số chưa có tài khoản ngân hàng. Đây là con số làm chúng ta phải suy nghĩ và trăn trở. Ngoài ra, phát triển thanh toán không dùng tiền mặt còn đem lại nhiều lợi ích cho hệ thống ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng thương mại. Các ngân hàng đều luôn mong muốn giảm bớt doanh số thu – chi tiền mặt đang có xu hướng ngày càng tăng qua các năm, điều này sẽ giúp họ tiết kiệm được chi phí, thời gian, sức lao động… đồng nghĩa với việc sẽ nâng cao được hiệu quả kinh doanh vì ai cũng biết
xiv “bút tệ” mới là đặc trưng của hoạt động ngân hàng. Việc cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, trong đó có dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt là một lãnh vực rõ ràng có nhiều tiềm năng, đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của xã hội sẽ đem lại nguồn thu nhập ổn định và ít rủi ro hơn. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy đây không phải là mục tiêu dễ thực hiện. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) là một ngân hàng thương mại 100% vốn Nhà Nước, có hạ tầng công nghệ hiện đại, có quy mô và mạng lưới hoạt động lớn nhất nước (UNDP xếp hạng năm 2007. Đến cuối năm 2014 ngân hàng này quản lý hơn 690 ngàn tỷ vốn huy động và hơn 605 ngàn tỷ dư nợ). Nhưng cũng như những ngân hàng khác tại Việt Nam, tỷ lệ thu dịch vụ ngoài tín dụng trong những năm gần đây bình quân chỉ vào khoảng 9%. Agribank đã và đang triển khai nhiều biện pháp để đẩy nhanh tốc độ phát triển sản phẩm, dịch vụ ngân hàng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, khẳng định thương hiệu, đáp ứng nhu cầu thị trường, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện đề án thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ, đồng thời đa dạng hóa nguồn thu, góp phần đảm bảo ổn định mục tiêu lợi nhuận nhưng do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan nên trong thời gian qua hoạt động này chưa đem lại kết quả như mong đợi. Là một nhân viên của Agribank, với mong muốn nghiên cứu, tìm hiểu sâu hơn về các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng cũng như tìm kiếm các giải pháp trong thực tiễn hoạt động nhằm góp phần đẩy mạnh công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, đem lại hiệu quả kinh tế thiết thực tại một chi nhánh trực thuộc Agribank, người viết đã lựa chọn đề tài “Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng” làm luận văn tốt nghiệp chương trình cao học. 1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI Mục tiêu của đề tài là xây dựng và đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng (Agribank Lâm Đồng). Để hoàn thành mục tiêu, luận văn cần hoàn thành các vấn đề cơ bản sau:
xv - Bổ sung kiến thức các vấn đề lý thuyết về dịch vụ ngân hàng và thanh toán không dùng tiền mặt. - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng nhằm làm rõ các điểm mạnh, điểm yếu trong từng lĩnh vực. - Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt; phân tích các cơ hội để phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng. - Dựa trên cơ sở lý thuyết nghiên cứu, kết quả phân tích thực trạng được minh họa thêm bằng dữ liệu khảo sát thực tế cũng như kết quả phân tích định lượng và kiểm định mô hình để xây dựng và đề xuất các nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động của dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng. 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Câu hỏi chính đặt ra là tại sao một ngân hàng thương mại lớn tại Việt Nam như Agribank, có đầy đủ tiềm lực về công nghệ, mạng lưới, nguồn nhân lực, được hậu thuẫn bởi chính sách của Nhà Nước, phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu của người dân nhưng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng nói chung và dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt nói riêng vẫn chưa phát triển được như mong đợi? Các câu hỏi nhỏ bao gồm: 1) Thế nào là dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt? 2) Trong quá trình hoạt động, Agribank Lâm Đồng có các điểm mạnh, điểm yếu nào trong phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt? 3) Những yếu tố nào có ảnh hưởng đến quyết định sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng? Mức độ ảnh hưởng của mỗi yếu tố như thế nào? 4) Cơ hội nào để Agribank Lâm Đồng có thể phát triển được các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt và cần phải thực hiện các nhóm giải pháp nào?
xvi 5) Những vấn đề nào cần kiến nghị lên cấp có thẩm quyền để hỗ trợ cho việc đẩy mạnh phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong dân chúng và nền kinh tế? 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến các công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn là công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong phạm vi thanh toán nội địa tại Agribank Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng giai đoạn từ năm 2012 – 2014 và khảo sát ý định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt đối với khách hàng cá nhân trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: - Sử dụng các phương pháp nghiên cứu thống kê mô tả, vẽ bảng, biểu đồ nhằm phân tích, so sánh, đánh giá, minh họa làm rõ thêm những ảnh hưởng khách quan, chủ quan, kết quả hoạt động trong lãnh vực thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng. - Phương pháp điều tra, khảo sát: phát phiếu khảo sát đối với khách hàng cá nhân chưa sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng để thu thập thông tin về các nhân tố ảnh đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt. - Phương pháp phân tích, kiểm định mô hình: sử dụng phần mềm SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) chạy mô hình kinh tế lượng với thang đo SERVQUAL thông qua mẫu biểu điều tra khảo sát thực tế 350 khách hàng thu thập được trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Tổng kết, phân tích, đánh giá hoạt động phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong một giai đoạn (3 năm) của Agribank Lâm Đồng, từ đó rút ra các điểm mạnh, điểm yếu, những cơ hội và thách thức.
xvii - Vận dụng phương pháp khoa học để tìm ra các nhân tố; lượng hóa được mức độ tác động, ảnh hưởng của các nhân tố đó đến quyết định sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt. - Trên cơ sở lý luận và thực tiễn để khẳng định tiềm năng, cơ hội, tìm ra các giải pháp để phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Lâm Đồng. 1.7. TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU Như đã trình bày ở trên, chủ đề “thanh toán không dùng tiền mặt” đã nhận được nhiều sự quan tâm của các chuyên gia thông qua ý kiến phân tích, trao đổi trên các diễn đàn, báo điện tử, tạp chí chuyên ngành có uy tín. Đây cũng là vấn đề được nhiều học viên lựa chọn nghiên cứu để thực hiện luận văn tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành kinh tế, tài chính, ngân hàng. Tuy nhiên, phần lớn các nhà nghiên cứu đều tập trung sự chú ý vào việc phân tích ở tầm vĩ mô, xây dựng các giải pháp phát triển thanh toán không dùng tiền mặt dựa trên các phương tiện thanh toán nói chung, có không nhiều nghiên cứu chuyên sâu về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng hỗ trợ trong lãnh vực này. Một số ví dụ cụ thể: - Tác giả Văn Tạo; Thanh toán không dùng tiền mặt thực trạng, nguyên nhân và giải pháp; Tạp chí Ngân hàng số 19/2009. Trong bài viết này, tác giả đã phân tích thực trạng thanh toán bằng tiền mặt ở Việt Nam, phân tích các nguyên nhân để lý giải về tình trạng này, đưa ra hệ thống các giải pháp để mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt và đặt kỳ vọng vào Đề án thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ. - Lê Thị Hồng Phượng; Giải pháp mở rộng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt đối với khách hàng cá nhân tại Việt Nam; Luận văn Thạc sỹ ngành Tài chính và Ngân hàng năm 2012 Trường Đại học Kinh tế, người hướng dẫn: PGS.TS. Trần Anh Tài. Nội dung luận văn đề cập tới kiến thức lý luận cơ bản về thanh toán không dùng tiền mặt. Trong phần phân tích thực trạng thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam, tác giả đã tiến hành khảo sát thực tế và sử dụng mô hình phân tích để định lượng các nhân tố ảnh hưởng. Và cuối cùng là các nhóm giải pháp
xviii của người viết nhằm nâng cao hiệu quả thanh toán không dùng tiền mặt đối với khách hàng cá nhân. - Lê Thị Mỹ Xuyến; Giải pháp mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu – Chi nhánh Tây Ninh; Luận văn Thạc sỹ kinh tế năm 2012 Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Nội dung luận văn đề cập tới kiến thức lý luận cơ bản về thanh toán không dùng tiền mặt như đặc điểm, vai trò, nguyên tắc, các hình thức… ngoài ra tác giả có nghiên cứu về lý thuyết các nhân tố ảnh hưởng đến mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng thương mại. Trong phần phân tích thực trạng, tác giả lấy bối cảnh thanh toán không dùng tiền mặt tại một chi nhánh ngân hàng thương mại cụ thể là Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu – Chi nhánh Tây Ninh. Và cuối cùng là các nhóm giải pháp của người viết nhằm nâng cao hiệu quả thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh ngân hàng thương mại này. Như vậy, đã có một số luận văn thạc sỹ nghiên cứu về vấn đề thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam và một số chi nhánh ngân hàng cụ thể. Có đề tài nghiên cứu giải pháp đối với một lớp đối tượng khách hàng, nhưng cũng có đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu trong một chi nhánh thuộc hệ thống của một ngân hàng cụ thể… Tuy nhiên trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng hiện chưa có nghiên cứu nào chuyên sâu. Cùng một hướng, một chủ đề nghiên cứu nhưng mỗi địa phương sẽ có điều kiện, môi trường đặc trưng, các yếu tố địa lý, kinh tế, xã hội khác nhau và sẽ có tác động khác nhau đến kết quả nghiên cứu, phân tích. Ngay cả việc cung cấp các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại các ngân hàng cũng khác nhau, tùy thuộc vào trình độ công nghệ, quy mô mạng lưới, nguồn nhân lực… Ngoài ra, các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt được đề cập, nghiên cứu trong các đề tài nói trên chủ yếu vẫn là các phương thức truyền thống. Các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt hiện đại chưa được chú ý phân tích nhiều, trong khi đây là lợi thế trong giai đoạn hiện nay do có nhiều ưu điểm vượt trội về sự tiện lợi, tốc độ thanh toán…
xix Luận văn “Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng” ngoài việc hệ thống hóa lại kiến thức các vấn đề lý thuyết về dịch vụ ngân hàng và thanh toán không dùng tiền mặt, sẽ tiến hành nghiên cứu, phân tích và đánh giá kết quả triển khai cung ứng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại một chi nhánh ngân hàng địa phương cụ thể, trong những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể. Do hiện nay khoa học kỹ thuật đã phát triển vượt bậc so với thập niên trước, dưới sự trợ giúp của công nghệ thông tin nhiều công cụ thanh toán không dùng tiền mặt ra đời phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, sở thích của các tầng lớp dân chúng, nội dung luận văn sẽ dành nhiều quan tâm đối với các phương tiện thanh toán hiện đại ứng dụng công nghệ cao. Đây cũng là một lợi thế của Agribank do ngân hàng này đã triển khai thành công hệ thống phần mềm lõi của ngân hàng (core-banking) và triển khai nhiều ứng dụng công nghệ hiện đại. Người viết cũng sẽ tiến hành xây dựng mô hình khảo sát trên cơ sở kế thừa các nhân tố ảnh hưởng đã được nghiên cứu kết hợp với số liệu điều tra, khảo sát được tại địa phương, thực hiện kiểm định các giả thuyết, phân tích định lượng để lượng hóa mức độ ảnh hưởng đến việc quyết định sử dụng các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng, từ đó làm căn cứ đưa ra những đề xuất phù hợp. Do vậy, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ có sự khác biệt và sẽ có ý nghĩa thực tiễn khi áp dụng tại tỉnh Lâm Đồng. 1.8. KẾT CẤU ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu và kết luận, cấu trúc của luận văn được chia thành năm chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng về công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng. Chương 3: Mô hình phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt.
xx Chương 4: Đánh giá thực trạng phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng. Chương 5: Giải pháp đẩy mạnh công tác phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh tỉnh Lâm Đồng. Trong phần trình bày, luận văn thống nhất sử dụng: - Dấu phân cách chữ số: theo phần mềm Microsof Excel (phân cách hàng ngàn là dấu “phẩy”, phân cách phần thập phân là dấu “chấm”). - Phần chú thích: chú thích cuối trang i, chú thích cuối luận văn [i], với i là số thứ tự liên tục từ 1 trở đi