Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:145

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng để tìm ra những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ OANH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ OANH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60 62 01 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Lê Thế Hoàng THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn “Phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững” là trung thực, là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu số liệu sử dụng trong luận văn do UBND tỉnh Thái Nguyên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thái Nguyên, UBND thành phố Thái Nguyên, phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, phòng Tài Nguyên - Môi trường thành phố, phòng Tài chính Kế hoạch, Chi cục Thống kê thành phố Thái Nguyên cung cấp và do cá nhân tôi thu thập từ các báo cáo của TW, UBND tỉnh, UBND thành phố, sách, báo, tạp chí và các kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã được công bố … Các trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 09 năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Oanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều tập thể và cá nhân. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới các tập thể và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng cảm ơn TS. Lê Thế Hoàng người đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi rất tận tình trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Khoa sau Đại học Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên là cơ sở đào tạo Thạc sỹ. Cùng sự giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô Khoa sau Đại học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Văn phòng UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên, UBND thành phố, phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục thống kê thành phố Thái Nguyên và các cơ quan, tổ chức, cá nhân đã giúp đỡ tôi về nguồn tư liệu phục vụ cho việc thực hiện đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Văn phòng HĐND&UBND thành phố, các đồng nghiệp nơi tôi công tác đã ủng hộ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè luôn động viên, ủng hộ giúp tôi tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 09 năm 2015 Tác giả Nguyễn Thị Oanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài .................................................................................... 4 5. Kết cấu của đề tài ..................................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ L LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG................................................................................................... 6 1.1. Cơ sở l luận của đề tài ........................................................................................ 6 1.1.1. Tăng trưởng và phát triển .................................................................................. 6 1.1.2. Phát triển bền vững ........................................................................................... 7 1.1.3. Một số vấn đề cơ bản về trang trại .................................................................... 8 1.1.4. Phát triển kinh tế hộ trang trại theo hướng bền vững ..................................... 12 1.1.5. Sự cần thiết phải phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững ............... 13 1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đên phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững ....... 15 1.1.7. Những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến phát triển bền vững .............................................................................................. 19 1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài ................................................................................... 27 1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trạng ở huyện, thị trấn một số tỉnh ........... 27 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ...... 37 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 40 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 40 2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 40 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 43 2.3.1. Hệ thống chỉ tiêu thể hiện năng lực sản xuất của các trang trại ...................... 43 2.3.2. Chỉ tiêu giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích ........................................... 43 2.3.3. Chí phí và lợi nhuận trên một đơn vị diện tích ............................................... 45 2.3.4. Lợi nhuận bình quân ....................................................................................... 46 2.3.5. Nhóm chỉ tiêu thể hiện sự phát triển kinh tế trang trại ................................... 46 2.3.6. Nhóm chỉ tiêu thể hiện sự phát triển bền vững của kinh tế trang trại ............. 46 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG.............................................................................................................. 47 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội địa bàn nghiên cứu ............... 47 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ........................................................................................... 47 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................ 51 3.1.3. Cơ sở hạ tầng ................................................................................................... 53 3.1.4. Tình hình văn hóa, chính sách xã hội.............................................................. 55 3.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững .................................................................. 56 3.2.1. Thực trạng phát triển kinh tế của các trang trại của TPTN ............................. 56 3.2.2. Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn TPTN theo hướng bền vững ........................................................................................ 79 3.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn TPTN theo hướng bền vững ............................................................................. 87 3.2.4. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TPTN ............................. 96 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG .............................................................................. 100 4.1. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TPTN, tỉnh Thái Nguyên .................................................................................. 100 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 4.1.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ............................................................................... 100 4.1.2. Giải pháp phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững ........................ 101 4.2. Đề nghị ............................................................................................................. 106 4.2.1. Đối với nhà nước và chính quyền các cấp .................................................... 106 4.2.2. Đối với các chủ trang trại .............................................................................. 107 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 110 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 113 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BQ Bình quân CNH - HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá CN-TTCN Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp ĐVT Đơn vị tính GDP Tổng sản phẩm quốc nội GNP Tổng sản phẩm quốc dân KT - XH Kinh tế - xã hội KTTT Kinh tế trang trại NN & PTNN Nông nghiệp và Phát triển nông thôn PTBV Phát triển bền vững SXKD Sản xuất kinh doanh TPTN Thành phố Thái Nguyên TT Trang trại TTCN Trang trại chăn nuôi UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1 Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2012 - 2014 ....... 49 Bảng 3.2 Tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế TPTN giai đoạn 2012 - 2014....... 52 Bảng 3.3 Tình hình dân số và lao động của TPTN giai đoạn 2012 - 2014 ............... 52 Bảng 3.4 Thực trạng dân số và cơ cấu lao động của TPTN giai đoạn 2012 - 2014 ...... 53 Bảng 3.5 Loại hình và cơ cấu TTCN của TPTN 2012 -2014 ................................... 57 Bảng 3.6 Sự thay đổi các nguồn lực sản xuất của TTCN 2012 - 2014 .................... 58 Bảng 3.7 Thông tin chung về các trang trại điều tra năm 2014 ................................ 60 Bảng 3.8 Tình hình đất đai của các trang trại điều tra năm 2014 ............................. 62 Bảng 3.9 Lao động của các trang trại điều tra, 2014 ................................................ 62 Bảng 3.10 Tình hình vốn sản xuất kinh doanh của các trang trại, 2014 ................... 63 Bảng 3.11 Cơ sở vật chất của các trang trại, 2014 .................................................... 64 Bảng 3.12 Công tác thú y ở các trang trại điều tra, 2014 .......................................... 68 Bảng 3.13 Quy mô chăn nuôi một số giống vật nuôi chủ yếu của trang trại ............ 69 Bảng 3.14 Chi phí sản xuất kinh doanh của trang trại năm 2014 ............................. 70 Bảng 3.15 Doanh thu từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại, 2014 ........ 72 Bảng 3.16 Thu nhập từ các hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại, 2014 .......... 73 Bảng 3.17 Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại, năm 2014 ....................... 75 Bảng 3.18 Hiểu biết của chủ trang trại về các quy trình sản xuất mới ..................... 80 Bảng 3.19 Đánh giá của chủ trang trại về chất lượng sản phẩm hàng hóa của trang trại ..................................................................................................... 82 Bảng 3.20 Tỷ lệ tiêu thụ sản phẩm cho khách hàng chính của trang trại ................. 83 Bảng 3.21 Hệ thống xử l chất thải của trang trại .................................................... 87 Bảng 3.22 Các rủi ro mà trang trại gặp phải trong năm 2014 ................................... 89 Bảng 3.23 Đánh giá của chủ trang trại về mức độ hưởng lợi từ các chính sách ....... 92 Bảng 3.24 Đánh giá của chủ trang trại về cơ sở hạ tầng ........................................... 93 Bảng 3.25 Phân tích SWOT trong phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TPTN ............................................................................ 97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1 Bản đồ hành chính thành phố Thái Nguyên ............................................... 47 Hình 3.2 Nguồn thông tin khoa học kỹ thuật đối với trang trại ................................ 67 Hình 3.3 Tỷ lệ các khoản chi phí cho chăn nuôi của các trang trại năm 2014 ......... 72 Hình 3.4 Hiệu quả sản xuất của các trang trại ở TPTN................................................ 76 Hình 3.5 Biến động giá thức ăn hỗn hợp cho lợn thịt với giá thịt lợn hơi qua các tháng trong năm 2014 .......................................................................... 84 Hình 4.1 Tổ chức mối quan hệ giữa các tổ chức dịch vụ và trang trại ................... 103 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ix Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Mô hình kinh tế trang trại trong sản xuất nông nghiệp ở nước ta đã hình thành và không ngừng được mở rộng, phát triển trong thời gian qua. Sự phát triển của kinh tế trang trại đã góp phần giúp người dân phát huy được lợi thế so sánh, mở rộng quy mô sản xuất nông nghiệp hàng hoá, nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong cơ chế thị trường. Ở nước ta hình thành nhiều mô hình trang trại: trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, tổng hợp... Góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, khai thác và sử dụng đất trống, đồi núi trọc, đất hoang hoá,… Nâng cao hiệu quả mô hình trang trại sử dụng ít đất, sử dụng nhiều lao động, có tính thâm canh cao gắn với chế biến, thương mại và dịch vụ, làm ra hàng hoá nông sản có giá trị kinh tế lớn. Tạo thêm nhiều việc làm cho lao động nông thôn, góp phần xoá đói giảm nghèo, tăng thêm nông sản hàng hoá., sản xuất và cung ứng giống tốt, làm dịch vụ, kỹ thuật, tiêu thụ sản xuất cho nông dân trong vùng, tạo nguồn cung ổn định cho các cơ sở chế biến, tạo thêm nhiều sản phẩm chất lượng cao để phục vụ xuất khẩu. Theo kết quả tổng hợp sơ bộ của Ban Chỉ đạo Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thuỷ sản Trung ương, năm 2011, cả nước có 20.065 trang trại (tính theo tiêu chí mới). Trong đó, đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ có tới 11.697 trang trại, chiếm 58,3% tổng số trang trại trong cả nước. Trung du và miền núi phía Bắc có số trang trại ít nhất, với 587 trang trại, chiếm 2,9%. Ở khu vực này, trang trại chăn nuôi chiếm đa số, với 506 trang trại. Tính đến năm 2011, cả nước có 8.642 trang trại trồng trọt, chiếm 43%; 6.202 trang trại chăn nuôi, chiếm 30,9%; 4.443 trang trại nuôi trồng thuỷ hải sản, chiếm 22,1%; 737 trang trại tổng hợp, chiếm 3,7% và 51 trang trại lâm nghiệp, chiếm 0,3%. Diện tích đất nông, lâm nghiệp và diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ hải sản do các trang trại sử dụng là 157,6 nghìn ha. Một kết quả tích cực khác, trong tổng giá trị sản phẩm và dịch vụ, tỷ suất sản phẩm hàng hoá do các trang trại bán ra chiếm tới 98,1%. Như vậy, kinh tế trang trại Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2 là một trong những mô hình sản xuất thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển theo hướng hàng hoá lớn. Tuy kinh tế trang trại đã có bước phát triển nhanh, nhưng vẫn còn những tồn tại cần sớm được khắc phục: kinh tế trang trại chủ yếu vẫn là trang trại hộ gia đình nông dân và gia đình cán bộ, công nhân viên đã nghỉ hưu. Sự tham gia của các thành phần kinh tế, nhất là thành phần kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài chưa nhiều. Hầu hết các trang trại có quy mô diện tích dưới mức hạn điền, có nguồn gốc đa dạng, đã gây không ít những bất cập trong việc quản l , sử dụng diện tích đất để phát triển kinh tế trang trại. Thái Nguyên là một trong những tỉnh trong cả nước có số lượng trang trại chăn nuôi lớn. Tính đến thời điểm 1 - 10 - 2013, Thái Nguyên chỉ còn trang trại chăn nuôi là đạt tiêu chí trang trại mới (giá trị hàng hóa trong năm đạt 1 tỷ đồng trở lên). Ngành chăn nuôi ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu ngành Nông nghiệp của tỉnh nhờ trang trại chăn nuôi phát triển mạnh. Có những trang trại có quy mô 16 nghìn con gà/lứa; 10 nghìn con gà đẻ trứng; 4.000 con lợn thịt; 150 con lợn nái. Các TTCN tập trung chủ yếu ở các địa phương như: Phú Bình, Phổ Yên, Đồng Hỷ, Phú Lương, T.X Sông Công. Tính đến năm 2014, toàn tỉnh có 548 TTCN, trong đó có 173 TTCN theo mô hình gia công cho công ty và 375 TTCN theo mô hình gia đình. Tăng 103 trang trại so với năm 2013. Bình quân mỗi trang trại có 107 con lợn và 2,5 nghìn con gia cầm. Các trang trại sử dụng từ 2 đến 3 lao động thường xuyên, chủ yếu là người trong gia đình và lao động địa phương. KTTT trên địa bàn tỉnh phát triển, góp phần đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, dần đưa sản xuất nông nghiệp từ sản xuất nhỏ, tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hóa tập trung với quy mô lớn hơn và gắn với thị trường tiêu thụ, mở ra hướng làm giàu mới cho nông dân. Sản xuất chăn nuôi trên địa bàn TP Thái Nguyên đã có những phát triển rõ rệt, nhưng khả năng tiếp cận thông tin về thị trường và tổ chức sản xuất của các chủ trang trại còn hạn chế; thiếu các mối liên kết trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, chưa có quy hoạch vùng nhằm quản l chặt chẽ dịch bệnh và đảm bảo vệ sinh môi trường sinh thái. Bên cạnh đó vấn đề giá cả thị trường là mối lo của các Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3 chủ TTCN khác trên địa bàn. Trong khoảng vài năm trở lại đây, trên địa bàn tỉnh không để xảy ra dịch bệnh, nhưng người chăn nuôi vẫn lo ngại bởi giá vật tư nguyên liệu đầu vào phục vụ cho sản xuất ngày càng tăng cao trong khi giá sản phẩm xuất bán lại thấp, gây khó khăn trong việc đầu tư phát triển kinh doanh của các trang trại. Cùng với đó là tình trạng thiếu vốn khá phổ biến, nguồn vốn vay còn nhiều khó khăn nên các chủ trang trại chưa đủ sức đầu tư chiều sâu.Vấn đề đặt ra mà các chủ trang trại quan tâm đó là làm thế nào khai thác và sử dụng đất đai, lao động, tiền vốn một các có hiệu quả và bền vững để phát triển kinh tế trang trại? Để góp phần làm rõ vấn đề trên tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài :"Phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững”. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng để tìm ra những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cơ sở l luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững. - Đánh giá, phân tích thực trạng về phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất các giải pháp để phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên những năm tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng trang trại trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên từ đó đề xuất các giải pháp để phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
4 - Phạm vi về thời gian: Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trạng trại trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên được dử dụng số liệu từ năm 2012 đến năm 2014. Một số nội dung chuyên sâu cần giải quyết ở các cơ sở đại diện được tiến hành ở năm 2014. Các giải pháp, đề xuất nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trong thời gian tới. Thời gian nghiên cứu: Đề tài được tiến hành tìm hiểu nghiên cứu trong khoảng thời gian từ tháng 11/2014 đến tháng 9/2015 - Phạm vi về không gian: Đề tài được triển khai nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Một số nội dung chuyên sâu của đề tài phát triển kinh tế trang trại được triển khai nghiên cứu ở một số đơn vị điển hình ( hộ nông dân, trang trại, doang nghiệp chế biến) ở các xã có số trang trại nhiều nhất. - Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu tình hình cơ bản của các trang trại ở thành phố; Nghiên cứu nội dung hoạt động của các loại hình kinh tế trang trại của thành phố (loại hình trang trại, quy mô sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và thu nhập); Những thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong phát triển kinh tế trang trại (cơ chế chính sách, điều kiện nội tại của các trang trại và các điều kiện khách quan tác động hạn chế tới sự phát triển. Những tiềm ẩn chưa được khai thác cần được đưa vào phục vụ cho sự phát triển của các trang trại ở thành phố); Giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy và phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững tại thành phố. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Đề tài có ý nghĩa quan trọng, giúp học viên nâng cao được năng lực cũng như rèn luyện được kỹ năng của mình và vận dụng các kiến thức đã học và thực tiễn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
5 - Kết quả của đề tài có nghĩa quan trọng đối với Đảng và Nhà nước ta, thông qua việc đưa ra một số giải pháp thiết thực nhằm phát triển kinh tế trang trại theo hướng bền vững trong thời gian tới của các địa phương và cả nước. - Đề tài có thể là tài liệu tham khảo cho các cơ quan hoạch định chính sách và làm tài liệu nghiên cứu cho những ai quan tâm đến vấn đề này. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận đề tài gồm 4 chương: - Chƣơng 1: Cơ sở l luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững. - Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chƣơng 3: Thưc trạng phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững. - Chƣơng 4: Một số giải pháp hoàn thiện phát triển kinh tế trang trại ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên theo hướng bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
6 Chƣơng 1 C Ở U N VÀ TH C TI N VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO HƯỚNG BỀN VỮNG 1.1. Cơ sở uận của đề tài 1.1.1. Tăng trưởng và phát triển 1.1.1.1. Tăng trưởng Tăng trưởng kinh tế: Là sự biến đổi kinh tế theo chiều hướng tiến bộ, mở rộng qui mô về mặt số lượng của các yếu tố của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định nhưng trong khuôn khổ giữ nguyên về mặt cơ cấu và chất lượng. Tăng trưởng kinh tế thực chất là sự lớn mạnh của nền kinh tế chỉ đơn thuần về mặt số lượng; đây là sự biến đổi có nghĩa tích cực, mặc dù nó cũng giúp cho xã hội có thêm các điều kiện vật chất cụ thể để đáp ứng các nhu cầu đặt ra của công dân, của xã hội. Để biểu thị sự tăng trưởng kinh tế, người ta dùng mức tăng thêm của tổng sản lượng nền kinh tế của thời kì sau so với thời kì trước: Yo: Tổng sản lượng thời kì trước Y1: Tổng sản lượng thời kì sau Mức tăng trưởng tuyệt đổi : delta = Y1 - Yo. Mức Tăng trưởng tương đổi: = Y1/ Yo. 1.1.1.2. Phát triển Phát triển kinh tế: Là sự biến đổi kinh tế theo chiều hướng tích cực dựa trên sự biến đổi cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu của các yếu tố cấu thành của nền kinh tế. Như vậy, đã có phát triển kinh tế là bao hàm nội dung của sự tăng trưởng kinh tế, nhưng nó được tăng trưởng theo một cách vượt trội so với sự đổi mới về khoa học công nghệ, do năng suất xã hội cao hơn hẳn và có cơ cấu kinh tế hợp lí và hiệu quả hơn hẳn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7 Tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế gắn liền với quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa của mỗi quốc gia, là bước đi tất yếu của mọi sự biến đổi kinh tế từ thấp đến cao, theo xu hướng biến đổi không ngừng. 1.1.2. Phát triển bền vững Phát triển bền vững là một khái niệm mới nhằm định nghĩa một sự phát triển về mọi mặt trong hiện tại mà vẫn phải bảo đảm sự tiếp tục phát triển trong tương lai xa. Khái niệm này hiện đang là mục tiêu hướng tới nhiều quốc gia trên thế giới, mỗi quốc gia sẽ dựa theo đặc thù kinh tế, xã hội, chính trị, địa l , văn hóa... riêng để hoạch định chiến lược phù hợp nhất với quốc gia đó. Ấn phẩm Chiến ƣợc bảo tồn Thế giới (công bố bởi Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên Quốc tế - IUCN) - 1980: Thuật ngữ "phát triển bền vững" xuất hiện lần đầu tiên với nội dung rất đơn giản: "Sự phát triển của nhân loại không thể chỉ chú trọng tới phát triển kinh tế mà còn phải tôn trọng những nhu cầu tất yếu của xã hội và sự tác động đến môi trường sinh thái học". Khái niệm của Herman Da y, 1973 (Wor d Bank): Một thế giới bền vững là một thế giới không sử dụng các nguồn tài nguyên tái tạo như nước, thổ nhưỡng, sinh vật,...nhanh hơn sự tái tạo của chúng. Một xã hội bền vững cũng không sử dụng các nguồn tài nguyên không tái tạo như nhiên liệu hoá thạch, khoáng sản,…nhanh hơn quá trình tìm ra loại thay thế chúng và không thải ra môi trường các vật độc hại nhanh hơn quá trình trái đất hấp thụ và vô hiệu hóa chúng. Ủy ban Thế giới về môi trƣờng và phát triển (WCED) (1987) : Phát triển bền vững là "sự phát triển có thể đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai...". Định nghĩa trên hàm chứa hai tưởng chính: 1) khái niệm "nhu cầu", đặc biệt nhấn mạnh ưu tiên đến nhu cầu thiết yếu của người nghèo trên thế giới; 2) khái niệm hóa những hạn chế (khuôn định công nghệ và xã hội trong khả năng chịu đựng của môi trường) để đáp ứng nhu cầu hiện tại và tương lai. Định nghĩa của FAO - 1989: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
8 "Phát triển bền vững là việc quản l và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, định hướng những thay đổi công nghệ và thể chế theo một phương thức sao cho đạt đến độ thỏa mãn một cách liên tục những nhu cầu của con người, của thế hệ hôm nay và mai sau”. Sự phát triển bền vững như vậy trong lĩnh vực nông nghiệp chính là sự bảo tồn đất nước, các nguồn gen động vật và thực vật, không làm suy thoái môi trường, là kỹ thuật thích hợp, kinh tế sống động và được xã hội tiếp nhận. Theo báo cáo Brundtland: Phát triển bền vững là sự phát triển thỏa mãn những nhu cầu của hiện tại mà không phương hại tới khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Đó là quá trình phát triển kinh tế dựa vào nguồn tài nguyên được tái tạo và tôn trọng những quá trình sinh thái cơ bản, sự đa dạng sinh học và những hệ thống trợ giúp tự nhiên đối với cuộc sống của con người, động và thực vật. Nhưng ở một mức độ nào đó, nó cũng hàm chứa sự bình đẳng giữa những nước giầu và nước nghèo, và giữa các thế hệ. Thậm chí nó còn bao hàm sự cần thiết giải trừ quân bị, coi đây là điều kiện tiên quyết nhằm giải phóng nguồn tài chính cần thiết để áp dụng khái niệm phát triển bền vững. Trong Luật Bảo vệ môi trƣờng năm 2005 của Việt Nam (Đã sửa đổi): “Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường”. Như vậy, phát triển bền vững phải bảo đảm có sự phát triển về 3 mục tiêu: Kinh tế hiệu quả, xã hội công bằng và môi trường được bảo vệ, gìn giữ. Vì vậy để đạt được sự phát triển bền vững cho đất nước nói chung và thế giới nói riêng đòi hỏi các nhà cầm quyền, các tổ chức xã hội...phải bắt tay nhau thực hiện nhằm mục đích dung hòa 3 lĩnh vực chính: kinh tế - xã hội - môi trường. 1.1.3. Một số vấn đề cơ bản về trang trại Trong lịch sử loài người, trải qua các phương thức sản xuất đã hình thành nhiều loại hình tổ chức sản xuất nông nghiệp khác nhau, dựa trên cơ sở chiếm hữu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
9 tư liệu sản xuất quan trọng (đất đai). Xét về quan hệ sở hữu các nhà kinh tế học đã khái quát thành năm hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp cơ bản nhất đó là: Điền trang lớn. Nông nghiệp đồn điền. Trang trại cộng đồng. Nông nghiệp tập thể hoá. Trang trại gia đình. “Kinh tế trang trại là một tổ chức cơ sở trong nông, lâm, ngư nghiệp, mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hóa, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của mỗi người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô và tất cả các yếu tố sản xuất được tập trung đủ lớn với các tổ chức quản l tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường” [14]. 1.1.3.1. Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại  Khái niệm về trang trại: “Trên thế giới người ta thường dùng các thuật ngữ: Ferme (Tiếng Pháp), Farm (tiếng Anh).....vv, được hiểu chung là nông dân - chủ trang trại gia đình. Các thuật ngữ trên được hiểu chung là nông dân, chủ trang trại gia đình, người nông dân gắn với ruộng đất, với đất đai nói chung”[24]. Theo Mác, trong sản xuất nông nghiệp, vai trò hết sức quan trọng của trang trại là mang lại hiệu quả kinh tế cao “Ngay ở nước Anh với nền công nghiệp phát triển, hình thức sản xuất có lợi nhất không phải là các xí nghiệp nông nghiệp quy mô lớn, mà là các trang trại gia đình sử dụng lao động làm thuê” [6].  Khái niệm về kinh tế trang trại: “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông thôn chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, trồng rừng, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ, hải sản” [10]. FAO (1997), đã đưa ra khái niệm trang trại trên cơ sở khái niệm nông trại. Theo FAO, nông trại (Farm) là một mảnh đất mà trên đó nông hộ thực hiện các hoạt động sản xuất nông nghiệp phục vụ cho sinh kế của họ. Nông trại ởkhu vực châu Á được chia thành 6 loại hình cơ bản theo mục đích sản xuất, diện tích đất đai và mức độ phụ thuộc khác nhau: a. Nông trại gia đình qui mô nhỏ sản xuất theo hướng tự cấp tự túc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn