Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề xuất một số giải pháp chủ yếu, có căn cứ khoa học, cơ sở thực tiễn nhằm phòng ngừa, hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI -------------------------- MẠC THỊ BÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐÔNG HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI -------------------------- MẠC THỊ BÌNH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐÔNG HẢI DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG MÃ SỐ : 8340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THANH PHƯƠNG HÀ NỘI, NĂM 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi có sự hỗ trợ của giáo viên hướng dẫn là TS. Nguyễn Thanh Phương. Các nội dung nghiên cứu và kết quả, các số liệu nêu trong luận văn là số liệu thực tế, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Học viên Mạc Thị Bình
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i MỤC LỤC .......................................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................ vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH ................................................... vii LỜI MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .............................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ...........................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................4 5. Phương pháp nghiên c ứu ................................................................................................4 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .....................................................................5 7. Kết cấu luận văn ..............................................................................................................5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NG ÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..............................6 1.1. Tổng quan về cho vay tiêu dùng của NHTM .......................................................6 1.1.1. Khái niệm cho vay tiêu dùng của NHTM .........................................................6 1.1.2. Đặc điểm cho vay tiêu dùng của NHTM ..........................................................6 1.1.3. Các phương thức cho vay tiêu dùng c ủa NHTM .............................................8 1.2. Rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại..............9 1.2.1. Khái niệm rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại..9 1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng ............................................ 10 1.2.3. Nguyên nhân phát sinh r ủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng................. 12 1.2.4. Hậu quả của rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng ................................... 14 1.3. Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại 16 1.3.1. Khái niệm về quản trị rủi ro tín dụng trong trong cho vay tiêu dùng của Ngân hàng thương mại ................................................................................................ 16 1.3.2. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng ............. 17 1.3.3. Các nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại NHTM.. 18 1.3.4. Mô hình quản trị RRTD trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại. 19
iii 1.3.5. Nội dung quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại NHTM ....... 21 1.3.6. Các yếu tố tác ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng ............................................................................................................................... 29 1.4. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của một số ngân hàng thương mại và bài học cho Ngân hàng TMCP Công thương Vi ệt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương ............................................................................ 32 1.4.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của một số ngân hàng thương mại ................................................................................................. 32 1.4.2. Bài học quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương ............................. 35 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 37 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐÔNG HẢI DƯƠNG ....................................................................... 38 2.1. Khái quát về Ngân hàng TMCP Công thương Vi ệt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương ........................................................................................................................ 38 2.1.1. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương..................................................... 38 2.1.2. Cơ cấu tổ chức và mạng lưới hoạt động của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương..................................................... 40 2.1.2. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2017- 2019............... 43 2.2. Hoạt động cho vay tiêu dùng của Ngân hàng TMCP Công thương Vi ệt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương ........................................................................... 46 2.2.1. Các sản phẩm cho vay tiêu dùng của Vietinbank – Chi nhánh Đông Hải Dương ............................................................................................................................ 46 2.2.2. Chính sách và quy trình cho vay tiêu dùng của Vietinbank – CN Đông Hải Dương .................................................................................................................... 48 2.2.3. Kết quả cho vay tiêu dùng của Vietinbank – CN Đông Hải Dương giai đoạn 2017-2019............................................................................................................ 51
iv 2.2.4. Rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của Vietinbank – Chi nhánh Đông Hải Dương .................................................................................................................... 53 2.2.5. Dự phòng RRTD và tỷ lệ dự phòng RRTD ................................................... 55 2.3. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2017-2019.......... 56 2.3.1. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng của Vietinbank – CN Đông Hải Dương. 56 2.3.2. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Vietinbank – Chi nhánh Đông Hải Dương....................................................................................... 58 2.4. Đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương .................................................... 70 2.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................................... 70 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................... 71 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 76 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐÔNG HẢI DƯƠNG .............. 77 3.1. Định hướng hoạt động tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Công thương Vi ệt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2020-2022 .................................................................................. 77 3.1.1. Định hướng phát triển chung của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2020-2022 ..................................... 77 3.1.2. Định hướng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2020-2022 ..................................... 78 3.1.3. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương............................. 78 3.2. Một số giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương .... 80 3.2.1. Hoàn thiện công tác nhận diện rủi ro tín dụng .............................................. 80 3.2.2. Tăng cường công tác đo lường tín dụng ....................................................... 81 3.2.3. Tăng cường Kiểm tra, kiểm soát tín dụng CVTD chặt chẽ và toàn diện hơn 82 3.2.4. Xây dựng các phương án xử lý nợ CVTD linh hoạt..................................... 84
v 3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn thông tin trong quản trị RRTD ....................... 84 3.2.6. Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ............................................ 85 3.3. Một số kiến nghị nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Công thương Vi ệt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương ........................................................................................................................ 87 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .................................................................................. 87 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ............................................................... 87 3.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam .......................... 89 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................ 91 KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nguyên nghĩa CBCNV Cán bộ công nhân viên CBTD Cán bộ tín dụng CN Chi nhánh HĐQT Hội đồng quản trị KH Khách hàng KHCN Khách hàng cá nhân NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NQH Nợ quá hạn QTRR Quản trị rủi ro RRTD Rủi ro tín dụng TCTD Tổ chức tín dụng TD Tín dụng TMCP Thương mại cổ phần Vietinbank Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam
vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH Bảng 2.1: Kết quả huy động vốn của Vietinbank chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2017 – 2019 ............................................................................................................. 43 Bảng 2.2: Tình hình dư nợ tín dụng cho vay của Vietinbank chi nhánh Đông Hải Dương................................................................................................................................. 44 Bảng 2.3: Kết quả hoạt động kinh doanh ...................................................................... 45 Bảng 2.4. Dư nợ cho vay tiêu dùng của NHTMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đông Hải Dương giai đoạn 2017 – 2019 ........................................................... 51 Bảng 2.5: Dư nợ tín dụng của từng sản phẩm cho vay tiêu dùng của Vietinbank – CN Đông Hải Dương ....................................................................................................... 52 Bảng 2.6: Tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu của CVTD Vietinbank chi nhánh Đông Hải Dương................................................................................................................................. 54 Bảng 2.7. Tình hình trích lập dự phòng RRTD của VietinBank - Chi nhánh Đông Hải Dương năm 2017-2019 ............................................................................................. 55 Bảng 2.8: Bảng xếp hạng khách hàng cá nhân của Vietinbank .................................. 61 Bảng 2.9: Bảng đánh giá rủi ro dựa vào xếp hạng khách hàng của Vietinbank ....... 62 Bảng 2.10: Bảng xếp loại cấp tín dụng, lãi suất, dịch vụ khác ................................... 62 Bảng 2.11: Thang xếp hạng của Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của các khách hàng và kết quả chấm điểm, xếp hạng năm 2019 ......................................................... 63 Bảng 3.1: Kế hoạch tăng trưởng tín dụng năm 2020 ................................................... 79 Biểu đồ 2.1: Trình độ cán bộ nhân viên Vietinbank Chi nhánh Đông Hải Dương .. 42 Hình 1.1: Sơ đồ về phân loại Rủi ro tín dụng trong CVTD ........................................ 10 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức của Vietinbank chi nhánh Đông Hải Dương .................... 40
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong tình hình hội nhập ngày càng sâu rộng cùng với sự phát triển của nền công nghệ 4.0 hiện nay, hoạt động ngân hàng đang trong giai đoạn thay đổi và bất định, môi trường cạnh tranh đang gia tăng giữa các ngân hàng, phi ngân hàng và các công ty tài chính, bảo hiểm, Fintech,..., nhiều ngân hàng thương mại đã hướng tới mục tiêu là khách hàng cá nhân, vừa đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của cá nhân, vừa là một biện pháp kích cầu tiêu dùng, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của quốc gia. Trong 7 năm qua, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng của Việt Nam đã tăng trưởng trung bình xấp xỉ 20%/năm. Ước tính hiện tại, có khoảng 15,8 triệu người là khách hàng tiềm năng của hoạt động cho vay tiêu dùng. Theo đó, từ năm 2014, phân khúc bán lẻ của Vietinbank phát triển đột phá, thay đổi toàn diện nhận thức, tư duy và cách phục vụ khách hàng, cùng với đó là đầu tư bài bản hệ thống cơ sở vật chất, đội ngũ nhân sự, đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng kênh bán hàng. Dư nợ cho vay cá nhân tăng từ 17% năm 2014 lên 29% năm 2018. Tuy nhiên, đi kèm với sự tăng trưởng số lượng khách hàng và nhu cầu vốn vay thì hoạt động cho vay tiêu dùng còn tồn tại nhiều rủi ro do đặc điểm cho vay tiêu dùng có đặc điểm nhỏ lẻ, số lượng nhiều,… cùng với đặc điểm tính cách, ngành nghề mỗi khách hàng khác nhau, số lượng khách hàng vay tiêu dùng không thể trả gốc và lãi đúng hạn theo hợp đồng ngày càng tăng hoặc như các khoản vay tiêu dùng cho mua nhà, bất động sản có thời hạn rất dài, giá trị lớn, trong khi thị trường bất động sản biến động rất thất thường,… tất cả những điều đó khiến rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng ngày càng lớn. Chính vì vậy, việc ngân hàng xây dựng một chiến lược quản trị rủi ro tín dụng nói chung và quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng cho riêng mình là vô vùng cần thiết, khâu nhận dạng khách hàng, đánh giá, kiểm tra và giám sát là vô cùng quan trọng. Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) nói chung và Vietinbank – Chi nhánh Đông Hải Dương nói riêng là một trong những ngân hàng
2 bán lẻ hàng đầu và có sự cạnh tranh mạnh mẽ về hoạt động tín dụng cho vay tiêu dùng, với tỷ trọng hoạt động tín dụng cho vay tiêu dùng chiếm tỷ trọng ngày càng tăng trong hoạt động ngân hàng đi kèm cùng với nhiều rủi ro tiềm ẩn, tỷ trọng nợ cho vay tiêu dùng quá hạn, nợ xấu trên tổng dư nợ có xu hướng ngày càng tăng theo sự tăng trưởng của tín dụng. Xuất phát từ thực tế đó, yêu cầu đặt ra là phải xây dựng một chiến lược quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng để đảm bảo chất lượng hoạt động tín dụng nói chung và chất lượng tín dụng trong cho vay tiêu dùng nói riêng, do đó học viên đã chọn đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Thực tế hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu đi sâu vào phân tích, đánh giá quản trị rủi ro tín dụng nói chung và quản trì rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng nói riêng nhằm đề xuất các giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng cho các ngân hàng thương mại như: Luận án tiến sỹ “Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam”, Nguyễn Tuấn Anh (2012), bảo vệ tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân, đã áp dụng các quan niệm về mặt rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng vào bối cảnh ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, Luận án đã đưa ra các dấu hiệu cơ bản để nhận biết rủi ro tín dụng Việt Nam, bao gồm nhóm các dấu hiệu phát hiện và cảnh báo sớm rủi ro và nhóm các yếu tố nhận diện rủi ro, cũng như cách đo lường rủi ro tín dụng. Trên cở sở đó, Luận án đã đề xuất mô hình quản trị rủi ro tín dụng theo các quy tắc và chuẩn mực của ngân hàng hiện đại đáp ứng yêu cầu phát triển ổn định, bền vững của ngành ngân hàng Việt Nam. Luận văn thạc sỹ “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội”, Trần Bảo Anh (2017), bảo vệ tại trường Đại học Thương mại, luận văn đã khái quát được nội dung của rủi ro tín
3 dụng, quản trị rủi ro tín dụng trong các tổ chức tín dụng nói chung và ngân hàng thương mại nói riêng. Trong luận văn, tác giả cũng đưa ra được những mô hình quản trị rủi ro tín dụng nói chung và mô hình tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội nói riêng đang áp dụng. Luận văn thạc sỹ “Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội”, Bùi Duy Chinh (2018), bảo vệ tại Đại học Thương mại, đã khái quát được cái nội dung trong qua trình quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng trong các ngân hàng thương mại nói chung và tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Bắc Hà Nội nói riêng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro cho vay tiêu dùng tại Agribank - Chi nhánh Bắc Hà Nội. Luận văn thạc sỹ “Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Nam Thăng Long”, Phạm Ngọc Ánh (2016), bảo vệ tại Đại học Thương mại đã hệ thống hóa được những vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng cho vay khách hàng cá nhân ở các ngân hàng thương mại, nghiên cứu và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng cho vay khách hàng cá nhân ở Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam và đề xuất ra các giải pháp cho ngân hàng nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng cho vay khách hàng cá nhân. Mỗi nghiên cứu ở một khía cạnh khác nhau, đã phản ánh cơ bản được ngành, lĩnh vực và đơn vị cụ thể mà mình đã nghiên cứu. Tuy nhiên, công tác QTRR trong hoạt động cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – CN Đông Hải Dương nói riêng là chưa từng được nghiên cứu. Điều này đặt ra tính cấp thiết cho các công trình nghiên cứu tiếp theo trong thời gian tới, cần tiếp tục nghiên cứu để đưa ra những giải pháp nhằm tăng cường hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng có hiệu quả tại hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương nói riêng.
4 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp chủ yếu, có căn cứ khoa học, cơ sở thực tiễn nhằm phòng ngừa, hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại. - Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Vietinbank - Chi nhánh Đông Hải Dương trong khoảng thời gian 2017 - 2019. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a) Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương. b) Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng qua việc nghiên cứu thực trạng thực hiện các bước trong quy trình quản trị rủi ro như: nhận dạng rủi ro, đo lường và đánh giá rủi ro, kiểm soát và xử lý rủi ro,... - Phạm vi không gian: Nghiên cứu hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương. - Phạm vi thời gian: Các số liệu thực tế được thu thập về chủ đề nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2017 - 2019 và đề xuất giải pháp tăng cường hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng từ năm 2020 - 2022. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp nghiên cứu định tính, phương pháp tổng hợp và phân tích, kết hợp với các phương pháp thống kê, so sánh... đi từ cơ sở lý thuyết đến thực tế số liệu thu thập
5 được tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương nhằm giải quyết và làm sáng tỏ mục đích nghiên cứu của luận văn. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Về lý luận: Luận văn đã khái quát và làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại, đồng thời cũng làm rõ được nội hàm của quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng như: Khái niệm, nội dung quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng, xác định một hệ thống các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng. Về thực tiễn: Trên cơ sở phân tích và làm rõ thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương theo các chỉ tiêu ở phần lý luận, kết hợp với số liệu hoạt động tín dụng của Chi nhánh giai 2017-2019, nên kết quả đánh giá đã phản ánh được một cách chính xác, trung thực và khách quan về mức độ rủi ro tín dụng. Luận văn đã đề xuất được một số giải pháp mang tính vượt trội, có tính thực tiễn cao nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Chi nhánh. Đây được coi là những đóng góp mới cho thực tiễn quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương nói riêng và cho các ngân hàng thương mại ở Việt Nam nói chung. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đông Hải Dương.
6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về cho vay tiêu dùng của NHTM 1.1.1. Khái niệm cho vay tiêu dùng của NHTM Vay tiêu dùng là một sản phẩm cho vay dưới dạng tín chấp hoặc thế chấp nhằm hỗ trợ nguồn tài chính cho các nhu cầu mua sắm hay những nhu cầu tất yếu khác của khách hàng trong cuộc sống hàng ngày. Cụ thể, có thể hiểu cho vay tiêu dùng là hoạt động cung cấp các khoản vay cho cá nhân để mua hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho các mục đích tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình, phân biệt với hoạt động cho vay thương mại nhằm hướng đến mục đích sản xuất, kinh doanh. Các khoản cho vay tiêu dùng ngày nay thường được cung ứng bởi ngân hàng và các tổ chức tín dụng phi ngân hàng, dưới các hình thức như: Cho vay mua xe, cho vay mua thiết bị gia đình, cho vay theo lương, cho vay qua thẻ tín dụng… Gọi đây là vốn vay tiêu dùng để phân biệt với vốn vay kinh doanh. Mặc dù đều là vốn cho vay của ngân hàng, tổ chức tín dụng nhưng mục đích sử dụng hai loại vốn này là hoàn toàn khác nhau. Vốn vay kinh doanh chỉ được sử dụng với mục đích sản xuất kinh doanh, để vay vốn kinh doanh, thủ tục hồ sơ cũng phức tạp hơn nhiều so với vay vốn tiêu dùng. Hoạt động cho vay tiêu dùng ngày càng phát triển nhằm hướng tới đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của các cá nhân, mang lại những tác động tích cực cho toàn xã hội như kích cầu tiêu dùng, tạo công ăn việc làm,… đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của mỗi quốc gia. 1.1.2. Đặc điểm cho vay tiêu dùng của NHTM Cho vay tiêu dùng của NHTM thường có các đặc điểm sau: Thứ nhất, quy mô các khoản vay tiêu dùng thường nhỏ nhưng số lượng các khoản vay lớn nên dẫn đến chi phí tổ chức cho vay cao.
7 Các khách hàng tìm đến ngân hàng với mục đích vay tiêu dùng thường có nhu cầu vốn không lớn vì khi xác định mua sắm bất cứ vật dụng gì hay sử dụng dịch vụ nào đó, ví dụ như mua bất động sản, xe ô tô, đi du học,…người tiêu dùng phải có một khoản tích luỹ từ trước (do ngân hàng không cho vay 100% nhu cầu vốn). Tuy nhiên số lượng các khoản vay tiêu dùng là lớn do đối tượng của vay tiêu dùng là mọi tầng lớp dân cư trong xã hội. Do các khoản vay tiêu dùng thường có quy mô khoản vay nhỏ, thời gian vay thường không dài nên việc thẩm định tài chính khách hàng tốn nhiều thời gian và chi phí. Bên cạnh đó ngân hàng còn phải chịu một số chi phí như chi phí quản trị khoản vay, theo dõi tình hình sử dụng vốn vay của khách hàng… Cho vay tiêu dùng là một trong những khoản tín dụng có khả năng sinh lời cao nhất do ngân hàng thực hiện. Chính vì triển vọng về lợi nhuận của hoạt động cho vay tiêu dùng mang lại cho nên dù phải đối mặt với khá nhiều thách thức nhưng các ngân hàng trên thế giới nói chung và các ngân hàng thương mại tại Việt Nam nói riêng đều hướng sự quan tâm của mình vào hoạt động tín dụng này và coi nó như một hoạt động chủ đạo trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng. Thứ hai, các khoản cho vay tiêu dùng thường có lãi suất “cứng nhắc” Không như các khoản vay kinh doanh hiện nay có lãi suất có thể thay đổi theo điều kiện thị trường, các khoản vay tiêu dùng thường có lãi suất cố định, đặc biệt là các khoản vay tiêu dùng trả góp. Thứ ba, các khoản vay tiêu dùng thường có độ rủi ro cao Vì đối tượng của các hoạt động cho vay tiêu dùng là các cá nhân, hộ gia đình, do đó, việc các đối tượng này hoàn trả được cả gốc lẫn lãi hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau bao gồm yếu tố bên ngoài (yếu tố khách quan) và yếu tố bên trong (yếu tố chủ quan). Các yếu tố bên ngoài như thiên tai, mất mùa, thất nghiệp, chu kỳ kinh tế,…, thời kì nền kinh tế mở rộng, khi mà người tiêu dùng cảm thấy lạc quan về tương lai, họ sẽ tiêu dùng nhiều hơn và ngược lại, khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, rất nhiều cá nhân và hộ gia đình cảm thấy không tin tưởng sẽ hạn chế vay mượn từ ngân hàng. Hơn nữa, các yếu tố này còn ảnh hưởng đến thu
8 nhập của người tiêu dùng, đây là yếu tố chính quyết định việc người tiêu dùng có thể trả được vốn vay và lãi cho ngân hàng theo như quy định trong hợp đồng hay không. Bên cạnh đó, yếu tố chủ quan chính là tâm lý, tư cách của người tiêu dùng, người tiêu dùng quan tâm đến khoản tiền họ phải trả hàng tháng hơn là lãi suất. Tư cách của khách hàng vay tiêu dùng là rất khó xác định, việc thu thập thông tin sẽ khó đầy đủ, chính xác dẫn tới đôi khi ngân hàng sẽ ra những quyết định sai lầm, rủi ro là điều khó tránh khỏi. Mức thu nhập và trình độ dân trí tác động rất lớn đến việc sử dụng các khoản tiền vay của người tiêu dùng. Trong những trường hợp người tiêu dùng muốn vay mà không muốn trả, cho dù có nắm giữ tài sản đảm bảo ngân hàng vẫn đối mặt với rủi ro giảm thu nhập. Mặt khác do các khoản vay tiêu dùng thường có lãi suất cứng nhắc nên khi lãi suất huy động tăng lên ngân hàng đối mặt với rủi ro lãi suất. 1.1.3. Các phương thức cho vay tiêu dùng của NHTM Hiện nay, các ngân hàng thương mại đưa ra một số phương thức cho vay tiêu dùng cho khách hàng lựa chọn như sau: - Vay tiêu dùng tín chấp: Đây là hình thức vay tiền không cần tài sản thế chấp (tài sản đảm bảo), khách hàng chỉ cần chứng minh pháp nhân và thu nhập hàng tháng của mình, vốn vay tín chấp được cấp hoàn toàn dựa vào uy tín của người đi vay. Hình thức vay này có lãi suất cao hơn so với vay thế chấp (gấp 2 hoặc 3 lần). Số tiền phê duyệt khoản vay thấp. Các khoản vay theo hình thức tín chấp thường được vay với số tiền tối đa 500 triệu đồng tùy vào số tiền thu nhập của khách hàng. Thời gian vay tùy theo quy định và thỏa thuận của ngân hàng, đa phần từ 12 – 48 tháng. Vay tiêu dùng tín chấp không cần tài sản thế chấp và thủ tục thì nhanh gọn do hồ sơ đơn giản hơn. Ngân hàng không quan tâm đến mục đích vay mà chỉ quan tâm đến khả năng thanh toán của người vay. - Vay tiêu dùng thế chấp:
9 Đây là hình thức vay vốn ngân hàng mà người vay phải sử dụng tài sản đảm bảo (thế chấp) để được ngân hàng đồng ý cho vay như: tài sản có giá (bất động sản như: nhà, đất, …hoặc động sản như: xe cộ, …và các tài sản có giá khác). Hình thức vay này giúp khách hàng có thể tiếp cận được các khoản vay lớn và lãi suất thấp hơn so với vay tín chấp. Thông thường vay thế chấp là những khoản vay có mục đích sử dụng rõ ràng, mục đích tiêu dùng và mua sắm chính đáng. Tài sản của khách hàng không bị ảnh hưởng gì trong quá trình vay vốn, khách hàng vẫn được sử dụng bình thường. Khoản tiền cho vay tiêu dùng thế chấp lớn, số tiền này tùy thuộc vào mục đích vay của khách hàng và tùy vào quy định của ngân hàng cũng như giá trị tài sản. Số tiền ngân hàng cho vay có thể lên đến 70% giá trị tài sản thế chấp và mức lãi suất vay thế chấp thấp hơn so với vay tín chấp cùng với thời hạn vay linh hoạt và có thể kéo dài đến 25 năm. 1.2. Rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại 1.2.1. Khái niệm rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại Trong quá trình sử dụng vốn vay, xuất phát từ những nguyên nhân khách quan hay chủ quan nào đó mà khách hàng không trả nợ đúng hạn hoặc không đủ điều kiện trả nợ, ngân hàng không thu hồi được vốn, điều này tác động tiêu cực đến ngân hàng như thiếu vốn, không đủ khả năng thanh toán,…Khả năng khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ theo cam kết này gọi là rủi ro tín dụng. Trong thực tiễn, khái niệm về RRTD là một khái niệm rộng và có nhiều cách hiểu. Theo quan điểm của A.Saunders và H. Lange: “Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân hàng cấp tín dụng cho khách hàng, nghĩa là khả năng luồng thu nhập dự tính mang lại từ khoản vay của ngân hàng không thể thực hiện đầy đủ cả về số lượng và thời gian”. Còn theo Ủy ban Basel: “Rủi ro tín dụng là khả năng khách hàng vay hoặc bên đối tác của ngân hàng không thực hiện đúng cam kết đã thỏa thuận”. Theo quan niệm như vậy thì RRTD có phạm vi tương đối rộng, bao gồm nhiều lĩnh vực,
10 nó không chỉ xảy ra trong quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với khách hàng mà còn xảy ra trong cả các hoạt động khác như đầu tư, phát sinh mà ngân hàng thực hiện. Còn theo Thông tư số 08/2017/TT-NHNN của NHNN Việt Nam: “Rủi ro tín dụng là rủi ro do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng hoặc thỏa thuận với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài”. Do đó, có thể hiểu RRTD trong cho vay tiêu dùng là các rủi ro tín dụng xảy ra trước, trong và sau khi tiến hành các hoạt động cho vay của ngân hàng. Rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng thường mang tính gián tiếp, đa dạng và phức tạp và rủi ro này luôn tồn tại gắn liền với hoạt động tín dụng của ngân hàng. 1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng trong cho vay tiêu dùng Hình 1.1: Sơ đồ về phân loại Rủi ro tín dụng trong CVTD Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro bao gồm:
11 - Rủi ro giao dịch: đây là những rủi ro có nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro này có 3 bộ phận: + Rủi ro lựa chọn: là rủi ro liên quan đến quá trình đánh giá phân tích tín dụng cho vay tiêu dùng khi ngân hàng lựa chọn phương án vay vốn hiệu quả để ra quyết định cho vay. + Rủi ro đảm bảo phát sinh xuất phát từ các tiêu chuẩn bảo đảm như điều khoản hợp đồng cho vay tiêu dùng, các loại TSĐB, cách thức đảm bảo và mức cho vay tiêu dùng trên trị giá đảm bảo. + Rủi ro nghiệp vụ là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay tiêu dùng. - Rủi ro danh mục: là rủi ro phát sinh do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng. Bo gồm: rủi ro nội tại và rủi ro tập trung: + Rủi ro nội tại: xuất phát từ những yếu tố, đặc điểm riêng có của các cá nhân đi vay, từ hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay. + Rủi ro tập trung là khi ngân hàng tập trung vốn vay quá nhiều đối với một cá nhân hay các cá nhân trong một mục tiêu, cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao. - Rủi ro tác nghiệp: do quá trình xử lý và hệ thống nội bộ không đầy đủ hoặc không hoạt động hoặc do các bộ phận bên ngoài tác động vào ngân hàng. Căn cứ khả năng trả nợ của khách hàng, rủi ro tín dụng trong CVTD chia ra thành: - Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn: là khi đến thời hạn trả nợ nhưng ngân hàng chưa thu hồi được vốn vay. - Rủi ro mất khả năng chi trả: là rủi ro xảy ra trong trường hợp cá nhân vay tiêu dùng mất khả năng trả nợ, ngân hàng phải thanh lý TSĐB (nếu có) để thu nợ. Việc phân loại rủi ro tín dụng trong CVTD hợp lý sẽ giúp nâng cao khả năng và hiệu quả áp dụng những phương pháp phù hợp trong việc quản trị rủi ro tín dụng trong CVTD. Cơ sở khoa học của việc phân loại rủi ro sẽ tạo điều kiện