Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến thành công của dự án phần mềm, tình huống nghiên cứu: Công ty TNHH KMS Technology

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua phỏng vấn các chuyên gia đang làm việc toàn thời gian tại KMS Technology, đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm: Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến thành công của dự án phần mềm tại KMS Technology. Đưa ra các biện pháp kiến nghị để hạn chế các rủi ro và nâng cao tỉ lệ thành công của các dự án trong tqơng lai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến thành công của dự án phần mềm, tình huống nghiên cứu: Công ty TNHH KMS Technology

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp.HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ PHƯƠNG XÁC ĐỊNH CÁC YẾU TỐ RỦI RO ẢNH HƯỞNG ĐẾN THÀNH CÔNG CỦA DỰ ÁN PHẦN MỀM TÌNH HUỐNG NGHIÊN CỨU: CÔNG TY TNHH KMS TECHNOLOGY VIỆT NAM Chuyên Ngành: Quản Trị Kinh Doanh Mã Số : 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS-TS. VÕ THỊ QUÝ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012
i LỜI CAM ĐOAN Kính thƣa Quý thầy cô, kính thƣa Quý độc giả, Tôi tên là Nguyễn Thị Phƣơng, là học viên Cao học khoá 18 – Lớp Quản trị Kinh Doanh K18 – Trƣờng Đại học Kinh tế Tp HCM (MSSV : 7701080867). Tôi xin cam đoan luận văn nghiên cứu sau đây là do bản thân tôi thực hiện. Cơ sở lý luận là tham khảo từ các tài liệu thu thập đƣợc từ sách, báo, các nghiên cứu đã đƣợc nêu trong phần tài liệu tham khảo. Dữ liệu phân tích trong luận văn là thông tin thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp những nhân viên chủ chốt tại doanh nghiệp phần mềm KMS Technology. Tôi cam đoan đề tài này không hề sao chép từ các công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tp.Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 12 năm 2012. Học viên Nguyễn Thị Phƣơng
ii LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nỗ lực, tôi đã hoàn thành đề tài “Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm. Tình huống nghiên cứu : Công ty TNHH KMS Technology Việt Nam”. Trong suốt quá trình thực hiện, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn và hỗ trợ thông tin nhiệt tình từ quý thầy cô, bạn bè, ngƣời thân. Vì vậy, tôi xin phép đƣợc gửi lời cảm ơn sâu sắc đến : - TS. Võ Thị Quý, là giáo viên hƣớng dẫn luận văn cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề cƣơng cho đến khi hoàn tất luận văn. Đề tài này sẽ không thể hoàn thành nếu không có sự hƣớng dẫn nhiệt tình của cô. - Cảm ơn các anh chị đồng nghiệp tại công ty KMS Technology đã nhiệt tình hỗ trợ và tƣ vấn, giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập dữ liệu để phân tích. - Và cuối cùng, cảm ơn chồng tôi Nguyễn Văn Đoan đã động viên, ủng hộ tinh thần và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn kịp thời hạn quy định. Tp.Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 12 năm 2012. Học viên Nguyễn Thị Phƣơng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i MỤC LỤC .................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................. vi DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................ viii DANH MỤC CÁC TỪ NGỮ VIẾT TẮT ................................................................. ix MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Giới thiệu lý do chọn đề tài.................................................................................. 1 2. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 2 4. Phạm vi, giới hạn của nghiên cứu ........................................................................ 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2 6. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ........................................................................ 3 7. Cấu trúc đề tài ...................................................................................................... 3 CHƢƠNG 1 – CƠ SỞ LÝ THUYẾT ......................................................................... 4 1.1 Tổng quan .......................................................................................................... 4 1.2 Các khái niệm cơ bản ......................................................................................... 5 1.2.1 Dự án ...........................................................................................................5 1.2.2 Khái niệm thành công dự án........................................................................6 1.2.3 Vòng đời của dự án phần mềm....................................................................6 1.2.4 Rủi ro ...........................................................................................................8 1.3 Các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến dự án phần mềm ............................................ 9 1.3.1 Nhóm rủi ro về sự quản lý của các thành phần hữu quan .........................14 1.3.2 Nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình ........................................................16 1.3.3 Nhóm rủi ro về quản lý dự án...................................................................19 1.3.4 Nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển ......................................................22 1.4 Phƣơng pháp nghiên cứu Delphi ................................................................... 23
iv 1.4.1 Lịch sử hình thành..................................................................................23 1.4.2 Phƣơng pháp Delphi .............................................................................23 1.4.3 Quy trình tiến hành phƣơng pháp Delphi ............................................24 1.4.4 Số vòng phỏng vấn trong phƣơng pháp Delphi ...................................26 1.4.5 Câu hỏi phỏng vấn trong phƣơng pháp Delphi ....................................26 1.4.6 Sự đồng thuận trong phƣơng pháp Delphi ...........................................27 1.4.7 Các chuyên gia trong phƣơng pháp Delphi .........................................28 1.4.8 Sử dụng phƣơng pháp Delphi ..............................................................29 1.4.9 Hạn chế của phƣơng pháp Delphi ........................................................29 1.4.10 So sánh phƣơng pháp Delphi và phƣơng pháp chuyên gia ...............30 1.5 Tóm tắt chƣơng 1 ............................................................................................. 31 CHƢƠNG 2 – GIỚI THIỆU CÔNG TY KMS TECHNOLOGY ............................ 32 2.1 Giới thiệu chung về công ty KMS TECHNOLOGY ....................................... 32 2.2 Các dịch vụ chiến lƣợc của KMS TECHNOLOGY ........................................ 33 2.3 Nguồn lực của KMS TECHNOLOGY ............................................................ 34 2.4 Quy trình phát triển phần mềm và chất lƣợng dịch vụ của KMS .................... 34 2.5 Các dự án đã hoàn thành trong năm 2011 và quý I, II năm 2012 ................... 35 2.5.1 Dự án Livescribe ...................................................................................35 2.5.2 Dự án HMS (Health Market Science) ...................................................36 2.5.3 Dự án MarketLive .................................................................................36 2.5.4 Dự án Alere ...........................................................................................36 2.5.5 Dự án Invivodata ...................................................................................37 2.6 Tóm tắt chƣơng 2 ............................................................................................. 37 CHƢƠNG 3 – PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT.............................................. 38 3.1 Xác định các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về sự quản lý của các thành phần hữu quan ........................................................................................................................ 38 3.2 Xác định các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình ..................... 43 3.3 Xác định các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển ................... 48
v 3.4 Xác định các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về quản lý dự án ................................ 52 3.5 Tóm tắt chƣơng 3 ............................................................................................. 58 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 59 4.1 Kiến nghị.......................................................................................................... 59 4.2 Hạn chế và gợi ý cho các nghiên cứu tiếp theo ............................................... 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 62 Tài liệu tiếng Việt .................................................................................................. 62 Tài liệu tiếng Anh .................................................................................................. 62 PHỤ LỤC 1 – CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ................................................................ 66 PHỤ LỤC 2 – KẾT QUẢ PHỎNG VẤN ................................................................. 67 PHỤ LỤC 3 – DANH SÁCH CÁC CHUYÊN GIA ................................................ 69
vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1-1: Tóm tắt các yếu tố rủi ro theo Sharma, 2008 Bảng 3-1: Các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về sự quản lý thành phần hữu quan – vòng 1 Bảng 3-2: Các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về sự quản lý thành phần hữu quan – vòng 2 Bảng 3-3: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố của nhóm thành phần hữu quan giữa vòng 2 và 1 Bảng 3-4: Các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về sự quản lý thành phần hữu quan – vòng 3 Bảng 3-5: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố của nhóm các thành phần hữu quan giữa vòng 3, 2 Bảng 3-6: Các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về sự quản lý thành phần hữu quan – vòng 4 Bảng 3-7: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố của nhóm các thành phần hữu quan giữa vòng 4, 3 Bảng 3-8: Tóm tắt tỉ lệ khác biệt các yếu tố của nhóm các thành phần hữu quan giữa các vòng Bảng 3-9: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình – vòng 1 Bảng 3-10: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình – vòng 2 Bảng 3-11: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về về yêu cầu và lịch trình giữa vòng 2 và 1 Bảng 3-12: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình – vòng 3 Bảng 3-13: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về yêu cầu và lịch trình giữa vòng 3 và vòng 2 Bảng 3-14: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về yêu cầu và lịch trình – vòng 4 Bảng 3-15: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về yêu cầu và lịch trình giữa vòng 4 và vòng 3 Bảng 3-16: Tóm tắt tỉ lệ khác biệt các yếu tố về sự quản lý các bên liên quan giữa các vòng Bảng 3-17: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển – vòng 1 Bảng 3-18: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển – vòng 2 Bảng 3-19: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về môi trƣờng phát triển giữa vòng 2 và 1 Bảng 3-20: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển – vòng 3 Bảng 3-21: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về môi trƣờng phát triển giữa vòng 3 và 2 Bảng 3-22: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về môi trƣờng phát triển – vòng 4 Bảng 3-23: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về môi trƣờng phát triển giữa vòng 4 và 3 Bảng 3-24: Tóm tắt tỉ lệ khác biệt các yếu tố về môi trƣờng phát triển giữa các vòng Bảng 3-25: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về quản lý dự án – vòng 1 Bảng 3-26: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về quản lý dự án – vòng 2
vii Bảng 3-27: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về quản lý dự án giữa vòng 2 và vòng 1 Bảng 3-28: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về quản lý dự án – vòng 3 Bảng 3-29: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về quản lý dự án giữa vòng 3 và vòng 2 Bảng 3-30: Tóm tắt các yếu tố thuộc nhóm rủi ro về quản lý dự án – vòng 4 Bảng 3-31: Tỉ lệ khác biệt các yếu tố về quản lý dự án giữa vòng 4 và vòng 3 Bảng 3-32: Tóm tắt tỉ lệ khác biệt các yếu tố về quản lý dự án giữa các vòng Bảng 3-33: Tóm tắt các yếu tố rủi ro đƣợc xác định
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1-1: Mối liên hệ giữa rủi ro dự án với chi phí/lợi nhuận Hình 1-2: Vòng đời của dự án phần mềm Hình 1-3: Tóm tắt các yếu tố rủi ro của các nhà nghiên cứu Hình 1-4: Các nhóm rủi ro trong dự án phần mềm Hình 1-5: Quy trình tiến hành phƣơng pháp Delphi
ix DANH MỤC CÁC TỪ NGỮ VIẾT TẮT Cụm từ Tiếng Anh Tiếng Việt viết tắt BA Business Analysist Nhân viên phân tích yêu cầu khách hàng QA Quality Asurance Nhân viên đảm bảo chất lƣợng SDLC Software Development Life Cycle Vòng đời của dự án phát triển phần mềm
1 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu lý do chọn đề tài Công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của chúng ta ngày nay. Công nghệ thông tin góp phần vào sự tăng trƣởng và phát triển của đất nƣớc. Bên cạnh những thuận lợi do ngành công nghệ thông tin mang lại, vẫn tồn tại một số lƣợng lớn các dự án phần mềm thất bại, vƣợt chi phí, trễ hạn, độ tin cậy kém và không thỏa mãn ngƣời dùng. Theo nghiên cứu của Standish Group, trên thế giới có 44% dự án phần mềm đƣợc gọi là thách thức (trễ hạn, vƣợt chi phí hay thiếu những tính năng cần thiết), trong khi có 24% dự án thất bại (hủy bỏ trƣớc khi hoàn thành hoặc đƣợc giao và không bao giờ đƣợc sử dụng). Nhƣ vậy, tổng cộng 68% số dự án là không thành công hoặc thách thức, một con số khá lớn [49]. Theo Boehm[7], 15-35% các dự án phần mềm bị hủy bỏ, trong khi các dự án còn lại phải chịu trễ tiến độ hoặc vƣợt chi phí hay không đáp ứng các mục tiêu của dự án. Tỷ lệ thất bại cao của các dự án phần mềm có thể là do đặc tính rất cơ bản của bản thân phần mềm. Các dự án phần mềm là tập hợp của các chƣơng trình lớn với các tƣơng tác và phụ thuộc chức năng; liên quan đến việc tạo ra một sản phẩm mà chƣa bao giờ đƣợc tạo ra trƣớc đó. Dự án phần mềm nói chung là phức tạp và việc phát triển của dự án diễn ra trong một môi trƣờng năng động, điều kiện kinh doanh và công nghệ thay đổi trong quá trình thực hiện dự án. Ngƣời sử dụng thƣờng không chắc chắn về nhu cầu của họ và thƣờng xuyên thay đổi yêu cầu khi dự án đang thực hiện. Kết quả là các dự án phần mềm bị vƣợt chi phí, trễ tiến độ, độ tin cậy kém và không thỏa mãn ngƣời dùng [28]. Đã có nhiều nguyên cứu xác định nguyên nhân của thất bại và chậm trễ trong dự án phần mềm. Những nguyên nhân này đƣợc gọi là rủi ro ảnh hƣởng đến dự án phần mềm. Mc. Farlan [34], Brooks [9], Boehm [8] đã xác định đƣợc một số rủi ro chẳng hạn nhƣ mức tiêu hao sức lực cao, thiếu hỗ trợ quản lý cấp cao, sự hiểu lầm về yêu cầu, tình trạng thiếu hụt nhân sự, ƣớc lƣợng sai … có ảnh hƣởng đến kết quả thành công của dự án, dẫn đến sự chậm trễ và thất bại của dự án.
2 Ở Việt Nam, các nghiên cứu về rủi ro trong dự án phần mềm chƣa đƣợc phát triển và áp dụng rộng rải, do đó chúng ta chƣa có những chuẩn mực xác định đƣợc các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm. Vì thế, học viên đề xuất đề tài “Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến thành công của dự án phần mềm, tình huống nghiên cứu: công ty TNHH KMS Technology” 2. Câu hỏi nghiên cứu Đề tài đƣợc thực hiện nhằm trả lời cho câu hỏi nghiên cứu sau đây: - Những yếu tố rủi ro nào ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm, tình huống nghiên cứu: công ty KMS Technology Việt Nam. 3. Mục tiêu nghiên cứu Thông qua phỏng vấn các chuyên gia đang làm việc toàn thời gian tại KMS Technology, đề tài nghiên cứu đƣợc thực hiện nhằm: - Xác định các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm tại KMS Technology. - Đƣa ra các biện pháp kiến nghị để hạn chế các rủi ro và nâng cao tỉ lệ thành công của các dự án trong tƣơng lai. 4. Phạm vi, giới hạn của nghiên cứu Phạm vi khảo sát trong nghiên cứu này chỉ giới hạn đối với các dự án phần mềm đã hoàn thành năm 2011 và quý I, II năm 2012 tại công ty KMS Technology Việt Nam. Việc áp dụng cho thành phố Hồ Chí Minh hay toàn lãnh thổ Việt Nam sẽ thuộc về các nghiên cứu khác trong tƣơng lai. 5. Phương pháp nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu định tính đƣợc dùng trong luận văn. Dữ liệu thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp, chat, email. Dữ liệu thu thập đƣợc xử lý và từ đó xác định đƣợc các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm.
3 6. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu Đề tài nghiên cứu mang đến ý nghĩa thực tiễn cho công ty KMS Technology vì nó bổ sung kiến thức cho các nhà quản lý dự án, có cái nhìn tổng quan về các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng trực tiếp đến dự án của doanh nghiệp mình và từ đó rút ra cách thức kiểm soát tác động của rủi ro tới dự án phần mềm để đảm bảo sự thành công của dự án trong tƣơng lai. 7. Cấu trúc đề tài Luận văn bao gồm các chƣơng sau: - Chƣơng mở đầu: trình bày tóm lƣợc lý do, mục tiêu, ý nghĩa, phạm vi, phƣơng pháp nghiên cứu cũng nhƣ cấu trúc và tóm tắt của luận văn. - Chƣơng 1: trình bày các lý thuyết về rủi ro, các yếu tố rủi ro trong dự án phần mềm, thành công của dự án phần mềm. Đồng thời chƣơng này cũng trình bày về phƣơng pháp nghiên cứu Delphi đƣợc sử dụng trong luận văn. - Chƣơng 2: giới thiệu về công ty KMS Technology và các dự án đã hoàn thành trong năm 2011 và quý I, II năm 2012. - Chƣơng 3: trình bày kết quả của nghiên cứu sau quá trình xử lý dữ liệu. - Chƣơng kết luận: đƣa ra các kết luận, và kiến nghị của nghiên cứu.
4 CHƢƠNG 1 – CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1.1 Tổng quan Trong 10 năm gần đây, ngành công nghiệp phần mềm phát triển nhanh chóng, cả về các hoạt động cốt lõi và dịch vụ. Tuy nhiên, ngành công nghiệp phần mềm vẫn là ngành có số lƣợng dự án thất bại và chậm trễ rất lớn. Theo nghiên cứu của Standish Group [49], trên thế giới có 44% dự án phần mềm đƣợc gọi là thách thức (trễ hạn, vƣợt chi phí hay thiếu những tính năng cần thiết), trong khi có 24% dự án thất bại (hủy bỏ trƣớc khi hoàn thành hoặc đƣợc giao và không bao giờ đƣợc sử dụng). Nhƣ vậy, tổng cộng 68% số dự án là không thành công hoặc thách thức, một con số khá lớn. Theo Boehm [7], 15-35% các dự án phần mềm bị hủy bỏ, trong khi các dự án còn lại phải chịu trễ tiến độ hoặc vƣợt chi phí hay không đáp ứng các mục tiêu của dự án. Các dự án phần mềm là tập hợp của các chƣơng trình lớn với các tƣơng tác và phụ thuộc chức năng; liên quan đến việc tạo ra một sản phẩm mà chƣa bao giờ đƣợc tạo ra trƣớc đó. Kết quả là các dự án phần mềm dễ bị vƣợt chi phí, trễ tiến độ, độ tin cậy kém và không thỏa mãn ngƣời dùng [28]. Hơn nữa rất khó để dự đoán sự thành công của dự án vì phạm vi của dự án thay đổi liên tục tùy thuộc vào thị trƣờng; do đó các nguồn lực phải đƣợc tái phân bổ dẫn đến trễ tiến độ và vƣợt chi phí. Các dự án phần mềm thƣờng liên quan đến nhiều thực thể nhƣ công ty, phòng ban, cá nhân …Và thƣờng có cảm giác không có liên hệ giữa các nhân viên lập trình và quản lý, điều này dẫn đến hiểu lầm và thiếu tin tƣởng [28]. Rõ ràng, sự phát triển dự án phần mềm ẩn chứa nhiều rủi ro. Vì vậy, quản lý những rủi ro liên quan là quan trọng hàng đầu trong việc phát triển dự án phần mềm, đặc biệt là trong các dự án phần mềm quy mô lớn. Nếu rủi ro không đƣợc kiểm soát ở giai đoạn đầu của dự án, nó sẽ gây ra một sự gia tăng theo cấp số nhân trong chi phí của dự án nhƣ hình dƣới [32]
5 Hình 1-1: Mối liên hệ giữa rủi ro dự án với chi phí/lợi nhuận 1.2 Các khái niệm cơ bản 1.2.1 Dự án Dự án là một quá trình gồm các công tác, nhiệm vụ có liên quan với nhau, đƣợc thực hiện nhằm đạt đƣợc mục tiêu đã đề ra trong điều kiện ràng buộc về thời gian, nguồn lực và ngân sách [2]. Theo Turner va Muller [52], dự án là nỗ lực tạm thời trong điền kiện nhân lực, tài nguyên và tài chính của tổ chức để thực hiện các yêu cầu kỹ thuật, phạm vi công việc trong mối quan hệ ràng buộc thời gian và chi phí để đạt đƣợc lợi ích, đƣợc xác định bởi mục tiêu số lƣợng và chất lƣợng. Dự án phần mềm là dự án trong đó phạm vi duy nhất của công việc với các thông số kỹ thuật nhất định mà cần phải đƣợc hoàn thành trong một thời gian nhất định tại một chi phí nhất định [1]. Đối tƣợng liên quan chính của một dự án phần mềm là khách hàng, là ngƣời sẽ sử dụng hệ thống cho các mục đích kinh doanh của mình. Đối tƣợng quan trọng thứ hai của một dự án phần mềm là các nhân viên tham gia thực hiện dự án, ngƣời xây dựng hệ thống phần mềm.
6 1.2.2 Khái niệm thành công dự án Một dự án đƣợc gọi là thành công khi hoàn thành đúng tiến độ, nằm trong ngân sách đƣợc duyệt, phù hợp với các chỉ tiêu kỹ thuật đã đề ra, và làm thỏa mãn các thành phần hữu quan (stakeholders’ satisfaction). [55] Đánh giá dự án đƣợc gọi là thành công hay thất bại còn phụ thuộc vào sự cảm nhận của các bên liên quan. Cùng kết quả đầu ra của dự án, nhƣng đánh giá thành công của mỗi bên tham gia khác nhau vì mục tiêu và sự ƣu tiên đƣợc xác định khác nhau tƣơng ứng với vai trò của các bên trong dự án [4]. Trong đề tài này, đánh giá thành công của dự án trên quan điểm của các nhân viên tham gia thực hiện dự án, ngƣời xây dựng hệ thống đƣợc sử dụng bởi khách hàng. 1.2.3 Vòng đời của dự án phần mềm Trƣớc khi tìm hiểu những rủi ro tác động đến sự thành công của các dự án phần mềm, cần thiết phải hiểu đƣợc các giai đoạn của vòng đời phát triển phần mềm. Vòng đời của dự án phát triển phần mềm (Software Development Life Cycle –SDLC) là một khuôn khổ đƣợc sử dụng để hiểu và phát triển các hệ thống thông tin và phần mềm thành công. Đó là một quá trình đƣợc sử dụng bởi hầu nhƣ tất cả các nhân viên lập trình và các công ty phát triển phần mềm nhƣ là tiêu chuẩn trong quá trình phát triển phần mềm. SDLC có nhiều mô hình và mỗi mô hình có những điểm mạnh, điểm yếu của nó, ƣu và nhƣợc điểm riêng. Các hoạt động tiêu biểu liên quan đến vòng đời phát triển phần mềm bao gồm: Hình 1-2: Vòng đời của dự án phần mềm
7 Thu thập yêu cầu: xác định rõ các yêu cầu là bƣớc đầu tiên trong quá trình phát triển phần mềm. Yêu cầu hệ thống có thể thay đổi tùy thuộc vào các sản phẩm phần mềm sẽ đƣợc phát triển. Vì vậy, cần phải phân tích cẩn thận các yêu cầu cần thiết cho sự phát triển của sản phẩm [45]. Phân tích yêu cầu: bƣớc này nghiên cứu tính khả thi về các yêu cầu thu thập đƣợc trong bƣớc đầu tiên. Trong giai đoạn này, nhân viên lập trình phải giao tiếp với khách hàng và phân tích các yêu cầu và hệ thống của họ. Trong giai đoạn này cũng cần chuẩn bị kế hoạch hoặc tiến độ của dự án, chi phí ƣớc tính cho việc phát triển và thực hiện hệ thống, ngày giao hàng dự tính cho mỗi giai đoạn của quá trình phát triển hệ thống. Giai đoạn này là nền tảng của quá trình phát triển phần mềm, các bƣớc tiếp theo trong SDLC sẽ dựa trên các phân tích đƣợc thực hiện trong giai đoạn này [45]. Phân tích hệ thống và thiết kế: đây là một giai đoạn quan trọng trong phát triển phần mềm. Các phân tích đƣợc thực hiện và các thiết kế của hệ thống sẽ đƣợc phát triển nhƣ thiết kế cơ sở dữ liệu, thiết kế đặc tả chức năng, thiết kế tài liệu …. Cần phải chuẩn bị các tài liệu thiết kế bởi vì giai đoạn tiếp theo, cụ thể là giai đoạn phát triển, dựa trên các tài liệu thiết kế này để thực hiện. Khi cấu trúc của tài liệu và các phân tích đƣợc chuẩn bị tốt, nó sẽ làm giảm thời gian thực hiện trong các bƣớc tiếp theo là giai đoạn phát triển và kiểm thử trong SDLC [45]. Giai đoạn phát triển (lập trình): đây là giai đoạn mà phát triển phần mềm thực sự diễn ra. Giai đoạn này dựa trên các tài liệu thiết kế đƣợc chuẩn bị trong giai đoạn trƣớc đó. Mã đƣợc viết bằng ngôn ngữ lập trình đã chọn. Các mã sẽ đƣợc chuyển đổi thành các file thực thi trong giai đoạn này [45]. Kiểm thử: đây là giai đoạn đảm bảo chất lƣợng của phần mềm, đảm bảo phần mềm đƣợc giao không có lỗi. Điều này đƣợc xác định bằng cách kiểm tra mã phát triển. Các công cụ và kỹ thuật khác nhau dùng để kiểm tra ở các cấp độ khác nhau nhƣ kiểm tra hồi quy, kiểm tra hiệu suất …. Dựa trên nhu cầu, các phƣơng pháp kiểm thử đƣợc lựa chọn và báo cáo lỗi. Sau quá trình này, các nhân viên lập trình một lần nữa đi vào giai đoạn phát triển để sửa lỗi và kiểm thử một lần nữa. Quá trình này tiếp tục cho đến khi hệ thống không còn thấy lỗi [45].
8 Triển khai: đây là một trong những giai đoạn cuối cùng của SDLC. Trong giai đoạn này, tài liệu thiết kế cho bảo trì và nâng cấp đƣợc thực hiện [45]. Hỗ trợ, bảo trì và nâng cấp: đây là giai đoạn cuối của SDLC. Và là một quá trình không ngừng: khi môi trƣờng thay đổi, các vấn đề mới đƣợc phát hiện và yêu cầu mới đƣợc xác định, tính năng mới cần đƣợc thêm vào các phần mềm hiện có. Tất cả điều này đƣợc thực hiện trong giai đoạn hỗ trợ và bảo trì của SDLC [45]. Toàn bộ vòng đời của dự án phát triển phần mềm liên tục tiếp xúc với cả rủi ro nội bộ và bên ngoài. Những rủi ro có mặt trong tất cả các giai đoạn của SDLC và trách nhiệm của ngƣời quản lý dự án hoặc là loại bỏ hoặc làm giảm tác động của nó đối với dự án. Các loại rủi ro khác nhau của dự án phần mềm sẽ đƣợc thảo luận dƣới đây. 1.2.4 Rủi ro Có rất nhiều khái niệm về rủi ro, mỗi tác giả lại đƣa ra một định nghĩa khác nhau về rủi ro. - Rủi ro là sự biến động tiềm ẩn ở những kết quả. Rủi ro là những mất mát, thiệt hại, nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra [16]. - Rủi ro là bất trắc có thể đo lƣờng đƣợc [21]. Trong dự án phần mềm, rủi ro đƣợc định nghĩa nhƣ sau: - Rủi ro là sự ngẫu nhiên gây ảnh hƣởng nghiêm trọng đến thành công của dự án phần mềm [25]. - Rủi ro là một phần của công việc phát triển, quy trình, môi trƣờng mà nếu bỏ qua, sẽ làm tăng khả năng thất bại của dự án phần mềm [38]. - Rủi ro là bất trắc không lƣờng trƣớc liên quan đến sự thay đổi và bổ sung các yêu cầu kỹ thuật trong giai đoạn phát triển phần mềm [17]. - Rủi ro là tập hợp các yếu tố, điều kiện gây ảnh hƣởng nghiêm trọng đến thành công của dự án phần mềm [54]. Trong luận văn này rủi ro đƣợc giải thích theo định nghĩa này.
9 1.3 Các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến dự án phần mềm Đã có rất nhiều nghiên cứu xác định, phân tích rủi ro trong dự án phần mềm. Các nhà nghiên cứu đã xác định rất nhiều yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến thành công của dự án phần mềm. - Boehm [8] bằng kinh nghiệm và qua bảng khảo sát các nhà quản lý dự án có kinh nghiệm đã xác định mƣời yếu tố rủi ro ảnh hƣởng nhiều nhất đến thành công của dự án phần mềm. Đó là: (1) thiếu hụt nhân sự, (2) lịch trình và ngân sách không thực tế, (3) phát triển sai các chức năng, (4) phát triển giao diện ngƣời dùng sai, (5) vƣợt phạm vi đề ra, (6) khách hàng thay đổi yêu cầu liên tục, (7) thiếu công cụ thực hiện dự án, (8) phân công công việc không hiệu quả, (9) hiệu suất làm việc kém, (10) căng thẳng trong công việc. - Field [15] và Reel [40] liệt kê những rủi ro cần tránh để thực hiện một dự án thành công: hiểu sai yêu cầu của khách hàng, xác định sai phạm vi dự án, quản lý kém, sự thay đổi trong việc chọn kỹ thuật, nhu cầu kinh doanh thay đổi, thời hạn không thực tế, sự phản đối của ngƣời sử dụng, mất nguồn tài trợ, thiếu nhân viên có kinh nghiệm, nhà quản lý không chịu rút kinh nghiệm từ những sai lầm. - Keil và các cộng sự [25] sử dụng kỹ thuật Delphi với sự tham gia của các nhà quản lý dự án nhiều kinh nghiệm từ Mỹ, HongKong, Phần Lan, đã đƣa ra các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng nhiều nhất đến thành công của dự án phần mềm. Danh sách rủi ro bao gồm:  Thiếu cam kết của quản lý cấp cao cho dự án, thiếu sự tham gia của ngƣời dùng và thất bại trong việc đạt đƣợc cam kết của ngƣời dùng, nhà quản lý thiếu kỹ năng.  Hiểu sai yêu cầu của khách hàng, quản lý sự thay đổi yêu cầu kém gây ảnh hƣởng đến chi phí và lịch trình dự án.  Quản lý kém mong đợi của ngƣời sử dụng cuối cùng, nhân viên thiếu kỹ năng và kiến thức cần thiết, nhân sự không đủ hoặc không phù hợp.  Thay đổi phạm vi hay mục tiêu và xung đột trong nội bộ khách hàng.
10 Tuy nhiên, những phân tích này không liên hệ với vòng đời phát triển dự án. - Schmidt và các cộng sự [44] liệt kê các yếu tố rủi ro ảnh hƣởng đến dự án phần mềm và sử dụng kỹ thuật Delphi để xác định các yếu tố rủi ro tiêu biểu. Các yếu tố đó là:  Thiếu cam kết của quản lý cấp cao  Thất bại trong việc đạt đƣợc cam kết của ngƣời dùng  Hiểu sai yêu cầu của khách hàng  Thiếu sự tham gia của ngƣời dùng  Nhân viên thiếu kỹ năng và kiến thức cần thiết  Quản lý sự thay đổi yêu cầu kém  Thay đổi phạm vi hay mục tiêu của dự án  Sử dụng công nghệ mới  Không quản lý mong đợi của ngƣời sử dụng cuối cùng  Nhân sự không phù hợp hoặc không đủ  Xung đột trong nội bộ khách hàng. - Jiang và các cộng sự [23] đã sử dụng công cụ phần mềm đo lƣờng rủi ro liên quan đến các đặc điểm khác nhau của một dự án phát triển phần mềm đƣợc phát triển bởi Barki và các cộng sự [6] và đã chỉ ra rằng: quy mô dự án, ứng dụng phức tạp, công nghệ sử dụng, không đủ nguồn lực, nhóm làm việc thiếu chuyên môn, thiếu sự hỗ trợ của ngƣời dùng, ngƣời sử dụng thiếu kinh nghiệm, quyền lực và trách nhiệm của các bên không đƣợc xác định rõ ràng, cƣờng độ của các cuộc xung đột (trong nội bộ khách hàng hay giữa khách hàng với doanh nghiệp) là chín yếu tố rủi ro hàng đầu mà một dự án phần mềm có thể gặp phải. - Iacovou và các cộng sự [22] xác định các yếu tố rủi ro quan trọng trong dự án phần mềm: thiếu cam kết của quản lý cấp cao, hiểu sai yêu cầu của khách hàng, rào cản ngôn ngữ, thiếu quản lý dự án ở phía khách hàng, quản lý kém mong muốn của ngƣời dùng, nhân viên thiếu kỹ năng và kiến thức cần thiết.