Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp chế biến thủy sản tỉnh Khánh Hòa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp chế biến thủy sản trên địa bàn tỉnh Khánh Hoà, nhằm hỗ trợ cho lãnh đạo doanh nghiệp những thông tin đầy đủ và kịp thời trong quá trình ra quyết định quản lý.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp chế biến thủy sản tỉnh Khánh Hòa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN BÍCH HƯƠNG THẢO LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 PhÇn më ®Çu Sù cÇn thiÕt cña luËn v¨n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i th−êng xuyªn dùa vμo nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau ®Ó ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ nh»m ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt nhÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Tuy nhiªn ®Ó cã ®−îc nguån th«ng tin ®Çy ®ñ, tin cËy, kÞp thêi, phôc vô tèt nhÊt cho c«ng t¸c ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý, doanh nghiÖp kh«ng cã c¸ch nμo kh¸c lμ ph¶i x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cho doanh nghiÖp m×nh. Nh−ng trong thêi gian qua vÊn ®Ò ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ë ViÖt Nam ch−a ®−îc l·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp quan t©m ®óng møc. C¸c quyÕt ®Þnh ®· ®−îc ®−a ra dùa vμo nguån th«ng tin kh«ng phï hîp ®· lμm cho c¸c doanh nghiÖp mÊt ®i nhiÒu lîi thÕ trong thêi buæi c¹nh tranh ngμy cμng khèc liÖt. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c qu¶n trÞ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt, nguån lùc tμi chÝnh vμ nguån nh©n lùc cña nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam thùc sù ch−a ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ nh− mong muèn, lμm ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn sù tån t¹i, ph¸t triÓn vμ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn th−¬ng tr−êng. Nguyªn nh©n chÝnh lμ do c¸c doanh nghiÖp ch−a cã mét hÖ thèng qu¶n trÞ c¸c nguån lùc mét c¸ch bμi b¶n. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi chØ ra r»ng, muèn kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn nhÊt thiÕt ph¶i x©y dùng vμ ¸p dông mét hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cho doanh nghiÖp. Ngμy nay hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n cña ViÖt Nam ®ang ®−îc x©y dùng vμ ngμy cμng hoμn thiÖn, viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n vμ ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ, thÊy ®−îc hiÖu qu¶ thiÕt thùc cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý, còng nh− ph¶i nhanh chãng x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lμ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt lμ rÊt quan träng vμ cÊp thiÕt. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kÕ to¸n qu¶n trÞ nh− b¶n chÊt, vai trß, ý nghÜa vμ vÞ trÝ cña nã trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp, trong lý thuyÕt kÕ to¸n còng nh− hiÖu qu¶ mang l¹i tõ viÖc ¸p dông kÕ to¸n trong doanh nghiÖp cßn l©u míi ®¹t ®−îc sù thèng nhÊt. Ngay nh− kh¸i niÖm vÒ “kÕ to¸n qu¶n trÞ” vÉn cßn nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, theo c¸c t¸c gi¶ S.Kaplan vμ A. Atkinson th×: “HÖ thèng kÕ
2 to¸n qu¶n trÞ cung cÊp th«ng tin gióp cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp trong viÖc ho¹ch ®Þnh vμ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña hä ”, theo t¸c gi¶ H.Garrison: “KÕ to¸n qu¶n trÞ liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin cho c¸c nhμ qu¶n lý bªn trong doanh nghiÖp - nh÷ng ng−êi cã vai trß ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ t−¬ng ph¶n víi kÕ to¸n tμi chÝnh - liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho cæ ®«ng, chñ nî vμ nh÷ng ng−êi kh¸c bªn ngoμi doanh nghiÖp”. XuÊt ph¸t tõ tÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò ®· ®Ò cËp ë trªn, còng nh− ý nghÜa thùc tiÔn cña viÖc ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ vμo viÖc gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lμ c¬ së ®Ó t¸c gi¶ chän ®Ò tμi “X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n tØnh Kh¸nh Hßa” lμm luËn v¨n tèt nghiÖp. Môc tiªu vμ nhiÖm vô nghiªn cøu. Môc tiªu cña luËn v¨n lμ x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n trªn ®Þa bμn tØnh Kh¸nh Hoμ, nh»m hç trî cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ vμ kÞp thêi trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Víi môc tiªu ®· ®Ò ra, luËn v¨n cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô sau ®©y: 3 Lμm râ b¶n chÊt, vai trß vμ vÞ trÝ cña trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp vμ trong lý thuyÕt kÕ to¸n. 3 Lμm râ c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. 3 Kh¶o s¸t t×nh h×nh x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n trªn ®Þa bμn tØnh Kh¸nh Hoμ. 3 Nghiªn cøu quy tr×nh x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. X©y dùng hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c cÇn ph¶i tu©n theo trong qu¸ tr×nh x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ. 3 X©y dùng quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ dùa trªn c¬ së hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ. 3 §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña viÖc ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp. 3 §−a ra c¸c khuyÕn nghÞ cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n trong viÖc x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ.
3 §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn v¨n lμ c¸c vÊn ®Ò x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n lμ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n trªn ®Þa bμn tØnh Kh¸nh Hoμ. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n, c¸c ph−¬ng ph¸p chung nghiªn cøu khoa häc ®· ®−îc ¸p dông nh−: ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ, ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn hÖ thèng, ph−¬ng ph¸p thèng kª, lý thuyÕt ra quyÕt ®Þnh... Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n. VÒ ý nghÜa lý thuyÕt, luËn v¨n gãp phÇn lμm râ b¶n chÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ, kh¼ng ®Þnh ý nghÜa, vai trß vμ vÞ trÝ cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp vμ trong lý thuyÕt kÕ to¸n. VÒ ý nghÜa thùc tiÔn, luËn v¨n lμm phong phó thªm thùc tÕ vμ kinh nghiÖm x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ vμo c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lμ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. LuËn v¨n còng cã thÓ lμm tμi liÖu ®Ó nghiªn cøu vμ gi¶ng d¹y m«n “KÕ to¸n qu¶n trÞ” trong c¸c tr−êng §¹i häc. CÊu tróc cña luËn v¨n. Ngoμi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vμ tμi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n ®−îc cÊu tróc thμnh ba ch−¬ng nh− sau: Ch−¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n tØnh Kh¸nh Hoμ Ch−¬ng III: Nghiªn cøu x©y dùng vμ ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n.
4 Ch−¬ng I C¬ së lý luËn vÒ x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ 1.1. B¶n chÊt cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp 1.1.1. Kh¸i niÖm, môc tiªu vμ nhiÖm vô cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp 1.1.1.1. Kh¸i niÖm kÕ to¸n qu¶n trÞ Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ: Trong cuèn s¸ch “Managerial Accouting” cña t¸c gi¶ Ray.H.Garrison ®· ®−a ra ®Þnh nghÜa vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ nh− sau “KÕ to¸n qu¶n trÞ liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhμ qu¶n lý bªn trong doanh nghiÖp, nh÷ng ng−êi cã vai trß ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ t−¬ng ph¶n víi kÕ to¸n tμi chÝnh, liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho cæ ®«ng chñ nî vμ nh÷ng ng−êi kh¸c bªn ngßai doanh nghiÖp”. Theo t¸c gi¶ Robert S.Kaplan vμ Anthony A.Atkinson trong cuèn “Advanced Management Accouting” ®· ®Þnh nghÜa vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ nh− sau “HÖ thèng kÕ to¸n cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp trong viÖc häach ®Þnh vμ kiÓm sãat ho¹t ®éng cña hä” §Þnh nghÜa vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ gi÷a c¸c n−íc kh¸c nhau cã sù kh¸c nhau. Theo LuËt kÕ to¸n ViÖt Nam (2003) th× kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc ®Þnh nghÜa nh− sau: “KÕ to¸n qu¶n trÞ lμ viÖc thu thËp, xö lý, ph©n tÝch vμ cung cÊp th«ng tin kinh tÕ, tμi chÝnh theo yªu cÇu qu¶n trÞ vμ quyÕt ®Þnh kinh tÕ, tμi chÝnh trong néi bé ®¬n vÞ kÕ to¸n ”. Tãm l¹i tïy thuéc vμo c¸c quan ®iÓm, cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ. Tuy nhiªn sù kh¸c nhau kh«ng nhiÒu. Theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ luËn v¨n nμy th× kÕ to¸n qu¶n trÞ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lμ hÖ thèng thu thËp vμ ph©n tÝch th«ng tin vÒ c¸c kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp, mμ cßn lμ hÖ thèng tæ chøc qu¶n trÞ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, kÓ c¶ qu¶n trÞ chiÕn l−îc vμ hÖ thèng ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn, phßng ban chøc n¨ng, nh»m ®¶m b¶o sö dông tèi −u c¸c nguån lùc vËt chÊt, tμi chÝnh vμ nh©n sù. 1.1.1.2. Môc tiªu cña kÕ to¸n qu¶n trÞ
5 Môc tiªu chÝnh cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ cung cÊp th«ng tin cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ cã träng t©m, gióp l·nh ®¹o chñ ®éng tham gia vμo qu¸ tr×nh qu¶n trÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c môc tiªu cña kÕ to¸n qu¶n trÞ bao gåm: - Cung cÊp th«ng tin. Thu thËp vμ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho l·nh ®¹o mäi cÊp (cÊp cao, cÊp trung vμ cÊp thÊp) nh»m ho¹ch ®Þnh, ®¸nh gi¸ vμ qu¶n trÞ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; ®¶m b¶o viÖc b¶o tån vμ lμm t¨ng tμi s¶n cho doanh nghiÖp; t−¬ng t¸c víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n quan t©m lμ nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin bªn ngoμi doanh nghiÖp nh−: cæ ®«ng, nhμ cung øng, kh¸ch hμng... - Tham gia vμo qu¸ tr×nh qu¶n trÞ. Qu¸ tr×nh qu¶n trÞ bao gåm ra quyÕt ®Þnh chiÕn l−îc, chiÕn thuËt vμ t¸c nghiÖp vμ hμnh ®éng phèi hîp søc m¹nh trong ph¹m vÞ doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi, chó träng ®Õn kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong c¸c môc tiªu dμi h¹n, trung h¹n vμ ng¾n h¹n. 1.1.1.3. NhiÖm vô cña kÕ to¸n qu¶n trÞ KÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp cã c¸c nhiÖm vô chÝnh sau ®©y: Thèng kª c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng cña qu¶n trÞ lμ thèng kª kÞp thêi, ®Çy ®ñ vμ ®¸ng tin cËy c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp víi môc ®Ých kiÓm so¸t vμ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc. ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ gióp cung cÊp c¸c b¸o c¸o qu¶n trÞ vμ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp. KiÓm so¸t vμ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. KiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo quan ®iÓm cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ ho¹t ®éng nh»m tíi hç trî ®Çy ®ñ th«ng tin tμi chÝnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; theo dâi, ®¸nh gi¸ vμ ®o l−êng c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng c¨n b¶n; ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra. Ho¹ch ®Þnh. Ho¹ch ®Þnh ®−îc hiÓu lμ qu¸ tr×nh x©y dùng môc tiªu, h×nh thμnh, ®¸nh gi¸ vμ lùa chän chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc, chiÕn thuËt vμ c¸c hμnh ®éng cô thÓ ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra, còng nh− ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®Þnh l−îng c¸c t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn doanh nghiÖp. Dù b¸o vμ ®¸nh gi¸ dù b¸o. §−a ra kÕt luËn vÒ hμnh ®éng mong ®îi trong t−¬ng lai cña c¸c sù kiÖn, trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c hμnh ®éng trong qu¸ khø vμ t×m
6 kiÕm ph−¬ng ph¸p hμnh ®éng tèi −u. Thùc hiÖn c«ng t¸c dù b¸o bao gåm viÖc xö lý th«ng tin vμ thÓ hiÖn th«ng tin d−íi d¹ng xu h−íng vμ mèi quan hÖ t−¬ng quan. NhiÖm vô cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ cung cÊp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp th«ng tin trªn mäi bé phËn chøc n¨ng, n¬i th«ng tin cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt tèi −u cña doanh nghiÖp. C¸c nhiÖm vô chÝnh cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc tr×nh bμy trong b¶ng sè 1. B¶ng sè 1: C¸c nhiÖm vô chÝnh cña kÕ to¸n qu¶n trÞ. C¸c nhiÖm vô chÝnh cña kÕ to¸n qu¶n trÞ Gióp l·nh ®¹o Gióp l·nh ®¹o Gióp cho l·nh Gióp cho l·nh thèng kª c¸c kiÓm so¸t vμ ®¹o dù b¸o ph©n tÝch ho¹t ®¹o trong viÖc nguån lùc cña vμ ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp ®éng s¶n xuÊt ho¹ch ®Þnh kinh doanh dù b¸o 1.1.2. Nh÷ng thμnh phÇn c¬ b¶n cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp C¸c thμnh phÇn c¬ b¶n cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp bao gåm: - H¹ch to¸n chi phÝ vμ qu¶n trÞ chi phÝ; - X©y dùng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ vμ so s¸nh c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; - Ho¹ch ®Þnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tμi chÝnh vμ ®Çu t− (bao gåm c¶ dù to¸n ng©n s¸ch); - C¸c b¸o c¸o qu¶n trÞ. Ngoμi ra, trong hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cßn bao gåm c¶ dù b¸o vÒ c¸c nh©n tè bªn trong vμ bªn ngoμi ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. HÖ thèng h¹ch to¸n chi phÝ vμ qu¶n trÞ chi phÝ. HÖ thèng h¹ch to¸n chi phÝ cho biÕt doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. HÖ thèng nμy ph¶i phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña m«i tr−êng bªn ngoμi doanh nghiÖp, trong ®ã cã LuËt thuÕ; phï hîp
7 víi chÕ ®é kÕ to¸n vμ c¸c nguyªn t¾c, qui ®Þnh cña doanh nghiÖp, còng nh− ph¶i dùa vμo ®Þnh møc tiªu hao c¸c nguån lùc. §iÒu nμy ®Æc biÖt cã ý nghÜa, nhÊt lμ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, bëi v× tÝnh gi¸ thμnh s¶n phÈm cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn c¸c ®Æc tr−ng cña qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt. HÖ thèng c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng. C¸c chØ tiªu ho¹t ®éng lμ c¬ së ho¹ch ®Þnh c«ng viÖc cho c¸c bé phËn vμ ph©n chia tr¸ch nhiÖm trong doanh nghiÖp. §Ó c¸c nhμ qu¶n trÞ trªn mäi cÊp cã thÓ thùc hiÖn ®−îc c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ t−¬ng øng, cÇn ph¶i cã c¸c nguyªn t¾c ph©n quyÒn, nguyªn t¾c ph©n chia tr¸ch nhiÖm trong c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Khi ®ã møc ®é quan träng cña hÖ thèng con kh¶o s¸t kh«ng cßn phô thuéc vμo quan ®iÓm x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ®· lùa chän n÷a. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp cμng phøc t¹p, th× viÖc x©y dùng hîp lý hÖ thèng c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng cμng cã ý nghÜa, cho phÐp x¸c ®Þnh kÞp thêi c¸c chØ tiªu vμ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ph¶n ¸nh nhiÖm vô ®Æt ra tr−íc mçi bé phËn trong doanh nghiÖp. HÖ thèng dù to¸n ng©n s¸ch. TiÕn hμnh ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thu chi dùa theo kÕ ho¹ch vμ thùc tÕ ®¹t ®−îc trong ph¹m vÞ ng©n s¸ch ®· ®−îc dù to¸n. HÖ thèng b¸o c¸o qu¶n trÞ. HÖ thèng c¸c b¸o c¸o qu¶n trÞ th«ng th−êng ph¶n ¸nh thùc tÕ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Nh÷ng b¸o c¸o Ýt chi tiÕt h¬n th−êng ®−îc cung cÊp cho l·nh ®¹o cÊp cao. CÊp bËc cña b¸o c¸o qu¶n trÞ ®−îc thÓ hiÖn (b¶ng sè 2). Trong b¶ng nμy cho thÊy bé m¸y tæ chøc cña doanh nghiÖp ®−îc chia ra lμm 3 cÊp: CÊp cao, cÊp trung vμ cÊp thÊp. Nh÷ng b¸o c¸o qu¶n trÞ mang tÝnh chÊt tæng hîp, kh¸i qu¸t (b¸o c¸o ph©n tÝch, b¸o c¸o tæng kÕt) th−êng cung cÊp cho l·nh ®¹o cÊp cao ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý mang tÝch chÊt chiÕn l−îc, c¸c b¸o c¸o Ýt chi tiÕt h¬n (b¸o c¸o tæng hîp, b¸o c¸o thùc hiÖn kÕ häach) cung cÊp cho l·nh ®¹o cÊp trung ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý mang tÝch chÊt chiÕn thuËt. C¸c b¸o c¸o chi tiÕt nhÊt cô thÓ nhÊt (tæng hîp d÷ liªu vÒ c¸c hîp ®ång cung cÊp cho l·nh ®¹o cÊp thÊp ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý mang tÝnh chÊt t¸c nghiÖp theo h−íng dÞch chuyÓn tõ trªn xuèng d−íi trong bé m¸y tæ chøc qu¶n lý) c¸c b¸o c¸o th−êng ®−îc chuÈn bÞ chi tiÕt h¬n, nh÷ng lÜnh vùc mμ nã th«ng tin ph¶i hÑp l¹i do ®ã khèi khèi l−îng th«ng tin cung cÊp cho l·nh ®¹o c¸c bé phËn ®Ó thùc hiÖn ph©n tÝch th−êng ph¶i gièng nhau.
8 Trong doanh nghiÖp ng−êi ta th−êng sö dông kh¸i niÖm trung t©m chi phÝ ®Ó ph©n chia tr¸ch nhiÖm theo thø bËc. L·nh ®¹o trung t©m nμy chÞu tr¸ch thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®Æt ra trong khu«n khæ ng©n s¸ch ®· cÊp. Cã hai lo¹i trung t©m chi phÝ chÝnh lμ trung t©m ®Þnh møc chi phÝ vμ trung t©m qu¶n lý chi phÝ. B¶ng sè 2: CÊp ®é cña b¸o c¸o qu¶n trÞ. B¸o c¸o qu¶n trÞ Trách nhiệm • Báo cáo phân tích Cấp ra quyết định • Báo cáo tổng kết cao CÊp qu¶n lý • Báo cáo tổng hợp Cấp trung • Báo cáo thực hiện kế hoạch Cấp thấp • Tổng hợp dữ liệu Tính linh hoạt • Dữ liệu về báo của thông tin cáo hợp đồng Khèi l−îng th«ng Trong tõng doanh nghiÖp cã thÓ t¸ch ra c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau. §èi víi mçi lÜnh vùc ho¹t ®éng th−êng chØ lËp c¸c mÉu b¸o c¸o qu¶n trÞ, d÷ liÖu qu¶n trÞ hoÆc m« h×nh qu¶n trÞ mang tÝnh ®Æc thï. Nh− vËy mÉu b¸o c¸o cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong mçi doanh nghiÖp cã tÝnh ®Æc thï riªng. Trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n, c¸c lÜnh vùc ¸p dông kÕ to¸n qu¶n trÞ dùa vμo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ lμ: Mua s¾m, kho tμng, s¶n xuÊt, b¸n hμng, qu¶n trÞ ®Çu t−... 1.1.3. Vai trß vμ vÞ trÝ cña kÕ to¸n qu¶n trÞ vμ kÕ to¸n tμi chÝnh víi ho¹t ®éng qu¶n trÞ doanh nghiÖp 1.1.3.1. Vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ Vai trß quan träng nhÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ gióp cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý cã ®¸nh gi¸ lîi Ých, thiÖt h¹i. X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ kh«ng ®¬n thuÇn lμ vÊn ®Ò qu¶n trÞ doanh nghiÖp hiÖu qu¶, mμ cßn lμ vÊn ®Ò sèng cßn trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng. Nhê hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ vμ c¸c m«
9 h×nh qu¶n trÞ phï hîp, doanh nghiÖp sÏ cã ®−îc lîi thÕ rÊt lín ®ã lμ kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi mäi biÕn ®éng cña m«i tr−êng ngoμi trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. 1.1.3.2 VÞ trÝ cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp Nh− ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn, kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ mét bé phËn hîp thμnh cña hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp, cã nhiÖm vô cung cÊp cho l·nh ®¹o th«ng tin trªn mäi bé phËn chøc n¨ng, n¬i th«ng tin cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt tèi −u cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lμ trong ngμnh chÕ biÕn thñy s¶n, nhiÒu nhμ l·nh ®¹o doanh nghiÖp ch−a nhËn thøc hÕt vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ, hiÓu biÕt kh«ng ®Çy ®ñ môc tiªu, nhiÖm vô cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ. Trong khi ®ã c¸c nhμ qu¶n trÞ cÊp cao vμ cÊp trung cña c¸c quèc gia tiªn tiÕn ngμy cμng quan t©m h¬n ®Õn kÕ to¸n qu¶n trÞ. KÕ to¸n qu¶n trÞ ®· ®−îc thõa nhËn lμ c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp, cho phÐp n©ng cao chÊt l−îng vμ tÝnh c¬ ®éng trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý, tèi ®a ho¸ kÕt qu¶ mong ®îi vμ kiÓm so¸t rñi ro ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch hiÖu qu¶. B¶ng sè 3 thÓ hiÖn s¬ ®å qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vμ ho¹t ®éng tμi chÝnh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ Sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña tæ chøc qu¶n lý lªn ®èi t−îng qu¶n lý. th«ng tin ph¶n håi trong hÖ thèng qu¶n lý. Trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp, kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ mét hÖ thèng con chuyªn thu thËp th«ng tin ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. B¶ng sè 3: Vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp. C¸c nguån lùc s¶n xuÊt HÖ thèng s¶n xuÊt Th«ng tin vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kinh doanh Ho¹ch ®Þnh KiÓm tra KÕ to¸n KÕ to¸n tμi Thèng kª qu¶n trÞ chÝnh §¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh B¸o c¸o B¸o c¸o tμi B¸o c¸o qu¶n trÞ chÝnh thèng kª Ng−êi sö dông th«ng tin bªn ngoμi doanh nghiÖp
10 1.1.3. Mèi liªn hÖ, sù kh¸c nhau gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ 1.1.3.1.Mèi liªn hÖ gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ KÕ to¸n qu¶n trÞ lμ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kÕ to¸n tμi chÝnh. Nã lμ hÖ thèng tÝch hîp cña kÕ to¸n néi bé, cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ vμ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña toμn bé doanh nghiÖp, còng nh− cña tõng bé phËn, phßng ban chøc n¨ng riªng lÎ nh»m hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. KÕ to¸n qu¶n trÞ cho phÐp gi¶i quyÕt ®−îc c¸c bμi to¸n qu¶n lý néi bé. Kh¸c víi kÕ to¸n tμi chÝnh, kÕ to¸n qu¶n trÞ mang tÝnh chÊt chñ quan vμ lμ bÝ mËt cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Mèi liªn hÖ gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn (b¶ng sè 4)
11 B¶ng sè 4. Mèi liªn hÖ gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp KÕ to¸n KÕ to¸n qu¶n trÞ KÕ to¸n tμi chÝnh B¸o c¸o qu¶n trÞ B¸o c¸o tμi chÝnh C¸c nhμ qu¶n trÞ C¸c nhμ ®Çu t−, tÝn dông, cæ doanh nghiÖp ®«ng, c¬ quan thuÕ... Nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin B¶ng sè 4 thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh kÕ to¸n cña doanh nghiÖp, trong ®ã c¸c nhμ qu¶n trÞ chÝnh lμ nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n. §èi víi nh÷ng ng−êi sö dông th«ng tin bªn ngoμi doanh nghiÖp nh−: c¸c nhμ ®Çu t− hiÖn t¹i vμ t−¬ng lai, c¸c nhμ tÝn dông, cæ ®«ng, c¬ quan thuÕ... b¸o c¸o tμi chÝnh do doanh nghiÖp cung cÊp vμ ®−îc chøng nhËn bëi tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp. Trªn c¬ së ph©n tÝch b¸o c¸o tμi chÝnh, nhμ ®Çu t− sÏ ra quyÕt ®Þnh vÒ mong muèn hoÆc kh«ng mong muèn ®Çu t− vμo doanh nghiÖp; Ng©n hμng - ra quyÕt ®Þnh vÒ kh¶ n¨ng cho doanh nghiÖp vay vèn; cæ ®«ng - ®¸nh gi¸ vÒ lîi tøc cã thÓ cã ®−îc; c¬ quan thuÕ nhμ n−íc thu thËp th«ng tin vÒ c¸c kho¶n thuÕ mμ doanh nghiÖp ph¶i nép...
12 Theo ý kiÕn cña nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ, hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ph¶i t¸ch riªng khái hÖ thèng kÕ to¸n tμi chÝnh. Tuy nhiªn, møc ®é t−¬ng t¸c qua l¹i gi÷a chóng trong nhiÒu quèc gia cã sù kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, ë Ph¸p vμ §øc ng−êi ta sö dông hai hÖ thèng tμi kho¶n kh¸c nhau cho kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ; ë Mü kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ mét bé phËn riªng biÖt n»m bªn trong kÕ to¸n tμi chÝnh; ë Nga ®Æc tr−ng cña hÖ thèng kÕ to¸n thÓ hiÖn ë chç lμ kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ liªn kÕt rÊt chÆt chÏ víi nhau; ë ViÖt Nam viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ th−êng kÕt hîp víi hÖ thèng kÕ to¸n tμi chÝnh ®Ó sö dông hÖ thèng ghi chÐp ban ®Çu. 1.1.4.2. Sù kh¸c nhau gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ §Ó hiÓu ®−îc ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ cÇn ph¶i chØ ra sù kh¸c biÖt gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh víi kÕ to¸n qu¶n trÞ. Tuy nhiªn sù ph©n chia kÕ to¸n ra lμm hai lo¹i lμ kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi. Sù kh¸c nhau còng ®−îc ph¶n ¸nh trong c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau. Trong b¶ng d−íi ®©y chØ ra nh÷ng kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ. B¶ng sè 5: Sù kh¸c nhau gi÷a kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ. §Æc ®iÓm KÕ to¸n tμi chÝnh KÕ to¸n qu¶n trÞ 1. C¸c ®èi t−îng chÝnh Ng−êi sö dông bªn ngoμi Ng−êi sö dông bªn trong sö dông th«ng tin doanh nghiÖp nh−: c¬ quan doanh nghiÖp nh−: c¸n thuÕ, c¸c nhμ tÝn dông, c¸c bé qu¶n lý doanh nghiÖp. nhμ ®Çu t−... 2. Môc tiªu cña kÕ TÝnh thuÕ, th«ng tin cho Hç trî cho l·nh ®¹o to¸n ng−êi sö dông bªn ngoμi vÒ doanh nghiÖp th«ng tin xu h−íng ph¸t triÓn cña cÇn thiÕt ®Ó ra quyÕt ®Þnh doanh nghiÖp. qu¶n lý. 3. TÝnh b¾t buéc Theo yªu cÇu cña luËt ph¸p. Thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. 4. Nh÷ng quy t¾c c¬ Theo c¸c v¨n b¶n ph¸p quy Theo c¸c quy ®Þnh néi bé b¶n cña Nhμ n−íc. cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. 5. Ph¹m vi kÕ to¸n Ph¶n ¸nh toμn bé ho¹t ®éng Ph¶n ¸nh ho¹t ®éng cña
13 cña doanh nghiÖp ë møc ®é doanh nghiÖp ë møc ®é tæng thÓ. chi tiÕt nh−: c¸c hîp ®ång kinh tÕ, s¶n phÈm, c¸c d¹ng ho¹t ®éng, c¸c trung t©m tr¸ch nhiÖm. 6. KhÝa c¹nh thêi gian Ph¶n ¸nh th«ng tin qu¸ khø Ph¶n ¸nh th«ng tin hiÖn cña th«ng tin vμ hiÖn t¹i. t¹i vμ t−¬ng lai. 7. Ph−¬ng ph¸p thùc Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n kÐp. Ph−¬ng ph¸p ®−îc x¸c hiÖn. ®Þnh bëi quyÕt ®Þnh cña l·nh ®¹o. 8. §¬n vÞ ®o l−êng TiÒn tÖ. TiÒn tÖ vμ hiÖn vËt. 9. Tiªu chuÈn cña Kh¸ch quan, tin cËy. TÝnh x¸c thùc, h÷u Ých, th«ng tin chÊp nhËn ®−îc. 10. TÝnh ph¸p lÖnh Cã tÝnh ph¸p lÖnh. Kh«ng cã tÝnh ph¸p lÖnh. 11.Yªu cÇu chÝnh ®èi TÝnh chÝnh x¸c cña th«ng Tèc ®é cung cÊp th«ng víi th«ng tin tin. tin. 12. Kú h¹n lËp b¸o c¸o Th−êng trong vßng 1 n¨m Trong tõng thêi ®o¹n kh¸c nhau Ngoμi nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau nh− ®· nªu ë trªn, kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång. Ch¼ng h¹n, kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ cã cïng ®èi t−îng kÕ to¸n (nh− tμi s¶n, chi phÝ, thu nhËp...), hÖ thèng ghi chÐp (®Òu dùa vμo hÖ thèng ghi chÐp th«ng tin ban ®Çu), tr¸ch nhiÖm cña nhμ qu¶n lý... 1.2. Sù h×nh thμnh vμ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ 1.2.1.Sù h×nh thμnh cña kÕ to¸n qu¶n trÞ KÕ to¸n qu¶n trÞ b¾t nguån tõ kÕ to¸n chi phÝ, xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë Mü vμo n¨m 1850. Môc tiªu cña kÕ to¸n chi phÝ lóc bÊy giê lμ cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn chi phÝ cho c¸c nhμ l·nh ®¹o doanh nghiÖp nh»m thùc hiÖn c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh vμ
14 kiÓm so¸t c¸c nguån lùc. Sau ®ã kÕ to¸n chi phÝ ®−îc ¸p dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, ®Æc biÖt lμ trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu th«ng tin cÇn thiÕt cña c¸c nhμ qu¶n trÞ trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã c«ng cô phï hîp h¬n ®Ó cung cÊp th«ng tin ®óng lóc vμ tin cËy. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, vai trß cña kÕ to¸n chi phÝ ngμy cμng trë nªn quan träng vμ lμ nÒn t¶ng cho sù ra ®êi cña kÕ to¸n qu¶n trÞ. Ngμy nay, kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc coi lμ mét bé phËn hîp thμnh quan träng cña hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp hiÖn ®¹i. Trong hai thËp niªn trë l¹i ®©y, nhê sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña c«ng nghÖ th«ng tin, hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ®· kh«ng ngõng hoμn thiÖn, trë thμnh mét c«ng cô ®¾c lùc hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. 1.2.2.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ Trong c¸ch hiÓu cña ph−¬ng T©y vÒ thuËt ng÷ “KÕ to¸n qu¶n trÞ” th× träng t©m ngμy cμng chuyÓn sang tõ “qu¶n trÞ”, do ph−¬ng ph¸p vμ c«ng nghÖ tæ chøc kÕ to¸n chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh bëi nhiÖm vô qu¶n trÞ ®Æt ra cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp. LÞch sö ph¸t triÓn kÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ chia lμm c¸c giai ®o¹n chÝnh sau ®©y: - Giai ®o¹n 1: tr−íc n¨m 1950. Môc tiªu cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ x¸c ®Þnh chi phÝ vμ kiÓm so¸t tμi chÝnh b»ng viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p dù to¸n vμ c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thμnh s¶n phÈm; - Giai ®o¹n 2: tõ 1950-1965. Träng t©m chuyÓn sang h−íng thÓ hiÖn th«ng tin trong c¸c môc tiªu lËp kÕ ho¹ch qu¶n trÞ vμ kiÓm tra b»ng c¸ch sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nh− ph©n tÝch ra quyÕt ®Þnh vμ tÝnh to¸n dùa vμo c¸c trung t©m tr¸ch nhiÖm; - Giai ®o¹n 3: tõ 1965-1985. Chó ý tËp trung vμo viÖc gi¶m thiÓu hao phÝ c¸c nguån lùc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b»ng c¸ch ¸p dông ph©n tÝch qu¸ tr×nh vμ c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n trÞ chi phÝ chÝnh x¸c h¬n; - Giai ®o¹n 4: tõ 1985-1995. TËp trung sù chó ý vμo lÜnh vùc qu¶n trÞ t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng b»ng c¸ch sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vμ ho¹ch ®Þnh c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ, qu¶ trÞ sù ®æi míi tæ chøc vμ t− b¶n ho¸ tri thøc. Trong tõng giai ®o¹n liÖt kª ë trªn thÓ hiÖn kÕt qu¶ ph¶n ¸nh sù thÝch nghi cña doanh nghiÖp víi ®iÒu kiÖn míi cña m«i tr−êng. Trong qu¸ tr×nh thÝch nghi, môc tiªu vμ c¸c nhiÖm vô ë c¸c giai ®o¹n tr−íc ®Òu thay ®æi vμ ®−îc bæ sung. Nh− vËy mçi
15 mét giai ®o¹n ®Òu cã sù phèi hîp c¸c ph−¬ng ph¸p cò vμ míi trë thμnh môc tiªu phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi cña m«i tr−êng qu¶n trÞ. HiÓn nhiªn, sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ sÏ ®−îc liªn tôc tiÕp diÔn. Cïng víi sù ph¸t triÓn nh− vò b·o cña khoa häc vμ c«ng nghÖ, nhiÒu c«ng cô m¹nh ®−îc ¸p dông vμo viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ, gióp cho hÖ thèng nμy ngμy cμng hoμn thiÖn vμ ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng cña doanh nghiÖp kh«ng ngõng thay ®æi. 1.3. C¸c yªu cÇu vμ nguyªn t¾c c¬ b¶n x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp 1.3.1.C¸c yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp “§Çu ra” cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ c¸c b¸o c¸o qu¶n trÞ, cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c nhμ l·nh ®¹o trong qu¸ tr×nh qu¶n trÞ. Yªu cÇu cña hÖ thèng chÝnh lμ yªu cÇu ®èi víi “®Çu ra” nμy. Mét hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu sau: 1. TÝnh ng¾n gän. Th«ng tin cÇn ph¶i râ rμng, ng¾n gän vμ kh«ng cã nh÷ng néi dung thõa. 2. TÝnh chÝnh x¸c. Th«ng tin cÇn ph¶i cã ®é tin cËy cao, kh«ng chøa nh÷ng néi dung bãp mÐo sù thËt. 3. TÝnh linh ®éng. Th«ng tin cÇn ph¶i ®−îc chuÈn bÞ s½n sμng vμ cã thÓ truy cËp bÊt cø khi nμo l·nh ®¹o cÇn theo biÕn ®éng cña thÞ tr−êng. 4. TÝnh so s¸nh. Th«ng tin cÇn ph¶i so s¸nh ®−îc theo thêi gian vμ gi÷a c¸c bé phËn víi nhau. 5. TÝnh lîi Ých. Th«ng tin ph¶i phï hîp víi môc tiªu mμ nã cung cÊp. 6. TÝnh sinh lîi. KÕt qu¶ sö dông th«ng tin cao h¬n chi phÝ bá ra ®Ó thùc thi hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ.. 7. TÝnh v« t−. Th«ng tin kh«ng ph¶i hμm chøa nh÷ng ®Þnh kiÕn c¸ nh©n. 8. TÝnh ®óng ®Þa chØ. Th«ng tin cÇn ph¶i chuyÓn ®Õn ®óng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm vμ ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c bÝ mËt. 1.3.2.C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp
16 Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ ®Þnh h−íng lªn sù tho¶ m·n nhu cÇu th«ng tin qu¶n trÞ, gi¶i quyÕt nhiÖm vô cña c¸c nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp trªn nh÷ng cÊp ®é quyÒn h¹n vμ tr¸ch nhiÖm kh¸c nhau. Khi ®ã, th«ng tin cÇn ph¶i ®−îc cung cÊp tr−íc khi quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®−îc ®−a ra. TriÕt lý cña kÕ to¸n qu¶n trÞ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm lμ chi phÝ vμ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã ®é tin cËy cao hay thÊp ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh tõ tr−íc. Ph−¬ng ¸n tèi −u lùa chän tõ nhiÒu ph−¬ng ¸n kh¸c nhau ®−îc ®−a vμo kÕ ho¹ch vμ dù to¸n. C«ng viÖc nμy ®−îc kiÓm so¸t b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n gi¸ trÞ thùc tÕ, dùa trªn nh÷ng sai lÖch so víi kÕ ho¹ch, ®Þnh møc vμ dù to¸n cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh phï hîp. Nguyªn t¾c x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n cã thÓ ®−îc chia ra lμm ba nhãm chñ yÕu sau ®©y: - C¸c nguyªn t¾c chung x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ; - C¸c nguyªn t¾c lùa chän ®èi t−îng vμ vÞ trÝ tÝnh to¸n; - C¸c tiªu chÝ x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 1.3.3.C¸c nguyªn t¾c chung vÒ th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ 1. TÝnh quy ®Þnh. X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp lμ kh«ng b¾t buéc, mμ phô thuéc vμo mong muèn cña l·nh ®¹o, xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c lîi Ých: “Gi¸ trÞ cña th«ng tin qu¶n lý cã gi¸ cao h¬n so víi c«ng viÖc thu thËp vμ xö lý th«ng tin ®ã”. Tæ chøc hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ nh− thÕ nμo, triÓn khai thùc hiÖn ra sao ®Òu do l·nh ®¹o doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh. 2. Môc tiªu cña kÕ to¸n. X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ víi môc tiªu thu thËp th«ng tin hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. 3. Ng−êi sö dông th«ng tin. X¸c ®Þnh ng−êi sö dông th«ng tin cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ c¸c nhμ qu¶n trÞ thuéc tÊt c¶ c¸c cÊp kh¸c nhau. HÖ thèng ph¶i ®Þnh h−íng lªn lo¹i th«ng tin nμo cÇn thu thËp vμ xö lý ®Ó cung cÊp cho nhμ qu¶n trÞ. 4. Quy m« th«ng tin. KÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ giíi h¹n trong khu«n khæ doanh nghiÖp, nh−ng bªn trong néi bé doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin vÒ c¸c ph−¬ng diÖn kh¸c nhau: theo bé phËn (c¸c trung t©m tr¸ch nhiÖm), theo s¶n phÈm (c«ng viÖc, dÞch vô), theo tõng nhμ qu¶n trÞ...
17 5. §¬n vÞ ®o l−êng trong kÕ to¸n qu¶n trÞ. Trong hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ kh«ng nhÊt thiÕt chØ ¸p dông ®¬n vÞ ®o l−êng b»ng gi¸ trÞ, mμ cã thÓ ®o l−êng b»ng c¸c ®¬n vÞ kh¸c nh−: hiÖn vËt, hiÖn vËt quy −íc... Lùa chän ®¬n vÞ ®o l−êng phô thuéc vμo t×nh huèng, n¬i cã thÓ sö dông th«ng tin. Tuy nhiªn, khi sö dông ®¬n vÞ ®o l−êng cÇu l−u ý tíi nguyªn t¾c so s¸nh ®−îc cña c¸c chØ tiªu khi ph©n tÝch. 6. Qui ®Þnh vÒ cung cÊp th«ng tin. TÇn suÊt cung cÊp th«ng tin ®−îc qui ®Þnh dùa trªn nhu cÇu cña nhμ qu¶n trÞ. Mét sè th«ng tin cã thÓ cung cÊp th−êng xuyªn, mét sè kh¸c cã thÓ cung cÊp theo yªu cÇu cña nhμ qu¶n trÞ. CÇn ph¶i x¸c ®Þnh lo¹i th«ng tin nμo vμ trong thêi gian bao l©u, cung cÊp cho nhμ qu¶n trÞ cÊp nμo. §iÒu ®ã cã thÓ tr¸nh ®−îc sù qu¸ t¶i cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ, tèi −u ho¸ chÕ ®é lμm viÖc vμ l−îng th«ng tin cung cÊp. 7. H×nh thøc cung cÊp th«ng tin. H×nh thøc cung cÊp th«ng tin (c¸c mÉu b¸o c¸o cña kÕ to¸n qu¶n trÞ) ®−îc x¸c ®Þnh bëi nhu cÇu cña nhμ qu¶n trÞ, nh−ng ph¶i ®−îc thõa nhËn trªn nguyªn t¾c c¬ b¶n lμ: d÷ liÖu cña b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ph¶i lμ tèi −u cho tõng cÊp qu¶n trÞ cô thÓ mμ kh«ng ®ßi hái c¸c nhμ qu¶n trÞ ph¶i tiÕp tôc xö lý th«ng tin. 8. Tr¸ch nhiÖm. HiÖu qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý kh«ng ph¶i do c¸c nh©n viªn qu¶n trÞ hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ chÞu tr¸ch nhiÖm. C¸c nh©n viªn qu¶n trÞ hÖ thèng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh ®óng ®¾n, ®é tin cËy cña d÷ liÖu kÕ to¸n qu¶n trÞ vμ tu©n thñ chÕ ®é cung cÊp th«ng tin. 1.3.4.C¸c nguyªn t¾c lùa chän ®èi t−îng vμ vÞ trÝ tÝnh to¸n 1. X¸c ®Þnh c¸c lo¹i chi phÝ cã gi¸ trÞ lín nhÊt. 2. X¸c ®Þnh c¸c lo¹i chi phÝ cã gi¸ trÞ lín nhÊt, ®ång thêi quan träng nhÊt. §ã lμ c¸c chi phÝ th−êng bÞ biÕn ®éng m¹nh, c¸c chi phÝ mμ sù biÕn ®éng cña nã phô thuéc vμo s¶n l−îng vμ c¸c chi phÝ mμ sù biÕn ®éng cña nã phô thuéc vμo c¸c nh©n tè kh¸c. Tõ ®©y cã thÓ ®−a ra c¸c lo¹i chi phÝ, mμ theo ®ã doanh nghiÖp cã thÓ cã lîi thÕ trong c¹nh tranh. 3. Toμn bé chi phÝ nªn ph©n ra lμm 3 nhãm: chi phÝ biÕn ®æi, chi phÝ cè ®Þnh vμ chi phÝ s¶n xuÊt chung. 4. Khi ph©n lo¹i chi phÝ ph¶i dùa vμo nguyªn t¾c chñ ®¹o: “quan hÖ nh©n qu¶”.
18 §èi t−îng cña kÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ bao gåm c¸c nhãm ®èi t−îng nh−: c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp; c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c nhau vμ kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 1.3.5.C¸c tiªu chÝ x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho phÐp. 1. Kh«ng chØ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc tÕ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, mμ cßn ®¸nh gi¸ c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tμng, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tån t¹i vμ ph¸t triÓn; 2. Ph¸t hiÖn vμ ph©n tÝch kü c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶; 3. Dùa vμo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn chÝnh trong doanh nghiÖp; 4. Qu¶n trÞ tÊt c¶ c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng. Do ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, c¸c thμnh phÇn cña hÖ thèng ph¶i thay ®æi vÒ mÆt ®Þnh tÝnh hoÆc ®Þnh l−îng. Mçi sù thay ®æi cÇn ph¶i ®−îc tÝnh to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, ph¶i ®−îc ®o l−êng vμ ®¸nh gi¸. 1.4.Nh÷ng ®Æc tr−ng vμ nh©n tè ¶nh h−ëng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp 1.4.1.Nh÷ng ®Æc tr−ng cña th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp Cã thÓ nhËn thÊy hai ®Æc tr−ng quan träng cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ ®Þnh h−íng lªn ng−êi sö dông th«ng tin vμ tÝnh linh ho¹t trong cung cÊp th«ng tin. §Þnh h−íng lªn ng−êi sö dông th«ng tin lμ nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lμ b¶n chÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ. Khi ®ã nhu cÇu th«ng tin cña c¸c nhμ qu¶n trÞ ®Ó ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý vμ kiÓm so¸t phô thuéc vμo: thø nhÊt lμ bé phËn chøc n¨ng, trong ®ã nhu cÇu th«ng tin ®· ®−îc ph©n lo¹i; thø hai lμ phô thuéc vμo vÞ trÝ cña nhu cÇu th«ng tin trong c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp. Do ®ã, hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ trong tõng doanh nghiÖp cô thÓ cã thÓ ®−îc x©y dùng b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau cã tÝnh ®Õn c¸c ®Æc thï ®ã. B¶ng sè 6: Th«ng tin ®Þnh h−íng lªn ng−êi sö dông th«ng tin
19 Cung ứng Chiến Ra A Các bộ phận chức năng Cơ cấu tổ chức quản lý Các cấp độ hoạch định Các quá trình quản trị lược quyết Sản xuất định quản lý B C Kế hoạch triển khai -------------- thực hiện D Kiểm Bán hàng chiến lược soát thực Tài chính E Dự toán hiện kế Quản trị thu chi hoạch nhân sự Các bộ phận chịu Các quản trị viên Cấp độ kế toán có trách nhiệm toán quản trị Nhiệm vụ kế trách nhiệm quản trị kÕ to¸n qu¶n trÞ Trong quan niÖm gÇn ®©y tõ “kÕ to¸n” th−êng dÉn ®Õn sù nhÇm lÉn. NhiÒu nhμ qu¶n trÞ cho r»ng kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ hÖ thèng con cña kÕ to¸n tμi chÝnh vμ bÞ rμng buéc bëi lÜnh vùc tμi chÝnh. Khi ®ã kh¸i niÖm vÒ b¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p chung cña kÕ to¸n néi bé ®−îc x©y dùng gièng nh− c¸c nguyªn t¾c cña kÕ to¸n tμi chÝnh. Tuy nhiªn kÕ to¸n qu¶n trÞ tr−íc hÕt lμ c¸ch tiÕp cËn vÒ tæ chøc hÖ thèng th«ng tin doanh nghiÖp ®Þnh h−íng lªn ng−êi sö dông, h¬n lμ mét ph−¬ng ph¸p tæng hîp nμo ®ã. HÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ kh«ng liªn quan ®Õn kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kh«ng sö dông c¸c chØ tiªu tμi chÝnh. QuyÕt ®Þnh vÒ ph¹m vi cña hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ ph¶i lμ l·nh ®¹o doanh nghiÖp, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhu cÇu vÒ th«ng tin cÇn thiÕt cho qu¶n trÞ vμ c¸c nguån lùc s½n cã cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó x©y dùng hÖ thèng th«ng tin néi bé. §Æc tr−ng thø hai cña kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ tÝnh linh ho¹t, nghÜa lμ th«ng tin hç trî qóa tr×nh ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý vμ kiÓm so¸t chØ thùc sù h÷u Ých trong tr−êng hîp nã ®−îc chuyÓn ®Õn ®óng lóc cho ng−êi sö dông. Khi ®ã, x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin phøc hîp, bao trïm lªn nhiÒu cÊp ®é qu¶n lý kh¸c nhau, tÝnh linh ho¹t buéc hÖ