Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tác giả dựa trên cơ sở luận trong tiếp cận, nghiên cứu, ứng dụng và hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại một tổ chức kinh doanh để nhằm đưa ra các quan điểm và các giải pháp cụ thể về chuyên môn trong việc xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------oOo------- NGUYỄN TÀI CAM LY XÂY DỰNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN SX KD XNK DỊCH VỤ VÀ ĐẦU TƢ TÂN BÌNH (TANIMEX) LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH LỢI TP.Hồ Chí Minh – Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------oOo------- NGUYỄN TÀI CAM LY XÂY DỰNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN SX KD XNK DỊCH VỤ VÀ ĐẦU TƢ TÂN BÌNH (TANIMEX) Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH LỢI TP.Hồ Chí Minh – Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi với sự góp ý của Người hướng dẫn khoa học TS. Huỳnh Lợi. Tất cả các nguồn tài liệu tham khảo đã được công bố đầy đủ. Nội dung của luận văn là trung thực. Tác giả luận văn Nguyễn Tài Cam Ly
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các sơ đồ LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM ........................................ 6 1.1.Tổng quan về kế toán trách nhiệm ............................................................................... 6 1.1.1. Bản chất của kế toán trách nhiệm ................................................................................. 6 1.1.2. Chức năng và đối tượng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm.................................. 9 1.2. Phân cấp quản lý và vai trò của kế toán trách nhiệm .............................................. 11 1.3. Các nội dung cơ bản của kế toán trách nhiệm.......................................................... 13 1.3.1. Xác lập các trung tâm trách nhiệm và hệ thống trung tâm trách nhiệm ..................... 13 1.3.1.1.Trung tâm chi phí (Cost Centers) ............................................................................. 13 1.3.1.2. Trung tâm doanh thu (Revenue Centers)................................................................. 13 1.3.1.3.Trung tâm lợi nhuận (Profit Centers) ...................................................................... 14 1.3.1.4. Trung tâm đầu tư (Investment Centers)................................................................... 15 1.3.2. Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo và trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm ............... 15
.............................................................................................................................................. 14 1.3.2.1. Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm chi phí ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 17 1.3.2.2. Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm doanh thu .............................................................................................................................. 18 1.3.2.3.Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm lợi nhuận .................................................................................................................................... 20 1.3.2.4.Xây dựng chỉ tiêu, báo cáo, trình tự tiến hành kế toán trách nhiệm trung tâm đầu tư .................................................................................................................................. trang 19 1.4. Một số nhân tố cơ bản ảnh hƣởng đến kế toán trách nhiệm .................................. 21 1.4.1. Phân cấp và phân quyền quản lý .............................................................................. 23 1.4.2. Quan điểm về thành quả quản lý và đo lường thành quả quản lý ............................. 24 1.4.3. Chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được .................................................... 26 1.4.4. Định giá chuyển nhượng nội bộ ................................................................................ 27 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................................... 29 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ TRÁCH NHIỆM QUẢN LÝ TẠI CÔNG TY CP SX KD XNK DỊCH VỤ VÀ ĐẦU TƢ TÂN BÌNH (TANIMEX) . 30 2.1. Giới thiệu chung về Công ty CP SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tƣ Tân Bình (Tanimex) ............................................................................................................................ 30 2.1.1. Lịch sử hình thành, phát triển ..................................................................................... 30 2.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh ................................................................................. 28
2.1.3. Mô hình quản lý .......................................................................................................... 31 2.1.4. Đặc điểm kế toán ........................................................................................................ 40 2.2. Thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại Công ty CP SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tƣ Tân Bình (Tanimex) ........................................................................... 42 2.2.1. Về nhận thức của nhà quản lý về KTTN .................................................................... 42 2.2.2. Về hệ thống phân cấp phân quyền ............................................................................... 43 2.2.3. Về việc xác định các trung tâm trách nhiệm .............................................................. 43 2.2.4. Về việc đánh giá trách nhiệm quản lý ........................................................................ 43 2.2.5. Đặc điểm bộ máy kế toán và tổ chức công tác kế toán .............................................. 54 2.3. Đánh giá thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại Công ty CP SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tƣ Tân Bình (Tanimex) .......................................................... 54 2.3.1. Ƣu điểm ..................................................................................................................... 54 2.3.1.1. Về hệ thống phân cấp phân quyền ........................................................................... 54 2.3.1.2. Về việc đánh giá trách nhiệm quản lý ..................................................................... 55 2.3.1.3. Đặc điểm bộ máy kế toán và tổ chức công tác kế toán ........................................... 55 2.3.2. Tồn tại và nguyên nhân ............................................................................................ 55 2.3.2.1. Về hệ thống phân cấp phân quyền ........................................................................... 55 2.3.2.2. Về việc đánh giá trách nhiệm quản lý ..................................................................... 56 2.3.2.3. Đặc điểm bộ máy kế toán và tổ chức công tác kế toán ........................................... 57 Kết luận chương 2 ................................................................................................................ 58 CHƢƠNG 3 XÂY DỰNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CP SX KD XNK DỊCH VỤ VÀ ĐẦU TƢ TÂN BÌNH (TANIMEX) ................................................ 59
3.1. Quan điểm về xây dựng kế toán trách nhiệm ........................................................... 59 3.1.1. KTTN là một công cụ, nghiệp vụ kế toán nội bộ của DN, đồng thời phải phù hợp với mô hình tổ chức quản lý, yêu cầu quản lý và trình độ quản lý tại DN........................... 59 3.1.2. KTTN phải phù hợp, đáng tin cậy, có thể so sánh được, dễ hiểu và hệ thống báo cáo của KTTN phải phù hợp với hệ thống báo cáo chung của công ty................................ 61 3.1.2. KTTN phải phù hợp, đáng tin cậy, có thể so sánh được, dễ hiểu và hệ thống báo cáo của KTTN phải phù hợp với hệ thống báo cáo chung của công ty................................ 62 3.1.4. Phù hợp hài hòa giữa lợi ích và chi phí, đồng thời đảm bảo tính hữu hiệu của hệ thống .............................................................................................................................................. 63 3.2. Xây dựng hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty Tanimex ............................... 63 3.2.1. Thiết kế hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty Tanimex ...................................... 64 3.2.1.1. Xác lập các trung tâm trách nhiệm .......................................................................... 64 3.2.1.2. Xây dựng báo cáo cho các trung tâm trách nhiệm .................................................. 65 3.2.2. Xây dựng các báo cáo đánh giá thành quả nhà quản trị dựa trên báo cáo trách nhiệm ....................................................................................................................................... 72 3.2.2.1. Xây dựng quy trình lập Bảng cân đối thành quả BSC cho công ty, từng khối, bộ phận ..................................................................................................................................... 72 3.2.2.2. Xây dựng hệ thống kiểm soát và đánh giá theo Bảng cân đối thành quả - BSC ........ 75 3.3. Giải pháp thực hiện .................................................................................................... 80 3.3.1. Về mặt quản lý và hệ thống phân cấp, phân quyền .................................................... 80 3.3.2. Hoàn thiện bộ máy kế toán ......................................................................................... 81 3.3.3. Về các vấn đề khác .................................................................................................... 83
Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BKS Ban kiểm soát CBCNV Cán bộ công nhân viên CNV Công nhân viên CP Chi phí DN Doanh nghiệp ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông HĐQT Hội đồng quản trị KCN Khu công nghiệp KTQT Kế toán quản trị KTTC Kế toán tài chính KTTN Kế toán trách nhiệm PTGĐ Phó tổng giám đốc SXKD Sản xuất kinh doanh TGĐ Tổng giám đốc TTCP Trung tâm chi phí TTDT Trung tâm doanh thu TTĐT Trung tâm đầu tư TTLN Trung tâm lợi nhuận
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí ................................................. phụ lục Bảng 1.2. Báo cáo trách nhiệm trung tâm doanh thu ................................................... phụ lục Bảng 1.3. Báo cáo trách nhiệm tại trung tâm lợi nhuận ............................................... phụ lục Bảng 1.4. Báo cáo trách nhiệm của trung tâm đầu tư dựa trên ROI ............................ phụ lục Bảng 1.5. Báo cáo trách nhiệm của trung tâm đầu tư dựa trên RI ............................... phụ lục Bảng 2.1. Danh sách các công ty con .......................................................................... phụ lục Bảng 2.2. Danh sách các công ty liên kết ................................................................... phụ lục Bảng 2.3. Báo cáo đánh giá thành quả hoạt động Công ty TNHH MTV SX-DV TÂN BÌNH TANIMEX (TANISERVICE) - QUÝ 02 – 2012 ..................................................... 45 Bảng 2.4. Báo cáo đánh giá thành quả hoạt động 6 tháng đầu năm 2013 của Công ty TNHH MTV Khai Thác SX VLXD Tân Bình (Tanima) .................................................... 46 Bảng 2.5. Báo cáo chi phí bán hàng 6 tháng đầu năm của Phòng quản lý Đầu tư – Dự án . 47 Bảng 2.6. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất Công ty CP SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tư Tân Bình (Tanimex) từ 01/10/2012 đến 30/09/2013 ...................................... 50 Bảng 3.1. Báo cáo trách nhiệm trung tâm chi phí định mức ................................................ 67 Bảng 3.2. Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí tùy ý ................................................ 68 Bảng 3.3. Báo cáo thành quả quản lý trung tâm lợi nhuận .................................................. 69 Bảng 3.4. Báo cáo thành quả trung tâm đầu tư dựa trên ROI .............................................. 71 Bảng 3.5. Báo cáo thành quả dựa trên RI ............................................................................. 72 Bảng 3.6. Bảng lưu đồ quy trình lập BSC hàng năm .......................................................... 75
Bảng3.7. Tổng quan các bước lập BSC trong công ty ........................................................ 76 Bảng 3.8. Mẫu Bảng đánh giá thành quả quản lý theo BSC ................................................ 81 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức công ty ....................................................................................... 34 Sơ đồ 2.2. Tổ chức bộ máy kế toán Công ty Tanimex ......................................................... 41 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổ chức lại bộ máy kế toán ........................................................................ 82
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết đề tài Việt Nam gia nhập WTO vào ngày 7-11-2006, trở thành thành viên chính thức của tổ chức này vào ngày 11-1-2007. Việc gia nhập WTO đã mở ra cơ hội lớn cho hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam với thị trường rộng lớn, chiếm 97% GDP toàn cầu. Bên cạnh những cơ hội lớn còn có những thách thức. Thách thức lớn nhất đó chính là sức ép cạnh tranh gia tăng, kể cả trên thị trường trong nước và ngoài nước do nước ta phải từng bước mở cửa thị trường cho các doanh nghiệp nước ngoài. Đồng thời, do đã liên thông với thị trường quốc tế nên những biến động của thế giới tác động vào Việt Nam nhanh hơn và mạnh hơn. "Từ sông suối ra biển lớn” thì các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không khỏi bỡ ngỡ. Để tồn tại và thích ứng với nền kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt các doanh nghiệp luôn phải tìm cách đối phó với những cạnh từ các doanh nghiệp khác nhằm mở rộng và nâng cao vị thế của mình. Kế toán quản trị ngày càng đóng vai trò quan trọng là một công cụ quản lý đắc lực, phục vụ cho việc quản lý, kiểm soát và ra quyết định của nhà quản trị trong các doanh nghiệp, hỗ trợ cho nhà quản lý trong việc hoạch định, tổ chức điều hành, kiểm soát và đưa ra những quyết định đúng đắn, phù hợp với các mục tiêu Doanh nghiệp đặt ra. Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị. Nó là một trong những công cụ quản lý kinh tế có vai trò quan trọng trong việc quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh doanh khi quy mô doanh nghiệp phát triển. Kế toán trách nhiệm xuất phát từ sự phân quyền trách nhiệm của nhà quản trị giúp nhà quản trị kiểm soát và đánh giá hoạt động của những bộ phận trong doanh nghiệp, đồng thời đánh giá trách nhiệm quản lý của nhà quản trị các cấp. Từ khi được hình thành đến nay, kế toán trách nhiệm đã được vận dụng và có những đóng góp đáng kể vào sự thành công của nhiều doanh nghiệp, các tập đoàn kinh tế trong nước cũng như trên khắp thế giới. Vai trò của kế toán trách nhiệm vô cùng quan trọng trong quản lý ở các doanh nghiệp. Hiện nay, trước sự chuyển đổi, đổi mới các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp có gốc từ doanh
nghiệp Nhà nước, để thích nghi với nền kinh tế thị trường đang đòi hỏi phải xác lập được một công cụ quản trị vừa đảm bảo và gắn kết thông tin hoạt động với trách nhiệm của từng cá nhân, bộ phận quản trị nhằm sử dụng có trách nhiệm và hiệu quả các nguồn lực kinh tế như là một vấn đề chuyên môn có tính thời sự, khoa học, cấp thiết của kế toán. Từ đó, tác giả chọn đề tài “ Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX)" để nghiên cứu luận văn thạc sĩ kinh tế - chuyên ngành kế toán quản trị. 2. Các công trình nghiên cứu có liên quan Kế toán trách nhiệm là lĩnh vực đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Để thuận tiện cho việc theo dõi, tác giả xin được trình bày một số công trình nghiên cứu có liên quan mà tác giả có kế thừa và từ đó xây dựng định hướng nghiên cứu riêng. Một số công trình nghiên cứu ở nước ngoài như: - James. R. Martin (1994), Management Accouting, Concepts, Techniques & Controversial Issues, 1994. - Alkinson, A.A,R.D.Banker, R.S.Kaplan and S.M.Young (2001), charper 12, Responsibility Accounting in Management Accounting. Third Edition. - Edward Blocher, Kung Chen, Gary Cokins, Thomas Lin; Cost Management:A Strategic Emphasis. Những công trình này về cơ bản nêu lên những quan điểm, nội dung, kỹ thuật kế toán trách nhiệm và một số vấn đề ảnh hưởng đến kế toán trách nhiệm như phân loại chi phí, định giá chuyển nhượng. Một số công trình nghiên cứu trong nước như: - Một số vấn đề về kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp niêm yết của PGS.TS Phạm Văn Đăng (2011), Tạp chí nghiên cứu khoa học kiểm toán;
- Hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần vật liệu xây lắp Gia Lai, Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Kim Chung (2013.) - Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Tổng công ty Văn Hóa Sài Gòn – Công ty TNHH một thành viên, Luận văn thạc sĩ của Bùi Thị Bích Liên (2012) - Thiết kế hệ thống báo cáo trách nhiệm bộ phận cho các nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam, đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ của PGS.TS Phạm Văn Dược ( 2011) Những công trình này đã nêu tóm tắt khái niệm kế toán trách nhiệm, vai trò của kế toán trách nhiệm và việc vận dụng kế toán trách nhiệm vào một loại hình doanh nghiệp cụ thể hoặc nhóm doanh nghiệp như nghiệp niêm yết. Dựa vào cơ sở những công trình trên, tác giả kế thừa chọn lọc những quan điểm, nội dung, phương pháp kỹ thuật kế toán trách nhiệm và những ảnh hưởng một số vấn đề kỹ thuật phân loại chi phí, định giá chuyển nhượng đến kế toán trách nhiệm trong xây dựng cơ sở luận, tiếp cận thực tế và từ đó hướng đến xác lập đề xuất quan điểm, các giải pháp hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX). 3. Mục tiêu nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý thuyết về kiểm soát quản lý để từ đó biết được kế toán trách nhiệm là một công cụ đắc lực của việc kiểm soát quản lý tại doanh nghiệp và từ đó vận dụng để xây dựng hệ thống kế toán trách nhiệm vào doanh nghiệp. - Nghiên cứu thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX). - Xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX). 4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Kế toán trách nghiệm trong một tổ chức kinh doanh như khái niệm, nội dung, các phương pháp kỹ thuật, hình thức tổ chức triển khai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu của luận văn - Về mặt lý luận, phạm vi nghiên cứu là kế toán trách nhiệm tại một tổ chức kinh doanh. - Về mặt không gian, phạm vi nghiên cứu là Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX). - Về thời gian, phạm vi nghiên cứu chỉ tiến hành trong năm 2014. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn Phương pháp nghiên cứu chủ yếu của tác giả trong thực hiện đề tài là phương pháp định tính và cụ thể phương pháp nghiên cứu này trong các chương như sau: - Tiếp cận, phân tích, chọn lọc, tổng hợp các lý luận liên quan đến kế toán trách nhiệm để xác lập cơ sở luận trong chương 1. - Tiếp cận, khảo sát, tổng hợp, mô tả thực tiễn công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX) ở chương 2. - Phân tích, chọn lọc, quy nạp những quan điểm tiến hành xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX) chương 3. 6. Những đóng góp mới của luận văn - Tác giả dựa trên cơ sở luận trong tiếp cận, nghiên cứu, ứng dụng và hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại một tổ chức kinh doanh để nhằm đưa ra các quan điểm và các giải pháp cụ thể về chuyên môn trong việc xây dựng kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần SX KD XNK dịch vụ và đầu tư Tân Bình (TANIMEX). 7. Kết cấu của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục bao gồm ba chương chính sau:
- Chương 1 - Cơ sở luận về kế toán trách nhiệm - Chương 2 - Thực trạng công tác đánh giá trách nhiệm quản lý tại công ty SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tư Tân Bình (Tanimex) - Chương 3 – Xây dựng kế toán trách nhiệm tại công ty SX KD XNK Dịch vụ và Đầu tư Tân Bình (Tanimex)
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM 1.1. Tổng quan về kế toán trách nhiệm 1.1.1. Bản chất của kế toán trách nhiệm Luật kế toán Việt Nam ban hành vào ngày 17/06/2003 định nghĩa “Kế toán quản trị (KTQT) được hiểu là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán”. KTQT góp phần giúp nhà quản trị ra quyết định quản lý và hoạch định chiến lược của nhà quản trị. Kế toán quản trị doanh nghiệp (DN) là một bộ phận cấu thành quan trọng của hệ công cụ quản lý kinh tế, tài chính và có vai trò quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh tế, tài chính trong DN, đồng thời cung cấp thông tin để thực hiện mục tiêu quản trị DN nhằm đạt được hiệu quả cao nhất, KTQT sử dụng hệ thống kế toán trách nhiệm (KTTN) để phân loại cấu trúc tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, trên cơ sở đó đánh giá kết quả của từng bộ phận theo trách nhiệm được giao cho bộ phận đó. KTTN là một nội dung cơ bản của KTQT, do vậy quá trình hình thành và phát triển của KTTN gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của KTQT. KTTN được Ailman, H.B. đề cập đầu tiên trong tác phẩm "Basic organizational planning to tie in with responsibility accounting" ở Mỹ vào năm 1950 và được quan tâm nhiều với những quan điểm khác nhau bởi những tác giả khác nhau ở nhiều quốc gia trên thế giới như Anh, Úc.. Quan điểm 1: Kế toán trách nhiệm để kiểm soát chi phí Năm 1952, John A Higgins nghiên cứu về KTTN là công cụ để kiểm soát chi phí và đánh giá kết quả hoạt động cho từng cá nhân, xác định trách nhiệm của người đứng đầu tổ chức. Hệ thống kiểm soát này được thiết kế cho tất cả các cấp quản lý trong đơn vị.
Năm 1997, nhóm tác giả Anthony A.Athinson, Rajiv.D.Banker, Robert S và S.mark Young cho rằng KTTN là một bộ phận của hệ thống kế toán có chức năng thu thập, tổng hợp và báo cáo các thông tin cho nhà quản lý các cấp trong tổ chức để cung cấp các thông tin về chi phí, thu nhập, kết quả hoạt động của từng bộ phận mà họ kiểm soát. Tác giả Prof. B.Venkat Rathnam và Prof. K. Raji Reddy cho rằng KTTN là một hệ thống kiểm soát của nhà quản lý được dựa trên những nguyên tắc về ủy quyền, phê chuẩn và xác định trách nhiệm. Sự ủy quyền được giao đến từng trung tâm trách nhiệm, nhà quản lý phải chịu trách nhiệm theo từng phân khu, các phân khu này có thể là các bộ phận, chi nhánh hay phòng ban… Mục đích chính của KTTN là quá trình kiểm soát của các nhà quản lý đối với nội bộ của mình. Theo nhóm tác giả Jerry J. Weygandt, Paul D, Kimmel, Donald E. Kieso (2008), KTTN là một bộ phận của kế toán quản trị, nó liên quan đến việc tích lũy, báo cáo về thu thập và chi phí, trên cơ sở nhà quản lý có quyền đưa ra những quyết định hoạt động hàng ngày và các vấn đề đó. Chỉ cần thông qua việc kiểm soát chi phí nhà quản lý có thể điều hành tổ chức một cách hiệu quả. Quan điểm 2: Kế toán trách nhiệm đề cao vai trò của các trung tâm trách nhiệm James R.Martin định nghĩa: “KTTN là hệ thống kế toán cung cấp thông tin và kết quả, hiệu quả hoạt động của các bộ phận, các đơn vị trong tổ chức. Đó là công cụ đo lường, đánh giá hoạt động của những bộ phận liên quan đến đầu tư, lợi nhuận, doanh thu và chi phí mà mỗi bộ phận đều có quyền và trách nhiệm riêng biệt”. Với quan điểm này, tác giả đã phân chia tổ chức thành những trung tâm trách nhiệm, các bộ phận được giao quyền để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc nào đó. Việc phân quyền trong tổ chức tạo nên sự phân cấp và đòi hỏi cấp trên phải theo dõi và đánh giá kết quả của các cấp dưới. Nhóm tác giả Clive R. Emmanuel, David T. Otley, KennethA. Merchant quan điểm: “KTTN là việc thu thập và báo cáo những thông tin tài chính về những trung tâm khác nhau trong một tổ chức”. KTTN được xem xét từ chi phí, thu nhập, lợi nhuận đến
những người chịu trách nhiệm về các chỉ tiêu đó. KTTN phù hợp với các tổ chức mà ở đó nhà quản lý cấp cao thực hiện chuyển giao quyền ra quyết định cho các cấp dưới. Quan điểm 3: Kế toán trách nhiệm nhấn mạnh kiểm soát chi phí và đề cao vai trò của các trung tâm trách nhiệm Ngoài tính kiểm soát của KTTN các tác giả còn đề cập đến các trung tâm trách nhiệm, sự phân cấp trong quản lý và các chỉ tiêu chi phí, doanh thu và lợi nhuận. Charles T Horngreen định nghĩa: “KTTN là hệ thống kế toán được nhìn nhận qua các trung tâm trách nhiệm khác nhau trong toàn bộ tổ chức và phản ánh các kết quả hoạt động của mỗi trung tâm này bằng các chỉ tiêu về doanh thu và chi phí". Nhóm tác giả David F. Hawkins, Jacob Cohen, Michele Jurgens, V.G Narayanan cho rằng KTTN không chỉ được đề cập đến các trung tâm trách nhiệm ở góc độ về chi phí, thu nhập hay tính kiểm soát mà KTTN còn được là một hệ thống tạo ra những thông tin tài chính và phi tài chính về những hoạt động thực tế và lập kế hoạch của những trung tâm trách nhiệm trong một đơn vị. Trung tâm trách nhiệm là những đơn vị thuộc tổ chức mà người đứng đầu chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động của đơn vị đó. KTTN được nhìn nhận khai thác ở các khía cạnh khác nhau, quan điểm khác nhau. Song sự khác nhau đó không mang tính đối nghịch mà chúng bổ trợ cho nhau tạo một cái nhìn toàn diện về KTTN. Theo tác giả KTTN là công cụ đo lường, kiểm soát và đánh giá hoạt động của những bộ phận liên quan đến đầu tư, lợi nhuận, doanh thu và chi phí mà mỗi bộ phận đó có quyền kiểm soát và chịu trách nhiệm trong phạm vi của mình. Tóm lại, hiện có nhiều quan điểm khác về KTTN, sự khác nhau của các quan điểm là ở cách thức nhìn nhận của mỗi tác giả về đặc điểm, ý nghĩa và cơ chế tổ chức KTTN ở DN, sự khác nhau đó không mang tính đối nghịch mà chúng cùng bổ sung cho nhau nhằm đem lại cái nhìn toàn diện hơn về KTTN. Nhìn chung, KTTN bao gồm ba thành tố chính là con ngƣời, trách nhiệm (hay sự phân quyền) và các quy trình hay hệ thống gắn liền với hoạt động sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. Sự vận hành của ba
nhân tố này tạo ra kết quả của kế toán trách nhiệm là thông tin quản trị. Từ đó có thể rút ra những vấn đề thuộc bản chất của KTTN như sau: Trước hết, KTTN là một nội dung cơ bản của KTQT và là quá trình thu thập và báo cáo các thông tin tài chính và phi tài chính của đơn vị, dùng để kiểm soát các quá trình hoạt động và đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận trong tổ chức. Tiếp đến, KTTN chính là quá trình phân định, thiết lập những quyền hạn, trách nhiệm cho mỗi bộ phận, cá nhân và một hệ thống chỉ tiêu, công cụ báo cáo kết quả của mỗi bộ phận. KTTN "cá nhân hóa" các thông tin kế toán thông qua trách nhiệm cá nhân về các chỉ tiêu doanh thu, chi phí, lợi nhuận hay đầu tư. Cuối cùng, KTTN chỉ có thể thực hiện được khi trong đơn vị có cơ cấu tổ chức quản lý được phân quyền rõ ràng. Hệ thống KTTN trong các tổ chức khác nhau được xây dựng đa dạng phù thuộc vào cơ cấu tổ chức quản lý, mức độ phân quyền và mục tiêu cũng như quan điểm, phong cách của người lãnh đạo… 1.1.2. Chức năng và đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm KTTN là một phương pháp phân chia cấu trúc của một tổ chức thành những trung tâm trách nhiệm khác nhau để đo lường biểu hiện của chúng. KTTN là một "công cụ" để đo lường về thành quả hoạt động của một khu vực nào đó trong tổ chức, giúp nhà quản trị kiểm soát và đánh giá trách nhiệm quản trị ở từng cấp quản trị khác nhau. Vai trò của KTTN được thể hiện cụ thể. KTTN giúp xác định sự đóng góp của từng đơn vị, bộ phận vào lợi ích của toàn bộ tổ chức. Ngoài ra, KTTN còn cung cấp một cơ sở cho việc đánh giá kết quả, chất lượng hoạt động của những nhà quản lý bộ phận. KTTN được sử dụng để đo lường kết quả, hiệu quả hoạt động của các nhà quản lý và do đó, nó ảnh hưởng đến cách thức thực hiện hành vi của các nhà quản lý này. Cuối cùng, KTTN thúc đẩy các nhà quản lý bộ phận điều hành bộ phận của mình theo phương cách phù hợp với những mục tiêu cơ bản của toàn bộ tổ chức.