ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN THỊ HỒNG THU
THỰC TRẠNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA NGƯỜI NƯỚC NGOÀI
TẠI VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2011
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN THỊ HỒNG THU
THỰC TRẠNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA NGƯỜI NƯỚC NGOÀI
TẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật quốc tế
Mã số : 60 38 60
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Lan Nguyên
HÀ NỘI - 2011
1
2
MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU
1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ NGƢỜI NƢỚC NGOÀI
7
1.1.
Khái niệm người nước ngoài và phân loại
7
1.1.1.
Khái niệm người nước ngoài
7
1.1.2.
Phân loại người nước ngoài
10
1.2
Cơ sở pháp lý xây dựng địa vị pháp lý người nước ngoài
12
1.2.1.
Căn cứ hình thành
12
1.2.1.1.
Bộ luật nhân quyền quốc tế
12
1.2.1.2.
Tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền
12
1.2.1.3.
Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa
13
1.2.2.
Sự tham gia của Việt Nam vào các Công ước quốc tế về quyền con người
14
1.2.3.
Khái niệm địa vị pháp lý áp dụng cho người nước ngoài
15
1.2.3.1.
Chế độ đãi ngộ quốc gia (National Treatment)
17
1.2.3.2.
Quy chế Tối huệ quốc (The most favoured nation treatment)
18
1.2.3.3.
Chế độ đãi ngộ đặc biệt
20
1.2.3.4.
Chế độ có đi có lại và chế độ báo phục quốc
21
1.2.4.
Đặc điểm địa vị pháp lý người nước ngoài
23
1.3.
Khái quát về địa vị pháp lý của người nước ngoài trong tư pháp quốc tế trên thế giới
24
1.3.1.
Quyền thừa kế
24
1.3.2.
Quan hệ hôn nhân và gia đình
28
1.3.3.
Nuôi con nuôi
29
1.3.4.
Ly hôn
30
1.3.5.
Lao động
31
1.3.5.1.
Các quy định của luật quốc gia
31
1.3.5.2.
Các quy định về lao động trong Điều ước quốc tế
32
1.3.6.
Tố tụng dân sự quốc tế
33
Chương 2: PHÁP LUẬT VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA NGƢỜI NƢỚC NGOÀI Ở VIỆT NAM
37
2.1.
Cơ sở pháp lý
37
2.1.1.
Cơ sở pháp lý quốc gia
37
2.1.2.
Cơ sở pháp lý quốc tế
40
2.1.2.1.
Ký kết các Điều ước quốc tế song phương
40
2.1.2.2.
Ký kết và tham gia các Điều ước quốc tế đa phương
43
2.2.
Thực trạng địa vị pháp lý của người nước ngoài ở Việt Nam trong lĩnh vực tư
pháp quốc tế hiện đại
43
2.2.1.
Nội dung cơ bản và thực trạng của chế độ xuất cảnh, nhập cảnh
43
2.2.1.1.
Điều kiện nhập cảnh đối với người nước ngoài
43
2.2.1.2.
Các trường hợp chưa cho người nước ngoài nhập cảnh
45
2.2.1.3.
Cấp chứng nhận tạm trú, thường trú cho người nước ngoài
45
2.2.1.4.
Trường hợp người nước ngoài bị tạm hoãn xuất cảnh, trục xuất khỏi Việt Nam
46
2.2.2.
Trong lĩnh vực sở hữu tài sản và đầu tư nước ngoài
48
2.2.2.1.
Địa vị pháp lý của người nước ngoài qua các thời kỳ
49
2.2.2.2.
Thực trạng và các quy định về quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà của
người nước ngoài, một trong những vấn đề nóng bỏng nhất hiện nay
53
2.2.3.
Các nội dung cơ bản của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ
61
2.2.3.1.
Những điểm mới của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2009
61
2.2.4.
Thực trạng pháp luật Việt Nam trong việc giải quyết một số tranh chấp về hợp
đồng dân sự
64
2.2.4.1.
Hiện tượng dẫn chiếu trong lĩnh vực hợp đồng ở Việt Nam
64
2.2.5.
Trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình
68
2.2.5.1.
Nguyên tắc chung trong quy định của pháp luật Việt Nam
68
2.2.5.2.
Thực trạng pháp luật Việt Nam trong việc kết hôn, ly hôn
69
2.2.5.3.
Quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản giữa vợ và chồng
72
2.2.5.4.
Quan hệ cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài ở Việt Nam
73
2.2.5.5.
Nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài
74
2.2.6.
Trong lĩnh vực thừa kế
74
2.2.6.1.
Những nguyên tắc chung
74
2.2.6.2.
Thực trạng pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực thừa kế có yếu tố nước ngoài
75
2.2.7.
Trong lĩnh vực lao động
78
2.2.7.1.
Những nguyên tắc chung
78
2.2.7.2.
Thực trạng pháp luật Việt Nam về lao động có yếu tố nước ngoài
79
2.2.8.
Trong lĩnh vực tố tụng dân sự
81
2.2.8.1.
Nguyên tắc chung
81
2.2.8.2.
Một số vấn đề bất cập trong pháp luật Việt Nam
81
Chương 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ ĐỊA VỊ
PHÁP LÝ NGƢỜI NƢỚC NGOÀI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
TẠI VIỆT NAM
84
3.1.
Thực trạng hệ thống pháp luật Việt Nam, những tồn tại, bất cập và nguyên nhân
84
3.1.1.
Tồn tại và bất cập
84
3.1.2.
Nguyên nhân những tồn tại và bất cập
85
3.2.
Phương hướng hoàn thiện
87
3.2.1.
Kiến nghị hoàn thiện các quy định trong Tư pháp quốc tế Việt Nam về địa vị
pháp lý của người nước ngoài
87
3.2.1.1.
Trong lĩnh vực sở hữu tài sản
87
3.2.1.2.
Kiến nghị
91
3.2.1.3.
Trong lĩnh vực thừa kế
92
3.2.1.4.
Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ
94
3.2.1.5.
Trong lĩnh vực tranh chấp hợp đồng dân sự
94
3.2.1.6.
Trong lĩnh vực hôn nhân - gia đình
95
3.2.1.7.
Trong lĩnh vực lao động
96
3.2.1.8.
Trong lĩnh vực tố tụng dân sự quốc tế
96
3.2.1.9.
Cải cách thủ tục hành chính và quy trình quản lý người nước ngoài trong lĩnh
vực xuất nhập cảnh, cư trú, đi lại
100
3.3.
Giải pháp hoàn thiện
102
3.3.1.
Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành
102
3.3.1.1.
Tiếp tục xây dung và hoàn thiện pháp luật tổ chức nhà nước
102
3.3.1.2.
Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tố tụng
103
3.3.1.3.
Nâng cao chất lượng xây dựng văn bản quy phạm pháp luật thông qua việc đổi
mới quy trình từ việc lập chương trình đến soạn thảo, thẩm định, rà soát và ban
hành văn bản quy phạm pháp luật ở cả cấp Trung ương lẫn cả địa phương
104
3.3.1.4.
Phát triển và hoàn thiện hệ thống cổng thông tin điện tử về thủ tục hành chính
và thông tin pháp luật và phổ biến giáo dục pháp luật của Việt Nam
106
3.3.1.5.
Hoàn thiện khung pháp luật đảm bảo phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế
108
3.3.2.
Chú trọng nghiên cứu phát triển tư pháp quốc tế của Việt Nam
111
3.3.2.1.
Nghiên cứu về khả năng áp dụng án lệ, tập quán, quy tắc của các hiệp hội nghề nghiệp
112
3.3.2.2.
Cần thiết thành lập cơ quan nghiên cứu về tư pháp quốc tế và pháp luật kinh tế
phục vụ cho việc hội nhập
112
3.3.3.
Đổi mới và hoàn thiện các cơ quan tư pháp
114
3.3.3.1.
Bảo đảm nguồn nhân lực cán bộ, công chức và các chức danh tư pháp được đào
tạo về số lượng và có chất lượng
114
3.3.3.2.
Hiện đại hóa các cơ quan thi hành pháp luật và tư pháp để đáp ứng nhu cầu phát
triển thực tế
117
KẾT LUẬN
118
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
120
1
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Font: 14 pt, Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands)
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Con người chỉ có thể tiến bộ và phát huy khả năng của mình trên mọi
lĩnh vực khi quyền của con người nói chung, các quyền xuất nhập cảnh, cư
trú, đi lại, các quyền và nghĩa vụ cơ bản, vấn đề thực thi và bảo vệ các quyền,
nghĩa vụ pháp lý của họ được đảm bảo. Việt Nam đang trong quá trình hội
nhập, đa dạng hóa, đa phương hóa, giao lưu kinh tế, thương mại, khoa học- kỹ
thuật, công nghệ, hòa nhập tích cực với cộng đồng quốc tế. Xu hướng toàn
cầu hóa hiện đang diễn ra hết sức mạnh mẽ, việc giao lưu với các quốc gia
phát triển với tốc độ nhanh chóng đã dẫn đến việc số lượng người nước ngoài
vào Việt Nam ngày càng tăng. Đặc biệt, người nước ngoài vào Việt Nam với
mục đích đầu tư, kinh doanh, lao động, học tập, du lịch…. Theo trang web
điện tử www.diaocxaydung.vn ngày 27/02/2010 trích dẫn nguồn từ Cục quản
Quản lý nhà và thị trường bất động sản –- Bộ Xây dựng ây dụng thì: “Hhiện
cả nước có gần 75.000 người nước ngoài đang làm việc và sinh sống, tập
trung chủ yếu tại các thành phố lớn và các tỉnh có nhiều dự án nước ngoài.
Một nhu cầu thiết yếu của họ khi đến Việt Nam là có chỗ ở ổn định để an cư
lạc nghiệp. Hà Nội có trên 15.300 người nước ngoài, thành Thành phố Hồ Chí
Minh có hơn 50.000 người đang sinh sống và làm việc”.
Thực tế đã chứng minh, trong những năm gần đây chúng ta đã gia
nhập ASEAN, tham gia Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương
APEC, ký kết Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ, đặc biệt sự kiện Việt Nam
chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ngày 01/11/2007
và là thành viên thứ 150. Với phương châmphương trâm làm bạn với tất cả
các nước trên thế giới mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc, thu hút đầu tư nước
ngoài, phát triển kinh tếkinh tê, văn hóa, du lịchdu lich… thì vấn đề đi lại
của người nước ngoài xuất, nhập cảnh vào Việt Nam, cư trú, làm ăn, sinh
Formatted: Font: 16 pt, Dutch (Netherlands)
Formatted: Space Before: 6 pt, Line spacing:
Exactly 22.5 pt
Formatted: Top: 1.06", Footer distance from
edge: 0.69"
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.5 pt
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.7 pt
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands), Expanded by
0.1 pt
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.5 pt
2
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Font: 14 pt, Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands)
sống, buôn bán, đầu tư, lao động, học tập… là vấn đề bình thường trong quá
trình giao lưu giữa các quốc gia và con người trong khu vực và quốc tế. Con
người chỉ có thể tiến bộ và phát huy khả năng của mình trên mọi lĩnh vực
khi quyền của con người nói chung, các quyền xuất nhập cảnh, cư trú, đi lại,
các quyền và nghĩa vụ cơ bản, vấn đề thực thi và bảo vệ các quyền, nghĩa vụ
pháp lý của họ được đảm bảo.
Điều 15 Hiến pháp 1992 (sửa đổi) cũng ghi nhận rõ: “"Nhà nước xây
dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, trên cơ sở phát huy nội lực, chủ động hòa nhập
kinh tế quốc tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực hiện nhất
quán chính sách phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”"
[43].
Thực tế ngày càng có nhiều vụ án kiện có yếu tố nước ngoài phức tạp
và đa dạng. Trong khi giải quyết các cơ quan tư pháp Việt Nam gặp không ít
các khó khăn, có những nguyên nhân thuộc về thể chế như các văn bản quy
phạm pháp luật điều chỉnh trong lĩnh vực này luôn thiếu, chậm so với biến
động tình hình mới, có những nguyên nhân mà chúng ta không thể phủ nhận
đó là vấn đề nhận thức, trình độ ngoại ngữ của cán bộ, nhân dân ta về pháp
luật quốc tế nói chung và người nước ngoài nói riêng vẫn còn mơ hồ, thiếu
kiến thức cơ bản.
Tuy nhiên, do những điều kiện khách quan và chủ quan, cho nên trong
những năm qua, bên cạnh những ưu điểm, pháp luật trong quản lý người nước
ngoài ở Việt Nam về quyền và nghĩa vụ cơ bản của người nước ngoài được
quy định rải rác tại một số Bộ luật, Luật, pháp lệnh… các văn bản dưới luật
đã và đang bộc lộ những hạn chế nhất định, gây ảnh hưởng không nhỏ tới
hiệu lực, hiệu quả của nền hành chính nhà nước nói chung và hành chính
nhà nước như trong lĩnh vực xuất cảnh, nhập cảnh, cư trú, và quản lý kinh tế
nói riêng, từ đó ảnh hưởng xấu tới việc thực hiện những quyền xuất cảnh,
Formatted: Dutch (Netherlands), Condensed
by 0.3 pt
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 23.2 pt
Formatted: Dutch (Netherlands), Condensed
by 0.2 pt
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands), Not
Expanded by / Condensed by
Formatted: Dutch (Netherlands)
Formatted: Dutch (Netherlands), Expanded by
0.1 pt
![Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine](https://cdn.tailieu.vn/images/document/thumbnail/2025/20250807/kimphuong1001/135x160/50321754536913.jpg)
