Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh - thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Muc đ̣ích nghiên cứu Đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh trước tình hình thực tiễn hiện nay trên cơ sở nghiên cứu các quy đinh của pháp luật điều chỉnh hoat động giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại Việt Nam và một số nước phát triển trên thế giới. Đồng thời qua đó chỉ ra những ưu, nhược điểm của các cơ chế đã nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh - thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG SỰ CỐ Y KHOA TẠI CÁC BỆNH VIỆN Ở QUẢNG NINH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Ngành: Luâ ̣t Kinh tế VŨ THẾ ANH Hà Nô ̣i - 2020
1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh - Thực trạng và giải pháp Ngành: Luâ ̣t Kinh tế Mã số: 8380107 Họ và tên ho ̣c viên: Vũ Thế Anh Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Bình Minh Hà Nô ̣i - 2020
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các kết quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thế Anh
iv MỤC LỤC MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................ iii MỤC LỤC ........................................................................................................................... iv LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................... x DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................ xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH, BẢNG................................................................................ xii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ..................................................... xiv LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 1. Tính cấ p thiế t của đề tài............................................................................... 1 ̀ h nghiên cứu ................................................................................... 3 ̀ h hin 2. Tin ̀ h nghiên cứu trong nước ....................................................... 3 ̀ h hin 2.1. Tin ̀ h nghiên cứu ngoài nước ....................................................... 4 ̀ h hin 2.2. Tin 3. Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................... 6 3.1. Mu ̣c đích nghiên cứu ............................................................................ 6 ̣ vu ̣ nghiên cứu ............................................................................ 6 3.2. Nhiêm 4. Đố i tươ ̣ng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 7 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài: ..................................................... 7 4.2. Phạm vi về thời gian:......................................................................... 7 4.3. Phạm vi về không gian: ..................................................................... 7 5. Tính mới của luận văn ................................................................................. 7 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 7 7. Kế t cấ u của Luâ ̣n văn .................................................................................. 8 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG SỰ CỐ Y KHOA .................................................................................................................. 9
v 1.1. Khái niệm chung về sự cố y khoa ........................................................... 9 1.1.1. Khái niệm: .......................................................................................... 9 1.1.2. Đặc điểm: .......................................................................................... 10 1.1.3. Phân loại:.......................................................................................... 11 1.1.4. Nguyên nhân của SCYK: ................................................................ 13 1.1.5. Xác định sai sót trong sự cố y khoa ................................................ 16 1.1.6. Các bên trong sự cố y khoa ............................................................. 19 1.2. Khái niệm chung về tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa............ 19 1.2.1. Khái niệm.......................................................................................... 19 1.2.1.1. Đặc điểm của tranh chấp trong Sự cố y khoa ...................19 1.2.1.2. Xác định tranh chấp trong Sự cố y khoa ...........................20 1.2.1.3. Xác định mức bồi thường ...................................................24 1.2.2. Nguồn luật áp dụng trong tranh chấ p phát sinh do sự cố y khoa .................................................................................................. 24 1.2.2.1. Các văn bản luật..................................................................24 1.2.2.2. Các văn bản hướng dẫn luật ..............................................26 1.2.3. Các yếu tố tác động trực tiếp đến tranh chấ p trong sự cố y khoa .................................................................................................. 27 1.2.3.1. Nhóm liên quan đến đối tượng gây ra SCYK: ...................27 1.2.3.2. Nhóm liên quan đến đối tượng bị tổn hại trong SCYK: ....28 1.3. Các phương pháp giải quyết tranh chấp ............................................... 28 1.3.1. Phương pháp giải quyết tranh chấp bằng thương lượng ............. 29 1.3.1.1. Khái niệm thương lượng ....................................................29 1.3.1.2. Đặc điểm của phương pháp thương lượng: ......................29 1.3.1.3. Phương thức thực hiện thương lượng ...............................30
vi 1.3.1.4. Hậu quả pháp lý của phương pháp thương lượng ............30 1.3.2. Phương pháp giải quyết tranh chấp bằng hòa giải....................... 31 1.3.2.1. Khái niệm hòa giải ..............................................................31 1.3.2.2. Hòa giải ngoài tòa án ..........................................................31 1.3.2.3. Hòa giải tại tòa án ...............................................................32 1.3.2.4. Mô hình tham khảo trên thế giới .......................................36 1.3.3. Phương pháp giải quyết tranh chấp bằng tòa án ......................... 37 1.3.3.1. Khái niệm ............................................................................37 1.3.3.2. Đặc điểm của phương pháp giải quyết tranh chấp bằng tòa án .........................................................................................38 1.3.3.3. Phương pháp hoạt động của tòa án: ..................................39 1.3.3.4. Hậu quả pháp lý của phương pháp giải quyết tranh chấp phát sinh do SCYK bằng toàn án .......................................40 1.3.4. Ưu điểm và hạn chế của các phương pháp giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK .................................................................... 41 1.3.4.1. Ưu điểm ...............................................................................41 1.3.4.2. Hạn chế ................................................................................42 1.3.5. Những yếu tố tác động đến lựa chọn phương pháp giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK................................................. 43 1.3.5.1. Yếu tố nhận thức .................................................................43 1.3.5.2. Yếu tố khác ..........................................................................44 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG SỰ CỐ Y KHOA TẠI CÁC BỆNH VIỆN Ở QUẢNG NINH ....................................... 45 2.1. Tình hình SCYK và tranh chấp phát sinh trong SCYK ...................... 45
vii 2.1.1. Thực trạng về SCYK và tranh chấp phát sinh trong SCYK trên thế giới và tại Việt Nam .................................................................. 45 2.1.1.1. Tình hình ở ngoài nước ......................................................45 2.1.1.2. Tình hình tại Việt Nam .......................................................47 2.1.2. Thực trạng về SCYK và tranh chấp phát sinh trong SCYK tại các bệnh viện trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ................................ 51 2.1.2.1. Sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh ..................51 2.1.2.2. SCYK có phát sinh tranh chấp tại các bệnh viện ở Quảng Ninh .....................................................................................57 2.2. Thực trạng lựa chọn và áp dụng các phương pháp giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK tại các bệnh viện ở Quảng Ninh ........... 59 2.2.1. Thực trạng lựa chọn phương pháp giải quyết tranh chấp trong SCYK tại các bệnh viện ở Quảng Ninh ......................................... 59 2.2.2. Việc áp dụng phương pháp thương lượng..................................... 61 2.2.3. Việc áp dụng phương pháp hòa giải .............................................. 63 2.3.2.1. Hòa giải ngoài tòa án: ........................................................63 2.3.2.2. Hòa giải tại tòa án: .............................................................64 2.2.4. Việc áp dụng phương pháp tòa án ................................................. 64 2.3. Đánh giá chung về việc giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK tại các bệnh viện ở Quảng Ninh ........................................................... 68 2.3.1. Thành công ....................................................................................... 68 2.3.2. Nhược điểm và nguyên nhân .......................................................... 70 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁT SINH TRONG SỰ CỐ Y KHOA TẠI CÁC BỆNH VIỆN ................................ 72 3.1. Cơ sở, nguyên tắc của đề xuất giải pháp ............................................... 72
viii 3.2. Các giải pháp tăng cường hiêụ quả giải quyế t tranh chấ p phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh ........................... 73 3.2.1. Nhóm giải pháp nhằm hạn chế phát sinh sự cố y khoa ............ 73 3.2.1.1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tại các bệnh viện ở tỉnh Quảng Ninh .................................................................73 3.2.1.2. Xem xét thành lập tổ chức An toàn người bệnh................75 3.2.1.3. Thiết lập hệ thống báo cáo và cơ sở dữ liệu sự cố y khoa quốc gia dùng chung ...........................................................76 3.2.1.4. Cải thiện môi trường làm việc và văn hóa an toàn người bệnh .....................................................................................78 3.2.1.5. Tăng cường công tác quản lý chất lượng hoạt động khám, chữa bệnh tại bệnh viện......................................................80 3.2.1.6. Các giải pháp khác ..............................................................81 3.2.2. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện tỉnh Quảng Ninh .................................................................................................. 82 3.2.2.1. Xây dựng đội ngũ cán bộ nhân viên y tế chủ động phòng tránh các rủi ro pháp lý. .....................................................82 3.2.2.2. Xây dựng quy trình xử lý và giải quyết tranh chấp sự cố y khoa .....................................................................................83 3.2.2.3. Triển khai bảo hiểm trách nhiệm bắt buộc trong khám bệnh, chữa bệnh ..................................................................88 3.3. Một số kiến nghị tới cơ quan quản lý nhà nước về y tế ....................... 88 3.3.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến SCYK trong hoạt động khám bệnh, chữa bệnh.................................................. 88 3.3.2. Hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ................... 90
ix 3.3.2.1. Đối với phương pháp thương lượng ..................................90 3.3.2.2. Đối với phương pháp hòa giải ............................................91 3.3.2.3. Đối với phương pháp tòa án ...............................................92 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 94 DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 96
x LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ hết sức nhiệt tình, trách nhiệm và hiệu quả của Tiến sĩ Nguyễn Bình Minh, Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội. Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc và xin được gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên khoa Luật, khoa Sau đại học; tập thể Thầy, Cô giáo Trường Đại học Ngoại thương đã giảng dạy, truyền thụ kiến thức và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học và thời gian nghiên cứu luận văn./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thế Anh
xi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADR Tác dụng không mong muốn của thuốc AE Biến cố bất lợi của các thử nghiệm lâm sàng BN Bệnh nhân BS Bác sĩ BTTH Bồi thường thiệt hại BV Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh (Bệnh viện) BYT Bộ Y tế CCDC Công cụ dụng cụ y tế KBCN Khám bệnh, chữa bệnh HĐCM Hội đồng chuyên môn HSBA Hồ sơ bệnh án ME Sự cố do lỗi thuốc NM Tình huống có nguy cơ gây ra sự cố (Rui ro) NVYT Nhân viên y tế QN Quảng Ninh RCA Nguyên nhân gốc rễ SCYK Sự cố y khoa SYT Sở Y tế TAND Tòa án nhân dân TBYT Thiết bị y tế TTYT Trung tâm y tế VADS Vụ án dân sự WHO Tổ chức Y tế thế giới
xii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH, BẢNG TT Tên sơ đồ, hình, bảng Trang Mô hình các lớp hàng rào bảo vệ của hệ thống phòng ngừa Hình 1. 14 sự cố y khoa theo Reason J. Carthey Sơ đồ 1. Sơ đồ mô tả các yếu tố liên quan tới sự cố y khoa 16 Sơ đồ 2. Sơ đồ Quy trình hướng dẫn nhanh công tác báo cáo SCYK 77 Thống kê phỏng vấn quan điểm của BV và TTYT được hỏi Bảng 1. về việc lựa chọn phương pháp ưu tiên khi giải quyết tranh 46 chấp phát sinh trong SCYK Tỷ lệ thành công trong giải quyết tranh chấp từ SCYK bằng Bảng 2. phương pháp thương lượng tại một số bệnh viện trong giai 47 đoạn từ 2016 - 2018 Bảng tổng hợp số liệu Sự cố y khoa tại Mỹ và các nước phát Bảng 3. 53 triển Bảng 4. Nhiễm khuẩn bệnh viện tại một số bệnh viện Việt Nam 55 Bảng tổng hợp số liệu SCYK 6 tháng đầu năm 2019 Bảng 5. và SCYK nghiêm trọng đến hết tháng 10 năm 2019 tại 57 Quảng Ninh Các nhóm nguyên nhân của SCYK trong 6 tháng đầu năm Bảng 6. 58 2019 tại Quảng Ninh Thống kê SCYK phát sinh tranh chấp tại 1 số BV tuyến tỉnh Bảng 7. và BV tư nhân đóng trên địa bàn TP. Hạ Long, Quảng Ninh 59 trong giai đoạn 2016-2018 Tỷ lệ phát sinh tranh chấp trên tổng số SCYK ghi nhận được Bảng 8. trong 6 tháng đầu năm 2019 tại 1 số BV tuyến tỉnh và BV tư 61 nhân tại Quảng Ninh Thống kê các phương pháp giải quyết tranh chấp trong Bảng 9. SCYK phát sinh tại một số BV trên địa bàn Quảng Ninh 62 trong giai đoạn 2016-2018 Số lượng SCYK 6 tháng đầu năm 2019 và SCYK nghiêm Biểu đồ 1. 54 trọng đến hết tháng 10 năm 2019 tại Quảng Ninh
xiii TT Tên sơ đồ, hình, bảng Trang Tỷ lệ các nhóm nguyên nhân của SCYK trong 6 tháng đầu Biểu đồ 2. 55 năm 2019 tại Quảng Ninh Tỷ lệ các nhóm nguyên nhân của SCYK trong 6 tháng đầu năm Biểu đồ 3. 56 2019 theo các tuyến bệnh viện trên địa bàn Quảng Ninh Tỷ lệ hài lòng của người dân với ngành y tế năm 2018 thông Biểu đồ 4. 56 qua khảo sát tại các bệnh viện trên toàn quốc Biểu đồ tỷ lệ các phương pháp giải quyết tranh chấp trong Biểu đồ 5. SCYK phát sinh tại một số BV trên địa bàn Quảng Ninh 60 trong giai đoạn 2016-2018 Tỷ lệ thành công trong giải quyết tranh chấp từ SCYK bằng Biểu đồ 6. phương pháp thương lượng tại một số bệnh viện trong giai 62 đoạn từ 2016 - 2018 Lưu đồ 1. Quy trình xử lý và giải quyết tranh chấp sự cố y khoa 84
xiv TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Tên luận văn thạc sĩ: Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh - thực trạng và giải pháp. 1. Tính cấp thiết của đề tài: Trong những năm qua, sự cố y khoa đã đang là vấn đề nóng được cả xã hội quan tâm. Sự cố y khoa là điều tất cả mọi người không mong muốn xảy ra, vì nó có thể để lại những hậu quả hết sức nặng nề đối với cả bệnh nhân và các bệnh viện. Điều này đã thúc đẩ y tác giả lựa chọn chủ đề “Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa” làm đề tài luâ ̣n văn tha ̣c sỹ của mình. Đây là mô ̣t đề tài phù hơ ̣p với chương trình đào ta ̣o tha ̣c sỹ luâ ̣t ho ̣c chuyên ngành Luâ ̣t kinh tế ta ̣i Trường Đa ̣i ho ̣c Ngoa ̣i thương. ̣ vu ̣ nghiên cứu: 2. Nhiêm Thứ nhất, nghiên cứu về cơ sở lý luận liên quan đến giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK. Thứ hai, phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố khoa tại các bệnh viện tỉnh Quảng Ninh, từ đó chỉ ra những thành công đạt được, hạn chế và nguyên nhân. Thứ ba, trên cơ sở phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp trong SCYK tại Quảng Ninh, tác giả đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh. 3. Luận văn đã đạt được những kết quả chính như sau: Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, Luận văn đã khái quát các vấn đề chung về sự cố y khoa và giải quyết tranh chấp sự cố y khoa. Tác giải đã phân tích rõ khái niệm, đặc điểm, nguyên nhân gây ra sự cố y khoa và trách nhiệm của các bên. Hiện nay có 3 phương pháp thường được sử dụng để giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện, đó là: Thương lượng, hòa giải, và tòa án. Trên cơ sở hệ thống lại các lý luận, Luận văn đã đi sâu vào phân tích thực trạng sự cố y khoa tại các bệnh viện tỉnh Quảng Ninh, cả về số lượng và mức độ nghiêm trọng của sự cố. Từ đó tác giả cũng đã phân tích cách thức giải quyết tranh chấp phát
xv sinh trong sự cố y khoa tại một số bệnh viện trên địa bàn. Thực tế cho thấy, hầu hết các tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa đều được giải quyết bằng phương pháp thương lượng, một số ít tranh chấp sử dụng phương pháp hòa giải và tòa án. Tác giả cũng đã đi sâu tìm hiểu những thành công, hạn chế, phân tích nguyên nhân của hạn chế trong việc giải quyết tranh chấp sự cố y khoa tại các bệnh viện ở tỉnh Quảng Ninh. Từ thực trạng nêu trên, tác giả đã đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở tỉnh Quảng Ninh. Đối với các bệnh viện, trước hết cần phải hạn chế tối đa việc phát sinh sự cố y khoa bằng cách nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện môi trường làm việc cho các NVYT, công khai thông tin về SCYK, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra giám sát chất lượng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh... Ngoài ra, để giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa có hiệu quả, các bệnh viện cần xây dựng quy trình xử lý tranh chấp, thực hiện chế độ bảo hiểm nghề nghiệp và nâng cao hiểu biết của các NVYT về quy định pháp luật. Về phía cơ quan quản lý nhà nước cần phải nghiên cứu sửa đổi một số quy định còn bất cập về sự cố y khoa trong hoạt động khám bệnh, chữa bệnh; cần làm rõ hơn nội dung các quy định về phương pháp giải quyết các tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa. Trong khuôn khổ của một luận văn thạc sỹ ngành Luật Kinh tế, giới hạn về thời gian và năng lực của tác giả nên luận văn mới chỉ tập trung vào ba nội dung chính, trong đó đi sâu vào phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp sự cố y khoa tại các bệnh viện ở tỉnh Quảng Ninh, để từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp. Vẫn còn một số vấn đề có sự bất cập về chính sách, quy định pháp luật Việt Nam liên quan trách nhiệm của bệnh viện, trách nhiệm của các đơn vị sản xuất và cung ứng thuốc, thiết bị y tế, vật tư y tế… trong việc xảy ra và giải quyết tranh chấp sự cố y khoa... cần được tiếp tục nghiên cứu sâu hơn trong các công trình nghiên cứu sau này.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấ p thiế t của đề tài Nguyên tắc hàng đầu của nghề y theo Lời thề Hippocrate là “Điều đầu tiên không gây tổn hại cho người bệnh - First Do No Harm to patient” vẫn còn nguyên tính thời sự suốt từ thế kỷ thứ tư trước Công nguyên đến ngày hôm nay. Đã có những sự kiện y tế gây tâm lý bất an cho cả người dân và toàn ngành y tế. Bằng chứng nghiên cứu đa quốc gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khẳng định: Cứ 10 bệnh nhân (BN) nhập viện thì có 01 BN gặp phải SCYK; 4/10 BN gặp SCYK trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và điều trị ngoại trú. Mỗi năm có khoảng 2,6 triệu người bệnh tử vong trên 134 triệu SCYK xảy ra tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh (sau đây gọi chung là Bệnh viện, viết tắt là BV) ở các nước thu nhập thấp và trung bình; SCYK trở thành 1 trong 10 nguyên nhân gây tử vong và tổn thương hàng đầu thế giới. So sánh với rủi ro từ tử vong do tai nạn máy bay thì tỉ lệ chỉ là 1÷10.000, vì vậy BN nhập viện phải chấp nhận rủi ro cao hơn 10.000 lần so với đi lại bằng đường hàng không; Có thể nói “Nằm viện nguy hiểm hơn nhiều so với đi máy bay” (WHO 2019, 10 facts on patient safety, tr 1-4). Bên cạnh đó, SCYK gây tốn kém hàng tỷ đô la Mỹ mỗi năm; chiếm tới 14,3% chi phí tại BV. Trên toàn cầu, tiêu tốn chi phí liên quan đến sự cố do lỗi thuốc ước tính là 42 tỷ đô-la Mỹ mỗi năm. Chưa tính đến tiền lương, năng suất lao động giảm hoặc chi phí cho chăm sóc sức khỏe do tai biến; Chi phí này chiếm gần 1% chi tiêu toàn cầu cho y tế (WHO, 10 facts on patient safety, Hà Nội 2019, tr 5, 7). Hiện nay, SCYK là một thực trạng đáng lo ngại trên thế giới; trong 3 năm liên tục từ 2016-2018 tại Hội nghị Thượng đỉnh cấp Bộ trưởng Y tế toàn cầu, an toàn người bệnh luôn là vấn đề ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Đại hội đồng y tế Thế giới tổ chức vào tháng 5/2017 tại Geneva, Vương Quốc Anh đã đệ trình sáng kiến và được thông qua chính thức lấy ngày 17/9 hàng năm là ngày “An toàn người bệnh Thế giới” bắt đầu từ năm 2019. Tại Việt nam, SCYK nổi cộm còn xảy ra khá phổ biến; được truyền thông đưa tin liên tục trong nhiều năm qua như các vụ: Hỏng một quả thận “lỡ tay” cắt
2 cả hai; ba cháu bé sơ sinh tử vong sau tiêm vắc xin viêm gan B; mổ chân trái nhầm sang chân phải; mổ tay phải nhầm sang tay trái; trao nhầm trẻ sơ sinh; quên 01 chiếc panh trong bụng 18 năm; sử dụng nhầm kaliclorid 10% đường uống sang tiêm tĩnh mạch gây tử vong 1 bệnh nhi; nhân viên y tế xâm hại tình dục bệnh nhi 13 tuổi; gãy đốt sống ngực nhưng bị khoan nhầm cẳng chân; hai người chết sau khi tiêm thuốc gây mê; một em bé chiếu đèn điều trị vàng da tử vong vì bị bỏng nặng; BN tử vong ngay trên bàn mổ do phẫu thuật viên cắt vào động mạch. Phía sau của những SCYK trên là chặng đường gian nan đòi bồi thường, đòi bù đắp của BN và gia đình họ. Nhìn lại một số vụ việc để thể thấy phần nào thực trạng về giải quyết tranh chấp phát sinh trong SCYK hiện nay ở nước ta: Toàn án quận Ninh Kiều đã tuyên án sơ thẩm buộc BV Đa khoa thành phố Cần Thơ bồi thường một lần 302,4 triệu đồng và chi hằng tháng 5,8 triệu đồng cho bà Tú. Sau đó, BV kháng cáo; vậy là hơn 6 năm sau khi bị cắt nhầm 2 quả thận, việc bồi thường vẫn chưa ngã ngũ. Trước đó, một BN 55 tuổi, mổ tại BV Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh và bị tai biến. Gia đình ông khởi kiện BV đòi bồi thường 33 tỉ đồng. Tuy nhiên, rất khó khăn trong việc tìm được bằng chứng và yêu cầu BV bồi thường. SCYK nghiêm trọng nhất, lần đầu tiên xảy ra trong lịch sử y tế Việt Nam - mười tám bệnh nhân chạy thận nhân tạo sốc phản vệ, trong đó chín người tử vong tại bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình. Cho đến hiện nay vẫn còn nhiều tranh cãi về trách nhiệm hình sự của các cá nhân có liên quan. Nhưng có một vấn đề khác trong vụ việc ít được quan tâm đến, đó là: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho 09 BN còn sống bị sốc phản vệ và gia đình của 09 BN đã tử vong thuộc về ai? Bồi thường bao nhiêu? Cơ chế nào? Phương pháp nào phù hợp để giải quyết những SCYK tương tự? Những câu hỏi trên đã thúc đẩ y tác giả lựa chọn chủ đề “Giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện ở Quảng Ninh - thực trạng và giải pháp” làm đề tài luâ ̣n văn tha ̣c sỹ của mình. Đây là mô ̣t đề tài phù hơ ̣p với chương trình đào ta ̣o tha ̣c sỹ luâ ̣t ho ̣c chuyên ngành Luâ ̣t kinh tế ta ̣i Trường Đa ̣i ho ̣c Ngoa ̣i thương.
3 ̀ h nghiên cứu ̀ h hin 2. Tin Hiện nay, tại Việt Nam mới có một số bài báo báo, tạp chí tìm hiểu về vấn đề giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện, tuy nhiên chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu một cách chuyên sâu, đầy đủ. Trên thế giới chủ đề này đã đươ ̣c nghiên cứu nhiề u, đã có những quốc gia ban hành cơ chế, luật định để giải quyết tranh chấp. ̀ h nghiên cứu trong nước ̀ h hin 2.1. Tin Ta ̣i Viê ̣t Nam, chưa có nghiên cứu chuyên sâu ở cấ p đô ̣ luâ ̣n văn thạc sĩ hay sách chuyên khảo về giải quyết tranh chấp phát sinh trong sự cố y khoa tại các bệnh viện, mà chỉ có mô ̣t số nghiên cứu về khía ca ̣nh nguyên nhân gốc rễ của sự cố y khoa. Có thể kể đế n như: Nguyễn Thị Mỹ Linh (2010), “Khảo sát sự cố y khoa không mong muốn của điều dưỡng Bệnh viện đa khoa khu vực Cai Lậy 2008 -2010”, Y Học TP.Hồ Chí Minh, Tập 14, Phụ bản số 4. Bài báo cáo đã phân tích lý do và những yếu tố rủi ro gây ra SCYK, chỉ ra các nguyên tắc dự phòng. Tuy nhiên, báo cáo này còn khá sơ sài và chưa phân tích đến nô ̣i dung về xử lý khi có phát sinh tranh chấp. Bộ Y tế (2014), “Tài liệu đào tạo An toàn người bệnh” - Tài liệu đào tạo an toàn người bệnh do Bộ Y tế ban hành dựa trên các khuyến cáo và hướng dẫn cập nhật của Tổ chức Y tế Thế giới và triển khai thực hiện Điều 7 của Thông tư số 19/2013/TT- BYT về triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn người bệnh và nhân viên y tế. Mục đích của Tài liệu đào tạo này nhằm cung cấp các kiến thức hiểu biết về tần suất các sai sót chuyên môn, sự cố y khoa, các nguyên nhân và các giải pháp để hạn chế các sai sót chuyên môn và sự cố y khoa tới mức thấp nhất có thể trong các cơ sở khám chữa bệnh. Bác sĩ. Trần Nguyễn Như Anh (2015), “Văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện Từ Dũ” - Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Trường đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài phác thảo bức tranh toàn cảnh về văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện, và lý giải các yếu tố tác động đến văn hóa an toàn người bệnh nhằm giúp nâng cao văn hóa an toàn người bệnh của nhân viên y tế.
4 Bùi Thị Trà (2016), “Phân tích kiến thức, thái độ, thực hành của cán bộ y tế về hoạt động báo cáo phản ứng có hại của thuốc tại một số bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh khu vực phía bắc” - Khóa luận tốt nghiệp Dược sĩ, Đại học Dược Hà Nội. Nghiên cứu đã mô tả thực trạng kiến thức, thái độ và thực hành của cán bộ y tế trong hoạt động báo cáo Tác dụng không mong muốn của thuốc (ADR) và phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động báo cáo phản ứng có hại của thuốc tại năm bệnh viện. ̀ h nghiên cứu ngoài nước ̀ h hin 2.2. Tin Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu, bài viết khoa học về các cơ chế giải quyế t tranh chấ p thay thế Tòa án khi có SCYK xảy ra. Có thể kể đế n các công trình tiêu biể u sau đây: Edward A. Dauer, LLB, MPH (2002), “Alternatives to litigation for health care conflicts and claims: alternative dispute resolution in medicine”, University of Denver College of Law, 1900 Olive Street, Denver, CO 80220, USA. Nghiên cứu đã đi sâu về các lựa chọn thay thế cho tranh tụng khi có xung đột trong y học tại Hoa Kỳ. Tập trung phân tích về phương pháp hòa giải khi có các tranh chấp liên quan đến cáo buộc về sự cố y khoa. Tác giả nhận định rằng các chỉ số về hiệu quả là rất tích cực và rủi ro đối với rò rỉ thông tin là rất thấp. Một mô hình khá tương đồng với Trọng tài kinh tế. Carol B. Liebman và Chris Stern Hyman (2004), “A Mediation Skills Model To Manage Disclosure Of Errors And Adverse Events To Patients”, Project HOPE: The People-to-People Health Foundation, Inc. 7500 Old Georgetown Road, Suite 600, Bethesda, Maryland 20814 – USA. Bài viết tập trung vào việc triển khai một mô hình hòa giải dựa trên Luật định của tiểu bang Pennsylvania về việc buộc các bệnh viện phải thông báo cho bệnh nhân bằng văn bản về một SCYK nghiêm trọng. Đồng thời dựa trên cơ sở sữ liệu đó để đào tạo cho các bác sĩ nhằm rút kinh nghiệm và tránh mắc phải. David H. Sohn , JD, MD và B. Sonny Bal , MD, JD, MBA (2011), “Medical Malpractice Reform: The Role of Alternative Dispute Resolution”, University of Toledo Medical Center, 3000 Arlington Avenue, Toledo, OH 43551 USA &
5 University of Missouri, Columbia, MO USA. Nghiên cứu kết luận: “Giải quyết tranh chấp thay thế có khả năng giúp cải tổ hệ thống tố tụng hiện tại, giảm chi phí và tăng sự hài lòng của cả hai bên (bệnh nhân và thầy thuốc)”. Solmaz Khodapanahandeh và Siti Naaishah Hambali (2014), “Efficiency of Using “Alternative Dispute Resolution” Method in Medical Negligence Claims”, Faculty of Law, Universiti Kebangsaan Malaysia. Nghiên cứu cho thấy tại Vương Quốc Anh từ năm 1995, Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) đã đưa ra Chương trình thí điểm Hòa giải Tiêu cực Y tế nhằm đáp ứng mối lo ngại về sự gia tăng số lượng các SCYK. Người ta cũng ước tính rằng hòa giải sẽ giảm 5% chi phí pháp lý, chi phí bồi thường. Dossierfamilial (2014), “Résoudre un litige avec l'hôpital”, trang tin điện tử của tạp trí Dossierfamilial. Bài viết cho biết tại Pháp, bắt buộc kể từ ngày 07/5/1999 khi có tranh chấp liên quan đến SCYK thì bệnh nhân sẽ được hỗ trợ hoặc hướng dẫn bởi một Ủy ban hòa giải và bồi thường khu vực. Ngày 04/3/2002, Luật Quyền của người bệnh (La loi sur les droits des malades) đóng vai trò trung tâm trong các yêu cầu bồi thường và thủ tục bồi thường được ban hành. Prachi Patel (2018), “Relevance of Alternative Dispute Resolution in Medical Malpractice”, www.academia.edu. Nghiên cứu giới thiệu một số SCYK với những phương pháp giải quyết tranh chấp khác nhau; phân tích từng phương pháp giải quyế t tranh chấ p thay thế và phương pháp tố tụng truyền thống; so sánh cơ sở pháp lý giữa Ireland, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ, đồng thời khuyến nghị cơ chế cho Ấn Độ. Như vậy, có thể thấy rằng những nghiên cứu tại Việt Nam mới chỉ dừng lại ở việc khái quát về nguyên nhân gây ra SCYK, các biện pháp dự phòng và phân tích chuyên sâu về một khía cạnh là lỗi hệ thống. Các nghiên cứu trên thế giới thì chủ yếu tập trung vào các phương pháp giải quyết tranh chấp thay thế khi đối mặt với một vụ kiện đòi bồi thường về sự cố y khoa. Mô ̣t số nghiên cứu đã đề câ ̣p chuyên sâu đế n phương pháp hòa giải, nhưng các đánh giá đưa ra là dưới góc đô ̣ pháp luật của Hoa Kỳ và châu Âu; nơi mà việc hòa giải đã