Luận văn Thạc sĩ Khoa học Kinh tế: Một số vấn đề về phát triển nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam

DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI

TRirÒMe BM HOC KHM HOC Xl HÒIYÀ NIUN YÀII

BÙI THI THIÈM

MOT SO VAN DE VE PHAT T R I ÉN N G U ÓN N H AN Ll/C

•

TRONO QUA TRÌNH GÒNG NGHIÉP HOA, HIÉN DAI HOA Ò VIÈT NAM

Chuyen ngành: Kinh téchinh tri xà hòi chù nghia

Ma só: 50201

LUAN VAN TRAC St KHOA HQC KINH TE

NGirÒI Hl/ÒNG DAN KHOA HOC: 1. PTS. Kboa hoc kinh té: Le Danb TÓn 2. PTS Kboa hoc kinb té: Pban Huy Duùng

HA NOI -1998

MUCLUC

•

Mò dàu: 1

Chucmg 1 : Nguón nhan luc-nhang vàn de 1^ luàn va kinh nghièm 5

1.1. Càc khài nièm co bàn 5

1.1.1. Khài niem nguón nhàn lue 5

1.1.2. Thuóe do dành già su phàt trièn nguón nhàn lue 11

1.2. Vai tiò nguón nbàn lire trong qua trình cóng ngluép hoà, 15

hién dai hoà ò Viét Nam

1.2.1. Quan diém, muc ti6u va nOi dung ca bàn cùa qua trình 1?

còng nghièp hoà, hién dai hoà

1.2.2. Vai trò nguón nhan lue trong qua trình cOng nghiep hoà, 19

hién dai hoà *

•

1.3. Kinh nghiem mot sónuóc trong phàt trìèn nguón nhàn lue 1.3.1. Ciào due va viée làm ò My 11 22

1.3.2. Vàh de giào due va su dung lao dòng ò Nhàt Bàn 25

1.3.3. Phàt trièn giào due ór mot sÓ nuóe khàc thuòc Chàu A 26

Chtfofng 2: Tlnh hình phàt trién nguÓn nhàn lue ò Viet Nam 34

2.1. Dòng thài cùa nguÓn nhàn lire 34

2.1.1. Su già tàng dàn só 34

2.1.2. Su già tàng lue lugng lao dòng 39

2.2. Tình hình giàó due va dào tao 42

2.2.1. Quy mò giào due 43

2.2.2. He thóng giào due 47

2.2.3. Ngàn sàch cho giào due dào tao 50

2.2.4. Chat lugng giào due 52

2.3. Thu nhàp va mùc song 55

2.4. Giài quyét vièc làm va sa dung nguón nhàn lire

2.4.1. Giài quyét viee làm

2.4.2. Sìr dung nguÓn nhàn lue theo ngành kinh té quóc dàn

2.4.3. Su dung nguón nhàn lue theo thành phàn kinh té

Chvang 3: Quan diém, phucmg hiróng va bién phàp chù yéu phàt

trién nguón nhàn lue trong qua trình cóng nghiép hoà,

hién dai hoà »

•

3.1. Quan diém chung ve phàt trién nguón nhàn lue trong qua 78

trình eóng nghiép hoà, hién dai hoà

3. L1. Bòi cành quóe té va khu vue 78

3.1.2. NhOng nhiém vu Jdnh té - xà hòi chù yéu cùa Viét Nam 80

trong thói gian tdi

3.1.3. Phàn tfch két qua du bào dàn sÓ va nhOng vàn de 81

kinh té - xà hòi

3.1.4. Quan diém phàt trién nguón nhàn lue 84

3.2. Phiiang huóng va bién phàp chù yéu phàt trién nguón 87

nhàn lue

*

3.2.1. Phàt trièn dàn só 87

3.2.2. Phàt trièn giào due va dào tao 88

3.2.3. Dinh duòng va y té 93

3.2.4. Phàt trién thi truòng lao dòng 94

3.2.5. Giài quyét viéc làm 95

3.2.6. £)ói mdi càc chinh sàch xà hòi 97

3.2.7. Tàng cuòng quàn \f nhà nuòc ve linh vuc phàt trièn nguÓn 98

nhàn lue

Két luàn Tài liéu tham khào 100 102

MÒDAU

1. Tfnh càp thiét càa de tài

Tìir nhGng nam 50 dén nhfing nàm 70 cùa thè ky này dà dién ra su thay

dói rat Idm trong ehién luge phàt trièn cùa càc quÓe già. Thè gidi dang

chuyèn ttr mot nén kinh té chù yéu dua vào nguón tài nguyen han hep cùa

hành tinh sang nén kinh té tri tue. NhGng nàm 50 tàng truómg kinh té chù

yéu dua vào còng nghiep hoà. Thiéu vón va nghèo nàn ve co so vàt chat là

khàu chù yéu ngàn càn tÓc dò tàng truòng kinh té. Càc nghién cùru trac

lugng gàn day cho thày chi mot phàn tuong dói nhò cùa su tàng truòng kinh

té là co thè giài thfeh duge bang dàu vào là nguÓn vÓn. Mot phàn rat quan

trong cùa san phàn thàng du gàn lién vói chat lugng cùa lao dòng góm trình

dò hoc vàn, tình trang surc khoé va chat lugng song cùa con nguói.

Ky nguyén kinh té mdi dà bàt dàu trong dò dàu tu cho nguón nhàn lue

duge eoi là quan trong hon càc loai dàu tu khàc. Ngày nay truòc su phàt

trièn manh me cùa khoa hoc va còng nghé, su giao luu tri tue va tu tuòng, su

ra dói cùa nhiéu còng ty xuyén quÓe già, su hình thành càc lién minh kinh té

trén càc khu vue cùa thè gidi dà tao ra toc dò tàng truòng kinh té cao chua

ttmg co. lình hình dò dàn dén su quÓe té hoà nén kinh té thè gidi, gay nén

nhGng dào lòn ve kinh tè xà hòi sàu sàe mang tfnh toàn càu va dang di dén

thiét làp mot tràt tu thè giòi mòi. Trong bòi cành dò, khu vue Chàu A Thài

ffinh Ducmg dang nói lén nhu là mot khu vue phàt trièn kinh té nàng dòng

nhàt ma trong càc nhàn tó thùc d^y tàng truòng nhanh co vai trò cùa nguÓn

nhàn lue. Su dung nguÓn nhàn lue eó hiéu qua là mot trong nhihig bi quyét

dua nhOng nuòc này dat su thàn ky ve phàt trièn kinh té.

£)Ói vói Viét Nam, mot nuòc dang trong qua trình chuyèn sang nén

kinh té thi truòng, phàt trién nguón nhàn lue vtìra là muc tiéu, vGa là dòng lue

cùa qua trình cóng nghiep hoà - hién dai hoà dàt nuóe. Màc dù còng nghiép

hoà dà duge trién khai ò nuóe ta ttr nhGng nam dàu cùa thàp ky 60 nhung

trình do cOng nghd con lac hàu, co cin kinh tè con nhiéu bàt hgp 1^, ty trong

cOng nghiép tiong GDP con thàp, chua khai thàc eó hiéu qua càc nguón tài

nguyén trong nuóe, m& càn bang ve sinh thài va tình trang ò nhiém mòi

truòng ngày càng tram trong, ... Co nhiéu nguyén nhàn dàn dén thue trang

trén, trong dò nguyén nhàn quan trong là chua nhàn thóe day dù vai trò cùa

nguón nhàn lue dÓi vói su nghiép còng nghiép hoà, hién dai hoà, viéc phàt

trièn nguón nhàn lue chua duge dat dung vào vi tri cùa nò trong ehién luge

phàt trién kinh tè xà hòi cùa dàt nuóe. Cùng vói viéc hoach dinh ehién luge

kinh tè - xà hòi, càn xày dung ehién luge phàt huy nhàn tÓ con nguói. Càn

thue su eoi con nguòi là nguón vón qu^ nhàt, là tài nguyén lón nhàt, là yéu

tó quan trong nhàt dàm bào thue hién ed hiéu qua ehién luge phàt trièn kinh

té - xà hòi nói chung va ehién luge còng nghiép hoà nói riéng va do vày,

nghién citu nhGng vàn de lién quan tdi viéc phàt trièn nguón nhàn lue là hét

sGc càn thiét, eó f nghia ìf luàn va thue tién.

Xuàt phàt tG dòi hòi càp bàch dò, chung tòi chgn de tài "Mot sé vàh

de ve phàt trién ngaón nbàn lac trong qua trìnb cóng nghiép boa, bién

dai boa ò Viét Nam "ìkm de tài cho luàn vàn cao hoc.

2. llnh hình nghién curu ve de tài

Trong nhGng nàm gàn day, vàh de phàt trièn nguÓn nhàn lue dà thu

hùt khòng it su quan tàm cùa càc nhà quàn 1;^, càc nhà khoa hoc, dàc biét là

càc nhà nghién cGu, càc vién, càc truòng dai hoc, ... Dà co rat nhiéu de tài,

nhiéu còng trình khoa hoc duge còng bó trén càc sàch bào, tap chi, nghién

curu ve phuong huóng, giài phàp phàt trién nguón nhàn lue va su dung nguón

nhàn lue ed hiéu qua phù hgp vói ehién luge phàt trién kinh té xà hòi:

- Nguyén Quang Hién: Thi truòng lao dòng - Thue trang va giài phàp.

NXB Thóng ké. Ha Nói 1995

- Tran Dinh Hoan, Le Manh Khoa: Sìr dung nguón lao dòng va giài

quyét viéc làm ò Viét Nam. NXB Su thàt 1992

- Tran Cao Sem: Dàn sÓ - con nguòi - mOi truòng. Mòi quan he phGc

hgp va nhiéu bién só. NXB Khoa hoc xà hòi 1997.

- Dàng Thu: Mot sÓ vàh de ve dàn sÓ Viét Nam. NXB Khoa hoc xà hòi

1996.

- Tran Vàn Tùng: Phàt trién nguón nhàn lue - Kinh nghiém thè gidi va

thue tién nuóe ta. NXB Chinh tri Quóe già. Ha Nói 1996, .v.v...

Ngoài ra eó càc bài dàng trén càc bào, càc tap chi. Tuy nhién, nhOng

két qua dat duge trong nghién cGu ve nguón nhàn lue mdi chi de càp tdi

tùng vàn de riéng biét cùa nguòn nhàn lue va mdi chi tùng buóc giài quyét

va thào gò nhGng khó khan truòc màt cùa vàh de co bàn này. Vi vày, vièc

nghién cùru mot càch co bàn, he thÓng cà ve 1^^ luàn va thue dén cùa vàn de

phàt trièn nguón nhàn lue là rat càn thiét.

3. Muc dfch nghién etìru cùa de tài

Luàn vàn eó muc dfch:

- Làm sàng tè mot sÓ vàn de If luàn, phuong phàp luàn ve phàt trién

nguón nhàn lue trong qua trình phàt trièn kinh té xà hòi à nuòc ta.

- Góp phàn xàc dinh co so khoa hoc cho viec hoach dinh phuong

huóng, giài phàp va hoàn chinh he thóng chinh sàch phàt trièn nguón nhàn

lue phù hgp vói yéu càu phàt trièn kinh té xà hòi cùa dàt nuóe theo huóng

còng nghiép hoà, hién dai hoà.

4. Dói tugng va pham vi nghién cihi

Luàn vàn tàp trung nghién curu nhung vàh de ly luàn cor bàn ve phàt

trién nguón nhàn lue trong qua trình phàt trién kinh té xà hòi ò Viet Nam.

De co dGòc nhCng luàn co klioa hoc cho viéc de xuàt phuòng huóng va bièn

phàp chù yéu phàt trién nguón nhàn lue nhàm nàng cao vai trò nguón nhàn

lue, luàn vàn co luu f phàn tfch thue tién phàt trièn nguón nhàn lue ò Viét

. p 1 mj «di mói va kinh nghiém phàt trién nguón nhàn lue cùa

mot 80 noóc trén thè giói.

5. Phuong phàp nghién c^

De thue hién nói dung nghién cGu cùa luàn vàn, chGng tòi da su dung

tdng bop nhGng quan diém phuong phàp luàn cùa chù ngtua duy vàt bién

chGng va chù nghia duy vàt lieh su. Ngoài ra con chù f dén càc phucfng phàp

so sành, tóng hgp, phàn tfch, phuong phàp nghién cGu he thÓng, phuong

phàp thóng ké kinh tè, phuong phàp diéu tra, khào sàt thue tè, coi trong tÓng

két thue tién de tìm ra nhGng giài phàp hGu hiéu de phàt trién nguón nhàn

lue.

6. Dóng góp eùa luàn vàn

- He thóng hoà ve màt 1^ luàn ve phàt trién nguón nhàn lue va vai trò

eùa nguón nhàn lue trong qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe.

- Néu duge nhGng net co bàn ve thue trang nguón nhàn lue ò nuóe ta

hién nay, làm rò co so khoa hoc cùa viéc de xuàt càc phuong huóng, giài

phàp co bàn ve phàt trièn nguón nhàn lue phù hgp vdi diéu kièn dói mdi à

Viét Nam.

- Góp phàn xàc làp càch nhìn nhàn, dành già ve phàt trièn nguón nhàn

lue ò nuóe ta trong giai doan hién nay.

- Luàn vàn eó thè dùng làm tài liéu tham khào, làm co so cho viéc xày

dung ehfnh sàch phàt trién kinh tè xà hòi ve su dung nguón nhàn lue cGng

nhu cho còng tàc giàng day va nghién cùru khoa hoc.

7. Kèt c^u cùa luàn vàn

Ngoài phàn mò dàu, kèt luàn va danh muc tài liéu tham khào, luàn vàn

góm 3 chuong:

Cbaang 1: Nguón nhàn lac - nhOng vàh de If luàn va kinh nghiém Cbac/Dg 2: Tình hình phàt trién nguón nbàn lue ò Viét Nam Cbaang 3: Quan diém, phaang huóng va bién phàp chù yéu phàt trìén

nguón nbàn lire trong qua trình eóng nghiép hoà, hién dai hoà.

4 Chuong 1

NGUÓN NHAN Ll/C- NHCNG VAN DÉ Lt LUAN VA KINH NGHIÈM

LL CÀC KHÀI NIÈM CO BÀN

1.1.1. Khài niém ngnón nhàn lue

* Sue lao dòng va tbànb té cùa nò

Lao dòng cùa con nguói là yéu tó chù thè quyét dinh su phàt trièn

kinh tè - xà hòi trén nhGng bàc thang tién hoà san xuàt xà hòi là san phàm

cùa nhGng tuong tàc giGa con nguòi vdi tu nhién va nguge lai, klìòi phàt tu

con nguòi de cài bién tu nhién, chinh phue tu nhién nhàm tu bào tón va phàt

trién. Nhàn tÓ con nguòi, dàc biét là nhàn tÓ sue lao dòng co dàc trung thè

hién khà nàng phàt trièn khòng ngùng cùa lue lugng san xuàt xà hòi, co tàc

dung quan trong dói vdi su phàt trién cùa xà hòi loài nguòi.

Sue lao dòng, tue nàng lue cùa nguòi lao dòng, bao gÓm "toàn bò

nhGng nàng lue thè chat va tinh thàn tón tai trong mot co thè, trong mot con

nguòi dang song va duge nguòi dò dem ra vàn dung mòi khi san xuàt ra mot

già tri su dung nào dò" [ 11, 218 ]

* Thè chat

Thè lue cùa con nguòi duge xàc dinh bòi két càu co thè sinh hoc cùa

con nguòi (chiéu cao, càn nàng, su càn dÓi cùa co thè, su nhay càm, sGc

chiù dung,...) boat dòng theo nhGng chGc nàng tu nhien do càc quy luàt sinh

hoc diéu khién va diéu tiét. Cùng vói su phàt trìèn nén kinh té, nén vàn minh

xà hòi, co thè sinh hoc cùa con nguòi cùng ngày càng phàt trièn va hoàn

thién theo quy luàt tién hoà. Co thè khoé manh, thfeh nghi vói mòi truòng

song thi nàng lugng do nò sinh ra sé dàm bào dàp umg yéu càu mot hoat

dòng cu thè nào dò. Nhàn tÓ này chiù ành huòng cùa mGc song vàt chat va

su chàm sóc sue khoè, nhàt là trong giai doan phàt trièn ban dàu. Phuong

thiìc cOng nghé cùa san xuàt vàt chat nhu hai lugm, san bàn, san xuàt vói

nhGng còng cu thO so dòi hòi su hao phf chù yéu là nàng lugng sinh hoc cùa

nguòi lao dòng.

Vai trò quyét dinh cùa nhàn tÓ thè lue kéo dai tu thuò so khai cùa Uch

sG loài ngoài (tGc là khoàng 8000 nàm truòc còng nguyén) cho tdi khi làn

song thù hai - nén vàn minh còng nghiép tran tdi. Tuy nhién dÓi vdi nhGng

nuóe kém phàt trién chua su dung hét nàng lugng cùa làn song thG hai thi

vói dàn só dòng, sGc lao dòng du thùa, vàn ed thè su dung va nén tàn dung

uu thè cùa nhàn tÓ thè lue, màc dù nò khòng con eó f nghia quyét dinh. Thè

lue eó f nghia quan trong quyét dinh nàng lue hoat dòng cùa con nguòi.

Phài co thè lue con nguói mói eó thè phàt trién tri tue va càc quan he cùa

minh trong xà hòi.

*. Tinh thàn

Tri lue duge xàc dinh bòi càc tri thùc chung ve khoa hoc (khoa hoc tu

nhién, khoa hoc ky thuàt, khoa hoc xà hòi), trình dò kièn thGc chuyèn mòn,

ky nàng, kinh nghiém làm viéc va khà nàng tu duy xét doàn cùa mòi con

nguói. Theo ngMa don gian, thóng tin là co so cùa su hiéu biét ve mot sÓ dÓi

tugng nhàt dinh. Vi vày dói vói mòi con nguòi, tri lue ve thue chat là mot he

thóng thóng tin dà duge xù \f va luu giQ lai trong bò nhó cùa mói cà nhàn

con nguói va duge thue hién qua nhiéu kénh khàc nhau. Nhò tri tue, khà

nàng dành già va xù \f thóng tin cùa minh, con nguòi dà che ngu va Igi dung

duge sue manh ciia thién nhién de bào tón va phàt trién xà hòi cùa ntình mot

càch eó hiéu qua. Màc dù sue manh thè lue, tinh ben bi, khéo léo co f nghia

to lón dói vdi con nguòi, song nhGng phim chat này dàn duge dua xuóng

hàng thG hai. C:àe khà nàng tri tue, tinh linh hoat, nhanh nhen tao nén truòc

day bay giò do nghé thuàt so hGu thóng tin dàm bào.

Nhu vày, f nghia cùa tri thùc trong cuòc song con nguòi khòng nhùng

khòng giàm di nhu eó thè tuòng sau khi con nguòi duge khàng dinh dùt

khoàt là chù nhàn cùa hành tinh, ma trai lai, càng ngày càng tàng lèn vi vi tri

cùa con nguòi tiong xà hOi phàn nhiéu duge xàc dinh bòi khà nàng xù ìf

thOng tin cùa ndnh. Thóng tin nuOi duòng tri thGc dà giàm nhe còng viéc

cùa con ngiród. Tri thGc cho phép con nguòi tao ra va su dung càc còng cu

lao dOng tur don giàn nhàt dén phGc tap nhàt, hién dat nhàt.

T& cà nhGng ^ ma con nguòi eó duge hién nay déu là nhò ò khà nàng

biét tièp nhàn, xù ìf thóng tin eùa minh. Toàn bò lieh su hình thành va phàt

trién cùa con nguòi déu gàn lién vói viéc hoàn thién khà nàng này cùng vói

su già tàng khói lugng thóng tin ma xà hòi thu thàp duge.

Tri lue cùa con nguòi duge phàt trién thOng qua lao dòng san xuàt,

giào due va dào tao.

Khi nói tdi tinh thàn khòng thè bò qua càc yéu tÓ tình càm, tap quàn,

truyén thóng, quan niém, càc hình thài tu tuòng, dao due, tón giào, nghé

thuàt,... Thành tó này là mot bò phàn cùa "san phàm tinh thàn chung cùa su

phàt trièn xà hòi" cùng tÓn tai va phàt trièn vói qua trình cùa lieh su xà hòi

loài nguòi, eùa lieh su phàt trién tìrng quÓc già, dàn toc, ... F. Angghen dà

nhiéu làn nhàn manh già tri ciia yéu tÓ tinh thàn trong dò eó già tri khoa hoc

trong su phàt trièn lue lugng san xuàt. Òng cho ràng con nguòi tham già vào

san xuàt vói nhGng tfnh ch^ vàt chat va tinh thàn, ràng ngoài càc thành phàn

sàng tao va tàt nhién, yéu tÓ tinh thàn sé thuòc loai càc yéu tÓ eùa san xuàt

va nàm trong chi phf san xuàt Theo dà phàt trién cùa san xuàt xà hòi, cùa

khoa hoc ky thuàt, khòng ehi càc phuong tién ky thuàt tu dò dà phàt trièn

qua tùng nàc thang dén mày móc phGc tap tinh vi ma ehfnh bàn thàn con

nguòi cung phàt trièn tG trình dò thàp dén cao ve cà yéu tÓ vàt chat làn tinh

thàn.

Yéu tó tinh thàn là két qua cùa mot qua trình tfch luy làu dai cùa xà

hòi. Mot nén vàn hoà vói bàn sàe riéng cùa minh luòn là diéu kien song con

cùa mot dàn toc. Nò luòn là sGc manh phàt huy tièm nàng vò tàn cùa mot

dàn toc ve tri tue, tài nàng, tình càm va f chi,... dò ehfnh là sGc manh nói tai

cùa mot dàn toc. Kinh nghiém thành còng trong phàt trièn kinh té cùa Nhàt

Bàn va càc nuóe NICs chàu A là t i^ thu ky thuàt phuong Tày trén co so

khai thàc va phàt huy nhGng già tri tòt dep cuà nén vàn hoà dàn toc de dói

mói va phàt trièn. TG hàng tram nàm nay, Nhàt Bàn vàn theo phuong chàm

"ky thnat phuong Tày + dao ìf Nhàt Bàn". Còng nghé dù cao dén dàu cQng

mói chi là "phàn cóng", ehfnh vàn hoà con nguòi mói dóng vai trò "phàn

mém" trong viéc vàn dung còng nghé vào diéu kién kinh té cu thè cùa dàt

nuóe de dat duge kèt qua tói uu. SGc manh cùa càc nuóe NICs duge 1^ giài

bòi su kèt hgp giGa "phàn cùng" va "phàn mém" ày.

Su phàt trién kinh tè cùa mot quÓc già luòn gàn lién vdi su phàt trièn

xà hòi. Phàt trién nhGng già tri tinh thàn mdi là nén tàng eùa mot quóe già

manh.

Kièn thGc cùa xà hòi, san p h^ tinh thàn chung ciia su phàt trièn xà

hòi eó khà nàng phàt trièn khòng ngùng va vói cuòng dò ngày càng cao,

nhàt là trong giai doan ma càch mang khoa hoc ky thuàt phàt trièn nhu vQ

bào, trong su bùng nó cùa nhGng phàt minh, sàng che, thòng tin,...

Nhu vày nhàn tÓ sGc lao dòng bao góm cà dàc trung ve vàt chat (thè

lue) va nhOng dac trung ve tinh thàn (tri lue va yéu tó xà hòi). Chtìng luòn

tón tai, tuong tàc va cùng phàt trièn trong dò yéu tÓ tinh thàn dàc biét là tri

lue eó vai trò quyét dinh hàng dàu.

* Nguón nbàn lac

Nguón nhàn lue theo nghia róng duge hiéu nhu nguón lue con nguòi

(Human Resources) cùa mot quÓc già, mot vùng lành thó (vùng, tinh,...) là

mot bò phàn cùa càc nguón lue eó khà nàng huy dòng, quàn ìf de tham già

vào qua trình phàt trièn kinh tè - xà hòi nhu nguÓn lue vàt chat (Physical

Resources), nguÓn lue tài ehfnh (Financial Resources) khài niém lue lugng

lao dòng (Labuor force) theo ILO là dàn sÓ hoat dòng kinh té - xà hòi bao

góm cà lue lugng quàn dòi va tu nhàn nhung khòng bao góm nhGng nguòi

làm nói trg va nhGng viéc khòng duge tra còng khàc. Lue lugng lao dòng

dmc xàc dinh thòng qua tóng só dàn, ty le dàn sÓ theo nhóm tuoi, gidi U'nh

va nhfing yèn ì6 xà hOi nhu càc loai tdnh giào due dào tao, su tu nguyén làm

viéc ngoài xà hOi cùa nguòi lao dòng, dàc biét là phu nG.

Nguón nhàn lue (theo ngMa hep va co thè lugng hoà duge) là mot bò

phàn eùa dàn sÓ, bao góm nhGng nguòi trong dò tuoi quy dinh eó khà nàng

lao dOng.

Nguón nhàn lue nói chung khòng phài san sinh ra de dàp lìng yéu càu

kinh tè ma chù yéu do càc yéu tÓ xà hòi va sinh hoc quyét dinh. Tuy nhién

su phàt trièn nguón nhàn lue eó tàc dòng manh me dén phàt trièn kinh té xà

hòi va nguge lai. Vàh de dat ra là làm sao sG dung eó hiéu qua nguón nhàn

lue de tàng truòng, phàt trièn nén kinh té. Nguge lai càn phàt trièn kinh té

nhu thè nào de eó khà nàng su dung eó hiéu qua nguón nhàn lue, dóng thòi

dem lai nhGng thay dÓi tién bò ve chat lugng cung nhu ca càu nguón nhàn

lue.

SÓ lugng nguón nhàn lue óuac xàc dinh dua trén quy mò dàn só, co

càu tuoi, giói tfnh va su phàn bó theo khu vue va vùng lành thó cùa dàn sÓ.

Ò nuóe ta, sÓ lugng nguÓn nhàn lue duge xàc dinh bao góm tÓng sÓ nguòi

trong dò tuoi lao dòng (nam : 15 dén 60; nG 15 dén 55) vi nguòi lao dòng

phài ft nhàt dù 15 tuoi (diéu 6) va "duge huòng che dò huu tri hàng nàm khi

eó dù diéu kién ve tuoi dòi (nam dù 60 tuoi, nG dù 55 tuoi) va thòi gian dóng

bào hièm xà hòi (20 nàm trò lén) [3,71 ]. Day là lue lugng lao dòng tiém

tàng cùa nén kinh té - xà hòi.

Su già tàng tÓng dàn sÓ là co so de hình thành va già tàng nguón nhàn

lue, co nghia là su già tàng dàn sÓ sau 15 nàm sé kéo theo su già tàng nguÓn

nhàn lue. Nhung nhip dò tàng dàn sÓ chàm lai cung khòng giàm ngay làp

tue nhip dò tàng nguón nhàn lue.

c:hàt lugng nguón nhàn lue thè hién trang thài nhàt dinh cùa nguÓn

nhàn lue vói tu càch vite là mot khàeh thè vàt chat dàc biét, vGa là chù thè

cùa mgi hoat dòng kinh té va càc quan he xà hOi. Chat lugng nguón nhàn lue

là tóng thè nhGng net dàc trung, phàn ành bàn chat, tinh dàc thù lién quan

Q

trac tié^ tói hoat dòng san xuàt va phàt trièn con nguói. Do vày, chat lugng

nguón nhàn lue là khài niém tóng hgp, bao góm nhGng net dàc trung ve

trang thài thè lue, tri lue, ky nàng, phong càch dao dGc, lói song va tinh thàn

eùa nguón nhàn lue. Trong dò trình dò hoc vàh là quan trong nhàt vi nó

khòng chi là co so de dào tao ky nàng nghé nghiép ma con là yéu tÓ hình

thành nhàn càch va lói song eùa mòi con nguòi. Chàl lugng nguÓn nhàn lue

lién quan truc tièp dèn nhiéu linh vue nhu dàm bào dinh duòng va chàm sóc

sGc khoè, giào due va dào tao, lao dòng va viéc làm gàn vói tién bò ky thuàt,

tra còng lao dòng va càc mói quan he xà hòi khàc. Chat lugng nguón nhàn

lue cao eó tàc dòng làm tàng nàng suàt lao dòng. Trong thòi dai cùa tién bò

khoa hoc ky thuàt, mot nuóe càn va eó thè dua chat lugng nguón nhàn lue

vuoft truòc trình dò phàt trièn cùa ca so vàt chat trong nuòc de san sàng dòn

nhàn tién bò ky thuàt - còng nghé va hoà nhàp vdi nhip dò phàt trièn cùa

nhàn loai. Kinh nghiém phàt trién cùa Nhàt Bàn va càc nuóe NICs chàu A

cho thày, do coi trong va thue hién thành còng càc bién phàp phàt trién

nguón nhàn lue nhàm nàng cao chat lugng nguÓn nhàn lue nén dà dat thành

còng trong tang truòng va phàt trién kinh tè.

Phàt trièn nguón nhàn lue là su bién dÓi sÓ lugng va chat lugng nguón

nhàn lue ve càc màt co cà^u, thè lue, ky nàng, kién thùc va tinh thàn càn thiét

cho cóng viéc, nhò vày ma phàt trièn duge nàng lue cùa ho, ón dinh duge

còng àn viéc làm, nàng cao dia vi kinh tè va xà hòi cùa ho va cuòi cùng là

dóng góp cho su phàt trièn cùa xà hòi.

Phàt trién nguón nhàn lue ò tàm vi mò là càc hoat dòng nhàm tao ra

nguón nhàn lue eó sÓ lugng va chat lugng dàp Gng nhu càu phàt trién kinh té

xà hòi trong tùng giai doan. Theo quan diém mò róng hon, phàt trièn nguón

nhàn lue con bao hàm cà vàn de bào dàm viéc làm cho nguòi lao dòng, su

dung eó hiéu qua nguón nhàn lue.

in

1.1.2. ThuiAc do dành già su phàt trién nguón nhàn lue

Lua chon chi tiéu dành già su phàt trién nguón nhàn lue là mot vàh de

duge co quan phàt trién lién hiép quóc rat quan tàm, néu dua vào thu nhàp

Unh quàn dàu nguòi thi chua phàn ành mGe dò thoà man nhu càu toàn dién

cùa con nguòi vi khòng phài bài cG nuóe nào eó thu nhàp cao déu eó màt

bang dàn tri cao. Nguge lai, khòng ft nuóe màc dù eó thu nhàp Unh quàn

dàu nguòi thàp, dòi song vàt chat khó khan nhung phàt trién dàn tri lai ò

trình dò tuong dÓi khà. Màt khàc, nhu càu phi vàt chat cùa con nguòi ngày

càng tàng va da dang cOng chua duge phàn ành rò trong chi tiéu thu nhàp

bình quàn dàu nguòi. Oifnh vi vày, co quan phàt trièn nguÓn nhàn lue cùa

Lién hiép quóe dua ra khài niém "chi sÓ phàt trién nguón nhàn lue" (Human

Development Index - HDI).

HDI là mot chi tiéu tÓng hgp phàn ành toàn dién su phàt trién cùa

nguón nhàn lue thòng qua viéc dành già nhGng yéu tó càu thành nguón nhàn

lue cùa mói quÓc già va so sành duge trén màt bang thÓng nhàt toàn thè

giói.

HDI bao góm su két hgp va lugng hoà 3 yéu tÓ co bàn lién quan dén

su phàt trièn nguón nhàn lue, dò là:

- Tuoi thg

- Tri thGc (bao gÓm t^ le biét chG va só nàm di hoc trung tónh cùa dàn

cu).

- Thu nhàp (thòng qua chi tiéu GDP thue té bình quàn dàu nguòi dà

duge diéu chinh theo phuong phàp PPP (Parchasing Power Pariting) -

phuong phàp ngang bang sGc mua).

* Càch tfnh chi sÓ HDI = ì-l^^LEZ^

3 Trong dò: lA, lE, IW là càc he só dành già mGc dò tuoi thg, kién thùc

va thu nhàp tinh theo dàu nguòi cùa mot quóe già.

n

He SÓ mGc dò ve tuoi tho: •

•

L\ =

• A max-Ai Ata2x-Anàn

Trong dò: An^,: Tuoi tho trung Wnh cao nhàt cùa thè gidi

Anjùi- Tuoi thg trung Wnh thàp nhàt cùa thè gidi

\: Tuoi thg trung tành cùa nuóe i

He SÓ mGc dò ve kién thGc:

E max- Ei

TT- IE=

£max-£inin

Trong dò: E^^. Chi só kién thGc cao nhàt cùa thè gidi

E j ^: Chi SÓ kién thGc thàp nhàt thè gidi

Ej: Chi SÓ kién thGc trung bình cùa nuòc i

Chi SÓ kièn thGc duge tfnh bang còng thGc:

E, = 2aj, + a,2

Trong dò:

Ty le biét chG eùa nuòci

'•

a ,, =

Ty le biét chG cao nhàt thè gidi SÓ nàm di hoc trung bình cùa nuóe i

SÓ nàm di hge trung bình cao nhàt thè gidi

He SÓ mGc dò ve thu nhàp :

_,,- W^max-W/ IW =

W max-W min

Trong dò :

^joax ' ^^^ ^^^ ^**^P ^ ^^ ^^ ^ ^h quàn cao nhIÈL cùa thè gidi

Wnan : mGc thu nhàp thue tè Wnh quàn thàp nhàt cùa thè giói

: mGc thu nhàp thue té bình quàn cùa nuóe i

Nhu vày, chi sÓ HDI chi co thè lón nhàt bang 1 va lón hon 0.

19 ^

U)

N^ H^

N i^ •

Ui -p^

N i* 00

•^ U)

^

o\

Q

s

Q

p

s u

^ à i

•^

<*

< 5r' •J5 Z

a d i v o

n a d a

y s y

L a n

n t f ó c

05

p h à t t r i é 9

e n u ó e p h à t t r i é 9

T é n n u i ó rj

§

1 ^

Co

e n i r ó c p h à t t r i é 9 t r u n g b ì n sr

•

>j

-0

-J 00

C\ ex -^

00 4i^

C\

fiy '^ € & •o

-^ UJ <« vo

o\ a

I

? ^« S^ -cS ^ o !> 05

VO

-J

^ 1

-^

00 00 0\

M 0\ \o

o

VO VO o

e^ ^

1—4

1«

s j. •O vi

o ^

--0

4:=- 0 L/ì

U) ^ VO

^_ o 00

-1^ ^0 VO

ta go, 1^3 ^

^^ 1—^ ^ a\

to >« to

I

Si

(

U S D

.13 g i r a i t h e o

)

^ b P b ì n h q u

^

L/ì

• bs)

• S)

VO • UJ

8 ^ ^ 1

to ( -^ 00 O

• bO LA o

VO LU IO o

p

o

s ^^

P ty»

•^

Ui H -»

^ ^

•^

H-» ^

"-^ VO 00

O VO «o VO

•'vO Ud ^^

p 'I— vO •^

<> UJ to

Vf du : Tfnh chi sÓ HDI cho Viét Nam nàm 1991 :

Theo quy uóc eùa Lién hgp quÓc nàm 1991 :

+ Tuoi tho trung tónh cao nhàt cùa thè giói là 78,6 va thàp nhàt là 42

+ He só ve tiình dò hge vàh cao nhàt là 3 (vói ty le biét chG cao nhàt

là 99% va só nàm di hoc trung bình cao nhàt là 12,3 nàm); he sÓ thàp nhàt là

0 (vói ty le biét chG va sÓ nàm di hoc trung bình déu bang 0).

+ MGc thu nhap duge tfnh bang GDP theo dàu nguòi (dà diéu chinh

theo sGc mua tuong duong) cao nhàt là 5.075 USD va thàp nhàt là 367 USD.

Tfnh chi só HDI cùa Viét Nam vói càc chi sÓ trung bình nhu sau :

Tuoi thg trung hdnh cùa Viét Nam : A, = 62,7

Chi só hge vàh trung bình : Ej = 2aji + a^j = 2,09 vói ty le biét chO là

85,14% (a^, = 0,86), só nàm di hge trung bình là 4,6 nàm (aj2 = 0,37)..

MGc thu nhàp trung bình tfnh bang GDP theo dàu nguòi (dà diéu

chinh theo sGc mua tuong duong) Wj = 1100 USD.

Do vày :

He só mGc dò ve tuoi tho cùa Viét Nam :

•

78,6-62,7 ^Q^ ' 78,6-42

He só mGc dò ve kièn thGc cùa Viét Nam :

•

/ £ . 3 -^ = 0,303 3 -0

He só mGc dò ve thu nhàp eùa Viét Nam :

^ ^ 5 0 7 5 - 1 1 0 0^

5075-367

Cuòi cùng ta eó duge chi sÓ phàt trién con nguòi cùa Viét Nam là :

Vói chi só HDI dà óuac tfnh ò trén, Viét Nam dGng thG 115 trong sÓ

173 nuóe trén thè giói, màc dù chi tiéu GDP theo dàu nguòi cùa Viet Nam

xèp thG 156 trong sÓ nuòc nói trén.

L2. VAI TRÒ NGUÓN NHÀN L^TC TRONG QUA TRÌNH CÓNG NGHIÉP HOÀ,

•

mÉN DAI HOÀ Ò VIÉT NAM

1.2.1. Quan diém, muc tiéu va nói dung co bàn cùa qua tiinh còng

nghiép hoà, hién dai hoà

B& cG mot nuóe chàm phàt trién nào muón dat trình dò mot nuóe phàt

trién déu phài trai qua nàc thang eó tinh Uch su, dò là qua trinh còng nghiép

hoà. Trén thè giói eó nhiéu nuóe dà tién hành còng nghiep hoà va hién nay

con nhiéu nuóe dang tién hành còng nghiép hoà. Trong nhGng giai doan

khàc nhau ciia lieh su phàt trièn xa hòi loai nguòi, còng nghiép hoà ò nhGng

nuóe khàc nhau eó su khàc nhau ve quy mò, dò dai thòi gian thue hién va

cùng eó tàc dòng khàc nhau tdi su phàt trièn kinh té xà hòi.

Dà tG làu Dàng ta xàc dinh còng nghiép hoà là nhiém vu trung tàm

trong suót thòi ky qua dò lén chù nghia xà hòi. Diéu dò eó nghia là còng

nghiép hoà dàt nuóe quyét dinh dò dai thòi k^^ qua dò lén mot xà hòi phón

vinh, bình dàng va vàn minh ò nuóe ta.

Hon 30 nàm qua, su nghiép còng nghiép hoà dàt nuóe màc dù dat

duge nhGng tién bó dàng ké, nhung Viét Nam vàn con là nuóe nghèo va lac

hàu. Trong khi dò càc nuóe NICs va ASEAN lai dat duge su phàt trièn "thàn

ky", "nàng dòng" trong su nghiép còng nghiép hoà dàt nuóe. Diéu dò dòi

hòi phài eó phuong phàp tièp càn mdi ve còng nghiép hoà. Chung ta dang

buóc vào mot thòi ky mói cùa su phàt trièn, thòi ky diy tdi mot buóc còng

nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe, tùng buóc hòi nhàp vào còng dÓng quÓc

tè

Còng nghiép hoà, hién dai hoà là nhàm tao thèm còng àn viéc làm,

day nhanh toc dò tàng truòng kinh té, cài thien hon nCa dói song vat chat,

tinh thàn cùa nhàn dàn. (jiGa phàt trièn nguón nhàn lue va còng nghiép hoà,

hien dai hoà eó mói quan he bién chGng vói nhau. Còng nghiep hoà, hién dai

hoà bao giò cung kéo theo va dàt ra nhGng yéu càu mdi dÓi vói nguón nhàn

lue. Con nguón nhàn lue luòn luòn là nguón lue to lón cùa su phàt trién kinh

l *>

tè xà hOi, là yéu tÓ vàt chàì quan tiong nhàt, quyét dinh nhàt cùa lue lugng

xàn xuàìt, cùa nhàn thGc, Hnh hòi va su dung tién bò khoa hoc ky thuàt, còng

nghé mói vào qua trình san xuàL

Dói vói nuóe ta trong giai doan hién nay, còng nghiép hoà, hién dai

hoà là nhàm chuyèn dóì mot càch càn bàn nén san xuàt - xà hòi tG lao dòng

thù còng là chù yéu, sang lao dòng dùng mày móc, phuong tién ky thuàt tién

tién là phó bièn. Dò ehfnh là qua trình nhàm cài tó lai toàn bò nén kinh tè -

xà hòi. TG dò, dòi hòi phài tién hành mot cuòc càch mang trong linh vue

nguón nhàn lue huóng vào làm thay dói va nàng cao chat lugng (thè lue,

trình dò, ky nàng tay nghé, nàng lue quàn ìf nén kinh té thi truòng) cùa

nguón nhàn lue.

* Quan diém :

+ Còng nghiép hoà, hién dai hoà phài theo dinh huóng xà hòi chù

nghia.

+ Giù vQng dòc làp tu chù di dòi vói mò róng hgp tàc quóe té, da

phuong hoà, da dang hoà quan he vdi nuóe ngoài. Xày dung mot nén kinh té

mò, hòi nhàp vói khu vue va thè giói, huóng nianh ve xuàt kh^u, dÓng thòi

thay thè nhàp khàu eó hiéu qua.

+ C^ng nghiép hoà, hién dai hoà là su nghiép eùa toàn dàn, eùa mgi

thành phàn kinh tè, trong dò kinh tè nhà nuóe là chù dao, trong co che kinh

té thi truòng eó su diéu tiét ciia Nhà nuóe.

+ Lày viéc phàt huy nguón lue con nguòi làm yéu tÓ co bàn cho su

phàt trién. Tàng truòng kinh té gàn vdi cài thién dòi song nhàn dàn, phàt

trién vàn hoà, giào due, thue hién tién bò va còng bang xà hòi, bào ve mòi

truòng.

+ Khoa hoc, còng nghé là nén tàng cùa còng nghiep hoà, hien dai hoà.

Két hgp còng nghé truyén thóng vói còng nghé hién dai.

+ Lày hiéu qua kinh tè - xà hòi làm tiéu chuin co bàn de xàc dinh

phuong àn phàt trièn, lua chon du àn dàu tu va còng nghé. Dàu tu chiéu sàu

16

de khai thàc tóì da nàng lue san xuàt hién eó. Un tién quy mò vìia va nhò,

cOng nghé tién tién, thu hói vÓn nhanh; dóng thòi xày dung mot sÓ còng

trình quy mO lón thàt càn thiét va eó hiéu qua, tao ra nhGng mùi nhgn trong

tùng buóc phàt trièn. Tàp trung thfeh dàng nguón lue cho càc linh vue, càc

dia bàn trong diém; dóng thòi quan tàm dàp Gng nhu càu thiét yéu cùa mgi

vùng trong nuóe; eó ehfnh sàch ho trg nhGng vùng khó khan, tao diéu kién

cho càc vùng déu phàt trién.

+ Kèt hgp kinh tè vói quÓe phòng - an ninh.

* Muc tiéu cùa còng nghiép hoà. hién dai hoà :

Muc tiéu cùa còng nghiép hoà, hién dai hoà là bién nuóe ta thành mot

nuóe còng nghiép eó co so vàt chat - ky thuàt hien dai, co càu kinh té hgp

1^, quan he san xuàt tién bò, phù hgp vdi trình dò phàt trièn cìia lue lugng

san xuàt, dòi sÓng vàt chat tinh thàn cao, quÓc phòng an ninh vGng chàc,

dàn giàu nuóe manh, xà hòi cóng bang vàn minh.

TG nay dén nàm 2020, ra sGc phàn dàu de bién nuóe ta ve co bàn trò

thành nuóe còng nghiép. Lue lugng san xuàt nuóe ta dén lue dò sé dat trinh

dò tuong dói hién dai, phàn lón lao dòng thù còng duge thay thè bang lao

dòng sG dung mày móc, dién khf hoà toàn quÓc co bàn duge thue hién, nàng

suàt lao dòng xà hòi va hiéu qua san xuàt kinh doanh cao hon nhiéu so vdi

hién nay. GDP Wnh quàn dàu nguói tàng tG 8 - 10 làn so vói nàm 1990.

Trong co càu kinh té, tuy nòng nghiép tiép tue phàt trièn cao song eóng

nghiép va dich vu sé chièm t^ trong rat lón trong GDP va trong lao dòng xà

hòi.

Khoa hge tu nhién va còng nghé eó khà nàng nàm bàt va vàn dung

duge nhiéu thành tuu mói nhàt cùa càch mang khoa hoc va còng nghé. Khoa

hoc xà hòi va nhàn vàn eó khà nàng làm co so cho viee xày dung hình thài f

thGc cùa xà hòi mói. Su phàt trién cùa khoa hoc dù sGc cung càp luàn cG cho

viéc hoach dinh càc ehfnh sàch, ehién luge va quy hoach phàt trièn.

IR']»;

17 \xin^

Ve quan he san xuàì, che dò só hGu, co che quàn ìf va che dò phàn

phói gàn kèt vói nhau, phàt huy duge càc nguón lue, tao ra dòng lue thùc

óày manh me tàng truòng kinh té va còng bang xà hòi.

Ve dèd song vàt chàì va vàn hoà, nhàn dàn eó cuòc song no dù, ed nhà

ò tuong dói tòt, eó diéu kién thuàn Igi ve di lai, hoc hành, chGa bénh, co

mGc huòng thu vàn hoà khà. Quan he xà hòi lành manh, lói song vàn minh.

Dò là nhOng muc tiéu co bàn dàt ra cho nhOng nàm tdi va làm duge

nhGng diéu nói trén sé là mot buóc tién lón trén con duòng qua dò lén chù

nghia xà hòi ò nuóe ta.

* Nói dung co bàn eùa còng nghiép hoà. hién dai hoà :

Trong nhGng nàm con lai cùa thàp ky 90, nói dung co bàn cùa qua

trình còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe là tàp trung vào còng nghiép

hoà, hién dai hoà nòng nghiép va kinh tè nòng thòn, phàt trién toàn dién

nòng, làm, ngu nghiép gàn vdi còng nghiép che bièn nòng, làm, thuy san;

phàt trién cóng nghiép san xuàt hàng tiéu dùng va hàng xuàt khàu. Mò róng

thuong nghiép, du lieh, dich vu ò cà thành thi va nòng thòn. Day manh càc

hoat dòng kinh té dÓi ngoai. Nàng càp, cài tao, mò róng là ehfnh va xày

dung mdi co trong diém kèt càu ha tàng kinh tè, truòc hét ò nhGng khàu àch

tàc va yéu kém nhàt dang càn trò su phàt trièn. Xày dung co chgn Ige mot sÓ

co sò còng nghiép nàng trong nhOng ngành trong yéu ma nhu càu dòi hòi

bGc bàch va eó diéu kién ve vÓn, cóng nghé, thi truòng, phàt huy tàc dung

nhanh va co hiéu qua cao. Phàt trién manh su nghiép nghién cGu va Gng

dung khoa hoc còng nghé, giào due va dào tao, vàn hoà, thòng tin, y té, thè

due thè thao, bào ve mòi truòng. Làm tòt còng tàc dàn só va ké hoach hoà

già dinh. Hình thành dàn mot sÓ ngành mui nhgn nhu che bién nòng, làm,

hai san, khai thàc va che bièn dàu khf, mot só ngành co khf che tao, còng

nghiép dién tu va còng nghé thòng tin, du lieh.

Qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà là qua trình sé thu hùt lue

lugng lao dòng ngày càng tàng vào càc hoat dòng kinh té. Quy mò còng

i«

nghiép càng lón sé thu hut càng nhiéu lao dòng. Song lao dòng ò day phài là

lao dOng eó trình dò mói dàp Gng duge còng nghé san xuàt, day chuyèn san

xuàl hién dai. Bàn thàn còng nghiép hoà là qua tiình tao ra viéc làm va nàng

cao chàìt lugng lao dòng, nhung dóng thòi còng nghiép hoà cùng dàn tói thàt

nghiép. Bòi vi vói mot nuóe qua dòng dàn nhu Viét Nam chàng han, chat

lugng lao dòng con thàp eó thè chua dàp Gng nói dòi hòi eùa còng nghé hién

dai, khi tién hành còng nghiép hoà sàu sàe sé tién tói du thùa lao dòng

khòng eó trình dò tay nghé. Qua trình còng nghiép hoà nhu mot bò Igc tinh

giàm nhOng lao dòng khòng eó trinh dò tay nghé.

1.2.2. Vai trò nguón nhàn lue trong qua trình còng nghiép hoà,

hién dai hoà

Day tdi mot buóc su nghiép còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe vi

muc tiéu dàn giàu, nuóe manh, xà hòi còng bang, vàn minh, dua nuóe ta

tùng buóc tién lén xà hòi chù ngMa, khòng thè khòng coi trong bòi duòng

va sG dung nguón tài nguyén qu^ già nhàt là con nguòi.

Ò Viét Nam hién dang tÓn tai ft nhàt 5 loai nguón lue thùc day qua

trình còng nghiép hoà, hién dai hoà : nguón lue con nguòi, tài nguyén thién

nhién, co sò vàt chat va khoa hge - ky thuàt, vi tri dia 1^ va nguón lue nuóe

ngoài. Càc nguón lue này eó vai trò va tàc dòng khòng nhu nhau trong toàn

bó qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Ò day nguón lue con

nguòi là qu5^ nhàt, quyét dinh nhàt. Vai trò quyét dinh eùa nguón lue con

nguòi dói vói qua trình còng nghiép hoà, hién dai hoà duge thè hiéh trén 2

màt.

ThG nhàt : Càc nguÓn lue nhu vÓn tài nguyén thién nhién khòng co

sGc manh tu thàn. Chung chi phàt huy tàc dung va eó f nghia tfch cuc xà hòi

khi ómc kèt hgp vói nguón lue con nguòi, thòng qua hoat dóng eùa con

nguòi.

IQ

ThG hai : Con nguòi - vói tri tue cùa nùnh - là nguón lue khòng bao

giò can k i^ co khà nàng phue hói va tu tài sinh.

Ve màt ìf luàn, vai trò quyét dinh cùa nguón lue con nguòi dà duge

chù ngMa Màc dàc biét chù f va luàn giài mot càch khoa hge, Theo càc nhà

kinh dién, con nguòi là diém khòi dàu va cung là diém kèt thue cùa moi qua

trình bièn dói lieh su; càch mang - su bièn dÓi xà hòi tàp trung va sàu sàe là

su ngMép ci!ia quàn chGng lao dòng.

Quan diém phàt trìèn nguón nhàn lue dà duge nMéu quóe già quan

tàm va vàh de này dang nói lén ò khu vue Dòng À. Xuàt phàt là nhGng nuóe

nghèo, chi eó thè rùt ngàn thòi ky còng ngMép hoà va dat duge tÓc dò tàng

truòng cao, ben vGng trong truòng hgp dàu tu phàt trién manh nguón nhàn

lue. Su dàu tu duge Mèu ò cà 3 màt : chàm sóc sGc khoè, nàng cao mGc song

va phàt trién giào due, trong dò dàu tu eó Méu qua nhàì là dàu tu cho giào

due. Dàu tu phàt trièn nguÓn nhàn lue ò càc nuóe là khàc nhau nén eó su

chénh léch khà lón ve thu nhàp Wnh quàn dàu ngu6'< ò khu vue Dòng À

(khòng ké Trung QuÓc) so vói càc nuóe Dòng Nam À.

KM ngMén cGu quan he giGa GDP va càc yéu tÓ eùa nguÓn nhàn lue

nhu trình dò hoc vàn, trình dò chuyèn mòn ky thuàt, chung ta thày su phàt

trièn nguón nhàn lue càng som tM tÓc dò tàng truòng kinh tè càng cao. Do

phàt trièn nguón nhàn lue ma Hàn QuÓc mau chóng trò thành nuóe còng

ngMép hoà, eó su hòi nhàp thàn ky ò khu vue Dòng À va trò thành mot diém

sàng ben canh Nhàt Bàn siéu cuòng.

Àp lue canh tranh trén thi truòng toàn càu, nhOng nhu càu khàch quan

cùa su dói mói, nhu càu nhàn bàn cùa con nguòi ngày càng cao sé tàc dòng

vào tuong lai theo cMéu huóng eó nMéu thay dói. Mò Mnh san xuàt lày con

nguòi làm trung tàm là tóèu Mén nói bàt cùa buóc chuyèn lén trình dò vàn

minh mói. Ky nguyén phàt trién mói coi dàu tu phàt trién nguón nhàn lue là

quan trong hon càc loai dàu tu khàc.

70

Vào nhfing nàm 80 quan diém ve phàt trién nguón nhàn lue dà trò

thành vàh de duge quan tàm dàc biét ò khu vuc chàu A - Thài ffinh Duong.

Con nguòi duge eoi là yèn tÓ quan trong nhàt eùa su phàt trièn. Khòng thè

xem xét kMa canh nguón nhàn lue theo quan he mot pMa ma phài nhàn thày

vai trò san xu& eùa nguón nhàn lue - vàh de cót lòi cùa hge thuyét "vÓn con

nguòi", va vai trò tiéu dùng cùa nó duge thè Mén bang chat lugng cuòc

song. Co che nói lién hai vai trò là tra cóng cho nguòi lao dòng tham già càc

hoat dòng kinh tè va thu nhàp dò dàu tu trò lai cho con nguòi de nàng cao

mGc song. Su dàu tu cho con nguòi nhàm nàng cao chat lugng cuòc song cùa

tùng cà nhàn tao nén vién cành nàng cao chat lugng cuòc song cùa cà xà hòi

va tG dò t^o khà nàng nàng cao nàng suàL lao dòng.

Trong bòi cành giao luu, mò ci!ta dàt nuóe Mén nay, chung ta eó Igi

thè cùa nuóe di sau duge nMn ròng ra xung quanh, thày duge nhGng thuàn

Igi, khó khan de rùt ra nhGng bài hge cho cMnh minh. Còng ngMép hoà,

Mén dai hoà dal nuóe, ve thue chat là qua trình thue Men cMèn luge phàt

trièn kinh tè - xà hòi. Nó khòng tàch ròi vói cMèn luge phàt trièn con nguòi.

Thue ra, day khòng phài là hai vàh de song song hay tàch Wét nhau ma là

hai càch thè Mén cùa mot nói dung thÓng nhàt phàt trièn dàt nuóe. Di lén tu

xà hòi nòng ngMép lac hàu, diéu dò eó ngMa, diém xuàt phàt cùa còng

ngMép hoà, Mén dai hoà nuóe ta ràl thàp, kèt càu ha tàng yéu kém, trình dò

khoa hge va còng nghé lac hàu, khà nàng ve vÓn con han che Do vày, phài

Wét huy dòng va sG dung eó Méu qua tal cà moi nguón lue ma mot trong

nhGng nguón lue lón nhàt, iquyèt dinh nhàt là nguón lue con nguòi.

KM xàc dinh nguÓn lue con nguòi là yéu tÓ quyét dinh cùa qua trình

còng ngMép hoà, Mén dai hoà dàt nuóe, càn xem xét nguÓn lue dò trén cà

hai Wnh dién sÓ lugng va chàl lugng de eó giài phàp xày dung va khai thàc

hgp ìf. Viét Nam là mot nuóe eó dàn sÓ dòng, thuòc vào loai tre trén thè

giói. Màc dàu só lugng lón, nhimg nguón lao dòng này chua ó\igc su dung

mot càch eó Méu qua, nhu càu ve vièc làm con rat lón.

71

Mot uu thè nói tiOi cùa i^uón lue con nguòi Viét Nam là càn cu, chiù

khó, thòng minh, sàng tao, khà nàng vàn dung va tMch Gng nhanh. NhGng

p h^ chàl này thè Mén trình dò, nàng lue tri tue cùa nguòi lao dòng Viét

Nam rài phù hgp vói toc dò phàt trièn eùa còng nghé Mèri dai. Néu duge dào

tao va sG dung hgp 1^, còng nhàn nuóe ta eó khà nàng làm chù duge càc loai

Mnh còng nghé, tG don giàn dèn phGc tap va Mén dai nhàt. Nhung Mén nay

chat lugng va trình dò tay nghé cùa nguón lao dòng nuóe ta con rat han che

va chua dàp Gng day dù nhGng yéu càu cùa qua trình còng ngMép hoà, Mén

dai hoà. Nguyén nhàn ehfnh là dai bò phan lao dòng Viét Nam chua duge

dào tao day dù: sÓ nguòi duge dào tao cM cMém 5,5% dàn sÓ va 11% tóng

só lao dòng cà nuóe. Trong 75% lue lugng lao dòng san xuàt nòng ngMép,

chi eó 7% duge dào tao [ 1,13 ].

NMn chung, nguón lue va tiém nàng lao dòng nuóe ta rat lón, là mot

Igi thè de thue Mén thành còng cMén luge còng ngMép hoà, Mén dai hoà dàt

nuóe. Nhung còng ngMép hoà, Mèn dai hoà lai dàt ra nhGng yéu càu khàt

khe dói vói nhGng nguói lao dòng. De dàp Gng nhOng yeu càu dò, diéu quan

trgng nhàt Mén nay là càn tàng truòng nguón lue này, tao ra khà nàng lao

dòng mói, cao hon nMéu so vdi truòc day. Viét Nam muÓn day nhanh qua

trình còng ngMép hoà, Mén dai hoà de theo kip xu huóng phàt trièn cùa khu

vuc va thè gidi, khòng co su lua chgn nào khàc là phài chuàn bi tòt hon cho

cMèh luge con nguòi, eó f thGc khai thàc, sG dung nguÓn lue vò tàn này.

L3. KINH NGHIÉM MOT SO Nl/ÒC TRONG PHÀT TRIÉN N G U ÓN

NHÀN LU'C.

1.3.1. Giào due va viéc làm ò My

Hoa Ky di dén vi tri siéu cuòng trong thè ky 20 dua vào 4 thè manh:

Tài nguyén tMén nMén giàu co, nguón vÓn tài cMnh lón, khoa hoc ky thuàt

va còng nghé tién tién, nguón nhàn lue phàt trièn manh. Hien dang co mot

97

xu thè là nguyén liéu tMén nMén eó thè duge thay bang càc vàt liéu nhàn

tao, nguón vÓn eó khà nàng di chuyèn, khòng trò thành vàn de gay gàt nGa.

Do vày cuOc canh tranh trong thèky 21 ehfnh là dua vào khoa hoc ky thuàt

va nguón nhàn lue.

Nhò mGc dàu tu ngàn sàch cao cho giào due nén ty le ng; tròi Wét chG

ò càc nuóe Hoa Ky, Nhàt Bàn va Tày Àu cao ò mGc tG 97% trò lén. Co thè

nói ràng Mén nay he thóng giào due ò càc nuóe này là càc he thóng giào due

tòt nhàt thè gidi.

Bang 1.2. Càc chi tiéu phàt trìén giào due cùa mot sénaóc còng nghiép phàt trìén

Ténmi&c

Tyléhiétcbù(%)

Ty le càn bó kboa bpc trén 1000 dàn (%)

Tyiéagànsàch GDso vàiGNP(%)

6,7

HoaKS'

110

Nhàt Bàn

4,5

DGc

5,7

Phàp

Anh

HàLan

6,7

Nguón: Tran Vàn Tùng: Phàt trìén nguón nbàn lire - kinh nghiém thè giói

va thac tién nuóe ta. NXB CMnh tri quécgia. Ha Nói 1996, 41

Ty le tòt ngMép dai hoc cùa sinh vién càc nuóe Hoa Ky va Nhàt Bàn

khà cao, nhung so vdi Nhàt Bàn va nMéu nuóe tM ty le này eùa Hoa Ky vugt

tròi hon.

CM pM giào due ò Hoa Ky tàng nhanh. Theo càc sÓ liéu thÓng ké tM

cM pM giào due cùa Nhà nuóe cho 1 hoc sinh dà tàng lén 6 làn ké tG nàm

1890 deh 1960. Néu tfnh theo ty le GDP tM ngàn sàch giào due cùa Hoa Ky

tàng lién tue. Nam 1960 ty le này là 5,3% nhung dén 1991 dà tàng lén 7%.

Dò là mGc ngàn sàch giào due cao hon rat nMéu nuóe tu bàn phàt trièn.

7^

Trong hon 2(X) nàm phàt trièn ciia Hoa Ky, he thÓng giào due cùa

nuóe này dà di duge nhGng buóc dai, dào tao cho dàt nuóe mot tàp thè dàn

cu lón co trình dò hoc vàh cao, góp phàn dua Hoa Ky tói vi tri siéu cuòng.

Trong he thóng giào due, Hoa Kf dàc Wét coi trgng giào due dai hge. Bòi vi

theo quan diém eùa càc nhà hoach dinh ehfnh sàch giào due tM cM ai vugt

qua duge he thóng giào due phó thòng eó tfnh dai chung de tién dèn bàc dai

hoc, nhtrng nguòi dò mói càn duge dàu tu va bòi duòng. Lue lugng lao dòng

eó trình dò chuyèn mòn cao sé tàc dóng rat lón dèn qua trình còng ngMép

hoà. ò Hoa Ky càc còng ty cùng rat chu f dèn viee dào tao nhàn còng. CM

pM dào tao nhàn còng ò càc còng ty là 210 ty USD nàm 1992 lén tói 600 ty

USD nàm 1995.

Co thè nói cMnh phù va gidi kinh doanh My rat chù f dén só lugng va

chat lugng dòi ngu lao dòng làm thué. Quan he giGa nguòi lao dòng va giói

chù dà duge nMéu TÓng thÓng Hoa Ky nói dèn, ho eoi dò là 2 lue lugng càn

bàn tao ra su phón vinh cho Hoa K5^. Chat lugng va sÓ lugng lao dòng vGa là

chù thè cùa qua trình day manh nhip dò tàng truòng va phue hói càc ngành

kinh tè vGa là mot nhàn tÓ hay diéu kién tàt yéu cùa qua trình tài san xuàt.

TG nhOng nàm 80, càc nhà hoach dinh cMnh sàch ò WasMngton dà xem xét

vàh de mang tfnh chat tóng thè, truc tièp tàc dòng vào càc yéu tó cùa qua

trình san xuàt, trén co sò dò tao ra vièc làm, khuyéh kMch càc ngành nghé

phàt trién dàc Wét là dÓi vdi khu vuc san xuàt nhò de thu hùt lue lugng lao

dòng du thGa, khuyèn kMch tu bàn dàu tu nuóe ngoài vào My... Bình Ón già

cà, kìm che lam phàt de tao thè ón dinh cho nén kinh tè va coi dò là cài góc

giài quyét càc vàn de kinh tè xà hòi khàc.

Xét ve Mnh thGc, duòng nhu Hoa Ky "uu tién chÓng lam phàt" chG

khòng phài là chÓng thàt ngMép song trén thue tè dà dat duge cà 2 muc tiéu.

Vi thue tè néu lam phàt duge khóng che, tién tè Ón dinh va san xuàt phàt

trién tM he qua tàt nMén là viéc làm sé tàng lén, thàt ngMép se giàm bót.

74

1.3.2. Vàh de giào due va sòr dung lao dOng ò Nhàt Bàn.

Giào due ò Nhàt dà duge uu tién dàu tu trén nMéu kMa canh. Trong

càc diéu luàt thành làp he thóng giào due mói dà néu rò ràng càc già dinh

phài eó nMém vu dàt viéc hge tàp eùa con cài minh lén trén hét Ngay tG dàu

nén giào due Nhàt Bàn dà khòng di sàu vào khuyèn kMch càc còng viéc

ngMén cGu va phàt minh khoa hge ma cM dàt muc tiéu cuòi cùng là huòng

nhGng thành qua cùa nhOng phàt minh khoa hoc ky thuàt mdi, trièn khai va

Gng dung chùng. Day eó thè nói là mot nén giào due mang tfnh chat thue

dung cao.

Luàt giào due Nhàt Bàn nàm 1947 cM rò giào due duge xem nhu là

mot nMém vu cùa quÓc già va là quyén co bàn cùa nguòi dàn Nhàt. He

thóng giào due ciia Nhàt Bàn Mén nay duge phàn ra làm 4 càp : 6 nàm tiéu

hge, 3 nàm trung hge bàc thàp, 3 nàm trung hoc bàc cao, 4 nàm dai hge ggi

tàt là he thóng 6-3-3-4. Trong he thóng này giào due tiéu hoc va trung hoc

bàc thàp là bàt buóc dÓi vdi tàt cà tre em nhung trén thue té phàn lón tré em

tièp tue di hge sau he thÓng giào due bàt buòc.

Chuong trình hge trong càc truòng eùa Nhàt Bàn duge soan riéng cho

tùng truòng nhung dua trén co sò càc mòn hge duge quy dinh cùa Bò Giào

due. Noi dung càc chuong trình dò huóng vào muc tiéu thue dung, dào tao ra

dòi ngfi lao dòng eó kièn thGc phó thòng, tièp thu va sG dung càc còng nghe

nhàp khiu. Dóng thói chuong trình giào due rat chù f tdi giào due dao dGc

nhàn càch va tfnh k^ luàt cùa hge sinh. CMnh nén giào due toàn dàn này dà

tao cho xà hói Nhàt Bàn mot dòi ngu lao dòng dù phàm chat dua nuóe Nhàt

buóc vào thòi ky tàng truòng cao.

Net dàc thù cùa nén vàn hoà Nhàt cMnh là tfnh còng dóng. Diéu dò

thè Mén rò rét trong càc còng ty, mòi còng ty nhu là mot già dinh cho nen

kM 1 nhàn vién kM duge dèp nhàn vào làm viéc ò 1 còng ty bao giò ho cùng

duge dào tao thém ve chuyèn mòn, ky nàng kinh doanh va quàn \f theo càc

chuong trình riéng cùa càc còng ty dò.

7'S

Vói dàn só dOng va tàng nhanh tG sau cMèn tranh thè giói n, de su

dung lao dOng co Méu qua, nguòi Nhàt dà eó nhGng giài phàp hGu Méu ma

phuong Tày coi dò là nhGng "nàp thoàt hci". Phàn tfch nhGng "nàp thoàt

hoi" de giài quyét viéc làm ciia nguòi Nhàt, nguòi ta thày ràng nuóe Nhàt dà

duy tri 1 co càu Jdnh tè "2 tàng". Tàng trén là càc còng ty lón, càc dai doanh

ngMép, càc tàp doàn tài cMnh... eó hàng ngàn cóng nhàn, con tàng duòi là

càc xf ngMép nhò eó tG vài ba còng nhàn (eó tfnh chat già dinh) tói khoàng

300 còng nhàn.

SÓ xf ngMép vGa va nhò ò Nhàt cMèm tói 99,43% trong tóng sÓ càc xf

ngMép, su dung trén 70% tóng sÓ lao dòng. O day cùng càn nhàh manh là

trong co càu lao dòng, nguòi Nhàt dà tàp trung nhàn lue ò khu vuc san xuàt,

dich vu là cMnh, sÓ lao dòng trong càc ngành hành cMnh, còng sò rat ft, chi

cMèm 3% tóng sÓ lao dòng.

Nguòi Nhàt eó quan mém rat thoàng, rat linh hoat ve lao dòng, viéc

làm va nghé ngMép. Ò ngay thù dò Tòkyo eó cà mot he thóng càc truòng

canh tranh vói nhau ve day nghé bài tri càc loai hoa hoàc eó càc loai truòng

day nghé viét chG thué, ve tranh, day hàt, ngoai ngG... hoàc eó rat nMéu phu

nG chuyèn làm viéc chàm sóc, dua dòn tre em di hoc.

Rò ràng là ò tàm vi mò, nuóe Nhàt dà som co nhGng giài phàp hGu

Méu de giài quyét hgp ìf vàh de lao dòng va viéc làm. Tuy nMén su thàn ky

cùa Nhàt là kèt qua cùa su kèt hgp ky thuàt phuong Tày vói vàn hoà Nhàt.

Vàn hoà ò day cung là yéu tÓ con nguòi. Néu khòng eó con nguòi Nhàt Bàn

vói nhOng già tri vàn hoà, truyén thóng tòt dep, nèu khòng eó ehfnh sàch sG

dung tòt nhàt nguón lue con nguòi tM Nhàt cung khòng thè trò thành mot

cuòng quóe kinh tè nhu Mén nay.

1.3.3. Phàt trién giào due ò mot só nuóe khàc thuòc (Thàn À

Vào nhGng nàm 30 nguòi chàu À dà di cu dèn Hoa Ky va chàu Au de

sinh song va hge tàp. Sau cMèn tranh thè giói làn II, càc quÓc già Dòng A

76

va DOng Nam A coi viéc dua nguòi sang Hoa Ky va chàu Au hge tàp là quÓe

sàch. Nàm 1950 sinh vién cùa càc nuóe này cMèm 1/4 tóng só sinh vién

nuóe ngoài hoc tàp tai Hoa Ky. Nàm 1960 ty le này là 1/3, nàm 1989 ty le

này lén tói 1/2 va tuong thig vói 319.000 nguòi. Sau kM tòt ngMép Dai hoc

hoàc man khoà ò mot truòng hoc nghé, phàn dóng ho trò ve nuóe va trò

thành lue lugng lao dòng rat qu^ già. Ta nhó lai ràng chàu Au tién hành

còng ngMép hoà mài khoàng 100 nàm, nhung càc nuóe NICs rùt ngàn giai

doan còng ngMép hoà xuóng dèn dudi 50 nàm. Nhàt Bàn, Hàn QuÓc, Hong

Kong, Singapo thành còng nhanh chóng hon trong tién trinh còng ngMép

hoà là do hg eó dòi ngu tri thGc lón eó khà nàng tièp thu vÓn tri thGc mdi va

còng nghé tién tién, àp dung thành còng ò dàt nuóe hg.

Kinh ngMém cùa càc nuóe chàu A cho thày, xuàt phàt diém ciia hg là nhiìng nuóe nghèo khó, cM eó lao dòng dòng va rè khòng thè tién hành còng ngMép hoà. Muón nàng cao mGc song, day nhanh tÓc dò tàng truòng kinh té cM eó mot con duòng là Wén nuóe hg thành mot xà hói co hoc vàn cao.

Ngàns

iàch giào d

uc, %

inh vào Dai

Ten nuóe

1970" " 15,7

1992 8 7"' ""i"o

Thòng qua sÓ lieu ò Bang 1.3 chùng ta thày dàu tu Ngàn sàch cho giào due va só hoc sinh hge dai hge ò càc nuóe là rat khàc nhau, dàn dén tàc dung cùa giào due dÓi vói tÓc dò phàt trién ò càc nuóe cùng rat khàc nhau. Bang 1.3. Ngàn sàch dàu ta cho giào due vàtylé hoc sinh ònhóm tuoi 20-24 vào dai hoc cùa mot sénaóc chàu A

Ty le hge si hoc 1970" ' 8 " 4, "4 i'3 " ••

7,4 19,9 r6,3" . 15,8 1

Ì'992~" 22,9 19,6 9,8 21,1 "" " I5;Ó "Ì6^

"fó" ' 18 40 18 2

'" "" 28 16 li"" " yyyyjyyyyi

'2,"3 ""'"

" '2T1" -

Shgapo Malayxia Indònéxia ThàiLan PhLyppin Hàn Quóe Hong Kong Tnmg Q\i6c AQJE)Ò_ Nhàt^àn ""

• l 9 9 0 "' 18,1._ 19,4 8,4 T6,i l"6,9 "" 19_,6 16,8 14,6 23""' 16,2

•

'31

1 ~2" 3 4 5 6 7 ""8 9 " io " Nguón: Tran Vàn Tùng: Phàt trìén nguón nhàn lire - kinh nghiém thè giói va thac tién nuóe ta. NXB CMnh tri quécgia, Ha Nói 1996, 81

77

Co thè t h^ Ngàn sàch dành cho giào due ò Singapo là rat cao va tàng

lién tue tG 15,7% nàm 1970 tàng lén 22,9% vào nàm 1992. Malayxia ò mGc

cao va khOng thay dói trong nMéu nàm. Hàn Qaóc tàng tG 15,8% nàm 1970

lén 19,6% nàm 1990. Thài Lan ngàn sàch dành cho giào due tàng lién tue tG

19,9% nàm 1970 lén 21,1% nàm 1992.

Xét cM tiéu ty le hge sinh ò dò tuoi tG 20-24 vào dai hoc ta thày Hàn

Quóc, Thài Lan là nhGng nuóe ò mGc cao. Ty le hoc sinh vào dai hoc cùa

Hàn Quóc tàng tG 16% nàm 1970 dèn 40% nàm 1992, Thài Lan tàng tG 13%

- 16% trong cùng k^. Philippin truòc day dà dat duge t^ le khà cao 28% nam

1970 nhung dà giàm xuÓng 18% nàm 1992. Co thè giài tMch ràng trong thòi

ky vùa qua kinh tè cùa Philippin màt ón dinh va dat ty le tàng truòng thàp so

vói càc nuóe trong khu vue. Gàn day ty le hoc sinh vào dai hoc cùa Hàn

Quóc con cao hon cà nuóe Phàp. CM con mot sÓ nuóe chàu À co ty le này

rat thàp, Trung QuÓc, An Dò, Bangladesh, Pakistan va Viét Nam ò mGc xàp

xi2%.

Càc só liéu du bào ve lue lugng lao dòng cùa chàu A cho thày trong

tuong lai, mGc sinh giàm, do dò su tàng truòng lao dóng khòng phài là vàn

de dàng ngai. Diéu co bàn là co càu cùa lue lugng lao dòng sé Wén dÓi rat

lón.

Bang 1.4 cM ra mGc tàng cùa càc nhóm tuoi trong lue lugng lao dòng

cùa càc nuóe chàu A tG 1990-2020. Dàn sÓ ò dò tuoi 15-29 tàng chàm hon

nMéu so vói dàn só ò dò tuoi 30-44. Sau nàm 2000 dàn só ò dò tuoi 30-44

tàng chàm hon so vói dàn sÓ ò dò tuoi 45-64. Ty le dàn sÓ ò dò tuoi 15-29

so vdi dàn só ò dò tuoi 30-64 duge du bào là giàm tG tG trong suÓt thòi ky

1990-2020. Nói càch khàc se eó su già hoà trong lue lugng lao dòng. Nhàt

Bàn là mot truòng hgp dién Mnh.

78

Bang 1.4. Da beo màc tàng lac laaag lao dóng theo nhóm tuoi cùa chàu A

2010 120 117 123 120 156 179 144

2020 118 128 147 130 167 235 165

Nhóm tuoi 15-19 2 0 - 24 2 5 - 29 15-29 3 0 - 44 4 5 - 64 15-64

1990 100 100 100 100 100 100 100

(1990=100) 2000 101 99 121 106 133 131 120

Nguón: Tran Vàn Tùng: Phàt trìén nguón nbàn lac - kinh ngMém tbégiói va thac tién nuóe ta. NXB CMnh tri quéc già. Ha Nói 1996, 94

Co càu lao dòng ò càc nuóe chàu À dà thay dÓi rat lón trong 3 thàp ky

qua. Truòc day lao dòng chù yéu tàp trung trong ngành nòng ngMép. Ty le

lao dòng. nòng ngMép ciia càc nuóe chàu A vào nàm 1965 dao dòng trong

khoàng 60-80%. Ngày nay lao dòng trong nòng ngMép dà giàm di nhanh

chóng, lao dòng trong còng ngMép va dich vu tàng lén (dàc Wét tàng lén rat

nhanh trong ngành dich vu). Xem bang 1.5 ta thày càc nuóe eó trình dò

còng ngMép hoà càng cao tM lue lugng lao dòng trong ngành dich vu càng

cao.

Bang 1.5. Ca céu lao dóng cMa theo ngành eùa eàe naóe chàu A thòi k^ 1990-1992

Ténnaàc

TT

^eo ngành Dich vu •

• ly le lao dóng so vói sé dàn (%) 50 65 61 56 38 59 56 43 28 38 47

Hong Kong Smgapo Hàn Quóc IhàiLan Malayxia Trung Quóc Philippin Indònéxia Pakistan AnDò Bangladesh

Ca càu lao dóng chia ti NCkig ngMép 12 - 17 67 26 73 45 56 47 62 59

Cóng ngMép 35 35 36 11 28 14 16 14 20 11 13

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

53 65 47 22 46 13 39 30 33 27 28

1

Nguón: Trkn Vàn Tùng: Phàt trìén nguón nbàn lue - kinh nghiém tbégiói va thac tién naóe ta. NXB CMnh tri quéc già. Ha Nói 1996, 94

7Q

Co càu lao dOng giGia càc ngành trong tuong lai con eó su Wén dòng

ràl lón. Su Wèn dOng dò phu thuòc rat nMéu vào mGc dò còng ngMép hoà

ciia mói nuóe.

Trén thi truòng lao dòng ò khu vuc chàu A Mén nay lao dòng co trình

dò hoc vàh cao sé tàng lén. Su dòi hòi khàt khe cùa san xuàt dói vdi lue

lugng lao dòng eó giào due thòi thùc càc thè he tièp theo phài co trinh do

giào due cao hon thè he truòc dò. Tuy nMén, thi truòng chat xàm dang là

vàh de quan tàm cùa nMéu nuóe. Su hut hàng ve dòi ngù chuyèn già eó trình

dò dang là mot bài toàn nan giài, nMéu nuóe phài nhàp khàu chuyèn già tG

nuóe ngoài.

Tình trang tMèu lao dóng co trình dò chuyèn sàu cao ò càc nuóe chàu

A eó nMéu nguyén nhàn song truòc hét là do còng tàc dào tao khóng theo

kip vói nhip dò phàt trièn va cài càch kinh té.

Ò càc nuóe chàu A con xày ra càc dòng di cu lao dòng lòn tG nòng

thòn vào thành thi vói ty le di cu rat cao (vf du ò Trung QuÓc eó tdi 150 trièu

nguòi vào càc thành phÓ lón tìm vièc). Vièc di chuyèn lao dóng nòng thòn

vào thành phÓ mot màt làm cho tÓng san phàn quóc già tàng lén, màt khàc

lai tao nén su màt càn dói ve lue lugng lao dóng giGa hai khu vuc, làm cho

kinh tè nòng thòn khòng phàt trièn duge, thành phÓ lai khóng lo dù cóng

viéc, khóng co dù chò ò, tal yéu dàn dèn tình Mnh mòi truòng ò thành phó

bi xuóng càp va phàt sinh càc tè nan xà hói.

Mot vàh de khàc nOa là dinh duòng va sGc khoé cùa nguòi lao dóng.

Theo quan diém san xuàt tM mGc chèt cao sé gay nén làng pM cho viéc dàu

tu vào con nguòi. NhGng eó gang làm giàm mGc dò tu vong se dóng góp to

lón vào su phàt trièn nguÓn nhàn lue. Dàc Wét ò chàu A phài tién hành mot

lue dóng thòi 3 muc tiéu : nàng cao mGc song, giàm ty le tu vong va cuòi

cùng là giàm ty le sinh. Hàu hét càc nuóe chàu A ngàn sàch dành cho chàm

sóc sGc khoè là con só rat thàp :

^0

1,6% 1,0% 1,2%

5,9% 6,2% 8,1% AnDO Fàkistàng Hàn Quóc Chi eó mot sÓ nuóe dat ty le cao hon : Malayxia Singapo ThàiLan

ò DOng A ta thày hàu hét càc nuóe NIC déu vuon lén thG bàc cao ve

phàt trièn nguón nhàn lue trong nhihig nàm 90. Dò là càc nuóe: Nhàt Bàn,

Hong Kong, Hàn QuÓc. Khu vuc Dòng Nam A eó 2 nuóe là Singapo va

Malayxia dà vuon lén thG bàc cao trong mGc dò phàt trién nguón nhàn lue.

Su phàt trièn nguón nhàn lue di dòi vói tÓc dò tàng truòng kinh té là dàu

Méu trói day cùa khu vuc Dòng A va dang mò ròng ra cà khu vuc chàu A -

Thài mnii Duong.

Chùng ta eó thè xem xét 3 truòng hgp co mGc tàng tuyét dÓi già tri

HDI lón trong thòi ky 1960-1992.

Malayxia là mot quóc già da chùng toc, co 58% dàn sÓ là nguói Malai

va càc chùng toc bàn xG Jdiàc, 32% dàn sÓ là nguói Trung Quóc, sÓ con lai

là nguòi góc An Dò. Ò Malayxia, su khàc Wét ve thu nhàp giGa càc chùng

toc rat sàu sàe. Tàng lóp nghèo khó chù yéu là nguòi Màlai, thu nhàp Wnh

quàn cùa hg cM bang 1/2 thu nhàp bình quàn cùa nguòi Trung Quóc. TG

nàm 1971 Malayxia tién hành cMnh sàch kinh té mdi eó két qua tòt dep.

Già tri HDI cùa Malayxia tàng nhanh dat 0,794, xèp thG 57 trén toàn

thè giói do eàe yéu tÓ sau quyét dinh: Tuoi thg bình quàn, ty le nguòi lón

Wét chG, cM só ve trình dò giào due va thu nhàp bình quàn dàu nguòi.

Malayxia dà dat duge tuoi thg bình quàn là 70,4 nàm, ty le nguòi lón Wét

chG là 80%, só nàm di hoc trung Wnh là 5,6 va cM sÓ ve trình dò giào due là

0,8. Thu nhàp Wnh quàn dàu nguói cùa Malayxia dà tàng nhanh va dat dén

con só 7400 USD tfnh theo phuong phàp PPP.

Nuóe thG hai ma ta eó thè xem xét mot càch ky luòng là Hàn QuÓc.

^1

Hàn Quóc dà cò gang hét aành de eó su hòi nhàp thàn ky va trò thành

diém sàng ò DOng Bàc A ben canh Nhàt Bàn siéu cuòng. Diéu dò khòng thàt

de dàng. Sau nàm 1945 Hàn QuÓc mang trén vai gành nàng cùa cuòc cMèn

tranh tàn khóc. VÓn tfch ìuf eòa. Hàn C^Óc ràl nghèo nàn, eó thè coi nhu

khOng eó ^, tài nguyén Mèm, nguyén liéu chù yéu phài nhàp khiu. Chi eó

mot lói thoàt dua dàt nuóe tién lén bang phàt trièn nguón nhàn lue.

Yéu tó vàn hoà va truyén thÓng dàn toc nhu tinh thàn làm viéc, tfnh

ky luàt cao, tinh thàn hge tàp va mém tu hào dàn toc dà dua quÓc già này

vuon lén vi tri xGng dàng trong chua day 1/2 thè ky qua.

Ò chàu A sé Mèm tìm thày 1 nuóe eó t^ le nguòi biét chC cao nhu Hàn

Quóe. Ty le dò là 96,8% va cM sÓ ve trình dò hoc vàn là 0,97. Ngoài ra sÓ

nàm hoc trung Wnh cùa nguòi Hàn Quóc cQng ò mGc cao, dat 9,3 nàm

(tuong duong vói mGc cua nMéu nuóe chàu Au nhu Hungary, Tiép Khàc,

Icelend). So vói càc nuóe cóng ngMép tM thu nhàp Wnh quàn dàu nguòi cùa

Hàn Quóc khòng cao va dat 8320 USD tfnh theo phuong phàp PPP. Song do

càc ty le khàc cao nén già tri HDI cùa Hàn QuÓc dat tói 0,859, xèp thG 32

trén toàn thè gidi.

Trung Quóc là nuóe ed hon 80% lue lugng lao dóng song ò nòng

thòn. Phàn dòng lao dòng Trung Quóc rat chàm cM va chiù dung nhGng diéu

kién làm vièc khàc ngMèt. Trình dò chuyèn mòn cùa da só lue lugng lao

dòng rat thàp. CM eó khoàng 65% lao dòng cùa Trung QuÓc dat duge trình

dò vàn hoà càp I ma thòi. Xoà nan mù chG dÓi vdi sÓ dàn dóng nhu dàn sÓ

cùa Trung QuÓc là mot vàn de cuc ky nan giài. Ké tG kM cài càch kinh té,

nén kinh tè Trung (^uóe thoàt khòi khùng hoàng va co mGc tàng truòng khà

lien tue. NhGng tién de dò gitìp cho Trung QuÓc dàu tu manh hon nGa de

phàt trièn nguón nhàn lue thùc d£y tàng truòng kinh té.

Già tri HDI cùa Trung QuÓc là 0,644, xèp thG 94 trong tóng sÓ 173

nuóe ngMén cGu, vói ty le nguòi lón biét chù là 80%, sò' nàm di hoc trung

Wnh là 5,0 va cM sÓ ve trình dò giào due là 0,80 (tucmg duong Malayxia).

^7

NhGng yèu tÓ góp phàn quan trong de nàng già tri HDI cìia Trung QuÓc là

do GDP Wnh quàn dàu nguoì tfnh theo phuong phàp PPP cao hon nhGng

nàm truóc day ràl nMéu. Hién tai con só dò là 2946 USD.

Càc quóc già chàu A duòng nhu là cò nhOng dàc diém tuong dóng ve

truyén thÓng dàn toc, truyén thóng vàn hoà va diéu kièn tu nMèn. MGc dò

phàt trién nguón nhàn lue khàc nhau chù yéu là do mGc song tao nén. MuÓn

day mGc song lén cao phài phàt trièn kinh tè. NhGng diéu kién de phàt trièn

kinh tè Mén nay eó phàn dóng góp quan trgng cùa nguón nhàn lue.

C^a dién Mnh cùa mot sÓ nuóe chùng ta thày mòi nuóe déu co mot

cMèn luge va cMnh sàch giào due va phàt trién nguÓn nhàn lue phù hgp vdi

hoàn cành diéu kién cùa nuóe minh. Bài hoc cùa thàp ky 80 cho thày vói dòi

ngfi còng nhàn dòng dào va dóng déu theo kièu Nhàt Bàn sé làm cho mGc

tàng nàng suàt lao dòng xà hòi nhanh hon. TG 1980 dèn 1990 trong kM nàng

suàt lao dóng ò Hoa K^ cM tàng 1,2% mot nàm tM ò Nhàt mGc tang dò là

3,1%, ò Phàp là 1,9%, DGc là 1,4% va Anh là 2,8%. Tuong lai su canh tranh

trong thè ky 21 con gay gàt hon. Càc cMén luge canh tranh cùa càc nuóe lón

dang huóng vào phàt trién nguón nhàn lue va làm chù càc cóng nghe mói.

Trong tình thè mdi dò mÓi quan he giGa khoa hoc va cóng nghé vdi nguón

nhàn lue lai càng duge cùng cÓ va phàt trién.

Tri thGc là nguón vÓn siéu quÓc già. Trong kM vàt chat ed thè bi phà

huy hoàn toàn tM càc ky nàng cùa con nguòi nhu còng nghè, W quyét tó

chGc va nghi lue làm viéc sé con mài. Nguón lue con nguói mdi là yéu tÓ

quan trgng nhàt cho phàt trién kinh tè.

^^

ChUKmg 2

TÌNH HÌNH PHÀT TRIÉN NGUÓN NHAN Lire Ò VIETNAM

2.L DÒNG THAI CÙA NGUÓN NHÀN LUTC

2.1.1. Su già tàng dàn sÓ

Quy mò dàn sÓ là cM tiéu quan trgng cho phép dành già khài quàt

tóng só dàn cùa mot vùng, mot quÓc già, mot khu vuc hay trén toàn thè gidi.

NhGng thòng tin ve quy mò va tàng truòng dàn só cho phép ta phàn tfch, so

sành càc cM tiéu kinh tè xà hòi nhu: màt dò dàn sÓ, thu nhàp quÓc dàn Wnh

quàn dàu nguòi, luong thue Wnh quàn dàu nguòi, dién nàng Wnh quàn dàu

nguòi, ...De Wét duge quy mò dàn sÓ, nguòi ta su dung nMéu càch Ichàc

nhau nhu: tóng diéu tra dàn sÓ, thóng ké thuòng xuyén hay du bào dàn sÓ.

Quy mò dàn sÓ thuòng xuyén bién dóng qua thòi gian. Nó co thè tàng giàm

tu^ theo càc yèu tÓ bièn dóng dàn sÓ nhu: sinh de, di dàn.

Theo só liéu thóng ké nàm 1950 dàn só Viét Nam bang 1,2% dàn só

thè giói; nam 1990 là 1,26%, xèp thG 13.

Du bào nàm 2005 Viét Nam sé eó 117 triéu, bang 1,37% va vàn xép

thG 13 trong càc nuóe dòng dàn nhàt thè gidi.

60-75

76-80

Thòiky

81-85

86-90

91-95

96-2000

3,05

2,45

TÓC dò tàng bình quàn

2,25

2,15

2,14

1,94

nàm (%)

Bang 2.1. Tèe dò tàng dàn sé bình quàn qua eàe thòi ky

Nguón: Nguyén Quang Hién: Thi traùng lao dóng. Thac trang va giài phàp.

NXB Théng ké Ha Nói 1995, 65

TÓC dò tàng dàn sÓ truóc day cao do ành huòng cùa "bùng nó" dàn sÓ

thòi ky 1954 - 1984, Mén nay dà bàt dàu giani dàn, nhung so vdi mùc tàng

dàn só thè giói là 1,73%, cùa càc nuóe dang phàt trièn là 2,08% tM mGc

tàng cùa Viét Nam cùng vàn con cao hon.

^4

Móc tàng cao dàn tói quy mO dàn sÓ tuong dÓi lón: tG 30 triéu nàm

1950; 52, 7 triéu nàm 1979; 64,77 triéu nàm 1989; 74 triéu nàm 1995; 77

triéu nàm 1998 va du bào nàm 2000 là 81 triéu.

Viét Nam là nuóe eó loai hình dàn só tre so vdi càc nuóe trong vùng.

Do ành huòng cùa "bùng nÓ" dàn sÓ nén sÓ nguói trong dò tuoi lao dòng cùa

nuóe ta dà va dang già tàng ò mGc va tÓc dò rat cao, nhanh hon nhip dò tàng

tu nMén dàn sÓ.

Bang 2.2. Tèe dò tàng nguÓn nbàn lac bình quàn qua eàe thòi ky

TÓC dò tàng (%) 3,20 ThòikS^ 1960-1975

3,37 1975 - 1980

1980-1985 3,28

1985 - 1990 3,55

1990-1995 2,81

Da bào nàm 20(X) cung trén thi traóng lao dóng lén tói 4Strìéu ngaòi

Nguón: Nguyén Quang Hién: Thi truòng lao dòng. Thac trang va giài phàp.

NXB Théng ké Ha Nói 1995, 66

Giai doan tG nay dèn nàm 2000, mGc tàng bình quàn hàng nàm hon 1

triéu nguòi. Tuy nhip dò già tàng giàm dàn nhung vàn con cao so vdi nhip

dò già tàng thuòng thày ò càc nuóe kém phàt trién (2,2%). SÓ nguòi trong dò

tuoi lao dòng cùa nuóe ta sé tàng tG 34,67 triéu nàm 1991, 37,69 triéu nàm

1994 dèh 44,85 triéu nàm 2000, trong dò nhóm tre (16 - 34 tuoi) cMém ty

trgng lón, tói gàn 80% mGc già tàng. Day se là lue lugng hùng hàu cùa dàt

nuóe, néu biét dào tao, su dung va khai thàc thè manh cùa nó, nhung dóng

thòi cQng là mot gành nàng ve giài quyét viéc làm.

Kèt qua cuòc diéu tra dàn sÓ nàm 1979, 1989 va diéu tra bién dòi dàn

só - ké hoach hoà già dinh thue Mén 1/4/1993 cho thày qua trình phàt trién

tu nMén dàn sÓ Wén dÓi nhu ò bang 2.3:

^'S

Béng 2.3. Bién dói càc cM tióu nbàn kbia hoc eùa Viét Nam

1/10/79

1/4/89

1/4/93

Chi tiéu dÉn sé

64,4

52,7

70,64

Tóng dàn sÓ (triéu nguòi)

31,3

30,04

32,9

T^ le sinh (%fl)

7,0

8,4

7,06

T^ le chèt (%n)

2,32

2,30

T^ le tang tu nMén (%)

2,59

4,85

4,0

3,73

Tóng ty suàt sinh (con)

12,04

16,06

17,63

Tóng só phu nG trong dò tuoi sinh de tG 15 - 49 (triéu nguòi)

48,50

48,86

45,10

Ty trgng phu nG 15 - 49 tuói/tóng só nG (%)

39,00

39,50

42,60

Ty trgng tré em 0 - 14 tuÓiAÓng dàn sÓ (%)

14,70

14,00

13,60

Riéng só tré 0 - 4 tuÓiAèng sÓ dàn sÓ (%)

6,80

7,00

Ty trgng nguòi già trén 60 tuoi (%)

6,50

Nguón: Két qua tóng diéu tra dàn sé 1979, 1989 - TÓng cuc Théng ké va

diéu tra bién dÓi dàn sé va ké hoach boa già dinh 1993 - Uy ban dàn séké

hoach boa già dìnb. Ha Nói 1994

Dà eó su chénh léch dàng kè ve phàt trièn tu nMén dàn só ò thành thi

va nòng thòn. Thói gian qua, mGc giàm sinh ò nòng thòn chàm hon ò thành

thi 20 nàm, ma nòng thòn lai cMèm trén 80% dàn sÓ nén dà ành huòng lón

dèn tàng dàn sÓ nuóe ta.

Cà nuóe mdi eó 24 tinh dat TFR (tóng ty suàt sinh) thàp hon mGc

trung Wnh cùa cà nuóe, trong dò eó 9 tinh dat TFR duòi 3 con là thành phó

Ho CM Minh, Thài Bình, Ha Nói, Hai Phòng, Tién Giang, Càn Tho, Hai

Hung, Ha Tày. Con lai là càc dnh eó TFR cao hon trung Wnh cà nuóe, trong

dò cò 6 tlnh eó TFR trén 5 con là Ha Giang, Lào Cai, Son La, Ninh Thuàn,

Già Lai, Kontum va Lai Chàu eó TFR trén 6 con. Tình Mnh dò cho thày viéc

tién tdi thue Mén quy mò già dinh 2 con là rat khó khan, làu dai song nó

3fi

cùng cM ra duge nhGng dÓi tugng, nhGng dia cM càn phài tap trung vàn

dòng dàu tu thue Mén kè hoach hoà già dinh trong thòi gian tói.Dó là khu

vuc nòng thòn Ò càc vtMg dóng bang dòng dàn va mién nùi, dÓi tugng là càc

càp vg chóng dà co 2 con trò lén va chù yèu là só thanh Mén dang buóc vào

tuoi làp già dinh va sinh de. Tình Mnh tàng truòng tu nMén nhu vày con làm

này sinh Mén tugng nhOng dÓi tugng dàn cu nghèo va ò càc vùng chàm phàt

trièn, cò nMéu khó khan trong viee chàm sóc nuòi day tré lai sinh de nMéu,

diéu dò sé dàn dèn hàu qua làm giàm chat lugng nguón nhan lue trong tuong

lai va càn trò su phàt trièn kinh tè - xà hòi tai vùng dò cung nhu cà nuóe.

Ben canh su phàt trién tu nMén, Wén dòng co hge dàn sÓ cQng co tàc

dòng tdi só lugng nguÓn nhàn lue, chù yèu thóng qua qua trình di dàn giGa

càc vùng, càc tinh vói càc huóng khài quàt nhu sau:

- Tàng ty trgng di dàn nói vùng, nói tinh, giàm ty trgng di dàn giGa

càc tinh, càc vùng.

- Thay dói tucmg quan va vi tri cùa càc vùng nhàn dàn trong tóng só

dàn di cu theo huóng tàng cho vùng Tày Nguyén, Dòng Nam Bò va giàm ò

vùng dóng bang song Ohi Long, mién nùi Bàc Bò.

- Di dàn nòng thòn ra thành thi ngày càng tàng.

- Giàm dàn ty trgng càc dòng di dàn khòng hoàn lai va tang ty trgng

eàe loai hình di dàn tam thòi theo mùa vu, co thòi han, di dàn con làc.

- Giàm t^ trgng sÓ nguòi di dan theo càc Mnh thGc kè hoach tap trung,

tàng ty trgng nguòi di chuyèn tu nguyén, theo ké hoach riéng cùa càc don vi

kinh tè, càc du àn va cà nhàn nguói lao dòng.

- Ngày càng phó Wén càc dòng di dàn tG nói dia tói càc vùng ven bièn

de khai hoang, làn Wén, nuòi tróng thuy san, trÓng rùng ven bièn,...

M

Biéa dÓ 1: Dàn sé Viét Nam qua eàe nàm 1990 -1996

Ekfn vi: ngàn ngaòi

Ngànngtrdi

75355,2

1990 1991

1992 1993 1994 1995

1996

Nàm

Nguón: Niéngiàm Théng ké 1996. NXB Théng ké 1997, 7

Co càu dàn só là su phàn cMa tóng dàn só cùa mot quóc già hay cùa

mot vùng nào dò thành càc nhóm, càc bó phàn theo mot hay nMéu tiéu thGc

khàc nhau. Vf du co càu dàn sÓ theo dò tuoi, gidi tinh, trình dò chuyèn mòn,

nghé ngMép, trình do vàn hoà, thu nhap, ... Viéc ngMén cGu co càu dàn só

cho phép chùng ta nhàn Wét mot càch ty mi va ky luòng dàn só cùa mot

vùng hay ciia mot quóc già va so sành giGa càc càu trtìc này vói nhau theo

khòng gian va thòi gian. Trong càc loai co càu dàn sÓ tM ca càu theo dò tuoi

va gidi tfnh là quan trgng hon cà bòi vi càu truc tuoi va gidi thè Mèn nhGng

dàc tfnh co bàn cùa bàt ky mot nhóm nhàn khàu nào. Nó ành huòng khòng

cM tói càu truc nhàn khiu ma con ành huòng tói càu truc xà hòi, kinh té va

cMnh tri, ành huòng ty le sinh, ty le chèt, di dàn trong nuóe va di dàn quóc

tè, tình trang hòn nhàn, lue lugng lao dòng, thu nhàp quóc dàn, ké hoach

phàt trièn giào due va dào tao, mang ludi phue vu y té, nhà ó, .v.v...

Co càu tuoi va gidi tfnh duge bièu Mén dudi dang dò thi duge goi là

thàp dàn só. Qua thàp dàn sÓ ta co thè biét dac tnmg tóng quàt ve quy mò va

co càu dàn só theo dO tuoi, giói tlnh va xu huóng Wén dói cùa nó trong

tuong lai.

SÓ liéu d bang duòi cho thày qua trình "tré hoà" dàn só tu nàm 1976

da chàm dGt vói dàc trung là ty le tre em dudi tuoi lao dòng giàm dàn va ty

le nguòi trong tuoi lao dòng tàng lén.

1993

1995

1989

2000

1979

100 41,2

100 40,3

100 36,6

100 45,2

100 39,1

Bang 2.4: Ca càu tuoi cùa dàn sé Viét Nam (%)

1974 (Mién Bàc) 100 48,3

1976 (Mién Nam) 100 48,1

51,4

45,8

52,37

50,5

55,0

42,8

44,3

lao

8,53

7,6

9,0

8,3

8,4

8,9

Tóng só Dudi tuoi lao dòng Trong tuoi dóng Trén tuoi lao dòng

Nguón: Diéu tra bién dèi dàn seva ké hoach hoà già dinh 1/4/1993.

Uy ban dàn séké hoach hoà già dinh. Ha Nói 1994

Dà eó su khàc Wét dàng kè ve co càu tuoi cùa dàn sÓ thành thi - nòng

thòn va càc vùng. O khu vuc thành thi, ty le tre em dudi tuoi lao dòng cM

cMèm 35,6% trong kM t^ le này ò vùng nòng thòn là 41,5%. T^ le sÓ nguòi

trong tuoi lao dóng tuong Gng ò 2 khu vuc trén là 56,6% va 50% va ty le

nguòi già trén tuoi lao dóng tuong Gng là 7,8% va 8,5%.

Do tàc dòng cùa tàng truòng va bién dói ca càu tuoi cìia dàn só thòi

ky truóc day dà làm tàng nhanh sÓ lugng nguÓn nhàn lue tG 1976 dén nay va

con tièp tue tàng nhanh dèh 2005.

2.1.2. Su già tang lue lugng lao dOng

Viét Nam là nuóe eó sÓ dàn dòng dGng thG 13 trén thè giói, tÓc dò

tàng dàn sÓ hàng nàm cao, khoàng 2,2%.

39

Dàn só Viét Nam vào loai tré, ty le dàn sÓ duói 15 tuoi cMém khoàng

37,5% (khoàng 73,3 triéu nguÒi).Diéu dò chGng tò, dàn sÓ Viet Nam vàn

dang trong thòi k^ phàt trién manh, nén ve màt kinh tè se gap nMéu khó

khan vi Wnh quàn sÓ nguòi phài nuòi duòng (sÓ nguòi àn theo) trén 1 lao

dOng cao hon càc nuóe khàc, di theo nó là vàh de viéc làm, giào due, y tè va

càc yéu càu xà hòi rat lón. Ben canh dò, hàng nàm dàn sÓ buóc vào tuoi lao

dòng theo thÓng ké efing là mot con sÓ khòng nhò.

Ty le tàng dàn só trong dò tuoi cao dòi hòi toc dò già tàng viéc làm

lón mói eó khà nàng giài quyét vàn de thàt ngMép va du thGa lao dòng. Màt

khàc, lao dòng tré eó thuàn Igi là eó sGc khoé, co trinh dò hoc vàn nhàt dinh,

nhung cùng là khó khan néu khòng su dung hg mot càch hgp ìf.

TÓC dò tàng dàn sÓ cao, dàn sÓ vào loai tré nén hàng nàm lue luomg

lao dóng duge bÓ sung ngày mot tàng.

40 1 6 6 0

N à m

1 6 6 9

1 9 9 1

1 9 9 3

1 9 9 5

1 9 9 2

1 9 9 4

Ut

t

to VO

to o

l' (»Q

s o* Ni'

ss to NO

^ NO 4^ Ul

Oj ^

3 0 . OS N-* Ul NO ^

to N- Ul

Ut

^

ui u> NO

I

H- ON NO Od

Ov 00

o^ Od

NO 6 6 0

Ul 00 Ul N^ 1 2 8

a to to 5 2 0

Ul Ul 7 9 0

ON N* NO ^— 0 6 8

« 00 5 4 2

00 . 2 0 3

1 55 1

T h à n h t h i

I I-

8 5

6 * 0

8 7

8 8

8 , 8

1 9 , 1

00 •4 <ì

T T i e o

O

5J

J?

2 6 . N-*

t

^ -J 4i^ O

§: c: .2 •5 *

fS. 0.5

!^ 9? ON o ^*

bi -(^ U^ 00 Od

o UJ ^^ Ul

0^ 4^

to *0 Ut H* to NO 00

^ "^ cv ^

^

vO o to -0 \o to

^ to Lkl 1 2 8 4 9

te 0

••

00

00

•1 ja OQ

>, < ^ g t h d n

^

rf

^

00 o \D

OJ

4 Od

00 ^ to

00 <• to

00 « u<

00 ^ o

-~s •-«l l
a

^

-J o NO

•^ )o ^ .ON

>J ^ N- ^ m

Ui Ul 00 Ul 00

Ul ^ 2^ ^ to IO to

Ut H-» 00 00

^ (\ ^

Ul (> Ul ^ N- NO Od

o o NO La ^ 2

|;

4^ 00 ^ NO Od Od o

^

^

^ 8 * 8

4^ 8 * 9

A 00 oo

^ 8 , 9

-^ 8 , 8

^ 8 , 7

-(^ NO o

T h e o g

§i

.

.

.

.

.

^ ^ ^

1 7 7 9

Q*

1 5 7 3 OS Ut OS

o N^ 00

1 6 8 3 -j ^ o^ h-*

1 8 1 5 N«* Ov o h^

1 6 . 0 4 Ul to Od ^

1 7 . 3 2 4 w -^ to

1 6 4 1 -0 Ul 8

1 a S

-o

^

Ul

Uì

CA

LA

Ul

Ul

Ul

^

N i^

to

to

O)

"to

4^

O

1

1

i i

Nhu vày ta co thè thày ràng tành quàn giai doan 1990 - 1996 mói nàm

lue lugng lao dOng nuóe ta tàng thém khoàng hon 1 triéu nguòi, cùng eó

nghia là thém hon 1 triéu nguòi càn eó còng àn viéc làm. Theo du bào dèn

nàm 2000, tóng cung ve sGc lao dòng trén thi truòng sé lén tdi hon 45 triéu

nguòi.Day là mot sGc ép lón dÓi vói chung ta ve vàh de giài quyét viéc làm.

Lue lugng lao dòng dòng dào vói già nhàn cóng rè vàn dang là mot

trong nhOng nhàn tó thu hGt càc nhà dàu tu nuóe ngoài. Tuy nMén cQng càn

phài thày ràng lao dòng dòng va già cà rè khòng thè de dàng san xuàt ra

duge nhGng san phàm cò cM pM thàp. Qua trình san xuàt phài duge tó chGc

cò Méu qua hon, ky nàng lao dòng phài duge nàng lén tdi mGc ed thè làm

cho qua trình san xuàt hoat dòng duge tMch hgp. Nhu vày, igi thè ve lao

dòng rè cM eó thè phàt huy duge tàc dung néu 'luc lugng lao dóng du thGa",

dóng thòi duge trang bi càc ky nàng lao dòng Mén dai. Dò cùng là diéu kién

cùa su phàt trién.

2.2. TÌNH HÌNH GIAO DUC VA DÀO TAO.

OS thè nói Viét Nam là mot nuóe nghèo thành cóng trong viéc tMét

làp mot he thóng giào due toàn dién trén cà nuóe. Ngay cà trong thòi ky

cMèn tranh àc liét, nén giào due ciia Viét Nam vàn dat duge nMéu két qua

tòt

Nàm 1945 kM khai sinh ra nuóe Viét Nam dàn chù còng hoà, 95%

dàn só IGc dò mù chG. Cà Dòng Duong cM eó 1 truòng dai hge vdi 3 khoa:

my thuàt, nòng hoc va giao thòng cóng cMnh. Giành duge dóc làp, Dàng va

Nhà nuóe Viét Nam cho ràng dói va dót là kè thù rat nguy Mém khòng kém

nan ngoai xàm do dò rat quan tàm dèn viéc phàt trièn giào due. Vi co giào

due mói eó trình dò vàn hoà, ky thuàt khoa hge de xày dung va bào ve TÓ

quóc. Su quan tàm dò thè Mén qua cMnh sàch phàt trién giào due : quy mò

giào due khòng ngìhig phàt trién, he thóng giào due mò róng va da dang hoà

càc loai Mnh dào tao, cài càch giào due phó thòng, Nhà nuóe bao càp kinh

47

ptó giào due... NhGng ehfnh sàch dò dà mang lai nhGng két qua to lón va

Mén nay ca nuóe dà eó hàng ngàn truòng phó thòng, hàng tram truòng dai

hoc va trung hoc chuyèn ngMép, thu hùt hàng triéu hoc sinh dèn truòng.

Truóc day cM eó mot só ft con em eàe già dinh giàu co duge hge thi ngày

nay hàng triéu nguòi ò càc vùng nòng thòn, con em nhGng nguòi lao dóng

khàp càc mién dàt nuóe déu eó quyén Wnh dàng truóc co hói hoc tàp.

NhGng tién de dò dà nàng ty le nguòi lón Wét chG cùa Viét Nam len mGc

89% (mot ty le khà cao so vdi càc nuóe trong khu vuc), dóng thòi cùng nàng

t^ le hoc sinh cùa càc vùng nòng thòn lén mGc 40% so vdi tóng sÓ hoc sinh

ò càc càp hoc cùa cà nuóe.

Tình Mnh giào due duge khài quàt ò càc màt sau :

2.2.1. Quy mò giào due

Quy mò giào due lién tue phàt trién ò càc vùng, càc ngành hoc va càc

càp hoc. Nhung su phàt trién dò khóng dóng déu ò càc thòi ky. Do vày ta co

thè tam cMa ra 2 thòi ky, thòi ky truóc dói mói va thòi ky sau dòi mói.

Thòi ky truóc dÓi mdi, giào due Viét Nam tuàn theo co che ké hoach

tàp trung. Giào due dào tao duge cung càp ngàn sàch hoàn toàn. Chi tiéu

giào due dào tao duge dua ra trén co sò càc muc tiéu phàt trién kinh té xà

hòi cho tùng nàm, tùng thòi ky. Nhà nuóe cò ké hoach sG dung lue lugng lao

dóng dà duge dào tao. MGc tàng quy mò giào due là do Nhà nuóe hoach

dinh.

Nàm hge 1991-1992 trò di sÓ hge sinh di hge tàng lén, nhung muc

tang khóng dàng ké. Só hoc sinh phó thòng nàm hoc 1991-1992 là 12.371,3

ngàn, nàm hoc 1992-1993 là 12.506,7 ngàn, mói nàm tàng 0,35%, hoc sinh

phó thòng dén truòng ò tàt cà càc càp hoc déu tang (xem bang 2.10). So vói

ty le tàng dàn sÓ trong dò tuoi di hoc tM mGc tàng hoc sinh dén truòng hàng

nàm khòng dàng ké. Nói khàc di là ty le hoc sinh trong dò tuoi di hoc giàm

di.

4^

:

r

W;

l O|

-

ì

:|

1

^\ ì 1

\ : r

1

1

•

a^ ^1

S \ OQ : CT 1

C i :T\ -O : O ;

^ 9 OQ 3 •O o

X •o o co 3 3" •^ D* 0>u

1

:

^ c :3 OQ sr •o o o Q

Si i OQ : 3 P! •O : o i o \ :T\ •• e i ^

o

1

C9^ 1 '^-1 •o \ ! i 1 o i i Si ai : r

OQ i

OQ

1

:

3 i :3 i OQ i

1

1

^

i

'

H-»

VO O 1 VO

>0

•4

•0

00: i • --Ji 0 0: avi ^ Udì

N) LA -O N> ^

bo 00 to ^ VO

Noi U\\ •^ ^\

-^ : tNj; NO: 0\:

• - i Ud! (-Ai -J^i

Ut Nd -^ ^ to

1

;

!

1

VO

LO • -0 ro

to • Ud -0 H^

Oi OOi H-* !

1 VO to

•^

h^ i«

N#

•0

p

Udi

VO

Osi U ii OOj

CA ON 00 ^ N)

-f^

H-» i o^ ^! •* <^l

H-* ; Oi C7M ^ i LA| i i

H^

1

:3 00

LA

H^i OJ - Oi

1«

>0

•0

-4

vd to 1 VJ5 Ud

3

OOj

N^i Ui\ 0\\ OOi

to • -O -J to 00

Osi OJ: >« t O|

NOI • 4^1 Osi VO; -Oi

2: >« s>

ro 00 H -* Ov ^ -o

t

;

i

OQ I

1

t

voi

N«« i

M i^ ì

^. Ud LA

1

Ud o 00

vd Ud vd

.0

1«

1 ^1

I

<#

^1

si

•«

0 0:

-0 O Ud ^ Ud

^

;

1

0 0! ^ ' • ^1

voi

^ •« -o

i

t :

: i

« vO 4^ 1

Oi • 2i

h—* • Oi 0 0;

^ LA 00 ^

vd LA

-0

•^

>é

toi i 8\ <# Ud;

t Oj

00
- J! LA:

-^

• O NI VO; >« OOj

Ud « 0\
i

i

I

:

i

i

• —* LA

^ VO LA 1

•0

!

t Oi NO! - 0; i '0 NO;

H^ : • LAi

oi • N>ì t O: oo; OOi

o\\ NO: <# CX)Ì

• o \o >« LA

LA 0\ H- <« Ud

• Ud h—» K) -s O

,

•

:

^-

t

•> VO Qs

'é

;

:

VO •-J

^ LA LA

J^ 00 00 -^ 00

i -< : voi - Oi ^Oi

oi • 4 i -: Ud^ -0

, . Ov '-t^ -o -p^ o

Só hoc sinh di hoc ò dO tuoi 15-17 tuoi so vói dàn sÓ trong dò tuoi dò

lién tue giàm di trong càc nàm hoc tG 1990 dèn 1993. Nàm hge 1990-1991

cà nuóe eó 524,2 ngàn hoc sinh trung hoc, nàm hoc 1991-1992 con só này

ehi là 568,2 ngàn, nàm hge 1992-1993 cM ò mGc 564,2 ngàn. Co nMéu

nguyén nhàn dàn dèn tình trang dò. ThG nhàt, phàn dòng hoc sinh nòng thòn

do dòi song khó khan, dèn tuoi truòng thành hg là lao dòng cMnh. ThG hai,

do khu vuc kinh tè tu nhàn phàt trién, mot bò phàn thanh mén khòng dù càc

diéu kién hge tàp do dò hg tìm nhiìng viéc làm de nàng cao mGc song, tình

Mnh này thày rat rò ò khu vuc thành thi.

Nàm hoc 1992-1993 là nàm hge chan dGng su xuÓng càp ve quy mò

giào due ò càc càp hge va ngành hge. Hai nàm hge '93-'94 va '94-'95, sÓ hoc

sinh ò càc càp hoc phó thòng lién tue tàng lén. SÓ hoc sinh phò thòng nàm

hge '93-'94 tàng 5% so vói nàm hge '92-'93 va '94-'95 tàng 7% so vdi nàm

hoc '93-'94. Hoc sinh phÓ thòng ò cà 3 càp déu tàng tG nàm 1992 dèn nàm

1995 nhung phó thòng trung hoc tàng nhanh ò nhihig nàm hoc gàn day.

Nàm hoc 1993-1994 sÓ hge sinh trung hoc dà tàng 24% so vdi nàm hoc

truóc dò va xu thè này con duy tri tièp tue trong nàm hoc '94-'95. Nàm hoc

1996 - 1997 só hoc sinh trung hoc là 16.474 so vói 15.561 cùa nàm hoc

1995- 1996 [12,260]

Diém nói bat cùa nén giào due Viét Nam là ty le hoc sinh nG so vói

hge sinh nam trong nMéu nàm là khóng thay dói ò bàc phÓ thóng va khoàng

93-94%. Dò là mot thue tè dà eó ò Viet Nam trong kM càc nuóe dóng dàn

khàc nhu Trung QuÓc, An Dò, Pakistàng khòng eó. Tuy nMén giGa càc vùng

lai cò su khàc biét lón ve ty le nguòi lón biét chG va sÓ hoc sinh dén truòng.

Ò càc vùng mién nùi pMa Bàc, vùng dóng bang song Cùu I^ng ty le hoc

sinh dèn truòng rat thàp. Trong khi khu vuc thành thi co 47% dàn sÓ tòt

ngMep phó thòng trung hge co sò trò lén tW ò nòng thOn d le này cM là

45

30%. Ty le tòt ngMép phó thóng trung hoc ó thành thi cao gap 3 làn khu vuc

nOng thòn.

Ty le hoc sinh trong dò tuoi di hoc tiéu hoc (6-10 tuoi) cùa Viet Nam

ngang vói mGc eàe nuóe eó ty le trung Wnh nhu Philippin, Thài Lan. Nhung

ty le hge sinh trong dò tuoi di hoc trung hoc co sò (11-14 tuoi) cùa Viét

Nam vào khoàng 40-43%, ty le này thàp hon nMéu nuóe nhu PMlippin,

Indònéxia, Malayxia, Hàn Quóc; càp phó thòng trung hoc ty le này tG 12-

14%, kém xa càc nuóe trong khu vuc.

NhCng nàm dàu thòi k^ dói mói, sÓ hge sinh càc truòng trung hoc

chuyèn ngMép va càc truòng day nghé giàm nhanh. Nàm hoc 1986-1987 co

156 ngàn hoc sinh trung hoc chuyèn ngMép, nàm hoc 1990-1991 con só này

là 135,4 ngàn, giàm 15%. Quy mò hoc sinh trung hoc chuyèn nghiép tàng

dàn tG nàm hge 1991-1992 cho dèh nàm hge 1994-1995 nhung mGc tàng

khòng dàng ké va xu thè khóng rò ràng. Dói vdi càc truòng day nghé tình

Mnh cùng xiy ra tuong tu. SÓ hoc sinh dà giàm tG 139,7 ngàn nàm hoc

1986-1987 xuóng 95,4 ngàn trong nàm hoc 1990-1991, giàm 46%. NhGng

nàm tièp theo quy mò hge sinh hoc nghé hàu nhu khóng co Wén dóng lón.

Hình thGc dào tao dai hoc, cao dang ciia Viét Nam khà phong phù. Cd

66% sinh vién theo hge he cMnh quy tàp trung dai han, sÓ con lai hge càc he

ngàn han va tai chGc. Mói nàm eó hon 30 ngMn sinh vién dai hoc cao dàng

cMnh quy tòt ngMép. Ty le sinh vién dai hge cao dàng trong dò luói di hoc

(20-24 tuoi) cùa Viét Nam dao dòng trong khoàng 2,3-2,5%. Ty le này là

cao hon mGc 2% cùa Trung QuÓc nhung thàp hon so vdi 16% cùa Thài Lan,

10% cùa Indònéxia, 7% cùa Malayxia, 18% cùa Philippin va 40% cùa Hàn

Quóc. SÓ sinh vièn dai hoc cao dàng dà giàm di tG 129,6 ngàn nàm hoc

1990-1991 xuóng 107 ngàn nàm hge 1991-1992, giàm 21%. Bàt dàu tàng

lén tG nàm hoc 1992-1993 va dàc biét tàng nhanh trong nhGng nàm gàn day.

Nàm hoc 1994-1995 so vdi nàm hoc truóc sÓ hoc sinh dai hoc cao dine dà

tàng 27%, 297,9 ngMn nàm 1995 - 1996 so vói 200,3 ngWn nàm 1994 -

46

1995 [ 12,276] .C6 thè thày tuong quan trong co càu càc bàc hoc dà thay

dói. Trong kM sinh vién dai hge cao dàng tàng lén nhanh chóng tM só hge

sinh trung hoc chuyèn ngMép, day nghé khóng tàng.

2.2.2. He thóng giào due.

He thóng giào due ciia Viét Nam cùng tuong tu nhu he thÓng giào due

cùa hàu hét càc nuóe chàu A. CMnh phù quàn 1^ càc truòng dai hoc cao

dàng, trung hge chuyèn ngMép, tinh, thành phÓ quàn ìf giào due trung hge,

giào due tiéu hoc do quàn, huyén quàn 1^. He thÓng giào due Viet Nam bao

góm giào due màm non, giào due màu giào va giào due phó thóng. Sau giào

due phó thóng là giào due day nghé, trung hoc chuyèn ngMèp theo chuong

trình 3 nàm. Giào due dai hge cao dàng tG 3 dén 6 nàm. ChÓi cùng là giào

due sau dai hoc kéo dai tG 3 dèn 5 nàm.

Mói làng xà déu eó ft nhàt mot truòng tiéu hoc hoàc trung hoc co sò.

SÓ truòng phó thòng trong cà nuóe tàng lién tue. Nam hge 1991-1992 cà

nuóe eó 11.189 truòng phÓ thóng tM nàm hge 1994-1995 co 20.086 truómg,

tàng 16% (xem bang 2.7)

'93-'94 19.164 "'"265""'

Loai truòng Truòng phó thòng Truòng

trung

Bang 2.7. Sé truòng phó thòng va dai hge cao dang qua eàe nàm

•90-91 - 286

'91-'92 17.189 271

'92-'93 17.980 272

•94-'95 20.086 """266"

•95-'96 21.049 266

hge

"27"5""" 106

108

Ì9'8 1 109

182 109

203 109

203 116

fniàng day nghé Truòng dai hge cao dàng

Nguón: Nién giàm Théng ké 1996. NXB Théng ké 1997, 261

Hàu hét càc truòng dai hge cao dàng tàp trung ò thành phÓ, nMéu tinh

khòng eó mot truòng dai hoc hoàc cao dàng nào, nèu co cM là mot vài

truòng cao dàng su pham de dào tao giào vién phó thóng cho dia phuong dò

ma thói. Theo sÓ liéu thóng ké nàm hge 1993-1994 mòi truòng dai hoc ò

Viét Nam eó khoàng 5000 sinh vién, thàm cM eó truòng cM eó 200-500 sinh

47

vién. So vói tiéu chuin quóc tè ttó hàu hét càc truòng dai hoc cùa Viét Nam

con nhò bé.

Quy mO giào due dào tao mò rOng trong suót 50 nàm qua dòi hòi dòi

ngfi giào vién efing tàng lén de dàp ihig yéu càu dò. SÓ giào vién truc tièp ò

càc càp tham già giàng day déu tàng. Hién tai cà nuóe eó 467,4 ngàn giào

vién phó thòng, trong dò eó 288,2 ngàn giào vién tiéu hge, 142,2 ngàn giào

vién trung hoc co sò va 37 ngàn giào vién phó thòng trung hoc. Giào vién

càc truòng dai hge cao dàng, trung hge chuyèn ngMép cùng tàng lén, nhung

mGc tàng khòng dàng ké. Cà nuóe eó khoàng 9,7 ngàn giào vién trung hoc

chuyèn ngMép, 6,2 ngàn giào vièn day nghé va 22 ngàn giào vièn dai hge va

cao dàng.

Trong qua trình chuyèn sang nén kinh tè thi truòng, bièn che giào due

khòng tàng, dòi song mot bò phàn dòi ngu giào vièn gap khó khan do dò bò

nghé. Theo thóng ké cM eó 10% giào vién cò mGc song tuong dÓi khà, 60%

eó mGc song trung Wnh, 30% eó mGc song rat thàp.

Giào vién càc truòng trung hge chuyèn ngMép va càc truòng day nghé

efing khòng tàng. Giào vièn trung hge chuyèn ngMèp dao dòng trong

khoàng 9,6 dèn 9,7 ngàn, giào vièn day nghé dao dòng trong khoàng 6,1 dèn

6,2 ngàn. Giào vién eàe truòng dai hge cao dàng Mèn nay khoàng 22 ngàn,

eó tàng lén song mGc tàng dò khòng nMéu (vf du tG nàm 1987 cho dèn nay

dà tàng tG 21,7 ngàn dèh 22 ngàn). Ty le hoc sinh so vói giào vién day nghé

là 32,3, trong kM dò t^ le này ò bàc dai hoc là 6,2. CÓ su màt càn dói trong

co càu dòi ngfi giào vièn gifia càc bàc hge. TMèu giào vièn phó thòng va day

nghé dà trò thành vàn de bGc xùc trong nMéu nàm. CG mói huyén trong tóng

só 550 huyén eó ft nhàt 1 truòng phó thòng trung hoc. SÓ truòng trung hoc

chuyèn ngMép va sÓ truòng day nghé nói chung tàng khóng dàng ké. So vdi

nàm hge 1990-1991 tM nàm hoc 1991-1992 trò di sÓ truòng day nghé giàm

di rò rét cho nén hàng nàm cM dàp Gng duge khoàng 15-20% só thanh nién

buóc vào do tuoi lao dòng duge hoc nghé. MuÓn dàp Gng duge nhung dòi

4«

hòi cùa nén kinh tè thi truòng phài tàng thém só truòng day nghé de dào tao

nghé mói, phài làm cho còng tàc day nghé thue su eó Méu qua phue vu yéu

càu lao dòng cùa càc thành phàn kinh tè.

TG 1980 dèn 1990 Viét Nam dà cG nMéu thue tàp sinh sang càc nuóe

phàt trién. Dà eó hon 6500 phó tién sy, 283 tién sy va 34.000 ky su, bàc sy,

càn bò quàn ìf kinh tè tót ngMép ò nuóe ngoài ve nuóe làm vièc. TG 1991

kM khòng con càc Mép dinh hgp tàc giào due dào tao khóng màt tién cùa

càc nuóe Lién Xò va Dòng Àu, nMéu nuóe nhu Thuy Dién, Ha Lan, Thuy

Sy, An DO, Thài Lan, Singapor, Malayxia, Hoa Ky, CansidsL, Oxtraylia dà càp

mot só hge bóng cho sinh vièn Viet Nam làm càc luàn àn thac sy va dèh sy.

Dèh cuòi nàm 1994 cò 1900 sinh vièn, 394 hoc vién cao hoc, 715 ngMén

cGu sinh, 298 thue tàp sinh dang hoc tàp ngMén cGu tai 25 nuóe trén thè

giói.

Hgp tàc trong linh vue giào due dào tao dà giùp Viét Nam vugt qua

nMéu khó khan, vGa tranh thù duge nguón vón ho trg giào due vGa tièp thu

duge cóng nghè giào due Mèn dai, trao dÓi khoa hoc de tàng cuòng su Mèu

Wét va gay ành huòng cùa Viét Nam dÓi vói càc nuóe trong khu vuc.

He thóng dào tao sau dai hge eùa Viét Nam duge tién hành tu nàm

1976, dèn cuòi thàp ky 80 dà eó 30 truòng dai hge va 34 vién ngMén cGu

dào tao ngMèn cihi sinh. Dòi ngù càn bó eó trình dò cao trong càc truòng dai

hge dà tàng lén, eó 211 tién sy, 2.666 phó tièh sy va 2.773 thac sy. Tai 253

co quan ngMèn cGu khoa hoc eó 24.7% càn bò ngMén cGu trong dò co 160

tién sy, 1.735 phó tién sy. Lue lugng càn bò khoa hge eó trình dò cao dà góp

phàn to lón trong ngMèn cGu khoa hoc va dào tao. Hàng tram chuong trinh

quóe già va hàng ngàn de tài ngMèn cGu dà thue Mèn cho két qua tÓt. Két

qua ngMèn cGu dà góp phàn vào su ngMép dói mói kinh tè xà hòi cùa dàt

nuóe.

4Q

2.2.3. Ngàn sàch cho giào due va dào tao.

Ngàn sàch giào due dào tao duge phàn càp, Nhà nuóe chiù tràch

nMém dtì vói hàu nhu toàn bO càc khoàn cM ciia giào due cao hoc, trung

hge chuyèn ngMép va day nghé. CMnh quyén dia phuong càp tinh va thành

phó chiù phàn lón ngàn sàch giào due bàc phÓ thóng. Phàn ngàn sàch Nhà

nuóe càp cM dù tra luong cho giào vién va mot phàn dành de trao hge bÓng

cho sinh vién dai hoc va trung hoc chuyèn ngMép. Tình Mnh dò buóc càc

dia phuong phài lo càc khoàn cM xày dung truòng hge, phuong tièn hoc tàp

cho hge sinh. Nhung ngàn sàch cùa dia phuong cùng co han, khóng dù cM

càc khoàn dinh ky cho giào due, vi vày vièc xày dung truòng mdi va nàng

càp he thóng truòng hge rat han che

TG sau nàm 1990, ngàn sàch dành cho giào due cMèm hon 10% tóng

ngàn sàch cùa Nhà nuóe, riéng nàm 1991-1992 va 1992-1993 ngàn sàch

giào due hon 11%. Già tri tuyét dÓi dà tàng lén lién tue. Nàm hoc 1991-

1992 cM cho giào due là 1.020 ty dóng tM nàm 1994-1995 là 4.080 ty dóng.

Tuy vày, so vói yéu càu cùa ngành giào due Ngàn sàch Nhà nuóe cung mdi

cM dàp Gng duge 50%.

Co càu phàn bó ngàn sàch cho càc càp hoc tuong dói Ón dinh. Khoàng

3-4% dành cho giào due màu giào, 50% dành cho giào due tiéu hge va co sò,

8-9% dành cho giào due trung hoc va 15% dành cho giào due dai hoc va cao

dàng.

Co càu phàn bó ngàn sàch giGa càc bàc hoc khóng duge hgp ìf. Trong

kM só hge sinh trung hge cMém 25% tóng só hge sinh cà nuóe nhung phàn

ngàn sàch dành cho nó chi eó 8-9%. Nguge lai hge sinh dai hge cMèm ty le

6,7% tóng só hge sinh nhung ngàn sàch lai duge dành cho 15%. Su phàn bÓ

ngàn sàch giGa càc dia phuong cung khóng déu, tao nén su màt càn dÓi

trong phàt trién giào due ò càc vùng.

'sn

Ngàn sàch giào due ciia Viét Nam con rat thàp so vói càc nuóe trong

khu vuc. Ngàn sàch giào due cùa Singapor, Hàn C^óc, Malayxia con cao

hon cà ngàn sàch quóc phòng. NhGng nàm gàn day ty le ngàn sàch cùa :

- Singapor là 23%

- Malayxia 20%

- Hàn Quóc 20%

-ThàiLan 21%

-TrungQuóc 16% [8,35]

Già tri thue tè ngàn sàch giào due bình quàn dàu nguòi cùa Viet Nam

efing rat thàp, cM ò mGc 7,7 USD. MGc dàu tu dò cM bang 1/29 cùa Hàn

Quóc, 1/22 cùa Malayxia.

De eó thèm nguón dàu tu cho phàt trién giào due, CMnh phù Vièt

Nam dà kèu ggi càc tó chGc quÓc tè tài trg va cho vay vÓn. Sau ngày Viét

Nam thóng nhàt UNICEF là tÓ chGc quÓc té dàu tièn dà giùp dò Viét Nam

xày dung 3.074 phòng hge, 2 nhà mày san xuàt dÓ dùng hge tàp, cung càp

tMét bi hoc tàp cho 40 truòng màu giào va 41 truòng trung hoc su pham.

Trong thòi gian 1991-1995 UNICEF dà ho trg hon 10 triéu USD de nàng càp

càc nhà tré, mò càc trung tàm huóng ngMép. (TMnh phù Viet Nam dà vay

cùa Nhàt Bàn tG nguón ODA trong thòi ky 1992-1995 là 1.431,02 triéu Yèn,

cùa Ngàn hàng thè giói 70 trièu USD nhàm muc dfch nàng càp cài tao mot

só truòng phó thóng.

NhGng khó khan ve tài cMnh kéo dai buóc CMnh phù Viet Nam phài

ban hành che dò dóng hge pM trong toàn quÓe bàt dàu tG thàng 9 nàm 1989.

CM cò bàc tiéu hoc là khóng phài dóng tién hoc pM, con càc bàc hoc khàc

déu phài dóng hge pM nhung mGc dóng rat thàp. Tuy vày dÓi vdi nhGng

nguòi nghèo, dòng con tM day vàn là mot vàh de nan giài.

Càc truòng dai hge bi càt giàm kinh pM va xuàt phàt tG nhu càu cùa

tình Mnh mói, do dò phài di tìm càc Mnh thGc giào due mdi. Hàu hét càc

truòng dai hoc va cao dàng dGng vimg duge trong hoàn cành dò nhò mò

SI

rOng Mnh thGc dào tao. Mot huóng khàc phue su khùng hoàng ve nguón tài

chinh là Nhà nuóe cho phép càc càp hoc mò càc truòng dàn 1^, bàn cóng ò

bàc phó thOng va dai hoc. MO hình mói dò buóc dàu thu duge càc kèt qua

tòt

2.2.4. Chat lugng giào due.

Do phuong tién hoc tàp nghèo nàn, truòng lóp tMèu, dòi song vàt chat

khó khan dà làm cho chat lugng giào due cùa ta nói chung ò càc bàc hge

déu giàm sùt trong nMéu nàm. Ty le hoc sinh dèh truòng cao nhung cùng

khòng phàn ành duge nhGng vàn de ve chat lugng trong ngành giào due. SÓ

liéu nam hge 1986-1987 cho thày cG 1000 hoc sinh tiéu hoc cM co khoàng

500 em tÓt ngMép (ty le khoàng 50%). Ty le này là rat thàp so vdicàc nuóe

trong khu vuc : cùa Thài Lan là 64% va Indònéxia là 80%. Nguyén nhàn chù

yèu là do hge sinh bò hge, luu ban. Ty le hoc sinh luu ban ò bàc tiéu hoc là

14%. Nàm hge 1989-1990 là nàm eó ty le bò hoc cao nhàt cùa he phó thóng.

Ty le bò hoc ò bàc tiéu hge là 12,7%, trung hoc ca sò là 27%, trung hoc là

19,4%. Càc ty le này dà bàt dàu giàm di tG nàm hge 1993-1994.

Theo dành già cùa Bò CHào due va Dào tao, dòi ngù giào vièn ò mgi

càp hge déu tMèu va yèu. Bài toàn nàng cao chat lugng dói ngù giào vién rat

nan giài vi khoàn thu nhàp tfnh bang tién luong co bàn rat ft òi, khóng dù

dàm bào cho cuòc song, do dò trong kM vGa day hge, hg vGa phài làm thèm

nMéu nghé khàc de eó thém thu nhàp. Màt khàc, de dàp Gng nhu càu cùa

quy mò giào due phàt trién, ngành giào due buOc phài su dung dói ngù giào

vién khòng dù tiéu chuàn. Yèu ló này cùng làm cho chat lugng giào due

giàm sùt.

Chat lugng giào due con phu thuòc vào cà giào trình giàng day. Ò bàc

phó thòng dà trai qua nMéu làn thay dÓi bó sung giào trinh. Két qua ngMèn

cGu cho thày dói mói giào khoa phó thòng eó tàc dung rat tòt, giùp hoc sinh

nàng cao Méu biét, tièp thu duge nguón tri thGc mdi, tàng khà nàng tu duy.

59

Giào trình cùa bàc dai hoc chù yèn duge Wén soan theo chuong trinh

cùa Lién XO truóc day da duge càc truòng dai hge dùng trong mot thòi ky

khà dai. Trong qua trình dói mói, mot bO phàn cùa giào trinh cùng duge bó

sung, thay thè, tham khào dua theo eàe giào trình cùa càc nuóe phuong Tày.

Kèt qua cùa su phàt trién giào due va dào tao dÒi vói phàt trién nguÓn

Bang 2.8: Ca càu lao dóng eó trình dò chuyèn mòn ky thuàt

-

1994

1997

7.135

9.000

nhàn lue duge thè Mén qua bang sau:

Trén dai hoc •

• Dai hge va cao dàng

678.107

900.000

Trung hoc chuyèn ngMèp

1.190.178

4.000.000

Còng nhàn ky thuàt

1.908.585

Nguón: Sé liéu Vu Trung hoc va day nghé. Bó Giào due va Dào tao

Dén nàm 1995, eó khoàng 10% lue lugng lao dóng dà qua dào tao, tuy

nMèn ve chat lugng cùa nguÓn nhàn lue xét tG kMa canh trinh dò hoc vàn,

tay nghé eó mot sÓ diém dàng chù f sau day:

+ Trình dò hge vàn va kién thGc cùa nguòi lao dòng: trình dò vàn hoà

cùa lue lugng lao dóng Viét Nam duge coi là co ty le mù chG thàp. Tuy

nMèn só lao dòng cò trinh dò vàn hoà cao lai rat iL Ben canh dò Mèn tugng

tài mù chG va tré em bò hoc dang là mot thue té phó Wén.

+ Trinh dò chuyèn mòn, ngMép vu, tay nghé cùa nguòi lao dóng nuóe

ta Mén nay dang ò mGc rat thàp. Hàu hét lao dóng ò nòng thòn déu là lao

dòng giàn don, dua vào co bàp va kinh ngMém là cMnh, gay càn trò cho viéc

àp dung tièn bò khoa hoc ky thuàt, tàng nàng suàt lao dóng. Trong khu vuc

còng ngMép, Wnh quàn tay nghé cùa cóng nhàn cóng ngMép chua dat 3,5/7.

SÓ thg bàc 1 va bàc 2 cMèm 57,6%, sÓ thg bàc cao (5/7 irò lén) cM co tG 4 -

5%. Dàc biét só thg 7/7 chi eó hon 3000 nguòi trong sÓ hàng triéu còng

nhàn. Trình dO ky thuàt chuyèn mòn cùa lao dòng chua dàp Gng nhu càu

phàt trién kinh té - khoa hge ky thuàt tién tién.

5^

Co càu lao dOng eó chuyèn mOn ky thuàt nàm 1997 duge thè Mén: cao

dàng, dai hoc - trung hge chuyèn ngMép - còng nhàn ky thuàt là 1 - 1,6 - 3.

Trong kM dò theo kinh ngMém mOt sÓ nuóe tM quan he ty le hgp 1^ là:

1-4-10.

Hai muoi nàm truóc day, nén giào due Vièt Nam so vói càc nuóe trèn

thè giói va trong khu vuc chàu A duge tó chGc UNESCO xèp vào loai tièn

tièn. Hién nay nén giào due cùa ta dà bòc lo nhimg han che va yèu kém.

Diéu dò thè Mén qua nhOng diém cMnh sau :

+ He thóng giào due cùa Vièt Nam tò ra bàt càp trong tình Mnh mói,

tMèu su phàn Gng nhay ben truóc yèu càu chuyèn dói sang nén kinh té thi

truòng. Kè tG kM mò ciia nén kinh tè Vièt Nam, dà co su khóng tuong xGng

giGa co càu ngành nghé dào tao vdi yèu càu ve màt ky nàng mdi phù hgp vói

nén kinh tè thi truòng. Su khòng àn nhip thè Mén qua con sÒ sinh vién tòt

ngMèp dai hoc ra truòng khòng eó viéc làm. Giào due dào tao dà khòng

dóng vai trò dòng lue tao nén co hòi eó viéc làm, khóng dàp Gng duge yéu

càu khàt khe cùa thi truòng lao dòng. Day là mot trong nhGng nguyén nhàn

kMèn cho t^ le bò hoc cùa hoc sinh cao.

+ Co càu giào due dào tao khòng hgp ìf giGa dào tao dai hoc va trung

hge chuyèn ngMèp, day nghé. Trong kM càn giài quyét àp lue ve vièc làm,

dàng ra phài dàu tu manh vào càc truòng day nghé tM Mèn nay dang eó xu

thè thanh mèn muón vào hge càc truòng dai hge. Trinh dò hge vàn cao eó co

may kièm viéc làm tÓt hon. Nhimg néu xét trén phuong dién Méu qua, ò mot

nuóe thu nhàp con thàp, càn phài diéu chinh co càu dò mot càch hgp ìf. Su

màt càn dói con thè Mén ngMém trgng hon trong linh vuc dào tao ò bàc dai

hge. Ttnh chat thue dung cùa nguòi di hge thè Mèn khà rò. NMéu nguòi tàp

trung hoc càc lóp ngàn han ve ngoai ngG (chù yèu là tièng Anh), su dung

mày vi tfnh rói di tìm viéc làm. Mot thue tè là sinh vièn theo hoc càc ngành

khoa hoc co bàn thua thót dàn, bòi vi kM ra truòng co hòi kièm viec làm khó

hon. Trong tuong lai gàn, diéu dò se ành huòng tdi lue lugng ngMén cGu co

bàn. Va dò efing là yèu tÓ ngàn càn khà nàng tièp thu càc thành tuu khoa

hoc va cOng nghé mói.

+ SÓ tré em thài hoc con lón. Theo só liéu gàn day cùa Bó Giào due va

Dàotao, eó khoàng 80% tre em trong dò tuoi di hge duge dèn truòng. Só tré

em thài hoc trong cà nuóe khoàng 2,1 - 2,3 trièu, sÓ nguòi lón ò dò tuoi 15-

35 tuoi chua Wét chG khoàng 2 trièu nguòi va eó xu huóng già tàng. SÓ tre

em thàt hoc va mù chG tàp tnmg ò 2 vùng ehfnh : mién nùi cMèm 40%, dóng

bang song CGu Long cMèm 33%. Còng tàc xoà mù chG va vàn dòng tre em

dèn truòng hge trò thành vàh de càp bàch.

+ Chat lugng giào due giàm sùt do càc nguyén nhàn :

- Chat lugng giào vièn con yèu

- He thóng sàch giào khoa, giào trình khòng dù hoàc chua duge dói

mdi phù hgp vói yèu càu dào tao.

- NMéu truòng lóp xuóng càp, tMét bi hoc tàp nghèo nàn, còng nghé

dào tao lac hàu. •

*

•

- Dàu tu cho giào due va dào tao con ò mGc thàp.

+ Su hut hàng cùa dòi ngfi tri thGc eó trình dò cao ké càn.

Trong hàng ngu giào su, phó giào su, dà co 88% giào su va 63,74%

phó giào su ò tuoi tG 55 trò lén. Co 60,24% tièn sy va 35,6% phó tièn sy ò

dò tuoi ngoài 50. Trong vòng 10 nàm tói sé khó trành khòi tình trang tMèu

hut càc chuyèn già dàu dàn ve càc linh vuc khoa hge co bàn, khoa hoc ky

thuàt, khoa hoc xà hói va nhàn vàn.

2.3. THU NH^P VA MÙC S Ó NG

Sau hon 10 nàm cài càch kinh tè, dòi song vàt chat va tinh thàn cùa

phàn lón dàn cu duge cài tMén. SÓ ho co thu nhàp trung Wnh va sÓ ho giàu

ngày càng tàng lèn, ty le ho nghèo giàm di. Mòi nàm co thém hon 1 triéu

vièc làm. Dò là kèt qua cùa qua trinh tàng truòng kinh té.

'S'S

Trong thòi gian qua, mOt thành còng dàng ké là chùng ta kiém che

duge lam phàt ò mGc thàp. Dò efing là nguyén do dàn tdi su Ón dinh va nàng

cao dòi song nhàn dàn.

1994

1993

1995

1996

1990

1997

1988

1992

1989

1991

14,4

67,4

12,7

3,6

393,8

30

17,5

5,2

4,5

67,1

Bang 2.9. Tylé làm phàt qua eàe nàm (%).

Nguón: Thòi bào kinh té Viét Nam. Kinh té 1997 -1998, 8

San lugng luong thue tàng dà cho phép Viét Nam giài quyét càn bàn

vàn de luong thue. Dàm bào luong thue ò càc nuóe nghèo trong nhiéu truòng

hgp giG vai trò quyét dinh trong dành già thu nhàp va mGc song.

56

^.

OQ

5 3

g o •o> 2;

H-i

M OQ

OQ :3 o» n

è 3 co §- n g n g

t n r ò n g

P.

l i r o f n OQ

n ó :3 OQ

g n g h i e ^ C5 O ^

OQ

H'

3* 'S o e ^

•o TS

ON o

B. C2

O §

.;^.

I

^

^

1

3 3 ,

to

VD to

(

o

1—* VO VO Ud

to 00 ^ 00

to LA ^ Ut

Ud •^ 00

I

•^

1#

NJ

H«* VO VO -^ T

Ud VO

IO VO <>

to Q\ to

IO VO

to -J

•1^ -4

^^ VO NO LA

<« 2

N)

•^

-4

h-» VO VO 0\ >^ >

^ -^

-o ^ to

to VO to

H-* VO VO -^j

-F^ ^ 00

is) "O 10 o

U) o ^0 0\

1 2 3 -^

-0

to o 1

fO

>< o

n» ^

Ud o 1 U) to

L^ I Lrt

i

Trong 5 nàm (1991-1995) khÓi lugng hàng hoà tiéu thu trén thi truòng

tàng gip dòi. Xày dung mói, cài tao nhà ò, duòng giao thòng ò cà nòng thòn

va thành tM.

Do dòi song duge cài tMén, co càu cM tiéu dà thay dÓi theo huóng

giàm ty le trong tóng cM tiéu cùa hO già dinh cho àn uóng, tàng ty le cM cho

sinh hoat, hge hành. CM tièii cho àn uÓng cùa già dinh cóng nhàn vièn chGc

cMèm 76,1% nàm 1995, 57,8% nàm 1993, cùa già dinh nOng dàn cho àn

uóng nàm 1985 là 76,6% va nàm 1993 là 70,1%. DÓ dùng già dinh duge

trang bi nMéu hon, tót hon. Vói nhOng dò dùng phó thóng tM khóng co su

càch biét nhau giGa càc ho thành thi va nòng thòn, con dÓi vdi càc dò dùng

cao càp, làu ben tM càc ho già dinh ò thành thi cMèm ty le cao hon hàn so

vói nòng thòn : Video, Tivi (59,9% va 15,1%), càc loai mày nghe nhac va

thu thanh (47,8% va 32,9%).

Ben canh viéc cài tMén va nàng cao ve àn uÓng va nhà ò, còng tàc

phòng bénh, chGa benh, chàm sóc sGc khoè buóc dàu co tién bó. Trình dò

dàn tri va mGc huòng thu vàn hoà cùa nhàn dàn duge nàng lén.

Tuy nMén, Wnh quàn trong bGa àn cùa nguòi Viét Nam vàn con tMèu

ve SÓ lugng, màt càn dói ve chat lugng. Co càu nàng lugng cùa khàu phàn àn

con bàt hgp 1^, gao cung càp tói 83% nàng lugng cùa Ihiu phàn àn, trong

kM tfnh chung trén thè gidi ngù cóc cM cung càp 65%, vùng vièn DOng

68%, Nhàt 49%, chàu Àu 43%, My 32%. So sành vói thè giói ta thày khàu

phàn àn cùa Viét Nam thàp nhàt nhu trong bang 2.11

Bang 2.11: Móc àn bình quàn eùa càc naóe va Viét Nam

Càc nuóe

Nuóe phàt trién Nuóe còng ngMép mói Nuóe dang phàt trièn Vièt Nam MGc àn (C!alo/nguói/ngày) 3.470 2.840 2.340 1.940

Nguón: Nguyén Quang Hién: Thi traòng lao dóng - Thac trang va giài phàp

NXB Théng ké Ha Nói 1995, 37

•>9.

Co thè nói nuóe

ta vào

loai àn gao cao nhàt

thè giói

(163kgnguùi/nàm), Trung QuÓc là 99 kg/nguòi/nàm. So vói co càu nàng

lugng khàu phàn hgp ìf, thue tè cùa Viét Nam va mGc tMèu hut cùa khàu

phàn àn Viét Nam nhu sau:

Viét Nam • 11 6 83

Hgp 15^ 12 18 70

Khàu phàn àn (%) - Protein -Upft -Gluxft

Tình hình bGa àn tMèu va màt càn dÓi kéo dai ành huòng dèh tình

trang dinh duòng chung va dàc Wèt ò tré em Viét Nam thàp kém hon so vói

thè giói.

Tyle suy dinh duòng ò tré em dudi 5 tuoi vàn con rat cao, tuy dà giàm

tG 51,2%. nàm 1990 xuÓng 41,8% nàm 1993, só tré chèt vi suy dinh duòng

nàng dà giàm tG 40% xuóng con 10%. Tuy nMén tình trang suy dinh duòng

vàn con nghiém trgng ò nMéu vùng nòng thòn. Do àn uÓng thiéu thón nén

50% phu nG cò thai bi tMèu màu va ty le tre em mdi sinh càn nàng duói 2,5

kg cMèm tdi 18 - 20%. Vói tình trang tMèu dinh duòng kéo dai này, chat

lugng nguón nhàn lue bi ành huòng cà ve thè lue làn tri lue va hàu qua là se

phài tra già rat cao ve nàng suàt lao dóng Mén tai va tuong lai. Tlnh trang

dinh duòng Mén nay vàn con dang tàc dòng xàu dèn su phàt trièn thè lue

(càn nàng, cMéu cao, sGc déo dai) va han che phàt trién tri tue, ành huòng

dèn sGc lao dóng Mèn tai va tuong lai cùa nói gióng, dàc biét là cho yéu càu

còng ngMép hoà, Mén dai hoà dal nuóe, nhàt là ò khu vuc nòng thón.

Su phàt trièn cùa he thÓng y tè, phòng chOa bénh va chàm sóc sGc

khoè chua thue su dàp Gng nhu càu Men nay. MGc cW dàu tu cho y té là thàp

so vdi càc nuóe trong khu vue va trèn thè giói. Nàm 1990, Vièt Nam chi dàu

tu cho y tè 2 USD/nguÒi/nàm, bang 1% GDP, trong kM Trung Quóc là 11

USD, cMèm 3% GDP; An Dò: 21 USD, cMèm 6% GDP; Thài Lan: 73 USD,

cMèm 5% GDP, Bangladesh: 7 USD, cMèm 3,2% GDP. Màt khàc nhGng

kièn thGc co bàn ve chàm sóc sGc khoè trong nhàn dàn con thàp, ve sinh mói

'^9

truòng song con tal kém, dàc Wét là cung càp nuóe sach va xù 1^ chat thài

càc loai dà CÓ tàc dOng bài Igi dèn sGc khoè nhàn dàn.

TTiu nhàp va mGc song cùa dàn cu nói chung, cùa nguòi lao dòng nói

riéng trong thòi gian qua eó duge cài tMén, song càn luu f nhGng diém sau:

- Viét Nam vàn là mot nuóe thuòc nhóm nghèo nhàt thè giói. Thu

nhàp quóc dàn tfnh theo dàu nguòi ò mGc rat thàp. Theo tfnh toàn cùa Ngàn

hàng thè giói, bang phuong phàp ti già hói doài cMnh thGc GNP Wnh quàn

dàu nguòi eùa Vièt Nam nàm 1993 là 170 USD, xép thG 153, cM cao hon 5

nuóe trong tóng sÓ 158 nuóe. Nam 1994 dà tang lèn mGc 190 USD va vàn

chua ròi khòi vi tri 10 nuóe nghèo nhàt thè gidi. Néu tinh theo phuong phàp

siic mua tuong duong (PPP), GNP bình quàn dàu nguòi cùa Vièt Nam nàm

1993 là 1.040 USD, xèp thG 116, dGng trèn 13 nuóe trong tdng sÓ 129 nuóe.

Nhung theo cM tièu HDI tW Viét Nam duge xèp trèn 57 nuóe. Va cùng càn

chù ^ là Ò Vièt Nam su giàn càch trong thu nhàp dang tàng lén va sÓ ho dói

nghèo con cMém mot ty le dàng ké.

- KM nói tdi tièn bò xà hói, nguòi ta khòng cM chù f tdi mGc thu nhàp

de dành già mGc song, ma con phài chù f tói càc nhàn tó thuòc ve chat

lugng song (vàh de mói truòng, vàn de an mnh xà hói ...). Viét Nam dang

dóng truóc nguy co mòi truòng bi suy thoài ngMém trgng, vàn de tràt tu an

toàn xà hòi cùng cò nMéu bàt ón.

2.4. GIÀI QUYÉT VIÉC LÀM VA SLT DUNG N G U ÓN NHÀN LlTC

2.4.1. Giài quyèt viéc làm

* Tuong Quan cung - càu lao dóng

Theo càc sÓ liéu du bào cho thày, tdi nàm 2000, tÓc dò va mGc già

tàng nguón lao dòng cùa Viét Nam vàn con cao, xàp xi 3%/nàm. Day là mot

sGc ép rat lón ve kinh tè - xà hói, truóc hét là giài quyét viéc làm va nàng

cao mGc song cho dàn cu.

60

Tóng diéu tra dàn só 1989 cho thày 1/3 quy thói gian lao dòng chua

duge sG dung tuong duong hcm 5 trièu lao dòng. Trong khu vuc nhà nuòc sÓ

lao dOng khòng eó nhu càu sG dung lén lói 25 - 30%. Tình trang su dung lao

Bang 2.12. Cung - càu lao dóng qua eàe thòi ky

Don vi : NgMn nguói

1981- 1985

1986- 1990

1991- 1995

1976- 1980

1100

1400

1500

920

Só nguòi CÓ nhu càu viéc làm tàng bình quàn mòi nàm

990

1120

797

992

Só nguòi dà duge giài quyét vièc làm bình quàn mói nàm

80,00

Ty le giài quyét vièc làm (%)

83,82

86,63

73,30

dòng duge thè Mén qua càc sÓ liéu ò bang 2.12

1 j 1 i 1 1 ! Nguón: Tình hình kinh téxàhòi 1991 -1994 - Tóng cue Théng ké 1994

Qua bang trèn ta thày mGc cung ve nguón nhàn lue hay nhu càu ve

sàp xèp viéc làm ngày càng tàng lén :

Giai doan 76-'80 : Wnh quàn mòi nàm tàng 92 van

'81-'85 : con só này tàng lén 1,4 triéu '91-'95 : con sÓ này tàng lèn 1,5 trièu

Co càu nguón nhàn lue cung càp cho thi truòng lao dóng co thay dói.

Nèu ò thòi ^f '76-'80 va '81-'85 sÓ nguòi buóc vào tuoi lao dóng khóng di

hge cMèm ty le 64,5% va 69,3%, sÓ lugng nguón bÓ sung (nhu bò dòi xuàt

ngù, thanh mèn xung phong hét han, hoc sinh bò hoc, hoc sinh tòt ngMèp

chò phàn cóng) cMèm tuong Gng 35,5 va 30,7% tM thòi ky '86-'90 va '91-'95

càc nguón cung Gng trèn tuy tàng ve tuyèt dÓi nhung dà giàm ve ty trgng

xuóng 4,2% do xuàt Mén nguón cung Gng mói chò thi truòng lao dòng, dò là

só dòi ra tG khu vuc Nhà nuóe do chuyèn dói co che quàn ly va só chua co

viéc làm tón tai tG nàm truóc ngày càng tàng tuong ihig là 21 % va 26,7%.

Tuong quan ve cung-càu lao dóng ngày càng màu thuàn tram trong do

lugng cung tàng nhanh ve tuyét dói, ty le giài quyèt vièc làm giàm dàn qua

tGng kè hoach 5 nàm tG 86,6% (•76-'80) xuóng 83,8% ('81-'85).

61

Quan he cung-càu lao dóng bi mài càn bang theo huóng cung lón hon

càu, do dò tinh trang thài ngMép va tMèu viéc làm là rat tram trgng ò cà

nOng thòn va thành thi, cà lao dòng giàn don chira qua dào tao, ò cà lue

lugng lao dòng da duge Nhà nuóe va xà hòi bò ra rat nMéu cM pM de dào

tao.

Thàt ngMèp va giài quvèt viéc làm

Tóng diéu tra dan sÓ 1989 cho thày Viét Nam co khoàng 1,7 trieu

nguòi thài ngMèp trong dò tuoi lao dòng, trong dò ò liia tuoi 16-19 tuoi

cMèm 48,3%, nèu tfnh tG 16-24 tuoi tM cMèm 72,2%. Nàm 1992 sÓ nguòi

thàt ngMép toàn phàn cà nuóe dà lén tdi khoàng tG 1,9-2,3 trieu nguòi.

Tình trang tMèu viéc làm, viéc làm khòng dù va kém Méu qua là hàu

qua cùa mot nén kinh tè kém phàt trièn, dóng thòi là hàu qua cùa he thóng

cMnh sàch va co che quàn 1^ khòng huóng vào vièc su dung hgp ìf va co

Mèu qua lue lugng lao dòng, vào vièc tìm kièm va tu tao vièc làm cùa nguói

lao dòng. SÓ lièu ò bang 2.8 cho thày nhu càu ve sàp xèp viec làm ngày càng

tàng lèn trong kM khà nàng thu hùt cùa nén kinh tè cò han.

Bang 2.13. Nhu càu ve viéc làm trong giai doan 90- 95

Don vi : NgMn nguói

1990 1992 1995 1991

33,8 34,8 37,8 32,9

1,9-2,1 1,9-2,3 2 1,9

Dan vi tfnh' Trièu • nguòi Trieu • nguòi % 5,7 6,2 6,6 5,3 trgng trong lao

1. Lue lugng lao dòng xàhòi 2. Lao dòng chua eó vièc làm Ty dòng xà hòi

Nguón: Nguyén Quang Hién: Thi traòng lao dòng - Thac trang va giài phàp NXB Théng ké Ha Nói 1995, 89

(Tung - càu lao dòng bi màt càn bang theo huóng cung lón hon càu va

do dò thài ngMèp hGu Mnh tÓn tai ò mgi trinh dò cùa nguòi lao dòng do càc

nguyén nhàn :

67

+ KhOng tìm duge viéc làm (hoc sinh buóc vào tuoi lao dòng khóng di

hoc, quàn nhàn phue vién, lao dòng hgp tàc trò ve...).

+ Do giàm Wén che cùa càc co quan Nhà nuòc.

+ Su phàn rà eùa eàe co sò làm àn thua lo.

Thài ngMép tra hình ò càc co só khóng dù viéc làm, nàng suàt lao

dòng thàp, khòng góp phàn làm ra san phàm va tình trang tMèu viéc làm

ngMém trgng va phó Wèn ò nòng thòn dàn tdi Mèn tugng chuyèn dich lao

dòng tG nòng thòn ra thành thi va giGa càc vùng nòng thón.

TMèu viéc làm ò nòng thòn do nguón lao dòng ngày mot tang nhanh

trong lue dò dién tfch canh tàc cM eó han, làm cho ty le dién tich theo dàu

nguòi ngày mot giàm. Ben canh dò là su khó khan ve vÓn de chuyèn dich co

càu, tao vièc làm mói.

Khà nàng tao ra càu ve lao dóng cùa càc ngành cóng ngMèp con qua

yèu, mói nàm mói cM thu hùt thém 0,4 cùa 1 % lue lugng lao dóng (4°/oo lue

lugng lao dóng), cò ngMa là mói thu hùt duge tG 1/8 dèn 1/6 nguón nhàn lue

tàng thèm hàng nàm. SÓ con lai hoàc tìm duge viéc làm ò càc ngành kinh té

khàc, hoàc bi G dgng trong nòng ngMép va càc dang thàt ngMép ò dò thi.

Ò nuóe ta Mèn nay eó cà thàt ngMép tam thòi. Day là loai thàt nghiép

trong thòi gieui thay dói nghé ngMèp, noi làm vièc, do muÓn tìm vièc làm

mdi tót hon, phàn lón thuòc loai thàt ngMèp "tu nguyén".

Vièt Nam là nuóe chàm phàt trién nèn càc nguÓn nhàn lue chua duge

sG dung mot càch cò Méu qua. Thàt ngMép dang là mot trong nhGng vàn de

kinh tè va xà hòi gay gàt trong giai doan Mèn nay. Nguyén nhàn sàu sa, bao

trùm, trén giàc dò cung - càu ve lao dòng truóc hét phài ké dèh nguyén nhàn

eó tàc dóng nén mot bình dién lón, kè cà ve co càu kinh té cùng nhu ve co

che quàn ìf kinh tè ve màt tao vÓn cung nhu ve tfnh da dang cùa tÓ chGc

kinh doanh.

Vàh de quan trgng dat ra là phài tìm moi càch sG dung day dù va co

Méu qua nguÓn nhàn lue de phàt trièn kinh té. Phàt trièn thi truòng lao dòng

6^

ò Viét Nam dÓng nghia vói tàng nMéu va nlianh hon càu ve lao dòng, giàm

bót sGc ép cùa cung lao dòng, làm cho cung - càu lao dòng càn bang theo

càc phuong huóng tfch cuc.

NMém vu cùa cMnh phù là phài kièm soàt duge thi truòng lao dòng,

CÓ Wén phàp tfch cuc de giàm hoàc khóng che ty le thàt ngMép hoàc chua eó

viéc làm ò mGc nhàt dinh, khòng thè vugt qua diém 'tói han", diém "gay

càh" ve màt xà hOi va do dò sé gay ra nguy Mém cho nén kinh tè - xà hói.

Nòng thòn là noi tàp trung gàn 80% dàn sÓ va lao dòng, nhung do co

càu kinh tè va lao dòng rat lac hàu, kinh tè hàng hoà con ò trình dò thàp; chù

yèu là tu cung, tu càp va thuàn nòng (84%), do dò nan tMèu viéc làm là rat

phó bièn va ngMém trgng. Nàng suàt lao dòng thàp va viéc làm kém hiéu

qua dàn dèn du thGa lón ve lao dòng. Trong diéu Jdèn dàt canh tic Wnh quàn

trèn 1 lao dòng rat thàp (0,28 ha/1 lao dóng), néu làm thuàn nòng sé du thGa

1/2 lao dòng.

Theo diéu tra cùa Trung tàm thóng tin khoa hge lao dóng va xà hòi

nàm 1996 sÒ nguói ò dò tuoi lao dòng thiéu vièc làm theo nhóm ngành nhu

sau :

Bang 2.14.Séngaòi ò dò tuoi lao dóng tMèu viéc làm theo nhóm ngành nàm 1996

CMa theo nhóm ngành

Nòng ngMèp

CN SL xày dimg

Dich VU

Don vi : nguòi

Tóng só

%

%

%

Tuyèt dói

Tuyét dói

Tuyét dói

6.556.268

8.392.627

78,12

703.581

8,38_

1.132.778

Cà nuóe

13,5

266.425

23,12

309.343

26,84

1.152.559

50,04

Thành thi

576.791

. 7.240.068

6.289.843

86,88

5,45

394.238

555.987

7,68

Nòng thòn

Nguón: Thac trang lao dòng - viée làm Viét Nam 1996. NXB Théng ké kinh té. Ha Nói 1997, 183

Ò tàm vi mò, trong thói gian qua cMnh sàch viéc làm duge Mnh thành

theo càc huóng sau :

64

- Gàn cMnh sàch viéc làm vói ehfnh sàch phàt trièn kinh té, mot cMnh

sàch kinh tè huóng vào toàn dung lao dòng - xà hói, se mò ra khà nàng to

lón giài quyèt viéc làm cho lao dOng - xà hòi.

- CMnh sàch vièc làm huóng vào tièp tue giài phòng tiém nàng lao

dOng, khuyèn kMch càc linh vuc, ngành nghé va Mnh thGc co khà nàng thu

hùt duge nMéu lao dóng, dàc Wèt là cMnh sàch khuyèn khfch nguói eó vÓn,

cò ky thuàt va còng nghè, cò trình do quàn 1^... dàu tu vào san xuàt kinh

doanh de tao ra vièc làm mdi, thu hùt thèm lao dóng xà hòi - cMnh sàch vièc

làm huóng vào giài quyèt cho mot sÓ dÓi tugng càp bàch nhàt (nguòi chua

eó vièc làm hoàc tMèu vièc làm), dàc biét là cho thanh nién ò thành thi.

Trong ehfnh sàch viéc làm, Nhà nuóe coi trgng va khuyèn kMch phàt

trièn kinh tè ho già dinh, kinh tè tu nhàn, doanh ngMèp nhò ngoài quÓc

doanh, khu vuc pM két càu, linh vuc pM nòng ngMép.

- Giài quyèt vièc làm buóc dàu duge thue Mèn theo chuong trinh du

àn cu thè, eó muc tiéu, eó vón tG nMéu nguón, trién khai co trgng diém.

Chuong trinh quÓc già ve viéc làm duge long ghép bó sung va àèp nói vói

chuong trình phàt trièn kinh tè de giài quyèt viéc làm cho nhGng dói tugng

ma trong chuong trinh kinh tè Jdiòng bao hàm va dàm bào hét. Chuong trình

giài quyèt vièc làm quÓc già dà gàn vdi chuong trình tao ra vùng mdi, ngành

nghé mói hoàc linh vuc mdi de thu hùt duge lao dòng mói hoàc tao dù vièc

làm cho nguòi lao dóng.

De giài quyèt vièc làm cho nguòi lao dòng, Nhà nuóe dà thue thi

nMéu cMnh sàch, bièn phàp quan trgng. Dàng chù f nhàt là thi truòng lao

dóng dà duge thìJa nhàn va dang phàt trién. Theo huóng này, quan he thuè

muón lao dóng qua hgp dóng, viéc nguói lao dóng tu do tìm vièc làm va tao

vièc làm duge khuyèn kMch róng rài, duge dàm bào bang cMnh sàch va mói

truòng thuàn Igi. Hàng nàm ngoài càc chuong trình ho trg cùa Nhà nuóe ve

vièc làm, Nhà nuóe va càc tó chGc quàn chùng con huy dóng nhiéu nguón

vón khàc trong va ngoài nuóe de tao thém nMéu chò làm viéc mói. Nàm

6^^

1996 dà giài quyèt viée làm mói cho 1,3 triéu lao dóng, trong dò Quy quÓc

già giài quyèl vièc làm sàp xép 30 van lao dòng; càc hoat dòng kinh tè thu

hut thém 40 van lao dòng; chuong trình 327 va 733 thu hùt 10 van lao dòng;

só ho duge vay vón cùa Ngàn hàng Nòng ngMèp tàng lèn dà thu hùt thèm 30

van lao dOng. Ngoài ra, càc hoat dòng xùc tièn viéc làm, gidi tMèu vièc làm,

hgp tàc lao dòng vdi càc nuóe..., giùp cho thanh mèn ed co hói tìm kièm

vièc làm va lap ngMep, dà giài quyèt viéc làm cho hàng chue van lao dòng.

Tuy nMén, nMéu vàn de xà hòi bGc xùc phài tièp tue giài quyèt vói

Wèn phàp tfch cuc hon, nói lèn là vàn de vièc làm, nhàt là dói vói thanh

mèn; dòi song vàt chat va tinh thàn cùa mot bò phàn dàn cu ò vùng sàu,

vùng xa, vùng mién nùi, vùng dóc canh lùa va càc dÓi tugng cMnh sàch con

nMéu khó khan.

Nhò nò lue cùa Nhà nuòc qua Ngàn sàch, càc chuong trình, du àn tài

trg trong va ngoài nuóe, tfnh dèh nàm 1997 dà tao thém 35 - 40 van noi làm

vièc mòi nàm, góp phàn dàng ké trong vièc Idm che, giàm ty le lao dóng thàt

ngMép, nhàt là ò dò thi.

2.4.2. SG dung nguÓn nhàn lue theo ngành kinh tè quÓe dàn.

Trèn pham vi cà nuóe, lao dòng Wnh quàn hàng nàm déu tàng lén.

MGc tàng chù yèu là do tàng ò khu vuc san xuàt vàt chat, trong dò mGc tàng

ò nòng ngMèp là dàng ké.

Trong thòi gian qua, trình dò phàn cóng lao dóng cùa nuóe ta con chua hgp ìf. SÓ lao dóng trong nòng ngMép tàng vói mGc cao va cMèm ty trgng lón trong linh vuc san xuàt vàt chat trong kM le ra lao dòng trong ngành cóng ngMèp va dich vu eó lièn quan dèn san xuàt phài tàng lèn va sÓ lao dòng trong nòng ngMèp giàm xuóng va cMèm t^ trgng ngày càng thàp.

Bàn£ 2.15: Lao dóng bình quàn trong khu vac Nhà naóe phàn theo ngành kinh té^

1992 2.9152 327,3 638,6 277,6

1994 2.928,3 288,7 679,1 264,7

1995 3.053,1 282,2 700,8 296,5

1996 3.160,6 352,1 710,8 299,1

Tóng só NOng-làm ngMèp Cóng nghiép Xày dung

1993 2.960,4 321,8 653,8 293,7 Nguón: Nién giàm théng ké 1996. NXB Théng ké 1997, 9

66

Su phàt trièn cùa phàn còng lao dOng gàn lién vdi su Mnh thành mot

co càu kinh tè cOng-nOng ngMép. Lf thuyèt kinh tè già tMét ràng càc yèu tÓ

san xuàl thuòng cò xu huóng chuyèn tG khu vuc cò nàng suàt thàp sang khu

vue eó nàng suàt lao dóng cao hon. Nguòi ta ggi su dich chuyèn lao dóng là

"qua trình kinh tè hoà càc yèu tÓ san xuàl". Trong thói ky dàu kinh tè con

lac hàu, lao dòng nòng ngMép cMèm dai bò phàn. Di dòi vdi qua trình cóng

ngMép hoà, ty trgng cùa san phàm là lao dOng trong nòng ngMép se giàm

xuóng theo thòi gian va ty le dò cùa ngành còng ngMèp lue dàu tàng lén ve

sau giàm xuóng theo huóng eó Igi cho khu vuc dich vu.

Lao dóng trong nòng ngMèp giàm, lao dóng trong càc ngành khàc

tàng lèn là xu thè tàt yèu va dóng thòi là cà mot qua trình. Qua trình này

dién ra nhanh hay chàm con tuy thuòc vào diéu kièn va dàc diém cùa tìhig

nuóe. Qua trình giàm ty trgng lao dòng nòng ngMèp tG 70% tóng sÓ lao

dòng xà hòi xuóng con 37% phài màt 100 nàm (1700-1800) ò Anh. Con ò

My ty trgng này giàm tG 63,5% xuÓng con 31% (nàm 1850) trong vòng 70

nàm va tG 8,5% xuÓng con 5% trong 8 nàm (1960-1968). T/ le lao dóng

nòng ngMép ò càc nuóe nhu Dai Loan va Hàn Quóe vào nàm 1963 là 54,3%

va 63,3% tM dèn nàm 1968 ty le này cM con 40% va 52,3%.

O nuóe ta tG 1980 dèh nay, ty trgng lao dòng cóng ngMèp hàu nhu

khòng thay dÓi, luòn xàp xi 11%. Ngành còng ngMèp va ké cà càc ngành

khàc khóng thu hùt duge dàng ké sÓ lao dòng tàng lèn hàng nàm nèn phàn

lón G dgng lai trong nòng ngMép, co ngMa là, ngành nòng ngMép khòng

nhihig khóng chuyèn bót duge lao dóng sang ngành cóng ngMèp ma con

phài hGng chiù cà sÓ lugng lao dòng tàng lén hàng nàm.

Su phàn bó lao dòng lac hàu nhu vày phàn ành mot nén kinh té trì tré

kém phàt trién, nàng suàt lao dOng xà hOi va nàng suàt riéng tGng ngành déu

thàp.

67

à

p

9 00

P- P <

•^

3 ^

00

•0

C < •§ o o> E3 OQ 9 00

^ V e < •s o. o < -e

3 3 00

I

^-

00

C/5

3

'^^ ^\

N O?. <5 ^

K..4

^ ^ ^ ^

.

•«.«

to 7 3 VO -4

1—» 00 to U\ K)

u> b LA OO

-0 0\ o •-0

^ 'J>' 1:3 h à n =j- •

^^ t—

i - .^

U)

t^ g s

p ^

o LA

•s.

"«o ^ Ni

4i^ IO ÒO CO <^

Ui Ol

u> •-J LA h^ Ui

UJ LA

>-«k

& S3» • » ^.

-t^ p ^

VO ^ U

^. LO ON LA -o (—k

U\ 9^ Lo o UJ

VO ON

U) VO 4^ ^ to

Ot;

•«*

Kf\

-0

t-^ -o o io

S^ :g

-p- 00 00 Os LA

LA 00

o 00 ^

o VO H-» to

^ Q £3 0^ a 1- n "T^ Sr 6c» &3 i3. Ci., s, £3 i^ o J:i ^ §' &• fe: S3 Sr i^.

U) io

VO to bo

^ ^

VO

'^ bo g

-J

•^ ^

o Lo

$

to to bo è to LA 00 h\ o

. o 00 • -o -0 -^

UJ 4^

-o VO LA o

K*

^^ 2 5 . 8 H-» VO

VO Ui ÒO -p- VO

"O b ro 00

« 'VJ 1

to VO LA O VO c^

So sành nuóe ta vói càc nuóe dang phàt trién eó thè thày rò hon tình

trang này. Càc nuóe eó GDP Wnh quàn dàu nguòi ò mGc 150 USD tM co càu

lao dOng con tièn bO hon nuóe ta ò vào thòi ky 1980. Ngành nòng ngMép

vói só lao dóng nMéu gap 5 làn nhung só san phàm làm ra cM gap 1,7 làn so

vói ngành còng ngMép. Tàt nMén là chénh léch ve thu nhàp Wnh quàn dàu

nguòi giGa chùng sé lón. Trong suÓt thòi ky 1980-1994, nàng suàt lao dòng

cùa 1 lao dOng - còng ngMèp luòn luòn cao hon tG 3,5 làn dèn 4 làn nàng

suàt lao dòng cùa 1 lao dòng nòng nghiép. Nàng suàt lao dóng thàp trong

nòng ngMèp va su chénh léch dàng ké giGa 2 ngành san xuàt chù yèn này

phàn ành trinh dò lac hàu cùa phàn cóng lao dòng.

Theo kèt qua diéu tra màu 5% cùa tóng diéu tra dàn só 1989, lao dóng

duge tàp trung chù yèu trong lình vuc san xuàt vàt chat (93,6%), linh vuc

khóng san xuàt vàt chat chi cMèm 6,14%. Trong lình vuc san xuàt vàt chat

tM lao dòng nòng ngMép lai cMèm da só (71,2%) trong khi còng ngMép va

dich vu eó lién qu£ui cM cMém ty trgng nhò 13,74% va 8,64%.

Ngày nay, khoa hoc dà trò thành lue lugng san xuàt truc ùé'p va co

tinh chat quyét dinh tdi viéc nàng cao nàng suàt lao dóng. Cóng nghé san

xuàt Mén dai dòi hòi phài eó dói ngù cóng nhàn ky thuàt va càn bò chuyèn

mòn CÓ trình dò cao. Nhu càu này se duge thoà man nèu càc ngành khoa hge

va giào due dào tao phàt trién mot càch tMch hgp. Thue té nuóe ta chua dàp

Gng duge yéu càu eó tfnh quy luàt này.

Ve trình dò chuyèn mòn ky thuàt cùa lue lugng lao dòng ta thày só

lao dòng tre co trình dò cao lai qua ft. SÓ eó trình dò tién sy, phó tièn sy lai

tap trung chù yèu ò càc truòng dai hge va càc vièn ngMèn cGu. Va cùng

dàng luu f là su phàn bÓ lue lugng lao dòng co trình dò cao cùng rat chènh

lèch giGa càc khu vuc.

6Q

I

Ni

3

VO'

00 I

5

Só lao dOng eó trình dò chuyèn mòn ky thuàt phàn lón trong khu vuc

san xuàt vàt chàl (63,58%) va chù yèu trong còng ngMép, xày dung

(35,09%) trong kM lao dòng cùa ngành này cM eó 13,74% tóng só lao dòng

dang làm vièc trong nén kinh tè quóc dàn. Nòng ngMèp vdi 71,2 tóng só lao

dOng lai cM cMèm 13,78% lao dóng eó trình dò chuyèn mòn ky thuàt cùa cà

nuóe. Nói chung, ty le lao dòng eó trình dò chuyèn mòn ky thuàt cM cMém

1,88% tóng só lao dòng cùa ngành này. Day cùng là mot ìf do kMèn cho

trình dò ky thuàt san xuàt va nàng suàt lao dóng cùa ngành này dang ò mGc

rat thàp. Vièc dành già thue trang sG dung lao dóng trong nòng ngMep va

Mèu qua cùa nó cMèm mot vi tri cuc ky quan trgng bòi le, trong tóng sÓ

23,5 trièu nguòi tG 13 tuoi trò lèn dang làm vièc trong càc ngành ò nòng

thón tM eó tói 19,7 trièu nguòi làm vièc trong ngành nòng ngMèp (84,11%).

Mot trong nhimg yèu tÓ quan trgng ành huòng tdi trình dò su dung lao

dOng nòng ngMèp là dàt dai bình quàn dàu nguòi. Do ành huòng cùa tàng

dàn só, nhihig nàm gàn day, bình quàn mòi nàm só lao dóng ò nòng thón

tàng thèm khoàng 80 van, trong kM dò dàt dai là phuong tién san xuàt chù

yèu trong nòng ngMèp tM khóng nhGng khòng thè tàng ma con ngày càng

giàm di do sG dung vào càc muc dfch khàc. Bình quàn mói lao dóng nOng

thón Mèn nay cM eó 0,35 ha dièn tich dàt gieo tróng, nèu tfnh Wnh quàn dàu

nguòi tM cM con 0,1 ha.

Yèu tó thG hai cùng eó ành huóng lón tdi viéc su dung lue lugng lao

dòng nòng ngMép là tfnh thòi vu cùa san xuàl nòng ngMép. Phàn cóng lao

dòng trong nòng ngMép nàng ve trÓng trgt, mot ngành bi ành huòng rat lón

cùa tfnh thòi vu va tình Mnh này chua duge cài tMén bao nMéu. Già tri tóng

san lugng cùa ngành trÓng trgt va chàn nuòi so vói già tri tÓng san lugng

toàn ngành nòng ngMep nhu sau :

71

Nàm

Tróng trgt

Chàn nuòi

1976

:

80,7% va

19,3%

1980

80,1 %

19,9%

1985

76,6 %

23,4%

1989

:

75,7%

24,3%

1991

74,47%

25,53%

1993

77,4%

22,6%

1994

77,3%

22,7%

1995 :

77,7%

22,3%

1996

77,73%

22,27%

1997

77,75%

22,25% [12,23]

Do tfnh thói vu cùa trÓng trgt, lai thèm co càu cày trÓng, vàt nuòi chua

hgp ìf, lao dòng nòng nhàn chua duge thu hùt vào phàt trién càc ngành nghé

khàc. Dói vói càc nuóe lac hàu nói chung, khu vuc nòng ngMèp khóng chi là

co sò de duy tri va cài tMén mGc song ma con là co sò cùa qua trình cóng

ngMép hoà nhò co duge lue lugng lao dòng du thGa. Nói mot càch khàc, lao

dòng nòng ngMép eó thè duge chuyèn sang càc ngành khàc ma khóng ành

huòng tdi su tàng truòng nàng suàt Wnh quàn trén 1 ha dal, nhò tình trang

bàn thàt ngMép ò day.

2.4.3- SG dung nguón nhàn lue theo thành phàn kinh tè :

Ò Viet Nam, phàt trién nén kinh tè nMéu thành phàn là diéu kien tién

quyèt de giài phóng mgi tiém nàng lao dóng trén co sò thue Mén quyén tu

do lao dòng nhàm phàt huy tdi mGc cao nhàt yèu tÓ con nguói vói khà nàng

sàng tao khóng bi gidi han trong viéc tu tao viéc làm cho minh va cho xà

hòi.

Càc thành phàn kinh tè giG mot vi tri nhàt dinh trong su tham già nói

chung vào san xuàt - xà hói.

79

Bang 2.18. Ty trong còng ngMép phàn theo tbànb phàn kinh té.

Don vi : %

1997 1996

52,02

Quóc doanh Ngoài quóc doanh 24,18 48,28 23,24

23,8 Khu vue eó vÓn dàu tu nuóe ngoài 28,48

Nguón: Thòi bào kinh té Viét Nam. Kinb té 1997 - 1998 Viét Nam tbégiói, 13

TG 1980 tói nay, ké cà thòi ky kinh tè quóc doanh cMém ngói bà chù

tM càc thành phàn kinh tè ngoài quÓc doanh vàn luòn luòn cMém khoàng

2/3 tóng san phàm xà hòi va thu nhàp quóc dàn.

Ò khu vuc kinh tè ngoài quóc doanh, nhihig nàm qua dà phàt trién

manh me va thu hùt mot sÓ lugng lón lao dóng vào hoat dóng, Nèu nàm

1990 eó 770 xf nghiép tu nhàn thu hùt khoàng 10 van lao dòng tM nàm 1993

càc doanh ngMép ngoài quóc doanh dà thu hùt gàn 1 triéu lao dòng thóng

qua càc hgp dóng eó thòi han xàc dinh tG 1 nàm trò lén. Ngoài ra, hàng nàm

con thu hùt hon 400 ngàn nguòi co viéc làm nhò phàt trién kinh tè già dinh,

tao viéc làm tai nhà va eó nMéu viéc làm eó thu nhàp cao.

Trong thue tè, kinh tè ngoài quóc doanh giù mot vi tri chù yéu trong

phàt trièn nòng ngMép, mot phàn trong hoat dòng thuong ngMép (chù yèu ò

thi truòng trong nuóe), dàm nMém phàn lón vàn tài hành khàch va hàng hoà

ò cung dò ngàn, khÓi lugng nhò va thue Mén càc dich vu nhà ò, khàch san...

Su tham già tfch cuc cùa kinh té ngoài quÓc doanh dàn dén su bièn dói co

càu viéc làm theo thành phàn kinh tè

Truóc.nàm 1988, lao dòng ngành cóng ngMép khu vuc kinh té quÓc

doanh luòn luòn tàng qua timg nàm ké cà ve sÓ tuyét dói va tuong dÓi so vói

só tuong Gng cùa ngành này thuòc khu vuc ngoài quÓc doanh. Nhung tG

1988-1991 tM tình Wnh nguge lai, lao dóng cóng ngMep quóc doanh giàm

cà ve só tuyét dói làn sÓ tuong dÓi qua tGng nàm, trong khi ò khu vuc ngoài

7?

quóc doanh, sÓ tuyèt dói va tuong dÓi ve lao dóng vàn tàng lén so vói càc

nàm truóc dò.

Cuòc khùng hoàng kinh tè dà tàc dòng manh vào khu vuc kinh tè quóc

doanh. Lao dòng trong khu vuc này khóng eó nhu càu su dung lén tói 25-

30%. Sau khùng hoàng kinh tè, ngành còng ngMép dà phue hÓi va bàt dàu

tàng truòng khà tG 1991 dén nay. Song diéu dàng chù f là kinh tè ngoài

quóc doanh thuòng dat Méu qua cao hon kinh tè quóc doanh. C^ thè trong

ngành còng ngMép toc dò tàng già tri tóng san lugng cùa khu vuc ngoài

quóc doanh luòn tàng suÓt thòi k5^ tG sau 1976, nam tang cao nhàt dat

291.9% (nàm 1988) va 287,68% (nàm 1992), trong kM dò khu vuc quóc

doanh 1980 cM dat 89,9% so vói nàm 1976 va nàm 1992 là 237,5%. Do duy

trì qua làu co che quàn 1^ tàp trung, quan liéu, bao càp, ò càc co sò san xuàt,

Mén tugng "lai già, lo thàt" là phó bién, bò mày quàn ìf giàn tièp cÓng

kénh, làm viéc kém Mèu qua.

Hièu qua san xuàt kinh doanh khàc nhau giGa càc co sò san xuàt, giGa

càc ngành, càc khu vuc gay ra su chènh lèch ve nàng suàt va thu nhàp, tG dò

tao ra dòng lao dóng dich chuyèn tuong Gng. Thue tè cùa thi truòng lao

dòng thành phó HO CM Minh là mot minh hoa cu thè. Trong kM 5,2% lue

lugng lao dóng ò thành phÓ chua co vièc làm tM mot sÓ ngành : xày dung,

giao thòng vàn tài, co kM... lai tMèu lao dòng. Nàm 1992 cò 1,44 trièu nguòi

làm viéc ò càc linh vuc khàc nhau, trong dò co 87% làm cho khu vuc tu

nhan va 13% làm cho khu vuc kinh tè quóc doanh, ty le tuong thig này nàm

1989 là 64% va 36%.

Dai bò phàn lao dòng co tay nghé cao chuyèn sang làm vièc cho càc

khu vuc eó thu nhàp cao, trong dò khu vuc tu nhàn thu hùt khoàng 80-85%

lue lugng lao dòng co tay nghé cao tG khu vuc quÓc doanh. Diéu dò bi cM

phói bòi mGc luong chènh lech ò càc khu vuc kliàc nhau.

74

Su chénh léch luong giiìa càc khu vuc kinh tè, giOa càc ngành nghé,

càc vùng lành thó khàc nhau do nMéu nguyén nhàn, song eó mot diéu dàng

luu f là tuy nguòi lao dOng eó nàng lue, eó trình dò tay nghé, ky nàng ngang

nhau nhung làm vièc ò càc co sò, càc doanh ngMép, càc vùng khàc nhau tM

thu nhàp cung khòng giÓng nhau. Diéu dò chGng tó Méu qua sG dung lao

dòng ò nhGng noi dò là khàc nhau. Ngoài ra, lao dòng dich chuyèn khóng

cM giGa càc don vi san xuàt trong nuóe ma con giGa càc co sò trong nuóe

vói càc don vi eó vÓn dàu tu nuóe ngoài. Dò cùng là mot tàt yèu khàch quan

song khóng phài là nó khóng gay ra nhCng khó khan va tMet hai dói vói

nMéu don vi co sò. Vi vày càn tMét phài ed nhGng bién phàp diéu tiét vi mò

de han che va tién tói su tuong thfeh càn tMét giGa cung càu lao dóng, nhàt

là lao dòng eó chat lugng cao de dàm bào hoat dóng co Méu qua cùa toàn bó

nén kinh tè.

Tom lai, qua trình phàt trìén nguón nhàn lue ò Viét Nam trong nhGng

nàm qua eó nhihig bièu Mèn tfch cuc, song cùng con nhihig han che nhàt

dinh.

Ve màt só luong nguÓn nhàn lue , bièu Mèn rò rét qua tinh chat cùa

qua trình phàt trién dàn sÓ Viét Nam ma thòi ky qua dò cùa qua trình phàt

trièn dàn sÓ dà chuyèn sang giai doan 3 - giàm dàn nhip dò tàng dàn sÓ vdi

dàc trung nói bat là TFR con ò mGc khà cao. Càc qua trình phàt trién dàn só

dién ra khóng dÓng déu giGa càc vùng, càc nhóm dàn cu, càc dàn toc. Ca

càu giói tfnh cùa dàn cu dang thay dói theo cMéu huóng khàc phue su màt

càn dói do hàu qua cMéh tranh de lai, dàc Wèt là ò nhóm tuoi tré. Co càu

tuoi cùa dàn cu dang chuyèn dàn tG xu thè "tré hoà" sang co càu dàn cu hgp

ìf hon, giàm dàn ty trgng tre em, tàng ty trgng nguòi trong tuoi lao dòng va

nguói già.

Ve chat luong nguón nhàn lue, dà duge nàng cao mot buóc thè Mèn ò

màt bang dàn tri, trinh dò hoc vàn va chuyèn mòn cùa dàn sÓ va nguón lao

75

dOng cung nhu tình trang vièc làm, thu nhàp, dòi song dang tGng buóc duge

cài tMén.

Ve chat lugng nguón nhàn lue nuóe ta càn duge dành già theo 2 kMa

canh khàc nhau: ThG nhàt, xét theo trinh dò hge vàn, nguón nhàn lue co

trình dò tuong dÓi khà trong khu vuc, thè Mèn qua ty le nguòi biét chG va tÓt

ngMèp càc càp hge ò mGc cao, diéu này eó tàc dung làm nén tàng cho vièc

hoc nghé, tièp thu cài mói va chuyèn giao cóng nghè. ThG hai, xét theo trình

do chuyèn mòn, ky nàng va nghé ngMèp cùa nguón nhàn lue nuóe ta con

qua thàp, mói cM eó 10% lao dóng dà qua dào tao nghé tG cóng nhàn ky

thuàt trò lèn, con 90% là lao dòng giàn don co tfnh chat truyén thóng khóng

qua dào tao, trong sÓ dò trèn 70% tàp trung trong khu vuc nòng - làm ngMép

ma lai là' nén nòng ngMèp dòc canh. Chùng ta rat tMèu nhimg lao dòng ky

thuàt Wèt vàn dung thành thao càc quy trình san xuàt dèn tièn, Gng dung

tièn bó khoa hge cóng nghé Mén dai vào san xuàt, tMèu nhung nhà quàn 1^

kinh doanh giòi tMch hgp vdi nén kinh té vàn hành theo co che thi truòng,

CÓ dinh huóng cùa Nhà nuóe. Rò ràng chat lugng nguón nhàn lue nuòc ta

con cò khoàng càch rat xa so vdi yéu càu cùa qua trình cóng ngMèp hoà,

Mén dai hoà dal nuóe.

Càc yèu tó kinh té xà hói tàc dóng dèn phàt trièn nguón nhàn lue dà

CÓ buóc chuyèn bièn tfch cuc :

- San lugng luong thue dà vugt qua nhu càu tiéu thu trong nuóe va co

xuàt khàu là diéu kién co bàn nhàt de cài tMén dinh duòng cho con nguòi.

Ca càu san xuàt nòng ngMép dang tGng buóc chuyèn dói theo huóng da

dang hoà cùng vói càc chuong trình chÓng suy dinh duòng dà bàt dàu hoat

dòng tGng buóc theo muc tiéu de ra.

- Cóng tàc giào due - dào tao dang dàn dàn khói phue duge su nhàn

thGc ve vai trò cùa giào due -dào tao cùng nhu vàn de dàu tu cho giào due -

dào tao. Co che dàu tu va co che vàn hành he ihóng giào due - dào tao quóc

dàn dà buóc dàu duge xàc làp cho phù hgp vói qua trinh dÓi mói cùa dàt

76

nuóe. Nén kinh tè thi truòng vói eó che vàn hành cùa nò dang tGng buóc tra

lai già tri dfch thue cho tGng loai lao dòng theo chat lugng va Mèu qua cùa

nó. Diéu này dang eó tàc dòng kfch tMch con nguòi hge tàp va làm vièc de

tu hoàn tMén minh, tGng buóc tàng già tri sGc lao dòng cùa minh va cùng do

vày nén dà huy dòng duge nMéu nguón lue dàu tu cho phàt trién con nguòi.

- Càc hoat dòng xà hói khàc cùng dang sói dóng eó tàc dung diéu

cMnh càc mói quan he xà hói, phàt huy yèu tÓ tinh thàn va xày dung nhàn

càch theo cMéu huóng lành manh, de cao già tri dfch thue tri tue con nguòi

cùng nhu Mèu qua cùa càc hoat dóng lao dóng sàng tao cùa hg. Tuy nhién

càc diéu kièn kinh té cho phàt trièn con nguòi phù hgp vdi yèu càu phàt trién

còng ngMép hoà va Mèn dai hoà dàt nuóe con rat han che.

Qua trinh Mnh thành va phàt trién, su dung nguón nhàn lue dà co

nhihig buóc tièn bò, qua trình dói mói va chuyèn dÓi co che quàn 1^ cùng

nhu co càu kinh té - xà hói dà thào gò nhGng trói buóc con nguói làm viéc

theo co che mènh lènh truóc day, tra lai va khci day cho con nguòi tinh chù

dòng, nàng dòng va sàng tao. Con nguòi Vièt Nam trong qua trình lao dóng

san xuàt dà eó nhGng dóng góp dàng ké cho su thành còng cùa cóng cuòc

còng ngMép hoà - Mén dai hoà dàt nuóe.

Tuy nMén, su Mnh thành va phàt trièn nguón nhàn lue con chua phù

hgp vói yéu càu phàt trièn kinh tè - xà hói. Viéc sG dung nguón nhàn lue

cùng dang dàt ra nMéu vàn de tón tai càn giài quyét. Tình trang thàt ngMép,

tMèu viéc làm, lao dóng thù cóng, phàn tàn, nàng suàt lao dóng thàp, thu

nhàp va mGc song thàp dang dòi hòi phài eó nhGng giài phàp càp bàch ve tao

viéc làm, chuyèn dÓi co càu phàn cóng lao dòng xà hói di dòi vói chuyèn

dói co càu kinh tè theo huóng cóng ngMép hoà, Mèn dai hoà de tàng nhanh

nàng suài lao dòng xà hói, tàng thu nhàp, tàng sGc mua, cài tMén dòi song...,

tao diéu kièn thuàn Igi cho phàt trién nguón nhàn lue.

77

Chuong3

QUAN DIÉM, PHirONG Hl/ÒNG VA BIÉN PHÀP CHÙ YÉU

PHÀT TRIÉN NGUÓN NHÀN Ll/C TRONG QUA TRÌNH

CÒNG NGHIÉP HOÀ - HIÉN DAI HOÀ

•

•

•

3.L QUAN DIÉM CHUNG VE PHÀT TRiÉN NGUÓN NHÀN LlTC TRONG QUA

TRÌNH CÒNG NGHIÉP HOÀ - HIÉN DAI HOÀ

•

•

•

3.1.1. Bòi cành quÓe tè va khu vuc

Nén kinh tè thè giói cùa thè ky 21 se co su thay dói càn bàn va dàt ra

nhGng yèu càu mói. Su phàt trièn nhanh chóng cùa càch mang khoa hoc ky

thuàt, toc do giao luu thòng tin nhanh chóng trén thè giói Mén nay làm cho

toàn bó he thóng tri thGc cùa nhàn loai dang trai qua mot su dào lón manh

me. C^óc càch mang khoa hge còng nghé ò giai doan mói dang tó chuc lai

mot càch co bàn dòi song xà hòi con nguòi ve mgi màt tG kinh té dén vàn

hoà. Xu thè dò se dinh Mnh bò màt xà hói mói - " xà hòi thóng tin" va nó se

tao nèn nhGng he qua to lón.

- Xà hói mdi dòi hòi mot cuOc càch mang ve giào due dào tao nhàm

nàng cao ùém nàng tri tue va san xuàt ra kién thGc mói cho phàt trién, nhu

càu phó càp tin hge sé nhu mot su phó càp van hoà làn thG hai.

- Se dói mói co càu khu vuc san xuàt. Theo du bào, ò nàm 2000 ed

dèh 25% tóng só nghé làm vièc Mèn nay chùng ta chua Wèt, 50% só nghé se

eó nói dung mói. Trong xà hòi nòng ngMép so khai con nguòi dà phài càn

90% lue lugng lao dóng de tao ra 100% san lugng luong thue. Nhung ò xà

hòi còng ngMèp phàt trién cao cM càn 3% lue lugng lao dóng dà tao ra duge

120% san lugng luong thue. ChGc nàng vàt ìf sé chuyèn dàn va phu thuòc

vào chGc nàng tri tue.

- Xu thè toàn càu hoà kinh té dòi hòi phài co su nhàn thue va ùép

nhàn su thàch thGc ve phàt trién nguón nhàn lue co trình dò cao de thich

7«

Gng, Yèu tó giào due - dào tao sé là mot nguón lue chù yéu tao thè canh

tranh cùa eàe nuóe kM buóc vào thè ky 21.

- Bòi cành quóc tè mói ành huòng sàu sàe tdi qua trình còng ngMép

hoà, Mèn dai hoà ò Viét Nam:

+ Xu huóng khu vuc hoà, quóc tè hoà va toàn càu hoà dòi song kinh té

ngày càng trò nén tàt yèu. Càc nuóe dù muÓn hay khóng déu nMéu hoàc ft

tu thu hùt vào càc quan he kinh tè quóc tè. Càc quan he này ành huòng

nMéu dèn vièc Mnh thành co càu kinh té va phuong thGc thue Mèn còng

ngMép hoà ò mòi nuóe.

+ Vói cuòc càch mang khoa hoc còng nghé ò giai doan mdi, Igi thè

dang thuòc ve nhimg nuóe eó tiém lue manh va cùng tao co hói cho càc

nuóe di sau eó thè lua chgn con duòng còng ngMép hoà co Mèu qua hon. Do

vày, yéu tó khoa hge va cóng nghè gàn vdi thè manh ve nguón nhàn lue

duge dào tao va sG dung tói da se là nguón lue va dóng lue co bàn cùa còng

cuòc cóng nghiép hoà, Mén dai hoà ò nuóe ta trong thòi gian tói.

Trong bòi cành dò, Viét Nam eó duge nhirng thuàn Igi co bàn de ddy

nhanh su phàt trièn.

Tuy nMén, bòi cành quÓc tè va khu vuc cùng tao ra cho nuóe ta nhOng

thàch thGc mói:

+ Rùt ngàn khoàng càch phàt trién giGa Viét Nam va càc nuóe trong

khu vuc va trén thè gidi, nhàm trành duge nguy co tut hàu ngày càng xa

trong diéu kién càc nuóe vàn tiép tue phàt trién là mot thàch thGc gay gàt

nhàt.

+ C^c chi tiéu ve phàt trién trong linh vuc xà hói dòi hòi phài co thòi

gian tuong dÓi dai trong kM su xuÓng càp ve y té, giào due trong thòi ky

chuyèn dÓi co che dòi hòi phài co nò lue rat cao de khàc phue va cùng càn

mot thòi gian dai, trong kM càc nuóe trén thè giói cùng dang chù f tói viéc

cài tMén càc chi tiéu xà hói cho tuong xGng vdi thành tuu phàt trién kinh té

(trong diéu kién ho co san nguÓn lue do tàng truòng kinh tè dem lai). Vi vày

19

dèn nàm 1991, chi sÓ HDI ciia càc nuóe déu tàng, màc dù cM tiéu GDP theo

dàu nguòi nuóe ta dà vugt lén xéjp thG 15Ó/173 nuóe, cM sÓ HDI cùa ta cùng

dà tàng tG 0,446 nàm 1990 lèn 0,514 nàm 1994 nhung ve vi tri cM só HDI

cùa ta dà thut xuóng thG 116/173 nuóe so vdi vi tri 115/173 - mGc cùa nàm

1990.

3.1.2. NhGng nMém vu kinh tè - xà hòi chù yèu ciia Viét Nam trong

thòi gian tói

CMèn luge Ón dinh va phàt trién kinh té xà hòi nuóe ta trong thòi gian

tói huóng tói càc muc tièu sau:

- Dàp Gng càc nhu càu co bàn, cài tMèn dòi song vàt chat, vàn hoà va

tinh thàn-cùa nhàn dàn.

- On dinh va phàt trién kinh tè, tàng thu nhàp quóc dàn, tàng tich luy

nói bò nén kinh té, phàt huy mgi tiém nàng cùa nén kinh tè nhiéu thành

phàn, dinh Mnh va ón dinh co che quàn 1^ mói.

- Thue Mén dàn chù, cóng bang, dàm bào tràt tu, ky cuong, an toàn xà

hói, xày dung dòi song tinh thàn va vàn hoà lành manh.

- Nàng cao nàng lue khoa hoc va cóng nghé, phàt trién manh giào due

va dào tao, tàp trung sGc xày dung két càu ha tàng kinh tè - vàn hoà - xà hói.

- Bào ve virng chàc dóc làp, chù quyén va an mnh tÓ quÓc.

De thue Mén cMéh luge dò, càn giài quyét càc nMém vu kinh té chù

yèu sau:

- Day manh cóng ngMép hoà, Mèn dai hoà dàt nuóe: De thue hién

nMém vu này càn nhanh chóng tao ra nhOng tién de càn tMét, trong dò co su

phàt trién nguón nhàn lue.

- Diy manh qua trình Mnh thành va phàt trièn kinh tè thi truòng.

NMèm vu này dòi hòi phài phàt trién va sìr dung co Mèu qua nguón nhàn

lue, màt khàc, tao diéu kién phàt trién nguón nhàn lue.

«n

- Chuàn bi nhGng diéu kién càn tMét de Vièt Nam già nhàp AFTA vào

nàm 2003. Diéu dò dòi hòi mot cMèn luge cóng ngMèp hoà, Mén dai hoà

ttóch hgp, dóng thòi dòi hòi cò nhGng giài phàp tMch Gng cho phàt trién

nguón nhàn lue.

3.1.3. Phàn tfch kèt qua du bào dàn sÓ va nhGng vàn de kinh tè - xà hòi

Theo du tfnh, dèn nàm 2000, dàn só nuóe ta vào khoàng hon 80 trièu

va ty le tàng dàn só tu nMèn con rat cao, khoàng 1,7%.

Bang 3.1. Dàn sé Viét Nam dèh nàm 2000

2000

1990 66.231,0

1993 71.025,6

1995 73.956,0

1 81.134,0 i

DànsÓ Trong dò - Thành tM «

13.28:^,0 5^.908,0

13.668,6 57.357,0

15.987,0 57.969,0

19.472,1 61.661,9

- Nòng thón

Nguón:Nién giàm Théng ké 1996. NXB Théng ké 1997, 7

Dèh nàm 2(X)0, sÓ nguói trong dò tuoi lao dòng dà duge xàc dinh bòi

só nguòi dà sinh ra tG nàm 1984 trò ve truóc sé song dèn nàm 2000. SÓ

nguòi trong dò tuoi lao dòng tàng dàn cà ve sÓ lugng tuyét dói va tuong dói.

Do só lugng phu nG vào tuoi sinh de cao nén màc dù TFR giàm dàn,

só lugng tré em sinh ra hàng nàm vàn tàng lién tue dèn nam 2000, sau dò

mói giàm lién tue (dàc biét là nhóm 0 -4 tuoi). Tuy nMén, nhip dò tàng

truòng cùa nhóm dàn sÓ này con tàng dèn nàm 2000 va bàt dàu giàm tG sau

nàm 2000.

Bàne 3.2. Ca càu tuoi cùa dàn sé Viét Nam dén nàm 2010 (%)_

, -

2000 36,6 11,4 55,0 28,3 8,40

1995 39,1 13,0 52,37 28,0 8,53

2005 34,1 10,0 57,6 28,2 8,30

1990 40,8 13,6 50,8 27,9 8,40

Càc nhóm tuoi 1. Dudi tuoi lao dóng Trong dò 0 - 4 tuoi 2. Trong tuoi lao dòng Trong dò 1 6 - 30 tuoi 3. Trén tuoi lao dòng

2010 31,6 9,6 59,6 25,8 8,80 Nguón: NgMén cùu mot sé vàn de phàt trìén dàn sé va nguón lao dóng.

De tài càp Nhà naóe 70A. 02.02

«1

Nhìn chung, eó thè nói dà chàm dGt qua trinh tre hoà dàn sÓ, Wéu

Mèn qua t^ trgng nhóm dàn sÓ 0 - 15 tuoi giàm dàn, ty trgng nhóm dàn sÓ ò

do tuoi lao dOng tàng lién tue va dat mGc cao nhàt trong thòi ky 1996 -

2005, mot su khàng dinh uu thè eùa dàt nuóe ve só lugng lón, mGc già tàng

cao va nguón lao dòng tré nhung dóng thòi cung là thàch thGc lón ve vàn de

tao vièc làm cho nguòi lao dòng. Màt khàc, cùng bào truóc giai doan sé tàng

nhanh ty trgng nguòi già ò thòi ky sau nàm 2010, kM nhOng nguòi sinh ra ò

thàp ky 50, 60 ra khòi dò tuoi lao dóng.

Do só lugng tré em sinh ra hàng nàm vàn tiép tue tang tG nay dèh nàm

2000, sau dò ón dinh va tG sau nàm 2010 mdi giàm tuyét dÓi nén nhu càu ve

chàm sóc tré em vàn con rat nàng né ve cà dinh duòng, sGc khoé va giào

due.

Bang 3.3. Muc tiéu phàt trìén nhàn lue tir nay dén nàm 2020

CSip hoc

1995

2000

2010

2020

10,05

11,72

12,30

14,25

Hoc sinh tiéu hoc

3,68

17,44

4,91

Hge sinh trung hge

10,91

0,90

2,76

1,59

4,26

Trung hoc chuyèn ngMép

0,544

0,368

1,335

2,575

Dai hoc Nguón: Dào Duy Huàn: Thac trang va trìén vong dào tao nhàn lue a naóe ta

Dan vi: Trìéu ngaòi

trong nbOng nàm tói. Tap cMPhàt trìén kinh té, sé82/1997, 34 - 37

SÓ lugng thanh nién ( 1 5 - 17 tuoi) ò dò tuoi hoc phó thòng trung hoc

hoàc hoc nghé tang nhanh trong giai doan tG nay dèn nàm 2000 là àp lue lón

ve day nghéyà tao viéc làm.

Ty trgng cùa nhóm dàn só già trén tuoi lao dóng bièn dói khóng dàng

ké nhung sÓ lugng tuyét dÓi dang tàng nhanh dàt ra yéu càu chàm sóc nguòi

CÓ tuoi ngày càng lón hon.

toi.

Su bién dói co càu tuoi dàn só dà làm cho he sÓ nhàn khàu phu thuòc giàm lién tue là mot thuàn Igi cho phàt trién kinh té xà hòi trong thòi gian

«9

Bang 3.4. He sé nbàn khàu phu thuóe

1995

2010

1990

2000

2005

0,41

0,97

0,81 ! 0,72

Trung W nh cà nuóe

0,91

Nguón: NgMén cthi mot sé vàn de phàt trìén dàn sé va nguón lao dóng.

De tài càp Nhà naóe 70A. 02.02

Co càu dàn só theo giói tfnh dà duge diéu cMnh theo huóng càn bang

nam - nG, dàc Wét ò nhóm tuoi tré cùng là mot thuàn Igi cho phàt trién kinh

tè - xà hòi trong thòi gian tói.

TG kèt qua Wèn dòng dàn só trong thòi ky trién vong làm này sinh

mot só vàn de kinh tè xà hòi. Quy mò dàn só nhu du bào là co thè xày ra,

tuy thuòc vào mGc dÓ va Méu qua cùa chuong trinh dàn só - ké hoach hoà

già dinh va càc cMnh sàch kinh té xà hòi khàc. Phài tìm càch phàt huy Igi

thè ve nguón nhàn lue va han che nhGng tièu cuc do tàng dàn sÓ dat ra. Qua

trình tàng truòng dàn sÓ dàt ra càc vàn de càn giài quyét nhu sau:

+ Giài quyèt màu thuàn giGa tfch luy va tiéu dùng

Nhip dò tàng dàn só dòi hòi phài co nhip dò tàng truòng kinh té cao

tM mói dàm bào cài tMén dói song va co tfch luy trong nói bó nén kinh té.

Di dòi vói dòi hòi nhip dò tàng cùa GDP là viéc day manh chuong trình dàn

só - kè hoach hoà già dinh nhàm làm giàm quy mò dàn só. Diéu này cùng co

ngMa là eó khà nàng giàm nhu càu quy tiéu dùng va góp phàn giàm àp lue

ve dào tao, day nghé va giài quyèt viéc làm ò giai doan sau.

+ Vàn de tao viéc làm cho nguòi lao dòng

Day là vàn de vGa mang U'nh càp bàch truóc màt, lai co f ngMa làu dai

trong tuong lai. De giài quyét vièc làm cho nguòi lao dóng càn:

- Gàn cMéh luge tao viéc làm vdi cMén luge tao vÓn va lua chgn co

càu hgp ìf de thu hùt nguói lao dóng

- Xàc dinh mÓi quan he giGa tàng nàng suàt lao dòng va dàm bào dù

viéc làm mot càch tWch hgp.

8^

- Bao dàm co sò vàt chat ky thuàt, co càu kinh té va co che quàn ìf

thay dói tuong Gng.

+ NhGng vàh de mang tfnh xà hói:

- Do só lugng nguòi già va tre em vàn tièp tue tàng nen nhu càu cM

pM cho nguòi già, tré em va bào trg xà hòi vàn tiép tue dòi hòi tàng lén.

- Nhu càu phàt trièn dich vu xà hói tuong Gng vdi quy mò va tÓc dò

tàng truòng dàn sÓ.

- Vàn de phàn hoà giàu nghèo va càc té nan xà hói dòi hòi phài quan

tàm giài quyèt.

3.1.4. Quan diém phàt trièn nguón nhàn lue

Xuàt phàt tG nhàn thGc co sò ìf luàn va vai trò cùa nguÓn nhàn lue

trong qua trình cóng nghiép hoà, Mén dai hoà dàt nuóe, su càn thiét phài

quàn ìf nguòn nhàn lue trong he thóng quàn 15^ phàt trién cùa toàn xà hói,

càn xàc dinh chinh sàch phàt trièn nguón nhàn lue là mot phuong thùc lieh

sG cu thè de quàn 15^ va diéu cMnh qua trình phàt trién nguón nhàn lue, là

mot bò phàn càu thành cùa tóng thè càc cMnh sàch kinh té xà hói cùa nhà

nuóe nhàm nàng cao vai trò cùa nguón nhàn lue trong phàt trién kinh té xà

hòi theo huóng cóng ngMép hoà va Mén dai hoà dàt nuóe.

Bài toàn dàt ra ve phàt trièn nguón nhàn lue ò Viét Nam thòi ky này

là;

- Giàm ly le tàng tu nhièn dàn sÓ xuóng 1,7% vào nàm 2000

- Phó càp bàc tiéu hoc

- Nàng ty le lao dòng qua dào tao lén it nhàt 25%

- 80% dàn cu duge huòng nuóe sach

- Xoà bò tình trang suy dinh duòng ò tré em

- Nàng tuoi tho trung Wnh lén 70 tuoi

- Giài quyét viéc làm mói cho khoàng 6,5 triéu lao dòng

- Giàm ty le nghèo dói xuóng duói 10%

«4

De thue Mén càc cM tiéu trén, nhà nuóe càn phài cò cMén luge, cMnh

sàch phàt trién nguón nhàn lue. CMèn luge va cMnh sàch dò phài gàn vdi

cMèn luge, ehfnh sàch vi mO phàt trién kinh tè xà hói phù hgp vdi thòi ky

day tói mot buóc còng ngMép hoà, Mén dai hoà dàt nuóe. Trong dò phài coi

nguón nhàn lue vGa là mtic tiéu, vGa là dòng lue cùa su ngMèp còng ngMép

hoà, Mèn dai hoà. Diéu dò eó ngMa là giài quyèt vièc làm, su dung tÓi da

tiém nàng lao dOng xà hOi, vGa là muc tiéu quan trgng hàng dàu cùa cMèn

luge ón dinh va phàt trién kinh tè xà hói dén nàm 2000, vira là tiéu chuàn de

dinh huóng co càu kinh tè va lua chgn cóng nghè.

Vàn de dàt ra lón nhàt trong linh vuc phàt trién nguón nhàn lue là làm

thè nào de lue lugng lao dòng hién co va se co phù hcrp vói yéu càu mói cùa

nén kinh tè: nàng cao chat lugng nguón lao dóng de tao ra sGc canh tranh

cùa lao dóng ngày càng lón trén thi truòng lao dóng trong nuóe, cùng nhu

quóc tè, tìhig buóc hói nhàp vào thi truòng quóc té.

Chfnh sàch phàt trién nguón nhàn lue gàn vdi vièc làm là chinh sàch

co bàn nhàt trong he thÓng cMnh sàch xà hòi ò nuóe ta, ma muc tièu cùa nó

là phàt trièn va su dung eó Méu qua lao dóng xà hói, tao ra nàng suàt lao

dòng xà hòi cao. CMnh sàch dò phài huóng vào toàn dung lao dóng trén co

sò nàng cao sÓ lugng va chat lugng nguón nhàn lue. Ve màt sÓ lugng , phàt

trién nguón nhàn lue phài bàt dàu tG cMnh sàch dàn só nhàm diéu cMnh dàn

só cho phù hgp vói phàt trièn kinh té. Con ve chat lugng càn duge xem xét

trong nMéu kMa canh khàc nhau. Vàn de quan trgng nhàt là dói mói he

thóng giào due, huóng ngMép, day nghé va dào tao lai nghé, thue Mén cMnh

sàch giài quyét vièc làm, cMnh sàch an mnh xà hói va hoà nhàp cóng dÓng,

bao góm chfnh sàch dói vói nguòi co còng, bào Mèm xà hói, xoà dói giàm

nghèo, trg giùp xà hói dói vói nhóm nguòi de bi tón thuong,...

Dàn só va nguón lao dóng là sue manh cùa quóc già, là yéu tÓ quyét

dinh su phàt trién cùa dàt niròc. Tuy nMén néu co càu khóng hgp 1^, khóng

biét tó chGc quàn lf va su dung co Méu qua, khóng co su thich Gng vói nhu

ss

càu va khà nàng phàt trièn lai là yèu tÓ kìm hàm, càn trò su phàt trién. KM

dành già nguón nhàn lue khòng cM chù f quy mò ma cà co càu va chat

lugng nguón nhàn lue mói tón tai ò dang tiém nàng. Vàh de dàt ra là phài

thu hùt va sG dung nhu thè nào cho eó Méu qua.

Tiéu chudn chung cùa Meu qua sG diing nguÓn nhàn lue là dàp Gng

muc tiéu hàng dàu eùa cMéh luge phàt trièn kinh tè - xà hòi nuóe ta dén nàm

2000. Do dàc diém cùa thi truòng lao dòng nuóe ta, eó thè thày ràng de nàng

cao Méu qua su dung nguón nhàn lue phài dua trén nhGng quan diém sau:

- Khai thàc triét de tiém nang lao dóng trèn co sò thue Mèn quyén co

bàn cùa con nguòi là tu do lao dóng nhàm phàt huy cao dò khà nàng sàng

tao cùa nhàn tÓ con nguòi.

- SG dung eó Méu qua va nàng cao Mèu qua su dung nguón nhàn lue

dua trèn co sò phàt trièn nén san xuàt hàng hoà nMéu thành phàn vàn dóng

theo co che thi truòng eó dinh huóng cùa nhà nuóe.

- Khóng ngGng nàng cao chat lugng nguón nhàn lue.

- SG dung cò Méu qua nguÓn nhàn lue vGa là dòng lue lai vGa là muc

tièu cùa qua trình cóng ngMèp hoà - Mèn dai hoà, do vày khòng cM chù

trgng ve kinh tè ma con phài chù trgng ve màt xà hói. Càc muc tiéu kinh té -

xà hói phài gàn bó vói nhau, coi phàt trièn kinh té là co sò va dén de de thue

Mén càc cMnh sàch xà hói, thue Mén tòt càc cMnh sàch xà hói là dóng lue

thùc diy phàt trièn kinh tè.

- Hình thành mot thi truòng lao dóng eó tó chGc. Phàt trién thóng tin

thi truòng lao dòng de nguòi lao dóng va nguòi su dung lao dòng co khà

nàng tu diéu cMnh quan he cung càu, trành nhGng tón thàt khóng dàng eó ve

nguón nhàn lue.

«6

3.2. PHirONG HirÓNG VA BIÈN PHÀP CHÙ YÉU PHÀT TRIÉN NGUÓN

NHÀN UTC

3.2.1. Phàt trién dàn sÓ

* Ve só luong

Nghi quyèt 4 Hòi nghi Trung uong khoà 7 ve vàh de dàn só va kè

hoach hoà già dinh dà gM rò: "Làm tòt chuong trinh dàn só ké hoach hoà già

dinh, thue Mèn già dinh ft con, giàm nhanh ty le phàt trién dàn sÓ, tièn tdi

ón dinh quy mò dàn só là vàn de quan trgng va bGc xùc dói vói nuóe ta".

Vàn de chù yéu là day manh mGc dò tàng tu nhièn dàn só thóng qua

viéc giàm TFR, cu thè là giàm nhanh va tièn tói ngihig sinh con thu 3 trò

lén, do dò nén lày cM tièu "giàm ty le sÓ lugng bà me sinh con thu 3 trò lén

trong tóng sÓ bà me sinh de cà nàm" làm cM tièu van dóng va dành già két

qua thue Mèn chuong trình dàn sÓ ké hoach hoà già dinh ò mói dia phuong,

mòi ngành, vi day là chi tièu de nhàn thày, de kiém tra va co tàc dóng truc

tièp làm giàm ty le sinh, giàm ty le tàng dàn sÓ va nàng cao chat lugng dàn

só.

* Ve co càu dàn só

- Phàt trién dàn só phù hgp vdi nhihig yèu càu dàt ra cùa nén kinh té.

Dan dàn bién dói co càu dàn só tré sang co càu dàn sÓ truòng thành (dàn só

kinh té).

- Do hàu qua cùa su khàc nhau ve qua trình phàt trién dàn sÓ va nhu

càu lao dòng ò càc vùng, phài eó nhGng tàc dóng thùc day qua trình di dàn

phù hgp vói yéu càu phàt trién kinh té xà hói nhàm tao ra co càu nguón nhàn

lue theo lành thó mot càch hgp 1;^ theo huóng giàm ty trgng nguón nhàn lue

Ò càc vùng dóng bang song Hong, dóng bang song CGu Long, tang ty trgng

ò càc vùng Tày Nguyén, mién nùi, trung du Bàc Bó, .v.v...

- Vàh de bién dói co càu theo huóng dò thi hoà càn duge giài quyét

dónc bò va kip thòi vói ké hoach phàt trién diém dàn cu nòng thòn va dò thi

«7

mot càch thfeh hgp. GiGa tàng truòng kinh tè, tàng GDP va GDP theo dàu

nguòi vói tàng truòng ty le dàn dò thi phài eó mÓi tuong quan hgp ìf.

3.2.2. Phàt trìèn giào due va dào tao

Dac diém cùa thòi 1^5^ mói là ddy manh còng ngMèp hoà, Mén dai hoà

dàt nuóe, chuyèn dich co càu kinh té, mò cùa hgp tàc vdi càc nuóe va canh

tranh kinh tè vói nuóe ngoài, giào due nhàm vào dinh huóng phàt trièn truóc

hét phài cung càp cho xà hòi mot dói ngù lao dóng mói ed tay nghé vimg

vàng, eó hge vàn cao, nàng dóng, sàng tao de thfeh Gng vói qua trinh cóng

ngMèp hoà, Mèn dai hoà. C^c dinh huóng phàt trién càn duge thè Mèn qua

càc quan,diém, muc tiéu phàt trièn va càc Wén phàp thue Mén.

* NhGng quan diém eó tfnh cMèn luoc

Do thày rò duge vai trò quan trgng cùa giào due trong su ngMép dÓi

mdi va phàt trièn, Dàng Cóng san Vièt Nam trong Nghi quyèt Hói nghi làn

thG 2 khoà Vili dà nèu rò: "MuÓn tièn hành cóng ngMép hoà, Mén dai hoà

thàng 10, phài phàt trién manh giào due - dào tao, phàt huy nguón lue con

nguòi, yèu tó co bàn cùa su phàt trièn nhanh ben vùng". U'i. ^5J

Truóc tièn càn nhàn thGc ràng dàu tu cho giào due là mot dang dàu tu

cho phàt trién vi nó là dóng lue de tàng truòng kinh tè. Giào due cung càp

cho nén kinh tè mot dòi ngu lao dòng eó tay nghé giòi, co tri tue cao, eó tài

nàng thue su. De giào due trò thành mot dòng lue cùa tàng truòng kinh té,

phài dói mói Hèn tue mò hình giào due, su dÓi mdi dò duge tièn hành dóng

bò ò càc màt: quy mò giào due, Mnh thGc giào due dào tao, phuong phàp

quàn ìf va nàng cao chat lugng giào due. KM giào due trò thành mot dóng

lue tang truòng kinh tè tM ngàn sàch giào due khóng con là mot gành nàng

cho xà hói.

ThG hai là quan diém xà hói hoà giào due, dào tao. Trong bòi cành

kinh té xà hòi dÓi mdi Mén nay, phàt trién giào due dào tao phài mang tfnh

chat xà hói cao va là su ngMèp cùa toàn dàn. KM giào due co tfnh xà hói tW

R8

càc tó chùc doanh ngMép cà nhàn, già (finh, còng dóng déu cò tràch nMém

quan tàm, góp sdc lue, tri tue, tién cùa de phàt trién giào due. Màt khàc, càc

tó chGc, già
ngMép giào due va dào tao vi nó mang lai Igi fch truc tiép cho càc doanh

ngMép va cho toàn xà hOi. Mò ròng Mnh thGc dào tao va quy mò dào tao càn

duge xem nhu là mot Wèn phàp de xà hói hoà giào due, ho trg cho nhà nuóe

phàt trièn giào due dào tao. Càc co sò giào due dào tao bàn cóng, dàn lap, tu

thue, ... càn eó su quàn 1^ eùa nhà nuóe va coi nó là mot bó phàn cùa he

thóng giào due quóc dàn.

ThG ba, trong nén kinh té thi truòng tàt yéu se co su phàn hoà giàu

nghèo, eó su chènh lèch mGc song giGa càc tàng lóp dàn cu. De tao nén su

còng bang trong càc co hói giào due va dào tao, tao nén su phàt trién dòng

déu giGa càc vùng, Dàng va Nhà nuóe càn eó cMnh sàch hgp ly. Dóng thòi

tó chGc càc loai Mnh giào due tMch hgp de tao diéu kién cho nguòi nghèo va

càc dói tugng cMnh sàch eó co hói hge tàp bang càch cho vay vón, càp hoc

bóng, .v.v...

ThG tu, là uu tién xày dung càc co sò dào tao chat lugng cao, khi quy

mO giào due mò róng tM khóng thè phàt trièn déu khàp trén dién róng càc

loai truòng eó chat lugng nhu nhau. Do dò phài tàp trung xày dung mot sÓ

truòng cò chat lugng cao ò càc càp hoc tG phó thóng dén dai hoc duge uu

tién ve co sò vàt chat, kinh pM de bòi duòng nhàn tài. Bó phàn này sé tham

già tao nén nguón nhàn lue co trình dò cao va Mèn dai, là dóng lue phàt

trièn khoa hge ky thuàt, kinh tè xà hòi, góp phàn chÓng nguy ca tut hàu.

Truóc màt eó thè di tG quy mò nhò (gÓm mot sÓ truòng phó thóng, truòng

dai hoc quóc già da ngành ò càc thành phó lón), chgn Igc chat che sÓ hoc

sinh duoc tuyèn vào, chgn Igc dòi ngù giào vièn va càn bò quàn 15^. Bó phàn

giào due dào tao chat lugng cao này sé là càc hat nhàn de tG dò giùp cho

vièc nàng cao chat lugng cùa cà he thóng giào due.

8Q

* Muc tiéu phàt trién giào due dào tao

Giào due va dào tao Vièt Nam dang dGng truóc nhGng thàch thGc lón

lao truóc yéu càu dói mói kinh tè - xà hOi, truóc yéu càu cùa cóng ngMèp

hoà, Mèn dai hoà dàt nuóe va truóc sGc ép ve nguy co tut hàu so vói càc

nuóe trong khu vuc. De dàm bào cho Viét Nam trong vòng 20 nàm tói eó thè

hoàn thành giai doan dàu ciia eóng ngMèp hoà va Mèn dai hoà, giào due va

dào tao phài thue Mèn càc muc tièu co bàn: nàng cao dàn tri, dào tao nhàn

lue va bòi duòng nhàn tài.

Nghi quyèt Ban chàp hành Trung uong làn thG 2 khoà Vili nèu rò:

"Thue su coi giào due - dào tao là quÓc sàch hàng dàu. Nhàn thGc sàu sàe

giào due - dào tao cùng vói khoa hoc va cóng nghè là nhàn tó quyét dinh

tàng truòng kinh tè va phàt trién xà hói, dàu tu cho giào due - dào tao là dàu

tu phàt trién" [13,29]

Truóc yèu càu dò, càc chuyèn già dàu ngành cùa Bò Giào due va Dào

tao dà dua ra mot sÓ muc tièu cMnh phàt trièn giào due dào tao dèn nàm

2000. KM dua ra càc muc tièu, càc nhà hoach dinh chfnh sàch co xem xét

tói càc du bào tàng truòng GDP tG nay tói nàm 2000, 2010 va 2020. Màt

khàc, cùng eó xem xét kinh ngMém cùa nMéu nuóe trén thè gidi, dac biét là

kinh ngMém cùa Hàn QuÓc, Dai Loan, Malayxia, Thài Lan va mot só nuóe

phuong Tày.

Muc tiéu thG nhàt là nàng cao màt bang dàn tri. Dàn tri là nén tàng de

xày dung va phàt trièn nhan lue, là co sò quan trong de xày dung dàt nuóe

giàu manh, xà hòi cóng bang va vàn minh. Nói dung cMnh cùa muc tiéu là

phó cap phàn lón trén dàt nuòc nén giào due phó thóng vói yéu càu cao ve

dao dGc, trình dò vàn hoà, khoa hoc cóng nghé ngang bang vdi càc nuóe

cóng ngMép hoà trong khu vuc.

- Truóc hét là nàng ty le nguòi lón biét chù lén 94% vào nàm 2000 va

lèn mGc 97% vào nàm 2020 (ngang vói trình dò cùa Hàn Quóc). Vàn dóng

thanh tMé'u nién duói 23 tuoi di hoc de nàng sÓ nàm di hoc trung bình ò

mGc 5,0 Mén nay lén 9,0 vào nàm 2020. Thanh toàn nan mù chG cho dò tuoi

tG 15 dèn 35.

- Tàng ty le hge sinh dèn truòng lién lue ò càc càp hge.

- Nàng ty le nhGng nguòi eó trình dò cu nhàn, thac sy, tién sy ngang

bang vói càc nuóe trong khu vuc va trèn thè giói cà ve quy mò va chat lugng.

Muc tiéu thG hai là dào tao nguÓn nhàn lue. Tàp trung truóc hét vào

dào tao huóng ngMèp cho hge sinh mot càch tMét thue de eó ky nàng lao

dòng ky thuàt cao. Ty le hge sinh huóng nghiép càn duge tàng lién tue tG

10% Mèn nay lèn 20% vào nam 2000 va tàng lén 30% vào nàm 2020. Lao

dòng cò tay nghé duge dào tao bang nMéu Mnh thGc khàc nhau, phàn dàu de

chGng cM nghé ngMèp cùa Vièt Nam duge còng nhàn trong Hiép hòi càc

nuóe ASEAN. Nàng ty le lao dòng duge day nghé tG 12% lén 25% vào nàm

2000 va 60% vào nàm 2020. Cuòi cùng là ty le càn bó khoa hge va cóng

nghé CÓ trình dò dai hoc trén 1000 dàn tàng tG 15 Mén nay lén 25 vào nàm

2020.

Muc tiéu thG ba là bòi duòng nhàn tài.Dé bòi duòng nhàn tài, nhà

nuóe chù truòng thành làp mot bó phàn giào due co chat lugng cao, eó quy

mO va chat lugng dat tiéu chuàn quóc té. Song song vói vièc dào tao nhàn tài

ò trong nuóe, viéc bòi duòng dào tao nhàn tài ò nuóe ngoài cùng rat quan

trgng. Thuòng xuyén dua hge sinh va càn bò khoa hoc quàn ìf chù chót di

dào tao va bòi duòng, nàng cao kién thGc ò nuóe ngoài.

Càc muc tièu giào due dào tao se khóng thue Mén duge nèu khóng co

dòi ngù giào vién dù manh, Truóc hét phài khàc phue tình trang tMèu giào

vièn màm non, màu giào va tièu hoc. Sau dò khàc phue tình trang hàng hut

dòi ngù giào vién co trình dò cao, chuyèn mòn giòi, day dan kinh ngMém.

Tfch cuc dào tao dói ngù giào vièn mdi thay thè. Nàng cao ty le càn bò giàng

day dai hoc co hoc vi thac sy, ùéh sy lén muc 30% ngang vdi càc nuóe trong

khu vuc. Do dò hàng nàm phài tuyèn vào he cao hoc 4000 sinh vién, 1500

Ql

ngMén cGn sinh de dèn nàm 2000 ft nhàt chùng ta eó 10.000 nguòi eó hoc vi

thac sy, 4.500 dèn 5.000 nguòi cò hge vi tièn sy.

Nàng cao chtì^ lugng giào due dòi hòi phài kèt hgp giào due vói

ngMén cGu khoa hge. Càc truòng dai hge phài trò thành càc trung tàm

ngMén cGu dàu ngành cùa he thÓng càc co quan ngMèn cGu khoa hge trong

cà nuóe. Huóng vièc ngMèn cihi khoa hge dèn càc ngMèn cGu Gng dung

trièn khai de phue vu càc thành phàn kinh tè.

* Càc Wèn phàp thue hién

- Tàng cuòng càc nguón lue cho giào due dào tao. SG dung nguón lue

dò mot càch hgp ìf va eó Méu qua.De nàng ngàn sàch giào due cùa Viét

Nam ngang bang vdi ngàn sàch càc nuóe trong khu vuc (ngMa là ò mGc 20 -

25%), thi kè tG nàm 1996, mÒi nàm ngàn sàch giào due phài tàng 1%. Ty le

ngàn sàch giào due duge tang lèn theo càc kich bàn khàc nhau ve mGc tàng

GDP. Theo du bào, néu GDP cùa Viét Nam vào nàm 2000 là 648.125 ty

dóng tM theo kich bàn, lac quan nhàt là ngàn sàch giào due dat ty le 4,55%

GDP (khoàng 29.477 ty dÓng) vàn con qua it, khóng dàp Gng duge càc yéu

càu thiét yéu cùa ngành giào due. Do dò càn phài huy dóng vÓn tG càc

nguón trong nuóe (qua càc thành phàn kinh tè) va tG nuóe ngoài thóng qua

càc tó chGc quóc té nhu UNICEF, UNESCO, ngàn hàng thè giói, tó chuc

vièn trg phàt trièn cMnh thGc, càc tó chGc cMnh phù va pM cMnh phù.

Ngành giào due càn chù dóng vay vón va su dung vÓn eó Méu qua.

- Mò róng quy mò va Mnh thGc giào due dào tao bang càch tao ra co

che canh tranh ve giào due. Khi ngMèn cGu cMèh luge phàt trién giào due

cùa Hoa Ky ta thày khóng phài ngàu nMèn ma mot nuóe luòn dàn dàu ve sÓ

giài Nobel, só àn phàm khoa hoc ky thuàt co chat lugng, giào due dai hge eó

chat lugng cao lai cMnh là Hoa Ky. Càn hge tàp kinh ngMém cùa nMéu

nuóe de mò róng càc Mnh thue dào tao. Su mò róng dò dàn dèh càc diéu

kièn de canh tranh nàng cao chat lugng giào due va dàp Gng da dang yéu

Q7

càu cùa nguòd hoc. Dò con là mot huóng de giàm nhe gành nàng ve ngàn

sàch giào due.

- Xày dung dOi ngù giào vién eó chat lugng cao, tao dóng lue cho

nguòi day va nguòi hge. Nhà nuóe càn chàm lo dèh dòi song cùa dòi ngù

giào vién, cài tièn che dò tién luong, phu càp de giào vién co thè nàng cao vi

tri xà hòi cùa minh. Co cMnh sàch su dung va dai ngò dùng già tri nguón

nhan lue duge dào tao.

- Tièp tue dói mdi nói dung, phuong phàp giào due dào tao va tàng

cuòng co sò vàt chat cho càc truòng hge, dói mói cóng tàc quàn \f giào due,

tàng cuòng cóng tàc du bào va ké hoach hoà su phàt trién giào due. Dói mói

va mò róng quan he trao dÓi va hgp tàc giào due dào tao vói nuóe ngoài.

- Tàng cuòng su lành dao cùa Dàng dÓi vói giào due dào tao.

3.2.3. Dinh duòng va y tè

Dàm bào nàng cao mGc dinh duòng va dich vu y té cho nguòi lao dòng

cMnh là nhàm nàng cao thè lue cho nguón nhàn lue nuóe ta.Dó cflng là yéu

càu bGc xùc hàng dàu de dàp Gng dòi hòi ve chi phf va cuòng dò lao dóng

ngày càng cao trong su ngMèp cóng ngMép hoà, hién dai hoà dàt nuóe. Do

san xuàt luong thue dat san lugng cao, dà co xuàt khàu vói khói lugng lón

nén chùng ta dà ed khà nàng thue Mén duge yéu càu này. Trong thòi ky tdi,

càn tàp trung giài quyét nhGng vàn de sau:

- Tàng kh^u phàn dinh duòng va tìèm phòng day dù cho sÓ phu nO

sinh de va tré so sinh nhàm han che tình tì-ang suy dinh duòng tG u-ong bung

me cùa tré em. Dua ty le tre so sinh co càn nàng duói 2500 gam xuóng duói

10%, là mGc WHO yéu càu càc nuóe hói vién phàn dàu dén nàm 2000. Nàng

cao thè lue va góp phàn thue Mén tÓt chuong trình dàn sÓ - ké hoach hoà già

dinh. Dàm bào cho mgi phu nG co thai, u-é em (khóng phu thuóe vào vi tri xà

hói cùa già dinh, dàn toc, tón giào, ...) duge huòng nhihig phùc Igi lói thiéu

càn tMét ve cung càp dinh duòng, cham sóc, bào ve sGc khoé va chùa bénh.

q^

Mò ròng bào Mém y tè dÓi vdi phu nG va tré em, thành làp quy vi tré em va

thành làp nhGng bénh vièn, trung tàm y té tG tMèn, khuyèn kMch càc hoat

dòng tG tMèn, quyèn góp, ho trg, tÓ chGc càc trai he, nhà ngM màt va diéu

duòng cho tré em.

- Tàng khàu phàn dinh duòng va cài tMèn co càu bGa àn hàng ngày

cùa nhàn dàn nhàm tàng nàng lugng de dèh nàm 2000 dat mùc nàng lugng

theo nhu càu va tfimg buóc hgp 1^ hoà co càu dinh duòng, U"ong dò tang ty le

chat dam, chat beo va giàm chat bót, tàng dàn ty le protein dóng vàt trong

tóng só protein trong khàu phàn àn hàng ngày cùa dàn cu.

Tàp trung thue Mèn muc dàm bào dinh duòng là yéu tÓ quan trong de

phàt trién thè lue va nàng cao tàm vóc, chat lugng con nguòi Viét Nam.

- Mò ròng va hoàn tMèn còng tàc chàm sóc va bào ve sGc khoè, phòng

ngGa va chGa bénh cho nhàn dàn. Bièn phàp này dòi hòi truóc hét phài tàng

cuòng dàu tu cho y té khoàng 4% GDP nàm 2000, phàt tìién róng kliàp he

thóng chàm sóc sGc khoè ban dàu (y té du phòng) vói vièc xày dimg mang

ludi y té co sò dèh càp xà. Tàng cuòng còng tic phòng chÓng càc bénh dich,

thue Mén toàn dàn àn muói i Ót va giàm só nguòi màc bénh buóu cò,...

- Cài tMén ve sinh mói iniàng song, diéu kién ve sinh va an toàn cho

nguòi lao dóng. Bào ve càc nguón nuóe va cung càp nuóe sach cho déu dùng

cùa dàn cu cùng nhu viéc xù ly càc chat thài,...Day là nói dung quan trong

khóng nhGng vi nó co 5^ ngMa to lón trong vièc bào ve sue khoé, tình mang

cho nguòi lao dóng, tang nàng suàt lao dóng ma con vi lình vuc này chua

duoc quan tàm dùng muc tai càc diém dàn cu va càc co sò san xuàt.

3.2.4. Phàt trièn thi truòng lao dóng

Day nhanh qua trình hình thành va phàt trién thi truòng lao dòng là

yéu tò khòng thè thiéu nhàm su dung co Méu qua va phàt tìién nguón nhàn

lue.

Tlii truòng lao dòng à Vièt Nam co nhùng dac diém co bàn sau day:

q4

- Thi truòng lao dóng cùa Viét Nam dang tìrong qua trinh hình thành

- Thi truòng lao dóng bi cMa càt bòi nMéu yèu tó, han che su di

chuyèn lao dóng giGa càc vùng, giGa càc ngành, giGa càc thành phàn kinh

tè, .V.V..

- Màt càn dói ngMém trgng giGa cung va càu lao dóng. Thàt nghiép

dudi nMéu Mnh thGc dang ò mGc dò cao.

De cò duge thi tìuòng lao dóng phàt trién vói day dù càc thuòc tình

vón eó cùa nó, càn tao ra nhGng diéu kién càn tMét sau day:

- Phàt trièn nén kinh té hàng hoà nMéu thành phàn, thùc day cac quan

he thi truòng.

- Phàt trién mot càch dóng bó he thóng thi truòng: thi truòng vón, thi

truòng còng nghé, thi truòng thóng tìn, thi truòng dàt dai, .v.v...

- Day manh qua trình chuyèn dich co càu kinh té theo huóng còng

ngMep hoà, Mén dai hoà.

- Hoàn tMèn càc co sò phàp 15^ cho viéc Mnh thành va phàt trién thi

truòng lao dóng. Diéu dò dòi hòi phài hoàn tMén luàt bào ve quyén Igi cùa

nguòi lao dóng, luàt phàp kinh doanh, càc quy dinh ve quàn ìf hành chfnh

dói vdi ho khlu, di cu, .v.v...

- Xày dung he thóng thóng tìn ve thi truòng lao dóng.

- Tiép tue dói mói va nàng cao Mèu qua hoat dòng cùa càc cóng doàn.

- Thue Mèn dóng bò càc giài phàp nhàm han che cung lao dóng, tàng

chat lugng lao dóng, tàng càu ve lao dòng

3.2.5. Giài quyèt viéc làm

De phàt trién nguón nhàn lue, vàn de hét sue quan trong là phài giài

quyét viéc làm day dù cho nguòi lao dòng, tìén tói viéc làm co hiéu qua. Dói

Q5

vói nuóe ta, trong linh vue viéc làm, chùng ta dÓng thòi vita, phài giài quyét

vàn de phàt sinh trong cài càch kinh tè dàn dèn su du dòi lao dóng (tì^óc hét

tìrong nnh vuc nhà nuóe), vGa phài Gng phó vói thàch thGc dai han ve tao

vièc làm lièn quan dèn chuyèn dich co càu kinh té theo huóng cóng ngMép

hoà, Mén dai hoà va lua chgn cóng nghé. Vàn de thG nhàt dòi hòi nhà nuóe

phài àp dung mot cMnh sàch thi truòng lao dóng tì'eh cuc, dào tao lai va phàt

trién manh vièc làm trong khu vuc pM kèt càu, khu vuc cóng cóng sG dung

nhiéu lao dóng. Vàh de thG hai ed tì'nh chat cMèh luge, dòi hòi chùng ta phài

hành dóng ò tàm va quy mò lón hon, bao góm cà cMèh luge phàt trién

nguón nhàn lue, dào tao va phàt trién doanh ngMèp de mò róng viéc làm.

Vàh de trung tàm trong giài quyèt vièc làm là phài phàt trién va kiém

soàt thi truòng lao dóng nhàm làm cho thi truòng tìrò nén sói dòng, bào dàm

tu do hoà trong lao dóng. Nguòi lao dóng duge tu do hành nghé, làp hòi

nghé ngMép, lién doanh lién kèt, hgp tàc va tu do thuè muón lao dóng tìén

co sò phàp luàt va su huóng dàn cùa nhà nuóe. Càn dàc biét coi tìgng vai trò

cùa nhà nuóe trong càc huóng sau:

- Xàc dinh càc uu tìén dàu tu phàt trièn vièc làm va dàu tu ho trg càc

du àn sG dung nMéu lao dóng vdi cóng nghé tMch hgp.

- Khuyèn khfch tu tao vièc làm, kinh tè ho già dinh, vièc làm pM nòng

ngMep ò nòng thòn.

- Phàt trièn manh khu vuc pM két càu ò thành thi.

- Khuyèn kMch phàt trién càc doanh ngMèp vGa va nhò

- Hình thành he thÓng càc co sò dich vu viéc làm ,...

Trong cMnh sàch thi truòng hoà lao dóng, càn dàc biét quan tàm giài

quyèt viéc làm cho nhGng dói tugng càp bàch nhàt, truóc hét là thanh nién ò

thành thi, nguòi nghèo ò nòng thón de ngàn dòng lao dóng du thùa tran ra

thành phó, hoà nhàp nguòi tàn tat vào lue lugng lao dóng, chù y kMa canh

giói tfnh tì-ong su dung lao dóng.

Q6

Giài quyèt vièc làm phài theo chuong trinh du àn cu thè, eó muc tìéu,

eó dàu tu tG nMéu nguón va làp quy quÓc già ve giài quyét viéc làm.

3.2.6.Déi mói càc cMnh sàch xà hòi

Càc cMnh sàch xà hói cùa nhà nuóe khóng nhùng dàm bào su hoà

hgp giGa phàt trién kinh té va xà hói ma con dàm bào an Mnh xà hòi va hoà

nhàp cóng dóng cho mòi thành vien xà hói.

CMnh sàch an ninh xà hòi va hoà nhàp còng dóng là cMnh sàch rat

quan trgng trong phàt tìién nguón nhàn lue lièn quan dén nhóm xà hói yéu

thè va de bi tón thuong. Hg khó eó khà nàng dù sGc canh tìanh tìén thi

truòng de hoà nhàp vào cóng dóng, néu khóng co su trg giùp cùa nhà nuóe

va toàn xà hòi. Trong cMnh sàch an mnh xà hòi phài dàn dàn Mnh thành

hoàn chinh mang ludi an ninh xà hói quóc già, bao góm:

- He thóng cMnh sàch phù hgp vói nén kinh té thi tìuòng do luàt dinh

(bào Mèm xà hòi, tìén luong va thu nhàp, an toàn va ve sinh lao dóng,...).

- He thóng dàm bào xà hói co su két hgp giGa nhà nuóe va cóng dóng

thóng qua tMét che xà hòi tG trung uong dén co sò, dàc biét coi trgng càp co

sò (càc hói quàn chùng, càc tÓ chGc pM chfnh phù, càc quy xà hòi,...)

- He thóng càc tìéu chuàn quóc già tói tMéu ve bào dàm xà hòi do nhà

nuóe quy dinh (giào due phÓ càp, y té cóng dóng hay chàm sóc ban dàu

khóng màt tìén, tìéu chuàn an toàn mói tìiròng, tìèn luong tói tMé'u,...)

Mang ludi an mnh xà hói này bào dàm cho mgi nhóm nguòi trong bàt

cG hoàn cành nào cùng khóng mot ai bi lot xuÓng duói mGc tÓi tMéu ve dòi

song va mò ra cho hg ca hói tu phàt trièn, tài hoà nhàp vào cóng dóng.

Thue Mén cMnh sàch cóng bang tìong phàt tìién nguón nhàn lue càn

phài tàp trung vào càc chfnh sàch xà hòi cu thè sau:

- CMnh sàch uu dai nguòi co cóng: Phài bào dàm cho nguòi co cóng

CÓ cuòc song bang hoàc cao hon muc song trung bình cùa nhàn dàn dia

phuong noi cu tiù tìong bàt kf diéu kién va hoàn cành nào.

Q7

- Chfnh sàch bào Mém xà hói: Phài tÈmg buóc mò ròng va nàng cao

viéc bào dàm vàt chàl, góp phàn ón dinh dòi song cùa nguòi lao dóng va già

dinh ho trong càc truòng hgp óm dau, thai san, hét tuoi lao dòng, chèt, tai

nan lao dòng, bénh nghé ngMèp, màt vièc làm,... Mò róng dàn bào Mém xà

hòi cho tàt cà càc dÓi lugng lao dóng xà hòi, tì^óc hét là khu vuc ngoài quóc

doanh, vùng nòng thòn.

- CMnh sàch xoà dói giàm nghèo: Phài eó cM'nh sàch va chuong trình

quóe già trg giùp nguòi dói, nghèo nhàm thu hep dién dói, rùt ngàn khoàng

càch giàu nghèo. Trong dò càn dac biét quan tàm giài quyét càc vùng nghèo,

nhàt là vùng sàu, vùng xa, khu càn cG càch mang tì^óc day, dóng bào dàn

toc thiéu só de xoà bò su càch biét qua dàng ve muc song giua càc vùng.

- CMnh sàch trg giùp xà hòi: Thue Mén mot chinh sàch xà hòi bình

dàng va nhàn dao trg giùp nguòi co nMéu thiét thòi, rùi ro, bàt hanh trong

cuòc song (nguói già cò don, tì-è mó eòi song lang thang, nguòi tàn tàt, nan

nhàn cMèh tranh, ...). Phài dàm bào cuòc song cùa hg khóng thàp hon muc

song tòi tMéu cùa nhàn dàn dia phuong noi cu trù.

Càc cMnh sàch xà hói trèn day dua trèn nguyén tàc co bàn là phài nèu

cao tràch nMém cùa nhà nuóe, cùa cóng dóng va cùa bàn thàn dói tugng, de

tao ra sGc manh tÓng hgp cùa nguón lue theo quan dièm "kiéng ba chàn" va

xà hOi hoà cMnh sàch xà hói cùa nhà nuóe ta.

3.2.7. Tàng cuòng quàn ìf nhà nuóe ve linh vuc phàt trièn nguón

nhàn lue

Nhà nuóe càn ed cMnh sàch va chuong trinh quóc già ve phàt trièn

nguón nhàn lue, duge ké hoach hoà va càn dói nguón vàt chat tìong ké

hoach hàng nàm va dai han, hình thành càc tìéu chuàn va quy pham thÓng

nhàt ve nguón nhàn lue phù hgp vói tìeu chuàn lao dóng quóc té. Truóc màt

càn CÓ cMnh sàch phàt trièn va kiém soàt thi truòng lao dóng, hoàn thièn he

thóng tó chGc quàn ìf nhà nuóe trong lình vuc phàt irién nguòn nhan lue.

tàng cuòng só lugng va nàng cao chat lugng dói ngù càn bó làm cóng tàc

này ò Trung uong va dia phuong, dóng tìiòi Mèn dai hoà tìang bi ky tìiuàt

quàn ìf nguón nhàn lue ò nuóe ta.

Trong nén kinh té eùa bàt ky quóc già nào va ò bàt ky thòi dai nào,

nhàn lue vàn là mOt nguón lue quan tìgng nhàt cùa su phàt trién kinh tè Vai

trò cùa nò ngày càng tàng lén cùng vdi su phàt trièn cùa nén kinh té Dóng

thòi su phàt trién nguón nhàn lue cùng tuy thuóe vào su phàt tìién cùa nén

kinh tè

Vièt Nam dang trong qua trình day nhanh su hình thành va phàt trién

kinh té thi tì^Òng, thue Mèn cóng ngMép hoà va hién dai hoà dàt nuóe, vàh

de phàt trién nguón nhàn lue dang duge chù f mot càch dàc biét.

Là mot nuóe co nén kinh té dang trong qua trình dói mói, chuyèn tG

nén kinh té ké hoach hoà tàp trung sang nén kinh té thi truòng ed su quàn ìf

cùa nhà nuóe tM viéc ngMén cuu nhGng vàn de Uén quan tói nguón nhàn lue

kè cà ìf luàn va kinh nghiém thue tìén eó f nghia vò cììng quan trgng. Màt

khàc cùng càn eó nhùng dành già, kèt luàn chfnh xàc, khoa hoc ve nguón

nhàn lue cùa dàt nuóe.

Bàn thàn su phàt trièn cùa nén kinh té thi tìiròng dà cho nhimg giài

phàp de phàt trién nguÓn nhàn lue. Song càn nhàn manh ràng, nhà nuóe ed

vai trò hét sGc to lón tìong vàh de này. Nhà nuóe càn co cMnh sàch day

nhanh su Mnh thành kinh té thi truòng nói chung va thi truòng lao dòng nói

riéng, dói mói cMnh sàch giào due va dào tao, dói mói càc chfnh sàch su

dung lao dóng, giài quyét vièc làm. Vièc dòi mói càc cMnh sàch xà hói cùng

eó f ngMa khóng kém phàn quan tìgng nhàm phàt trién nguón nhàn lue ò

Viét Nam, su dung triét de va co hiéu qua moi nguón lue trong xà hói, rùt

ngàn con duòng cóng ngMép hoà, hién dai hoà dàt nuóe.

QQ

KÉT LUÀN

1. Vai trò to lón eùa con nguòi - nguón nhàn lue - trong diéu kién phàt

trièn kinh tè Mén dai là diéu dà duge Uch sG khàng dinh. Trong càc nguón

lue phàt trièn kinh tè xà hòi: tài nguyén tMén nMèn, vón, nguòn nhàn lue va

khoa hge cóng nghè tM nguón nhàn lue giG vai tì-ò quan tìgng vi con nguòi

là vón qu^ nhàt, là tài nguyén cùa mgi tài nguyén. Lieh su thè gidi dà cho

thày ò dàt nuóe nào, thòi dai nào biét cham lo dèh con nguòi, su dung tòt

con nguòi tM dàt nuóe dò, thòi dai dò sé phàt trién, quÓc già hung thinh.

Vièt nam là mot nuóe nghèo va kém phàt trién, tài nguyén tMèn nMèn da

dang nhung khòng nMéu va khó khai thàc, ky thuàt con lac hàu, do dò

nguón nhàn lue giù mot vai trò quan trgng trong qua trình phàt trién kinh \£

xà hòi.

2. KM con nguói dà là trung tàm cùa he thóng san xuàt, dàu tu vón

cho con nguòi sé mang lai Igi ich nMéu nhàt, hiéu qua nhàt dÓi vói su phàt

trièn kinh té va phàt trièn xà hói. Tàt cà càc nén kinh té co toc dò tàng

truòng cao déu là nhGng nén kinh tè trong do nguón nhàn lue duge chàm lo

phàt trièn.

3. Càc nuóe chàm phàt trién ve kinh té, dién Mnh là càc nuóe Chàu A

Thài Bình Duong, nhò nMn nhàn dùng vàn de phàt trién nguón nhàn lue, dà

tao ra nhùng dòng lue mdi cho su phàt tìién va tàng tìiròng kinh té nhanh, ón

dinh. Dua vào kinh nghiém cùa càc nuóe này, Viét Nam ed thè va càn phài

giài quyét càc vàn de ve su dung va phàt tìién nguón nhàn lue mot càch

thfeh hgp nhà't, góp phàn thue Mén cMéh luge tàng truòng va phàt trién kinh

tè

4. Qua trình phàt trién nguón nhàn lire ò nuóe ta dà dat duge nhùng

thành tuu dàng khfch le. Nhìn chung, nguòn lue va tìém nang lao dóng nuóe

ino

ta rat lón, là mot Igi thè de thue hién thành còng ehién luge eòng nghiép

hoà, Mén dai hoà dàt nuóe. Nhung su ngMép còng ngMép hoà, Mèn dai hoà

lai dàt ra nhGng yéu càu, dòi hòi khàt khe dÓi vdi su phàt trién nguón nhàn

lue ma thue tè nó vàn chua dàp Gng duge nhGng yéu càu, dòi hòi dò, nhàt là

trong thòi ky dói mdi. Vièc nàng cao chat lugng nguón nhàn lue ve mgi màt

là yèu càu càp bàch cùa cMèn luge phàt tìién nguÓn nhàn lue, bao gÓm cà

nhGng tàc dóng Wèn dÓi co càu dàn sÓ, nàng cao dàn tìi, nàng cao thè lue,

hoàn tMèn co càu nguón nhàn lue, giài quyèt vièc làm va sG dung co Méu

qua nguón nhàn lue, tàng nàng suàt lao dóng,...

5. Hoàn thién he thóng chfnh sàch phàt trién nguón nhàn lue mot càch

dóng bó bao góm càc cMnh sàch tàc dóng tói diéu tìét tài san xuàt tu nMén

dàn só, diéu kièn su dung lao dóng cùng nhu nhihig cMnh sàch phàt trién va

kièm soàt thi truòng lao dòng, dàm bào càc diéu kién phàt trién thi truòng

lao dóng, tó chGc he thÓng thóng tìn thi truòng lao dóng.

Giài phàp cho su phàt trièn nguón nhàn lue phài là he thóng giài phàp

toàn dién. Mot màt, càc thành tuu kinh té ed tàc dung truc tìè'p thùc day su

phàt trién nguón nhàn lue cùa mòi quÓc già. GiGa kinh té va nguÓn nhàn lire

eó quan he chat che, chiù tàc dóng làn nhau. Vàn de dàt ra là, làm thè nào

de sG dung nguón nhàn lue eó Méu qua, phàt trién kinh té' nhanh. Nguge lai,

càn phàt trièn kinh té nhu thè nào de ed khà nàng dem lai nhimg thay dòi

tìén bó ve co càu, chat lugng nguón nhàn lue. Màt khàc, qua trình phàt trién

nguón nhàn lue là qua trình phÓi hgp nhihig nò lue cùa cà Nhà nuóe, càc

doanh ngMèp, càc tó chuc kinh té, xà hói, càc tàp thè va bàn thàn nguòi lao

dòng.

101

TÀI LIÉU THAM KHÀO

1.

Pham Ngge Anh: NguÓn lue con nguòi trong qua trinh cóng ngMèp

hoà, Mèn dai hoà. Tap cM ngMèn cùu l^ luàn. SÓ 2/1995, 13-15

Bào cào phàt trièn nguón nhàn lue UNDP - 1994

2.

Bó Luàt Lao dóng cùa nuóe Còng hoà xà hói chù ngMa Vièt Nam.

3.

NXB CMnh tìi Quóc già. Ha Nói 1994

4. Nguyén Quang Du: Tài nguyén con nguòi trong qua trình cóng

ngMép hoà, Mén dai hoà dàt nuóe. Tap chi Thóng tìn ly luàn,

só 11/1994,27-29

5. Diéu tì:a bièn dÓi dàn sÓ va ké hoach hoà già dinh 1993. Uy ban Dan

só ké hoach hoà già dinh. Ha Nói 1994

6. Nguyén Quang Hién: Thi truòng lao dóng: Thue trang va giài phàp.

NXB Thóng ké. Ha Nói 199.'^

7. Nguyén Vàn Hong: Hàn QuÓc hoà róng vói càc yéu tÓ tri thue con

nguòi, dàn toc. Tap cM Thóng tìn ìf luàn,só 4/1995, 44 - 48

8. Dào Duy Huàn: Thue trang va trién vong dào tao nhàn lue ò nuóe ta

trong nhùng nàm tdi. Tap cM phàt trién kinh té, sÓ 82/1997, 34 - 37

9. Doàn Vàn Khài: Nguón lue con nguòi - yéu tó quyét dinh su ngMèp

cóng ngMép hoà, Mén dai hoà dàt nuóe. Tap cM Triét hoc, só 4/1995,

2 0 - 23

10. Két qua tóng diéu tra dàn sÓ 1979, 1989. Tóng cuc Thóng ké

11. Karl Marx: Tu bàn. Quyén l. Tàp l. NXB Su thàt Ha Nói 1988

12. Nién giàm thóng ké 1996. NXB ThÓng ké 199^

13. Nghi quyét 02 Hòi nghi Trung uong 8 ve dinh huóng ehién luge phàt

trién giào due dào tao trong thòi kf cóng nghiép hoà, hién dai hoà.

NXB CMnh tìi Quóc già, 1997

107

14. NgMén cGu ve dàn sÓ - nguón lao dòng phue vu làp ké hoach dai han

dèn nàm 2005. De tài càp Nhà nuóe 70A.02.02

15. Thòi bào kinh tè Viét Nam - kinh tè '97-'98 Viét Nam - thè giói,

8, 13,19

16. Thue tì-ang dàn sÓ lao dOng viéc làm Viét Nam 1996. NXB ThÓng ké

Ha Nói 1997

17. Tran Vàn Tùng: Phàt trién nguón nhàn lue - kinh ngMém thè giói va

thue tìèn nuóe ta. NXB CMnh tìi Quóc già. Ha Nói 1996

18. Tran Vàn Tùng: Vai trò cùa nguón nhàn lue trong su nghiép eòng

ngMèp hoà, nhGng thàch thGc lón dÓi vói Viét Nam. Tap chi Thóng

tìn 15^ luàn, só 6/1995, 11-15

19. Mai Him Thue: Phàt huy nhàn tÓ con nguòi - sGc manh de nuóe nhà

thoàt khòi tut hàu. Tap cM lao dóng va xà hói, só 9/1994, 23 - 25

20. Tlnh hình kinh téxà hói 1991 - 1994. Tóng cuc ThÓng ké

21. Luu Ngge Trinh: Mó Mnh phàt trién kinh té Dóng A va mot sò bài

hge kinh ngMém. Tap chf NhGng vàn de kinh

té thè gitì.

SÓ 2/1996, 9 - 16

101