Luận văn Thạc sĩ Quan hệ quốc tế: Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm 2011 đến nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------- DƢƠNG THỊ NGỌC VÂN NHỮNG THAY ĐỔI TRONG CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR TỪ NĂM 2011 ĐẾN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành Quan hệ quốc tế

Hà Nội - 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------- DƢƠNG THỊ NGỌC VÂN

NHỮNG THAY ĐỔI TRONG CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR TỪ NĂM 2011 ĐẾN NAY Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quan hệ quốc tế Mã số: 60 31 02 06 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Mạnh Dũng

Hà Nội - 2014

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

CHƢƠNG I: NHỮNG NHÂN TỐ DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI TRONG

CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR ..................................................... 10

1.1. Vài nét về đất nƣớc Myanmar ....................................................................... 10

1.2. Những nhân tố tác động đến những thay đổi chính sách đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 13

1.2.1. Thay đổi về môi trường kinh tế, chính trị trên thế giới .................................... 14

1.2.2. Thay đổi về kinh tế, chính trị trong khu vực ASEAN ...................................... 19

1.2.3. Thay đổi về kinh tế, chính trị trong nước ......................................................... 22

TIỂU KẾT CHƢƠNG I ............................................................................................. 28

CHƢƠNG II: NHỮNG ĐIỀU CHỈNH TRONG QUAN HỆ ĐỐI NGOẠI

GIỮA MYANMAR VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA, TỔ CHỨC QUỐC TẾ TỪ

NĂM 2011 ĐẾN NAY ................................................................................................. 29

2.1. Những thay đổi về chính trị và chính sách kinh tế đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 29

2.2. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với ASEAN,

các quốc gia thuộc khối ASEAN .................................................................... 38

2.2.1. Với ASEAN ...................................................................................................... 38

2.2.2. Với một số quốc gia thuộc khối ASEAN .......................................................... 40

2.3. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Hoa Kỳ .... 45

2.4. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với EU ............ 48

2.5. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với khu vực

Đông Bắc Á ...................................................................................................... 51

2.5.1. Với Trung Quốc ................................................................................................ 51

2.5.2. Với Nhật Bản .................................................................................................... 56

2.5.3. Với Hàn Quốc ................................................................................................... 60

2.5.4. Với Bắc Triều Tiên ........................................................................................... 63

2.6. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Ấn Độ ....... 65

2.7. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Nga ........... 67

TIỂU KẾT CHƢƠNG II ............................................................................................ 28

CHƢƠNG III: KẾT QUẢ VÀ TRIỂN VỌNG ........................................................ 71

3.1. Kết quả bƣớc đầu của những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 71

3.1.1. Về tình hình chính trị trong nước ...................................................................... 71

3.1.2. Về phát triển kinh tế .......................................................................................... 74

3.1.3. Về văn hóa, xã hội ............................................................................................ 78

3.1.4. Về hoạt động đối ngoại ..................................................................................... 80

3.2. Triển vọng của chính sách đối ngoại đổi mới của Myanmar ...................... 86

3.2.1. Triển vọng về chính trị trong nước ................................................................... 86

3.2.2. Triển vọng về kinh tế ........................................................................................ 88

3.2.3. Triển vọng về chính sách đối ngoại .................................................................. 91

3.2.4. Triển vọng quan hệ đối ngoại Myanmar – Việt Nam ....................................... 95

TIỂU KẾT CHƢƠNG III .......................................................................................... 98

KẾT LUẬN ................................................................................................................. 99

NGUỒN TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 104

CÁC PHỤ LỤC ......................................................................................................... 114

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

USDA : Hiệp hội Đoàn kết và phát triển Liên bang

SPDC : Hội đồng Hòa bình và phát triển Liên bang

SLORC : Hội đồng Khôi phụ trật tự và luật pháp quốc gia

NLD : Liên đoàn Quốc gia dân chủ

USDP : Đảng Đoàn kết và phát triển Liên bang

SSA : Quân đội bang Shan

RCSS : Hội đồng khôi phục nhà nước bang Shan

PNLO : Tổ chức giải phóng dân tộc Pa-O

KNU : Liên minh Dân tộc Karen

UWSA : Quân đội bang Wa thống nhất

KIO : Tổ chức độc lập Kachin

IMF : Qũy tiền tệ quốc tế

EU : Liên minh Châu Âu

ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

AEC : Cộng đồng kinh tế ASEAN

GDP : Tổng sản phẩm nội địa

USD : Đô la Mỹ

WHO : Tổ chức y tế thế giới

UNHCR : Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

NAM : Phong trào không liên kết

ARF : Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN

CPR : Ủy ban các đại diện thường trực

AIPA : Đại Hội đồng Liên nghị viện các quốc gia Đông Nam Á

OECD : Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển

GMS : Tiểu vùng sông Mekong mở rộng

ACMECS : Tổ chức Chiến lược hợp tác kinh tế

: Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông DOC

: Bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Đông COC

CHDCND : Cộng hòa dân chủ nhân dân

EC : Ủy ban Châu Âu

FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài

SEA Games : Đại hội thể thao Đông Nam Á

AFF : Liên đoàn bóng đá Đông Nam Á

ILO : Tổ chức lao động quốc tế

ADB : Ngân hàng phát triển châu Á

WB : Ngân hàng thế giới

AVIM : Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Myanmar

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn Đề tài

Myanmar là một mảnh đất huyền thoại với lịch sử nhiều thăng trầm

trong các giai đoạn phát triển đất nước. Nằm ở Đông Nam Á, một khu vực

vốn là cái nôi của nền văn minh lúa nước, từng giữ vị thế nhất định trên bản

đồ lịch sử thế giới, song Myanmar cũng từng bị lãng quên bởi chính thể chế

chính trị của mình gây nên. Một đất nước Myanmar với nền văn minh kỳ bí

vốn lôi cuốn trí tò mò của các nhà nghiên cứu nhưng lại dường như rất ít

thông tin với thế giới, nhất là trong giai đoạn chính quyền quân sự lãnh đạo

đất nước. Tháng 11-2010, cuộc tổng tuyển cử đầu tiên kể từ năm 1990 đã diễn

ra thành công. Tháng 3-2011, tướng Thein Sein đã nhậm chức tổng thống và

là vị tổng thống dân chủ đầu tiên của đất nước Chùa Vàng này sau hơn 50

năm dưới quyền thống trị của các tướng lĩnh quân đội. Từ một quốc gia do

quân đội chi phối, Myanmar đã chuyển hướng mạnh mẽ theo con đường phát

triển dân chủ. Thế giới đã đi từ “ngỡ ngàng” đến “cảm phục” và rồi cuối cùng

là “ủng hộ” một Myanmar chuyển mình, hướng đến xu thế phát triển chung

và là tất yếu của nhân loại, đó là xu thế dân chủ. Ngày nay, Myanmar đang

ngày càng sôi động trong phát triển kinh tế đối ngoại và từng bước khẳng

định mình trên vũ đài chính trị thế giới,

Hiện nay Việt Nam đang trên con đường cải cách mở cửa. Mặc dù công

cuộc “Đổi mới” diễn ra từ năm 1986 đã đem lại cho Việt Nam những kết quả

tích cực nhất định, được nhân dân trong nước, thế giới và khu vực công nhận,

tuy nhiên công cuộc xây dựng đất nước “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công

bằng, văn minh” vẫn còn nhiều gian nan thử thách. Do đó, việc nghiên cứu,

học tập, trao đổi kinh nghiệm về những cải cách của Myanmar, đặc biệt là

những chính sách đối ngoại của Myanmar trong thời gian qua là rất cần thiết.

Bên cạnh đó, thời gian qua, đã có nhiều học giả nghiên cứu về Myanmar, về

những cải cách của Myanmar và đưa ra những góc nhìn khác nhau về

Myanmar. Song, các công trình nghiên cứu cả trong nước và quốc tế về chính

sách đối ngoại của Myanmar, sự tương tác trong quan hệ đối ngoại giữa

Myanmar với các nước, các tổ chức quốc tế, các thực thể pháp lý không phải

là nhiều, đặc biệt là các công trình nghiên cứu về những thay đổi trong chính

sách đối ngoại của Myanmar trong giai đoạn gần đây, nhất là các công trình

nghiên cứu của các học giả trong nước thì lại càng khó tìm. Xuất phát từ nhu

cầu tìm hiểu, em đã quyết định nghiên cứu sâu hơn về Myanmar và lựa chọn

đề tài “Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm

2011 đến nay” làm nội dung nghiên cứu trong luận văn của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu Đề tài

Về quá trình cải cách của Myanmar đã có nhiều học giả trong và ngoài

nước nghiên cứu, tìm hiểu trên những giác độ và phương diện khác nhau

nhằm làm rõ những chính sách đối ngoại của Myanmar qua các giai đoạn.

1) Tác phẩm “Mianma: Lịch sử và Hiện tại” của tác giả Chu Công

Phùng, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Cộng hòa Liên bang

Mianma. Nhà xuất bản chính trị Quốc gia xuất bản năm 2011. Cuốn sách

cung cấp những thông tin cơ bản về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, chế độ

chính trị, chính sách đối ngoại, chính sách phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội,

giáo dục và con người Myanmar từ lịch sử tới hiện tại (năm 2010). Tác phẩm

dành một chương riêng đề cập đến các chính sách đối ngoại của Myanmar.

Tuy nhiên, chương này mới chỉ dừng lại ở việc diễn giải các mối quan hệ giữa

Myanmar với các nước, với hai cộng đồng lớn là EU và ASEAN mà chưa đề

cập đến các quốc gia Đông Bắc Á như Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên hay với

thực thể Đài Loan. Tác phẩm cũng không đưa ra dự báo gì cho Myanmar nói

chung và chính sách đối ngoại của Myanmar với các quốc gia, tổ chức này

trong tương lai nói riêng.

2) Tác phẩm song ngữ Việt-Anh: “Kinh doanh ở Việt Nam và Myanmar:

Những điều cần biết” (Doing business in Vietnam and Myanmar: Information

and Experiences) của Đại sứ quán Việt Nam tại Cộng hòa liên bang

Myanmar. Nhà xuất bản chính trị Quốc gia – Sự thật xuất bản năm 2011.

Cuốn sách cung cấp cho các doanh nhân, doanh nghiệp Việt Nam và

Myanmar đã, đang và sẽ tiến hành đầu tư, kinh doanh ở cả hai nước những

kiến thức quan trọng khi kinh doanh tại Myanmar và Việt Nam. Cuốn sách

này chủ yếu đề cập đến các chính sách giữa Myanmar và Việt Nam trong

quan hệ kinh tế chứ gần như không đề cập đến các chính sách đối ngoại của

Myanmar. Tuy nhiên, qua cuốn sách này thì có thể thấy bóng dáng chính sách

đối ngoại của Myanmar thể hiện ở kêu gọi và tạo cơ hội đầu tư trong giai

đoạn gần đây.

3) Tác phẩm “Myanmar – Cuộc cải cách vẫn đang tiếp diễn” do PGS.

TS. Nguyễn Duy Dũng chủ biên. Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa xuất bản

năm 2013. Tác phẩm đã phân tích các điều kiện tự nhiên, đất nước, con người

của Myanmar. Đánh giá những lợi thế, khó khăn, thuận lợi trong quá trình

phát triển của đất nước. Tác giả cũng đã tập trung nghiên cứu những biến đổi

chủ yếu về chính trị, kinh tế, xã hội của Myanmar từ 2008 đến 2013, đi sâu

làm rõ các bước và giải pháp tiến hành cải cách, nguyên nhân của tình hình…

Đồng thời, tác giả cũng phân tích các lực lượng chính trị chủ yếu của đất

nước, sự cạnh tranh lợi ích của các nước lớn trong khu vực nói chung, ở

Myanmar nói riêng tác động mạnh mẽ đến sự biến đổi tình hình của

Myanmar. Đây là cuốn sách tương đối cập nhật với tình hình hiện nay. Tuy

nhiên, cuốn sách lấy “cải cách” làm tâm điểm, không đề cập sâu đến những

chính sách đối ngoại của Myanmar với các nước, các tổ chức quốc tế mà chỉ

đề cập ngắn gọn, xen kẽ với các nội dung khác.

4) Tác phẩm “Myanmar: Beyond Politics to Societal Imperatives” (tạm

dịch “Myanmar: Phía sau các hoạt động chính trị tới những cấp bách xã

hội”) của nhóm tác giả Kyaw Yn Hlaing, Robert H. Taylor, Tin Maung

Maung Than. Xuất bản lần thứ nhất tại Singapore năm 2005. Cuốn sách đề

cập đến những vấn đề cơ bản mà Myanmar phải đối mặt: con đường phát triển

cả về chính trị và kinh tế, quan hệ đối ngoại; hoạt động chính trị của các dân

tộc thiểu số và phát triển khu vực; những thách thức trong giai đoạn chuyển

đổi ở quốc gia này và nhiều nội dung khác. Tuy nhiên, cuốn sách này chỉ đề

cập một phần nhỏ đến quan hệ đối ngoại của Myanmar, chưa có sự phân tích

sâu các mối quan hệ giữa Myanmar và các quốc gia, tổ chức khác trên thế

giới. Bên cạnh đó, thời điểm ấn hành cuốn sách là năm 2005, giai đoạn đầu

của Lộ trình dân chủ 7 bước nên cuốn sách chưa thể đề cập đến những thay

đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm 2011 đến nay được.

5) Đề tài nghiên cứu “Challenges to Democratization in Burma” (tạm

dịch “Những thách thức cho quá trình dân chủ hóa ở Myanmar”), Dự án của

International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) nghiên

cứu và ấn hành với sự hợp tác của tập thể các tác giả Aung Zaw, David

Arnott, Kavi Chongkittavorn, Zunetta Lidden, Kaiser Morshed, Soe Myint,

Thin Thin Aung thực hiện cuối năm 2001. Ưu điểm của công trình nghiên cứu

này là các tác giả đều là những người Myanmar hoặc đã từng công tác, nghiên

cứu tại Myanmar nên phản ảnh những vấn đề tại Myanmar tương đối sát thực,

khách quan. Công trình nghiên cứu này đã đề cập đến lịch sử hiện đại của

Myanmar, giới thiệu khái quát về các phong trào dân chủ từ năm 1988 đến

năm 2001. Đặc biệt, các phần của công trình nghiên cứu này đã tập trung

phân tích các mối quan hệ giữa Myamar với các nước có chung đường biên

giới như Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Bangladesh, Hiệp hội ASEAN, với

EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ và các tổ chức quốc tế khác (bao gồm cả tổ chức của

Liên hợp quốc và các tổ chức phi chính phủ…). Tuy nhiên, công trình nghiên

cứu này lại mới chỉ nghiên cứu đến năm 2001 (thời điểm mà Lộ trình dân chủ

7 bước chưa được đề ra). Mà từ năm 2001 đến nay thì đã có quá nhiều biến

đổi tại Myanmar. Bên cạnh đó, công trình nghiên cứu này lại bỏ sót Nga –

một trong các nước lớn, đối trọng với Hoa Kỳ và EU - và một số quốc gia

Đông Bắc Á trong quá trình nghiên cứu các mối quan hệ của Myanmar với

các nước.

6) Tác phẩm “Myanmar's Foreign Policy: Domestic Influences and

International Implications” (Tạm dịch: “Chính sách đối ngoại của Myanmar:

Ảnh hưởng bên trong và tác động bên ngoài”) của tác giả Jurgen Haacke. Xuất

bản lần thứ nhất tại London, năm 2006. Tác phẩm đã đề cập đến nhu cầu an

ninh, chính trị và mục đích chính sách đối ngoại của Myanmar. Tìm hiểu chính

sách đối ngoại của Myanmar hướng tới Trung Quốc và Ấn Độ. Xem xét mối

quan hệ giữa Myanmar với ASEAN, với Phương Tây, Nhật Bản và Liên hợp

quốc… Có thể nói, đây là một tác phẩm đề cập rất đầy đủ đến các mối quan hệ,

các chính sách đối ngoại của Myanmar với các nước, các tổ chức trên thế giới

và ngược lại. Hướng đi và cách tiếp cận của tác phẩm này cũng rất gần với

Luận văn về “Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm

2011 đến nay”. Tuy nhiên, cũng giống như một số tác phẩm trước, cuốn sách

này chưa đề cập đến mối quan hệ giữa Myanmar với một số quốc gia Đông

Bắc Á như Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên và cũng chưa đề cập đến mối quan hệ

giữa Myanmar với thực thể pháp lý Đài Loan… Bên cạnh đó, cuốn sách này

được xuất bản từ năm 2006, đến nay, các thông tin đã cũ và tính thời sự không

còn nhiều.

7) Tài liệu Tọa đàm “Tình hình Myanmar – Hiện tại và Triển vọng” do do

The Asia Foundation phối hợp với Học viện ngoại giao tổ chức tại Hà Nội,

năm 2012. Nội dung các chuyên đề đã đề cập nhiều đến tình hình Myanmar kể

từ khi tiến hành cải cách đến nay, có đưa ra một số dự liệu cho tương lai gần

của Myanmar, đồng thời cũng đề cập đến chính sách đối ngoại của Myanmar.

Tuy nhiên, chưa có một chuyên đề nào đề cập sâu và toàn diện về những thay

đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm 2011 đến nay.

Có thể nói, Luận văn “Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar từ năm 2011 đến nay” là một công trình tổng hợp, đi sâu chuyên

biệt về chính sách đối ngoại của Myanmar trong giai đoạn chính quyền dân sự

điều hành đất nước đến giữa năm 2014.

3. Mục tiêu nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, câu

hỏi nghiên cứu

3.1. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của đề tài là dựng lại bức tranh về quan hệ đối ngoại của

Myanmar; cung cấp cho bạn đọc về cơ sở lý luận và thực tiễn chính sách đối

ngoại của Myanmar. Đồng thời, đưa ra dự báo về triển vọng trong quan hệ đối

ngoại giữa Myanmar và Việt Nam.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Luận văn đã tập trung nghiên cứu những nhân tố dẫn đến sự thay đổi

trong chính sách đối ngoại của Myanmar; chỉ ra những thay đổi trong chính

sách đối ngoại của Myanmar giai đoạn từ năm 2011 đến giữa năm 2014, những

tác động mà chính sách đối ngoại mang lại và dự báo những triển vọng trong

tương lai.

3.3. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu đất nước Myanmar trên các khía cạnh chính sách

đối ngoại trong thời gian từ 2011 đến nay (giữa năm 2014).

3.4. Câu hỏi nghiên cứu

Luận văn đặt ra các câu hỏi: Tại sao Myanmar phải tiến hành cải cách,

hay Myanmar có buộc phải cải cách không? Nếu không cải cách thì tương lai

của đất nước này sẽ ra sao? Và khi cải cách thì Myanmar đã làm những gì,

tiến hành như thế nào? Mục tiêu của cải cách được đặt ra là gì? Trong giai

đoạn tiến hành cải cách, chính sách đối ngoại của Myanmar có những thay

đổi như thế nào? Tác động của chính sách đối ngoại đến cải cách? Kết quả

bước đầu của việc thay đổi chính sách đối ngoại đã mang lại cho Myanmar

những thuận lợi gì, khó khăn gì và hướng vận động tiếp theo sẽ như thế nào?

Liên hệ với Việt Nam.

4. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu

4.1. Nguồn tài liệu

Ngoài những tài liệu đã được đề cập đến ở phần Lịch sử nghiên cứu Đề

tài, Luận văn còn sử dụng nguồn tư liệu ở các tài liệu khác như:

- “Myanmar – The state, community and the environment” (tạm dịch:

“Myanmar – Nhà nước, cộng đồng và môi trường”) của Monique Skidmore

và Trevor Wilson do Trường Đại học quốc gia Australia và hãng thông tấn

Châu Á- Thái Bình Dương ấn hành năm 2007.

- Bài viết “Regionalism in Myanmar‟s Foreign Policy: Past, Present,

and Future” (tạm dịch: “Chủ nghĩa khu vực trong chính sách đối ngoại của

Myanmar: quá khứ, hiện tại và tương lai”). Tác giả Maung Aung Myoe. Tập

san số 73/2006 của Viện nghiên cứu Đông Nam Á, Singapore, trường Đại học

quốc gia Singapore.

- Bài viết “Changing Myanmar: International Diplomacy and the

Futility of Isolation” (tạm dịch “Cải cách tại Myanmar: ngoại giao quốc tế

và sự bất lực của thế cô lập”) của tác giả Christopher B. Roberts, tập 7,

quyển số 4 (mùa hè năm 2011) tạp chí Security Challenges, từ trang 77 đến

101 (Quỹ Kokoda ấn hành).

- “Aung San Suu Kyi đấu tranh cho tự do” của Aung San Suu Kyi,

Huỳnh Văn Thanh Dịch, do NXB Văn hóa thông tin xuất bản năm 2008

- Luận văn “Quá trình chuyển biến từ chính quyền quân sự Than Shwe

sang chính quyền dân sự Thein Sein ở Myanmar giai đoạn 1992-2012” của

tác giả Lê Thị Vân, do PGS. TS. Đăng Thanh Toán hướng dẫn, năm 2013.

- “Miến Điện mở cửa: cơ hội cho các nhà dân chủ” của Min Min và

Brian Joseph do Phạm Thị Trang dịch, Nguyễn Hoàng Mỹ Phương hiệu đính,

năm 2012.

- Ngoài ra, Đề tài còn sử dụng tài liệu từ các nguồn: Thông tấn xã Việt

Nam, Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, báo Thế giới và Việt Nam, tạp chí

Phát triển và Hội nhập, các báo cáo nghiên cứu do các tổ chức quốc tế tiến

hành, các trang mạng… và một số công trình nghiên cứu khác.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp lý luận quan hệ quốc tế, lịch sử, so sánh

và cấu trúc hệ thống (nhìn Myanmar trong cả một tổng thể chiến lược phát

triển chung, trong đó, chính sách đối ngoại chỉ là một phần trong cải cách mở

cửa của Myanmar).

Phương pháp tiếp cận liên ngành: tiếp cận lịch sử quan hệ quốc tế, lịch

sử thế giới, lịch sử khu vực, khu vực học, thống kê mô tả…

5. Bố cục Luận văn

Ngoài Phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, Luận văn

cấu trúc thành 3 Chương:

Chƣơng I – Những nhân tố dẫn đến sự thay đổi trong chính sách đối

ngoại của Myanmar

Chương này giới thiệu vài nét về đất nước Myanmar từ lịch sử, vị trí địa

lý và bối cảnh đất nước Myanmar trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó,

cũng giới thiệu những nhân tố tác động đến những thay đổi trong chính sách

đối ngoại của Myanmar, từ phạm vi rộng là toàn thế giới đến phạm vi hẹp hơn

là khối ASEAN và những nhân tố quan trọng trong chính nội bộ Myanmar.

Chƣơng II – Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại giữa

Myanmar và các quốc gia lớn, các tổ chức quốc tế từ năm 2011 đến nay

Chương này diễn giải những thay đổi cụ thể trong chính trị, kinh tế đối

ngoại của Myanmar mà các nhân tố đã được phân tích ở Chương I mang lại.

Những tác động do việc điều chỉnh chính sách đối ngoại đã đem lại cho

Myanmar diện mạo mới từ kinh tế, chính trị và ngược lại, nó tác động đến

quan hệ đối ngoại của Myanmar với các nước lớn như Hoa Kỳ, EU và các

quốc gia thuộc khối, các quốc gia láng giềng như Trung Quốc, Ấn Độ,

ASEAN và các quốc gia thuộc khối, các nước Đông Bắc Á và Nga.

Chƣơng III – Kết quả và Triển vọng

Chương này đề cập đến những kết quả bước đầu mà sự thay đổi trong

chính sách đối ngoại mang lại cho Myanmar. Đó là những thành tích về chính

trị nội bộ, về phát triển kinh tế, về văn hóa-xã hội, thể thao, du lịch và trong

chính các hoạt động đối ngoại của Myanmar.

Bên cạnh đó, Chương này cũng đưa ra những triển vọng về chính trị nội

bộ, về kinh tế mà trong đó sự điều chỉnh về chính sách đối ngoại là một trong

những nguyên nhân quan trọng mang lại, trong đó có đưa ra một số kịch bản

có thể xảy ra trong ngắn hạn và trong tương lai của Myanmar. Chương cũng

đề cập đến những triển vọng trong quan hệ đối ngoại giữa Myanmar với một

số quốc gia cơ bản như Hoa Kỳ, EU, Nhật, Trung Quốc và triển vọng trong

quan hệ đối ngoại giữa Myanmar và Việt Nam.

CHƢƠNG I

NHỮNG NHÂN TỐ DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI TRONG

CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR

1.1. Vài nét về đất nƣớc Myanmar

Myanmar là một trong 11 quốc gia nằm trong khu vực Đông Nam châu

Á với nền văn hóa rực rỡ, lịch sử lâu dài và tương đối phức tạp. Từ năm 1989

trở về trước, Myanmar được biết đến với tên Miến Điện (Burma). Giai đoạn

trước, Myanmar tương đối biệt lập với thế giới bởi thể chế chính trị của mình.

Tuy nhiên, trong khoảng hai thập niên gần đây, và đặc biệt là những năm đầu

thập niên 2010, Myanmar đang từng bước chuyển mình, hội nhập mạnh mẽ

hơn với khu vực và thế giới.

Về vị trí địa lý

Nằm ở phía Tây của lục địa Đông Nam Á, thuộc Tây Bắc bán đảo

Trung-Ấn, Myanmar là quốc gia có lãnh thổ lớn nhất trong lục địa Đông Nam

Á, có vị trí chiến lược trong giao thương, phát triển kinh tế và chính trị, quân

sự... Myanmar có đường biên giới chung với các nước Trung Quốc, Lào, Thái

Lan, Ấn Độ, Bangladesh. Có đường bờ biển dài trông ra Vịnh Bengal và biển

Andaman thuộc Ấn Độ Dương. Đường biên giới chung với Trung Quốc là 2.185 km1 và là đường biên giới trên bộ dài nhất của Myanmar. Đường bờ

biển của Myanmar dài chiếm 1/3 tổng chiều dài biên giới trên bộ.

Về chính trị - hành chính

1 Thông tin cơ bản về Mi-an-ma và quan hệ Việt Nam – Mi-an-ma, 30/12/2009, Nam. ngoại

thông

giao

Việt

Bộ

tin

Cổng http://www.mofa.gov.vn/vi/mofa/cn_vakv/ca_tbd/nr040819103124/ns070802135425

2 Các vùng: Ayeyarwady, Bago, Magway, Mandalay, Sagaing, Tanintharyi,

Yangon. Các bang: Chin, Kachin, Kayin, Kayah, Mon, Rakhine, Shan.

Myanmar ngày nay theo thể chế liên bang, được chia thành 7 bang và 7 vùng hành chính (tương đương bang)2. Vùng lớn nhất là Bamar. Các vùng

hành chính lại được chia nhỏ thành các thành phố, khu vực và các làng. Các

thành phố được chia thành các quận.

Ngày 22/10/2010, Chính phủ Myanmar đã quyết định đổi tên nước thành

“Cộng hòa Liên bang Myanmar” (The Republic of the Union of Myanmar) và

thay đổi Quốc kỳ trước khi tiến hành tổng tuyển cử.

Theo Hiến pháp 2008, Liên bang Myanmar thực hiện chế độ Tổng

thống, đa đảng và kinh tế thị trường. Quốc hội Myanmar (Pyidaungsu

Hluttaw) là cơ quan quyền lực cao nhất; cơ quan lập pháp lưỡng viện. Quốc

hội Myanmar gồm Thượng viện (Amyotha Hluttaw) và Hạ viện (Pyithu

Hluttaw). Quốc hội bầu ra Chủ tịch Hạ viện, Chủ tịch Thượng viện, Tổng thống

và các Phó Tổng thống. Thượng viện gồm 224 ghế và Hạ viện gồm 440 ghế.

Hiến pháp Myanmar quy định 25% số ghế trong Quốc hội sẽ dành cho quân đội

và việc sửa đổi Hiến pháp cần phải có trên 75% nghị sĩ Quốc hội tán thành.

Tổng thống sẽ chỉ định các thành viên trong nội các. Sau khi có nội các,

Hội đồng Hòa bình và Phát triển Quốc gia sẽ tự giải thể và được thay thế bằng

Ủy ban an ninh quốc phòng.

Cuộc tổng tuyển cử gần đây nhất của Myanmar diễn ra vào ngày

7/11/2010. Ngày 31/01/2011, Quốc hội Myanmar cùng Nghị viện 14 bang,

vùng trong cả nước họp phiên đầu tiên thống nhất quy tắc, lề lối làm việc và

bầu người đứng đầu nghị viện các cấp. Hiến pháp Myanmar quy định nhiệm

kỳ Quốc hội là 5 năm, Chủ tịch Thượng viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội 2,5

năm đầu; Chủ tịch Hạ viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội 2,5 năm tiếp theo.

Trước cuộc Tổng tuyển cử năm 2010, Myanmar được thế giới biết đến là

một quốc gia theo chế độ quân phiệt do lần lượt các thống tướng cai trị sau

cuộc đảo chính quân sự năm 1962. Vị thống tướng cuối cùng trước thềm tổng

tuyển cử dân sự là Than Shwe. Tuy nhiên, đứng trước nguy cơ bị cô lập với

thế giới ngày càng cao và bị lệ thuộc vào cường quốc láng giềng là Trung

Quốc, giới lãnh đạo Myanmar đã có những thay đổi kịp thời và ngoạn mục.

Cuộc bầu cử dân sự năm 2010 đã mở đường cho Lộ trình dân chủ 7 bước ở

Myanmar được triển khai trên thực tế, đó là: (1) Tiến hành triệu tập Hội nghị

quốc gia đã bị hoãn từ năm 1996; (2) Sau khi tổ chức thành công Hội nghị

quốc gia, từng bước thực hiện các quy trình cần thiết cho một hệ thống dân

chủ chính thống và có kỷ luật; (3) Soạn thảo một hiến pháp mới phù hợp với

nguyên tắc cơ bản được dẫn dắt bởi Hội nghị quốc gia; (4) Hội nghị quốc gia

thông qua bản Hiến pháp quốc gia; (5) Tổ chức một cuộc bầu cử tự do và

công bằng, thành lập cơ quan lập pháp (Pyithu Hluttaws) theo Hiến pháp mới;

(6) Tiến hành triệu tập thành viên của cơ quan lập pháp theo Hiến pháp mới;

(7) Các thành viên cơ quan lập pháp sẽ bầu các nhà lãnh đạo nhà nước, chính

phủ và các cơ quan trung ương khác nhằm xây dựng một quốc gia dân chủ,

hiện đại và phát triển. Thein Sein, vị tổng thống dân sự (vốn là tướng lĩnh

quân sự thời Than Shwe) lên nắm quyền điều hành đất nước thực hành lộ

trình này bằng cách từ bỏ đường lối cai trị độc tài; công nhận các đảng đối lập

và tổ chức cuộc bầu cử bổ sung tự do vào mùa xuân năm 2012; phóng thích

hàng loạt tù nhân lương tâm và cho phép tự do báo chí…

Bầu cử Quốc hội và thành lập chính phủ dân sự mới vốn là việc rất bình

thường ở các quốc gia dân chủ trên thế giới, tuy nhiên, với Myanmar thì đó lại là

một sự kiện có ý nghĩa chính trị vô cùng lớn với một quốc gia độc tài quân sự.

Về văn hóa Myanmar

Nền văn hóa Myanmar chịu ảnh hưởng rõ rệt bởi Phật giáo và Bamar.

Các quốc gia láng giềng như Ấn Độ, Trung Quốc và Thái Lan đóng vai trò rất

lớn, góp phần hình thành nên nền văn hóa của Myanmar. Văn hóa Myanmar

được thể hiện qua ngôn ngữ, ẩm thực, âm nhạc, nhảy múa và sân khấu. Nghệ

thuật, đặc biệt là văn học, trong lịch sử từng bị ảnh hưởng bởi phong cách

Phật giáo tiểu thừa Miến Điện.

Về dân tộc

Tổng số dân Myanmar là 59,1 triệu người. Mật độ dân cư trung bình

trong cả nước là 1,75%/năm. Myanmar là quốc gia đa dân tộc, với 135 sắc tộc

khác nhau. Trong đó chủ yếu là người Miến (Burma), chiếm 68% số dân.

Tiếp theo là các dân tộc: Shan (9%), Karen (8%), Kachin (7%), Rakhine (4%). Những dân tộc còn lại chiếm khoảng 4%3. Phần lớn các dân tộc ở

Myanmar đều di cư từ nơi khác đến. Các dân tộc gốc Myanmar (không kể

Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal và các dân tộc khác) được chia ra làm 10 nhóm

dân tộc chính: Miến, Shan, Kayin, Kachin, Rakhine, Mon, Naga, Chin, Kayah

và Wa.

Về tôn giáo

Myanmar là quốc gia có nhiều tôn giáo khác nhau, cho dù Phật giáo là

tôn giáo chính - đã có thời là quốc giáo tại Myanmar. Đạo Phật chiếm 89,3%

số dân. Thiên chúa giáo chiếm 5,6%; đạo Hồi chiếm 3,8%; đạo Hindu chiếm

0,5%; các tôn giáo khác như Do thái giáo, Đa thần giáo, Vật linh giáo, v.v. chiếm khoảng 0,8% số dân4. Mọi công dân Myanmar được tự do tín ngưỡng,

tùy theo tôn giáo khác nhau nhưng dân chúng vẫn sống hòa bình, bằng chứng

là những kiến trúc của tôn giáo khác nhau cùng được xây dựng và tôn trọng

tại những thành phố lớn.

1.2. Những nhân tố tác động đến những thay đổi chính sách đối ngoại của

Myanmar

Ngày 7/11/2010, cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội đã đánh dấu mốc

quan trọng trong lịch sử dân chủ của đất nước Myanmar. Chính quyền

Myanmar đã có rất nhiều nỗ lực cải thiện dân chủ ở đất nước này, đi kèm với

nó là những thay đổi về chính sách đối ngoại. Có thể nói, có rất nhiều nguyên

nhân đã tác động đến chính sách đối ngoại của Myanmar mà không có một

mốc thời gian, sự kiện cụ thể nào. Những chính sách đối ngoại song phương

3 Kinh doanh ở Việt Nam và Mianma: Những điều cần biết, NXB Chính trị Quốc

gia, 2011, tr207.

4 Kinh doanh ở Việt Nam và Mianma: Những điều cần biết, NXB Chính trị Quốc

gia, 2011, tr208.

và đa phương của Myanmar trước cuộc chuyển giao quyền lực là sự chuyển

biến theo các chiều hướng khác nhau và chịu tác động lớn bởi các chính sách

cấm vận của Hoa Kỳ và phương Tây; trong đó, có cả nguyên nhân từ việc

nhận sự hỗ trợ của Trung Quốc về kinh tế, quân sự và bị ràng buộc bởi chính

trị và các chính sách kinh tế khác với đất nước này.

1.2.1. Thay đổi về môi trường kinh tế, chính trị trên thế giới

Trong thập niên đầu tiên của năm 2000, vị thế siêu cường mà Hoa Kỳ

vốn nắm giữ lâu nay trở nên lung lay. Về cuối thập kỷ, kinh tế Hoa Kỳ càng gặp nhiều khó khăn5, kinh tế Liên minh châu Âu (EU) thì rơi vào trì trệ và các

nền kinh tế mới nổi (mà đại diện là các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và

Bra-xin) bước lên vũ đài chính trị quốc tế, làm thay đổi một bước quan trọng

về trật tự cấu trúc quyền lực trên thế giới.

Khủng hoảng kinh tế toàn cầu bắt đầu từ Hoa Kỳ vào năm 2008 đã lan

tỏa sang các nước châu Âu. Nó đã để lại tàn tích trong cán cân tài khóa của

nhiều quốc gia, cùng với đó là sự gồng mình của các nước trong việc thực

hiện các gói kích thích kinh tế khổng lồ. Khi các gói kích thích kinh tế được

thu hẹp dần thì giải quyết nợ công là chính sách ưu tiên trong ngắn hạn và tạo

niềm tin vào sự phục hồi kinh tế.

Tính từ đầu thập niên của thiên niên kỷ mới, lần lượt các nước thuộc

Liên minh Châu Âu (EU) mà điển hình là Hy Lạp đã phải nỗ lực giảm mạnh

lạm phát và lãi suất; thực hiện rất nhiều chính sách “thắt lưng buộc bụng”,

thắt chặt ngân sách để đưa ngân sách về dưới mức 3% GDP. Tuy nhiên, mọi

nỗ lực của Hy Lạp đã không kéo được nước này khỏi đà giảm phát và tỷ lệ nợ

công đã vượt ngưỡng ba con số %GDP. Hy Lạp buộc phải cầu cứu EU và

Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) giúp đỡ. Ngày 9/5/2010, IMF đã chấp nhận cho Hy

Lạp vay 30 tỷ Euro trong 3 năm. Các nước thuộc EU buộc phải tung ra kế

5 Theo thống kê năm 2007, GDP của Hoa Kỳ chiếm 27% GDP của thế giới; năm

2008 là 25% và năm 2009 là 23%.

hoạch khẩn cấp trị giá 750 tỷ Euro (tương ứng với 1.000 tỷ USD) để hỗ trợ thị

trường tài chính và vực dậy đồng Euro bị tụt giá do ảnh hưởng từ khủng hoảng nợ Hy Lạp6. Các nước Đức, Ý, Tây Ban Nha, Ai Len cũng đã phải đưa

ra những chính sách thắt chặt chi tiêu và giảm tối đa thâm hụt ngân sách.

Trong khi đó, sự suy giảm về kinh tế của Hoa Kỳ kéo theo sự lỏng lẻo về

vị thế chính trị. Nhất là trong thời gian tại quyền, thời kỳ chính quyền George

Walker Bush (Bush con) đã có nhiều hành động đơn phương bất chấp luật

pháp quốc tế, mặc nhiên khiến cho vị thế chính trị của Hoa Kỳ cũng suy giảm.

Trật tự cấu trúc quyền lực trên thế giới thay đổi. Sự ảnh hưởng của Hoa Kỳ đối

với thế giới đã giảm đi đáng kể. Các mục tiêu chiến lược của Hoa Kỳ, các giá trị

Hoa Kỳ mà Hoa Kỳ muốn phổ quát ra thế giới đều không thực hiện được. Chính

sự suy giảm về vị thế chính trị khiến Hoa Kỳ nhìn sang châu Á với mục tiêu

củng cố vai trò của mình mà trong đó, Myanmar là một điểm đến.

Trong khi vị thế của Hoa Kỳ và EU suy giảm thì các nền kinh tế mới nổi7 mà điển hình là Trung Quốc (quốc gia láng giềng mà Myanmar có đường

biên giới dài nhất) lại trỗi dậy và khẳng định vị thế của mình. Mặc dù không

tránh khỏi cơn bão tài chính toàn cầu, song các nền kinh tế mới nổi đạt mức

tăng trưởng bình quân hằng năm khoảng 6,5%, gấp 2 đến 3 lần mức tăng

trưởng bình quân hằng năm của các nước phát triển. Sự đóng góp của các

nước này với tăng trưởng kinh tế thế giới trong 5 năm cuối của thập kỷ đạt

gần 50% và dự trữ ngoại hối chiếm khoảng 60% tổng lượng dự trữ ngoại hối toàn cầu8. Các nền kinh tế mới nổi đã trở thành đầu tàu thúc đẩy tăng trưởng

6 Lê Văn Được, Vụ trưởng Vụ kế hoạch, Bộ Công thương, Tham luận đánh giá tổng quan về tình hình kinh tế thế giới, khu vực sau khủng hoảng và những tác động đến kinh tế Việt Nam.

7 Bra-xin, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc là 4 quốc gia đóng vai trò chủ đạo của nền kinh

tế mới nổi.

8 Đức Lê, Thế giới năm 2010 – dưới góc nhìn kinh tế-chính trị-quân sự, Tạp chí dân Online. Nguồn: phòng

dân, Báo Quân

nhân

toàn

đội

Quốc http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/tap-chi-quoc-phong-toan-dan/the-gioi-nam- 2010-duoi-goc-nhin-kinh-te-chinh-tri-quan-su/132524.html

kinh tế toàn cầu và đi kèm theo đó thì vị thế được củng cố, quyền phát ngôn

trong nền chính trị thế giới ngày càng được cộng đồng quốc tế coi trọng. Các

vấn đề quốc tế quan trọng như chống khủng bố, chương trình hạt nhân của I-

ran, Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên, cuộc khủng hoảng năng lượng và

những biến đổi khí hậu… đều đang và sẽ cần tiếng nói mạnh mẽ của các nền

kinh tế mới nổi. Nhờ những đóng góp về cả kinh tế lẫn chính trị của mình mà

các nền kinh tế mới nổi trở thành trụ cột quan trọng trong thúc đẩy thế giới

hòa bình và phát triển. Sự trỗi dậy của nền kinh tế mới nổi đã phá vỡ trật tự

thế giới đơn cực tồn tại suốt hàng thập kỷ trước đây; thay vào đó là một thế

giới đa cực, đa trung tâm quyền lực.

Tuy vị thế chính trị của Hoa Kỳ bị lung lay, nhưng Hoa Kỳ vẫn là quốc

gia nắm giữ nền kinh tế mạnh của thế giới. Trước những thay đổi mạnh mẽ

của tình hình kinh tế, chính trị, xã hội trên thế giới, Hoa Kỳ đã chuyển hướng

chính sách quay trở lại khu vực Đông Nam Á, gia tăng sự hiện diện và có

nhiều động thái hơn trong việc can dự vào khu vực này nhằm củng cố ảnh

hưởng, tạo thế chiến lược lâu dài, đặc biệt là kiềm chế sự bành trướng của

Trung Quốc.

Do Myanmar nằm ở vị trí chiến lược quan trọng giữa Trung Quốc, Ấn

Độ và các quốc gia ASEAN, lại có đường bờ biển dài. Việc cải thiện quan hệ

với Myanmar của Hoa Kỳ sẽ góp phần giúp Hoa Kỳ kiềm chế Trung Quốc,

Ấn Độ và kiểm soát tốt an ninh hàng hải vịnh Bengal, biển Andaman và tiểu

vùng sông Mekong. Bên cạnh đó, sự bao vây cấm vận, cô lập của Hoa Kỳ và

phương Tây với Myanmar chỉ làm đẩy thêm Myanmar lấn sâu hơn vào vòng

ảnh hưởng của Trung Quốc. Trước tình hình đó, Hoa Kỳ đã điều chỉnh chính

sách tiếp cận với Myanmar theo hướng mềm dẻo, linh hoạt hơn. Việc

Myanmar và Hoa Kỳ có những động thái cởi mở hơn trong quan hệ cũng góp

phần buộc Trung Quốc phải cân nhắc lại chính sách của mình trong quan hệ

với Myanmar và cách hành xử hợp lý, bình đẳng hơn trong quan hệ song

phương với Myanmar.

Từ phía Myanmar, trong suốt quá trình bị bao vây kinh tế, cô lập chính trị

cùng với thiên tai và các cuộc xung đột sắc tộc đã khiến Myanmar kiệt quệ, đời

sống nhân dân khổ cực, đẩy Myanmar ngày một gần với với Trung Quốc. Mâu

thuẫn xã hội trong nội bộ Myanmar ngày càng lên cao, việc “bắt tay” với Hoa

Kỳ và phương Tây về kinh tế có thể tránh cho Myanmar nguy cơ bị can thiệp

nội bộ khi xảy ra bất ổn. Bên cạnh đó, thái độ hợp tác của Hoa Kỳ cũng góp

phần giúp cho các nhà lãnh đạo Myanmar tin tưởng hơn vào sự ủng hộ của

cộng đồng quốc tế, đồng thời mạnh dạn thực hiện lộ trình dân chủ đã đề ra.

Về phía Trung Quốc, có thể nói Trung Quốc là nhân tố bên ngoài quan

trọng góp phần khiến Myanmar tiến hành cải cách. Với thời gian dài bị cô lập

với thế giới, Myanmar gần như không đầu tư được ra nước ngoài và cũng

không nước nào đầu tư vào làm ăn với Myanmar, ngoại trừ Trung Quốc. Bắc

Kinh vốn không muốn Myanmar ngả theo Ấn Độ hay phương Tây hoặc

hướng về Hoa Kỳ bởi Trung Quốc bị lệ thuộc nhiều vào nguồn tài nguyên từ

Myanmar như khí đốt, thủy điện, đồng thời cũng có mối quan hệ kinh tế, quốc

phòng chặt chẽ với Myanmar. Myanmar là đầu cầu triển khai hải quân của

Trung Quốc tại Ấn Độ Dương. Một phần lớn năng lượng của Trung Quốc

được chuyển về từ Trung Đông nếu không đi qua Myanmar sẽ buộc phải đi

bằng đường biển qua eo biển Hormuz và Malacca, đây là hai eo biển dễ dàng

bị Ấn Độ và Hoa Kỳ kiểm soát. Do vị trí địa lý và tài nguyên năng lượng,

Myanmar trở thành ván cá cược địa chính trị lớn mà Trung Quốc không thể

bỏ qua, cũng không thể để rơi vào tay các cường quốc khác, dù đó là Ấn Độ

hay phương Tây. Đó là một trong nhiều nguyên nhân Myanmar bị xiết trong

vòng cương tỏa của Trung Quốc. Thực tế, trong quá trình đổi mới, Trung

Quốc vẫn đóng vai trò là nhà đầu tư và đối tác thương mại hàng đầu của

Myanmar. Tuy nhiên, cách thức đầu tư của Trung Quốc đã đem lại nhiều bất

lợi cho Myanmar như: ô nhiễm môi trường, khai thác kiệt quệ nguồn tài

nguyên thiên nhiên. Myanmar gần như không được hưởng lợi gì trong việc

chuyển giao công nghệ và hiện đại hóa đất nước. Chính sự phụ thuộc quá mức

vào quan hệ chính trị, kinh tế từ Trung Quốc đã khiến đời sống kinh tế, chính

trị, an ninh, xã hội của quốc gia này trở nên “ngột ngạt” và mong muốn “thoát

Trung” của Myanmar ngày càng trỗi lên mạnh mẽ. Chính quyền Myanmar

buộc phải điều chỉnh chính sách đối ngoại từ song phương sang đa dạng hóa,

mở cửa và hội nhập. Bên cạnh đó, việc Trung Quốc tiếp tục viện trợ vũ khí

cho các nhóm vũ trang đối lập khiến các nhà lãnh đạo Myanmar thận trọng,

đề phòng hơn trong quan hệ với Trung Quốc. Nhà cầm quyền Myanmar buộc

phải cân nhắc và tiến tới mở rộng quan hệ sang các đối tác khác nhằm hạn chế

rủi ro vào sự lệ thuộc với Trung Quốc.

Trung Quốc nhận thấy sự “chuyển động” trong chính sách đối ngoại của

Myanmar, cùng với việc cải cách dân chủ ở Myanmar là tất yếu phải diễn ra,

chính quyền Bắc Kinh đã nhanh chóng ủng hộ quá trình cải cách và kêu gọi

các nước dỡ bỏ cấm vận với Myanmar. Động thái này cũng tạo sự yên tâm

đối với các nhà lãnh đạo Myanmar tự tin tiến hành cải cách mà không lo việc

mất đi quan hệ đối tác láng giềng truyền thống với Trung Quốc.

Ngoài ra, trước những đặc điểm mới của tình hình thế giới và khu vực,

không chỉ Hoa Kỳ mà các nước lớn khác đều đã có những động thái điều

chỉnh chính sách của mình. Cục diện toàn cầu tuy xu thế hòa bình, ổn định,

hợp tác và phát triển được ưu tiên hàng đầu, nhưng các cuộc xung đột vũ

trang, xung đột dân tộc, tôn giáo, chạy đua vũ trang và các hoạt động can

thiệp, lật đổ, ly khai, khủng bố vẫn xảy ra ở nhiều nơi với tính chất ngày càng

phức tạp.

Cùng với sự điều chỉnh chính sách của các nước lớn với Myanmar và các

cuộc cách mạng ở một loạt các nước Đông Âu (Cách mạng Nhung, Cách

mạng Cam, Cách mạng Hoa Tulip, Cách mạng Hoa hồng…), hay Cách mạng

cây tuyết tùng năm 2005 tại Lebanon, Cách mạng xanh năm 2005 tại Kuwait

và gần đây nhất là Mùa xuân Ả Rập ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi đã kéo

theo sự sụp đổ của một loạt chính phủ. Đây là bài học đắt giá cho tất cả các

chính phủ trong việc củng cố và ổn định chính trị-xã hội. Những sự kiện trên

đã tác động mạnh mẽ đến chính sách đối nội, đối ngoại của Myanmar. Việc

thực hiện cải cách trong đó tập trung cải cách chính trị nhằm đối phó với nguy

cơ phản ứng của người dân trong nước, cộng với sức ép của cộng đồng quốc

tế và phương Tây về dân chủ, nhân quyền đã được chính quyền Myanmar chú

trọng hơn bao giờ hết, mà sau này, người ta vẫn ví sự thay đổi, chuyển giao

quyền lực của Myanmar là “Mùa xuân Myanmar”.

1.2.2. Thay đổi về kinh tế, chính trị trong khu vực ASEAN

Cũng trong thập niên đầu tiên của thiên niên kỷ mới (kể từ năm 2000),

kinh tế, chính trị của các nước thuộc khối Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

(ASEAN) có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Trong một thế giới toàn cầu

hóa cao, nỗ lực tăng trưởng kinh tế, liên kết an ninh-chính trị là một trong

những ưu tiên hàng đầu của cộng đồng ASEAN nói chung và của các quốc

gia thuộc khối nói riêng.

Về chính trị, ASEAN là tổ hợp của các quốc gia với nền văn hóa xã hội,

sắc tộc, tôn giáo đa dạng nhưng có những nét tương đồng về phát triển lịch sử

với nền văn minh lúa nước là biểu trưng. Trong 10 năm đầu những năm 2000,

liên kết ASEAN ở mức tương đối sâu rộng, tuy mức độ liên kết không đồng

đều ở các lĩnh vực chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội, do sự đa dạng

khá lớn giữa các nước thành viên, nhất là về khoảng cách phát triển, chế độ

chính trị - xã hội cũng như những tính toán chiến lược và lợi ích quốc gia của

mỗi nước, song ASEAN cũng dần bước sang giai đoạn mới, được thể chế hóa

cao hơn. Liên kết chính trị-kinh tế giữa các quốc gia thuộc khối đã được chú

trọng hơn và các nước thuộc ASEAN nói riêng cũng như ASEAN nói chung đã

tạo được vị thế cũng như uy tín chính trị ngày càng lớn trong khu vực.

Vào năm 1997, tại Kuala Lumpur thủ đô của Malaysia (đây cũng là năm

Myanmar chính thức gia nhập ASEAN), các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông

qua Tầm nhìn ASEAN 2020 về phát triển kinh tế và hội nhập khu vực, hướng

tới phát triển đồng đều và bền vững. ASEAN cũng đã thống nhất hướng tới

thành lập một khối kinh tế khu vực AEC (dự kiến vào năm 2015). AEC sẽ là

một trong 3 trụ cột quan trọng của Cộng đồng ASEAN (Chính trị-An ninh,

Kinh tế và Văn hóa-Xã hội) nhằm thực hiện các mục tiêu đề ra trong Tầm

nhìn ASEAN 2020.

Mục tiêu xây dựng AEC không hướng tới một cộng đồng giống như

Cộng đồng kinh tế châu Âu – tức có đồng tiền chung, chính sách kinh tế, tiền

tệ chung. Khi AEC được hình thành thì lợi ích mà các thành viên có được sẽ

là tăng trưởng kinh tế nhanh hơn, tạo ra nhiều việc làm hơn, thu hút đầu tư

trực tiếp nước ngoài (FDI) mạnh mẽ hơn, phân bổ nguồn lực tốt hơn, khoảng

cách phát triển giữa các nước sẽ được thu hẹp hơn, tăng cường năng lực sản

xuất và tính cạnh tranh.

AEC hứa hẹn sẽ là đỉnh cao của những nỗ lực tăng trưởng kinh tế

ASEAN trong suốt hơn 20 năm qua. Khi được thành lập, dự kiến AEC sẽ là

một thị trường chung tương đối lớn với 610 triệu dân, GDP hàng năm lên tới 2.339 tỷ USD9.

Có thể khẳng định đến nay, ASEAN đã đạt được những tiến bộ vững

chắc về kinh tế, chính trị, đặc biệt là xây dựng một thị trường chung, một

không gian sản xuất thống nhất. Các lĩnh vực đang được thúc đẩy thảo luận là

thu hẹp khoảng cách phát triển, xử lý các rào cản thương mại phi thuế quan,

thuận lợi hóa thương mại. ASEAN cũng có nhiều nỗ lực nhằm tăng cường

khả năng cạnh tranh của khu vực trong các lĩnh vực nông-lâm-thủy sản và

tiến hành thảo luận khuôn khổ về an ninh lương thực ASEAN.

ASEAN tuy còn nhiều hạn chế, nhưng đã ngày càng trở thành một thực

Hải

An,

Hướng

tới

cộng

đồng

kinh

tế

ASEAN,

http://www.tapchitaichinh.vn/Kinh-te-Dau-tu/Huong-toi-cong-dong-kinh-te- ASEAN/49994.tctc

thể chính trị-kinh tế gắn kết; có vai trò quan trọng ở khu vực và là đối tác

không thể thiếu trong chính sách khu vực của các đối tác bên ngoài. Các nước

lớn, nhất là Trung Quốc và Hoa Kỳ, quan tâm hơn đến quan hệ với ASEAN

và ở những mức độ khác nhau đã chủ động đẩy mạnh hợp tác với ASEAN.

Xu thế đối thoại và hợp tác khu vực ngày càng gia tăng để cùng nhau đối phó

với những thách thức chung của cộng đồng; kinh tế khu vực và thế giới đã có

những dấu hiệu phục hồi, mặc dù còn không ít biến động.

Tuy được kết nạp làm thành viên ASEAN từ năm 1997, song Myanmar

chưa phát huy được vai trò là một thực thể của ASEAN do nội lực yếu cùng

với sự phát triển kinh tế-xã hội thấp. Là một thành viên thuộc cộng đồng

ASEAN, Myanmar dường chưa thể hiện rõ vai trò thực sự của một viên. Vì

vậy, để nâng cao vị thế trong khu vực, Myanmar bắt buộc phải điều chỉnh các

chính sách để phát triển kinh tế đất nước, thay đổi bộ mặt chính trị nhằm tạo

sự tin tưởng hơn nữa từ các nước thành viên ASEAN và rộng hơn là cộng

đồng quốc tế. Những chuyển biến nội tại của ASEAN là nhân tố tác động

tương đối mạnh mẽ đến những thay đổi về chính sách đối ngoại của

Myanmar, tạo điều kiện thuận lợi để Myanmar có được thành công trong

chuyển đổi từ nhà nước độc tài quân sự sang nhà nước dân chủ văn minh như

ngày nay.

Từ phía Myanmar, so với Trung Quốc, Hoa Kỳ và các nước phương

Tây, ASEAN được đánh giá là đối tác an toàn và tin cậy. Trong suốt quá trình

gia nhập ASEAN, Myanmar luôn nhận được tiếng nói ủng hộ tiến trình dân

chủ hóa, cải cách, mở cửa từ ASEAN nói chung và các quốc gia thuộc khối

nói riêng. Các nước thành viên Hiệp hội luôn tôn trọng nguyên tắc không can

thiệp vào công việc nội bộ. Myanmar không bị áp lực trong việc phụ thuộc về

kinh tế, chính trị và các điều kiện ràng buộc như trong quan hệ với Trung

Quốc, Hoa Kỳ và phương Tây. Là một thành viên của Hiệp hội, Myanmar có

tư cách phát biểu về quan điểm, chính sách của mình, truyền tải thông điệp tới

Hiệp hội và cộng đồng quốc tế. Có thể nhận định, ASEAN là cửa ngõ truyền

thông giúp Myanmar thoát khỏi sự cô lập. Việc các quốc gia thành viên

ASEAN đầu tư vào Myanmar cũng góp phần không nhỏ cho công cuộc cải

cách kinh tế, chính trị trong nước.

1.2.3. Thay đổi về kinh tế, chính trị trong nước

Trong thế giới toàn cầu hóa ngày càng gia tăng, không một quốc gia nào có

thể đứng tách biệt như một hòn đảo. Myanmar cũng vậy. Việc bị cô lập và tự cô

lập bằng lập trường chính trị, những chính sách đối ngoại và phát triển kinh tế

của mình đã khiến Myanmar trở thành ốc đảo trong suốt một thời gian dài.

Về kinh tế, từng là một quốc gia có nền kinh tế thuộc diện hàng đầu

Đông Nam Á vào đầu thập niên 1960, sau khi chuyển sang điều hành đất

nước theo chế độ quân sự, tình hình Myanmar ngày càng trở nên khó khăn.

Kinh tế không phát triển, thậm chí thụt lùi, kèm theo đó là lệnh bao vây cấm

vận của Hoa Kỳ và phương Tây khiến Myanmar không xuất khẩu được hàng

hóa, đồng thời không nhận được sự đầu tư từ nước ngoài. Trong khi đó, chính

sách “nhất biên đảo” với Trung Quốc không đem lại cho Myanmar nhiều về

phát triển kinh tế mà ngược lại khiến quốc gia này ngày càng trở nên lệ thuộc

vào Bắc Kinh. Myanmar trở thành quốc gia chậm phát triển nhất cộng đồng

ASEAN. Kinh tế Myanmar chủ yếu chỉ dựa vào nông nghiệp với nền sản xuất

nông nghiệp lạc hậu và xuất khẩu tài nguyên; tình trạng người dân biết chữ,

trẻ em được đến trường thấp tới mức báo động; tỷ lệ dân số không có điện và

nước dùng sinh hoạt tăng cao… Bên cạnh đó, vào năm 2008, khi siêu bão

Nargis đổ bộ vào Myanmar đã khiến hơn 100.000 người dân thiệt mạng, phá hủy nhiều làng mạc, thị trấn với tổng thiệt hại vật chất lên tới 12 tỷ USD10.

Đây là tổn thất quá lớn đối với nhân dân và đất nước Myanmar. Thêm vào đó,

xuất phát từ việc đóng cửa với bên ngoài, đi kèm với nền kinh tế tiểu nông lạc

hậu, trì trệ, Myanmar đã trở nên kiệt quệ, không thể tự vực dậy sau cơn bão

10 Chu Công Phùng, Mianma Lịch sử và hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia, 2011, tr139.

và gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn cứu trợ quốc tế. Sự ủng hộ và niềm

tin của người dân với chính quyền ngày càng thấp. Việc tiếp tục duy trì tình

trạng này sẽ khiến Myanmar ngày càng bị cô lập và tụt hậu so với khu vực và

thế giới; thậm chí còn đe dọa đến sự tồn vong của chính quyền. Trên cơ sở

sáng kiến của Hội nghị bất thường các Ngoại trưởng ASEAN vào năm 2008,

nhận thức được tình hình nghiêm trọng của đất nước đòi hỏi cấp thiết phải cải

cách nhằm giải quyết những khó khăn của đất nước sau hai thập kỷ bị cô lập,

Chính phủ Myanmar đã chấp nhận cơ chế 3 bên ASEAN - Liên hợp quốc –

Myanmar nhằm giải quyết được nguồn cứu trợ giúp Myanmar khắc phục hậu

quả do siêu bão Nargis gây ra. Chính phủ Myanmar cũng đã nhanh chóng tiến

hành trưng cầu ý dân về bản Hiến pháp mới của Liên bang Myanmar và khi

chuyển giao từ chính quyền quân sự sang chính quyền dân sự, chính quyền

Tổng thống Thein Sein đã đẩy mạnh bước cuối cùng của “Lộ trình dân chủ 7

bước” do chính quyền quân sự Myanmar đưa ra từ năm 2003 tại hội nghị

thượng đỉnh ASEAN lần thứ 9, họp tại Bali, Indonesia.

Về chính trị, kể từ khi giành được độc lập, suốt hơn nửa thế kỷ, quân đội

giành quyền nắm giữ chính quyền và điều hành đất nước. Kể từ đó cho đến

năm 2011, đã có hai cuộc đảo chính quân sự xảy ra. Đi kèm theo đó là hoạt

động nổi dậy liên tiếp của các phiến quân. Khi thống tướng Than Shwe lên

nắm quyền lãnh đạo đất nước, ông đã nhanh chóng rút kinh nghiệm từ những

người tiền nhiệm nên đã thực hiện một số chính sách tích cực để phát triển

kinh tế, hòa giải dân tộc và cải thiện đời sống nhân dân. Việc đầu tiên thống

tướng Than Shwe đã dỡ bỏ thiết quân luật ở hầu hết các điểm nóng và tuyên

bố trả tự do cho những người bị giam giữ vì lý do chính trị nhưng nay không

còn nguy hiểm đến an ninh quốc gia. Các trường đại học và cao đẳng bị đóng

cửa đã lần lượt được chiêu sinh trở lại. Ông tiến hành cải tổ bước đầu nội các

và tuyên bố sẽ trao lại quyền lực cho nhân dân vào thời điểm phù hợp. Năm

2003, ông tuyên bố thực hiện “Lộ trình dân chủ 7 bước” nhằm tiến tới bầu cử

Quốc hội mới và thành lập chính phủ dân sự, đa đảng vào tháng 10-2010.

Ngày 26-5-2008, Ủy ban trưng cầu ý dân Myanmar đã ra thông cáo tuyên bố

Hiến pháp mới của Myanmar đã được thông qua.

Tuy nhiên, sau khi Hiến pháp mới được thông qua, chính quyền quân sự

Than Shwe đã ra quyết định chính thức kéo dài thêm một năm lệnh quản thúc

tại gia đối với bà Aung San Suu Kyi do những hoạt động chống chính phủ,

mặc dù vậy, Chính phủ Myanmar cũng đã cho phép đảng NLD của bà được

khôi phục hoạt động.

Có thể nói, yếu tố cá nhân lãnh đạo và tập thể nhân dân là nhân tố chủ

đạo mang lại sự thay đổi toàn diện và sâu sắc tại Myanmar. Về vai trò cá

nhân, đó là sự lãnh đạo của Thống tướng Than Shwe, là tài năng chèo lái đất

nước của Tổng thống đương nhiệm Thein Sein và sự đấu tranh không ngừng

nghỉ của nhà dân chủ Aung San Suu Kyi.

Thống tướng Than Shwe là người đứng đầu chính quyền quân sự

Myanmar, người lãnh đạo Myanmar cho tới tháng 3-2011. Ông đã để lại

nhiểu quyết sách tích cực mang dấu ấn lịch sử trong suốt thời gian cầm quyền

của mình. Tháng 7-1997, ông đã quyết định Myanmar gia nhập Tổ chức

ASEAN. Vào năm 2003, ông quyết định ban hành và thực hiện “Lộ trình dân

chủ 7 bước” thực hiện trong 7 năm. Năm 2008, ông đã lãnh đạo và tiến hành

trưng cầu ý dân về bản Hiến pháp mới của Myanmar. Năm 2010, thành lập

Ủy ban bầu cử liên bang và công bố Luật bầu cử, cho phép các đảng phái

chính trị đăng ký bầu cử. Tháng 11-2010, tiến hành cuộc bầu cử toàn dân bầu

ra Quốc hội hợp hiến và thành lập Chính phủ dân sự, mở đầu cho một kỷ

nguyên mới của Myanmar. Ông cũng là người ký lệnh ân xá, giảm án tù 36

tháng xuống còn 18 tháng đối với bà Aung San Suu Kyi… Khác với các vị

lãnh đạo các nước châu Á khác, sau khi bàn giao quyền lực cho Chính phủ

dân sự, Than Shwe đã lựa chọn con đường nghỉ hưu chứ không lựa chọn làm

cố vấn cho Chính phủ mới. Cách làm này của ông đã khiến trong nước và

quốc tế không khỏi, ngỡ ngàng, kính nể. Tuy nhiên, ở góc nhìn khác, dư luận

quốc tế đánh giá cách chuyển giao quyền lực nhẹ nhàng, êm thấm của Than

Shwe cũng chính là cách tự bảo vệ mình của ông. Lịch sử Myanmar đã ghi

nhận các cuộc chuyển giao quyền lực cho người kế nhiệm chuyên quyền tiếp

theo thì người tiền nhiệm sớm bị tống giam hoặc quản thúc, người thân thì bị

tước đoạt tài sản. Song, nếu mở đường cho chính phủ dân sự thì quyền lực sẽ

không còn nằm trong tay một người hoặc nhóm người có đủ sức mạnh lật đổ

ông, mà thay vào đó, quyền lực sẽ được dàn trải giữa quân đội và các đảng

phải khác nhau. Chính vì vậy, Than Shwe đã gián tiếp xây dựng một Quốc

hội hoạt động tích cực, hiệu quả và hướng tới người dân hơn so với chính

quyền quân sự trước đây.

Về Tổng thống đương nhiệm Thein Sein, người được coi là “kiến trúc

sư” cho công cuộc cải cách dân sự ở Myanmar. Thein Sein vốn xuất thân là vị

tướng trong chính quyền quân sự cũ. Mặc dù là nhân vật xếp thứ 4 trong bộ

máy chính quyền quân sự, nhưng ông lại được giành được sự ủng hộ của

Quốc hội và bầu làm Tổng thống của chính quyền dân sự. Ông được đánh giá

là trong sạch, có năng lực và sự mẫn cán, có quan điểm ôn hòa với quyết tâm

cải cách cao. Với quan điểm cách tân, ông chủ động xuất hiện nhiều trên các

diễn đàn khu vực và tiếp khách quốc tế. Ông là người hiểu rõ những khó khăn

mà Myanmar đã vướng phải trong suốt quá trình chính quyền quân sự nắm

giữ. Trước tình hình đó, ông đã có những quyết đoán mạnh mẽ, quyết liệt

song lại rất uyển chuyển trong công cuộc cải cách đất nước theo hướng dân

chủ, phát triển kinh tế-xã hội, hội nhập với cộng đồng quốc tế.

Cùng với việc thực thi chính sách của mình, công cuộc cải cách của

Myanmar còn nhận được sự ủng hộ của đảng đối lập NLD, mà lãnh đạo là bà

Aung San Suu Kyi. Nhắc đến yếu tố con người, không thể không đề cập đến

Aung San Suu Kyi, người được mệnh danh là “Người đàn bà không biết sợ”,

bà là biểu tượng của phong trào đấu tranh bất bạo động cho nền dân chủ

Myanmar. Bà được xem là vị cứu tinh và được nhân dân quý trọng như vị anh

hùng dân tộc. Chủ trương của bà là đối thoại để thiết lập thể chế dân chủ, luôn

thiện chí, sẵn sàng hợp tác và muốn tránh nội chiến tương tàn.

Aung San Suu Kyi xuất thân là con gái của nhà lãnh đạo dân tộc Aung

San và mẹ bà là Ma Khin Kyi, người từng là nhà ngoại giao, đại sứ tại Ấn Độ.

Đây là hai người có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến cả cuộc đời Aung San Suu

Kyi trong cuộc chiến đấu không ngừng nghỉ cho độc lập dân tộc và dân chủ

của đất nước. Tháng 4-1947, Aung San, cha bà được Quốc hội bầu làm Thủ

tướng của Liên bang Miến Điện, nhưng chỉ 3 tháng sau, ông bị ám sát bởi lực

lượng đối lập, khi bà mới 2 tuổi. Cả tuổi thơ và thời niên thiếu, bà đã theo mẹ

sang sống ở Ấn Độ, rồi tốt nghiệp đại học ở Anh. Điều kiện sống cùng với

việc tiếp cận nền dân chủ, văn hóa phương Tây đã mang đến cho bà sự so

sánh giữa Myanmar đóng cửa, cô lập với Hoa Kỳ và các nước phương Tây

dân chủ. Trước năm 1988, bà sống ở nước ngoài và dành thời gian nghiên

cứu, gần như không quan tâm nhiều đến chính trị và tình hình Myanmar. Tuy

nhiên, vào năm 1988, khi bà về Rangoon (Thủ đô cũ của Myanmar, nay gọi là

Yangon) chăm sóc mẹ bị tai biến mạch máu náo, chứng kiến nhiều cuộc biểu

tình của người dân diễn ra liên tục. Trong khi đó, chính quyền quân phiệt đã

dùng bạo lực và thẳng tay đàn áp. Trước cảnh hàng ngàn người đã bị giết,

ngày 15-8-1988, lần đầu tiên, Aung San Suu Kyi, đã có hành động chính trị là

gửi bức thư ngỏ cho chính phủ, yêu cầu thành lập Ủy ban Tư vấn độc lập để

chuẩn bị bầu cử tự do, đa đảng. Cũng trong thời gian này, trước hàng trăm

ngàn công chúng, bà đã kêu gọi thành lập chính phủ tự do dân chủ. Chính phủ

quân đội Myanmar nhanh chóng đàn áp các cuộc biểu tình.

Tháng 9-1988, Liên đoàn Quốc gia vì dân chủ (NLD) được thành lập và

bà được bầu làm Chủ tịch. Với chủ trương của đảng là tranh đấu bất bạo

động, bất chấp lệnh cấm của chính phủ, bà đã đi công diễn khắp nơi kêu gọi

người dân Myanmar tranh đấu cho tự do dân chủ. Năm 1989, mẹ bà mất và bà

thề sẽ theo bước mẹ cha phục vụ đồng bào Miến Điện cho đến chết. Trong

cuộc tổng tuyển cử năm 1990, Đảng Liên đoàn Quốc gia vì dân chủ do bà

lãnh đạo đã giành được 59% số phiếu và chiếm 81% số ghế trong Quốc hội.

Nhưng một số thành viên chủ chốt trong đảng bà đã bị bắt giam, và bà đã bị

chính quyền quân phiệt quản thúc tại gia trước khi cuộc bầu cử diễn ra. Kể từ

đó đến khi cuộc tổng tuyển cử năm 2010 diễn ra, bà liên tục bị quản thúc và

bị tù gần 21 năm. Ngay sau khi được trả tự do, Aung San Suu Kyi đã gặp gỡ

nhiều đại sứ trong Đoàn ngoại giao và các quan chức phương Tây đến

Myanmar nhằm kêu gọi quốc tế tiếp tục gây sức ép lên Chính phủ Myanmar

về dân chủ, nhân quyền…

Vốn là nạn nhân của chính quyền quân sự Myanmar, nhưng trước những

cải cách tiến bộ của chính quyền Thống tướng Than Shwe và sự điều hành

uyển chuyển, mềm dẻo, linh hoạt nhưng hiệu quả của chính quyền dân sự

Thein Sein, cùng với đại nghĩa hòa hợp dân tộc và tương lai phát triển của đất

nước, Aung San Suu Kyi, vị nữ anh hùng, người tù chính trị nổi bật nhất thế

giới về ý chí, lòng nhân ái và sự kiên định đã gạt bỏ những bất đồng cá nhân

sang một bên. Ngày 19-8-2011, trước thiện chí của Tổng thống Thein Sein, bà

đã đến gặp và trao đổi ý kiến với Tổng thống tại Dinh tổng thống ở Nay Pyi

Taw. Bà chấp thuận hòa giải và hợp tác với chính quyền Tổng thống Thein

Sein. Những phát ngôn và hoạt động của Aung San Suu Kyi trong suốt thời

gian bị giam cầm và quản thúc đã đóng vai trò quan trọng trong việc Hoa Kỳ

và phương Tây gây sức ép mạnh mẽ lên chính quyền quân sự bằng việc trừng

phạt kinh tế. Tuy nhiên, cũng chính nhờ bà đã thuyết phục khiến Hoa Kỳ và

phương Tây từng bước nới lỏng, tiến tới xóa bỏ bao vây cấm vận và bình

thường hóa quan hệ với Myanmar. Các đảng phái đối lập khác và các nhóm

vũ trang ly khai ở Myanmar cũng dần hòa giải, hợp tác với chính quyền.

Có thể nói, thiên thời, địa lợi và nhân hòa đã đem lại những thời cơ

thuận lợi trong tiến trình cải cách đất nước tại Myanmar. Nhiều chính phủ đã

dỡ bỏ lệnh trừng phạt Myanmar. Các tổ chức tài chính lớn trên thế giới đều có

những đánh giá lạc quan đối với triển vọng phát triển đất nước của Myanmar.

Niềm tin của nhân dân vào chính quyền ngày càng được nâng cao.

TIỂU KẾT CHƢƠNG I

Trong cuộc cải cách toàn diện ở Myanmar, có thể khẳng định nhân tố

bên trong, yếu tố nội lực của Myanmar là nhân tố quyết định, đóng vai trò

quan trọng, tác động mạnh mẽ đến những thay đổi trong chính sách đối ngoại

của Myanmar. Đó là sự chuyển giao nhẹ nhàng từ chính quyền quân sự do

Thống tướng Than Shwe lãnh đạo sang chính quyền dân sự do Tổng thống

Thein Sein tiếp nhận và sự dung hòa của nhà lãnh đạo đảng đối lập Aung San

Suu Kyi. Tuy nhiên, để thành công, không thể phủ nhận vai trò của Hoa Kỳ

và các nước phương Tây trong việc tạo áp lực cải cách dân chủ lên chính phủ

cầm quyền Myanmar. Mặc dù cải cách của Myanmar nhằm thoát khỏi sự phụ

thuộc vào chính quyền Bắc Kinh, song, Trung Quốc vẫn đóng vai trò không

nhỏ trong chính sách đối ngoại song phương của Myanmar trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, ASEAN, một tổ chức ngày càng có uy tín trên trường quốc tế

mà Myanmar là một quốc gia thành viên đã tạo điều kiện để Myanmar có

những thay đổi trong chính sách đối ngoại của mình.

Việc thay đổi về chính sách kinh tế đối ngoại của Myanmar với các quốc

gia Đông Nam Á, ASEAN, với khu vực Đông Bắc Á, EU và Hoa Kỳ sẽ được

làm rõ ở các chương tiếp theo.

CHƢƠNG II

NHỮNG ĐIỀU CHỈNH TRONG QUAN HỆ ĐỐI NGOẠI GIỮA

MYANMAR VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA, TỔ CHỨC QUỐC TẾ

TỪ NĂM 2011 ĐẾN NAY

2.1. Những thay đổi về chính trị và chính sách kinh tế đối ngoại của Myanmar

Như trên đã phân tích, Myanmar là một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu,

chậm phát triển không chỉ ở phạm vi châu Á mà thường xuyên nằm trong

danh sách các quốc gia kém phát triển nhất thế giới do Liên hợp quốc xếp

hạng. Với thể chế chính trị trước đây, Myanmar lại bị Hoa Kỳ và phương Tây

cô lập, bao vây cấm vận nên giải pháp đầu tiên và trọng tâm là điều chỉnh về

chính trị nội bộ, tiếp đó là thay đổi chính sách kinh tế đối ngoại, trong đó ưu

tiên gia tăng quan hệ với các nước lớn. Tuy nhiên, cho dù các chính sách đối

ngoại được điều chỉnh qua từng thời kỳ, thì Myanmar vẫn luôn tuân thủ các

nguyên tắc chung sống hòa bình; theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập,

không liên kết, quan hệ hữu nghị với tất cả các nước và vùng lãnh thổ trên thế

giới, đặc biệt là các nước láng giềng trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ

quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không xâm lược lẫn nhau, không can thiệp

vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng cùng có lợi; ủng hộ quyền tự quyết

của các dân tộc; không biến nước mình thành căn cứ quân sự của nước khác;

tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế và khu vực. Trước khi có sự thay đổi

trong chính sách đối ngoại song phương và đa phương với các quốc gia, vùng

lãnh thổ và các tổ chức quốc tế thì Myanmar đã tự điều chỉnh các chính sách

đối nội của mình để có cơ sở thuận lợi cho thúc đẩy kinh tế phát triển, tạo đà

mở rộng giao lưu, quan hệ với các quốc gia trên thế giới.

Về đối nội, năm 2003, Myanmar ban hành và thực hiện “Lộ trình dân

chủ 7 bước”, đi kèm theo đó là việc chủ động cải tổ nội các bằng việc cách

chức Thủ tướng Khin Nyunt và bắt giam với tội danh tham nhũng vào cuối

năm 2004. Các tướng lĩnh thân cận của vị thủ tướng này đều bị vô hiệu hóa,

đồng thời cử Trung tướng Soe Win – bí thư thứ nhất SPDC làm Thủ tướng

mới của Liên bang. Bước đi tiếp theo là việc chuyển Thủ đô từ Yangon về

Nay Pyi Taw vào ngày 6/11/2005. Các cơ quan trung ương và Chính phủ hoàn

thành việc chuyển về trụ sở mới làm việc ở Nay Pyi Taw chỉ trong nửa đầu năm

2006. Ngày 24/10/2007, Bí thư thứ nhất SPDC, Tướng Thein Sein được bổ

nhiệm làm Thủ tướng thay cho Thủ tướng Soe Win qua đời vì bệnh nặng.

Năm 2008, siêu bão Nargis đổ bộ vào Myanmar đã tạo nên thảm họa khi

làng mạc, thị trấn đều bị phá hủy, hơn 100.000 người dân bị thiệt mạng và

tổng thiệt hại vật chất lên đến 12 tỷ USD. Thảm họa Nargis đã tác động mạnh

mẽ đến nhận thức và hành động của các nhà lãnh đạo Myanmar và Hiến pháp

mới được thông qua.

Ngày 17/3/2010, Chính phủ Myanmar đã thành lập Ủy ban bầu cử Liên

bang và công bố Luật bầu cử. Theo đó các đảng phái chính trị và một số đảng

đối lập được phép đăng ký tham gia tranh cử. Việc tạo điều kiện để các đảng

phái khác nhau, nhất là những đảng phái có lập trường và quan hệ thân Hoa

Kỳ và phương Tây được tham gia tranh cử nhằm tạo tiền đề thuận lợi để

Myanmar cải thiện hơn nữa quan hệ đối ngoại của mình với các quốc gia thù

địch. Trước khi tiến hành tổng tuyển cử, Chính phủ Myanmar đã quyết định

đổi tên nước thành “Cộng hòa Liên bang Myanmar” (The Republic of the

Union of Myanmar) và thay đổi quốc kỳ. Myanmar đã tạo bước chuyển mình

mạnh mẽ khi chuyển đổi từ chính quyền quân sự sang chính quyền dân sự

theo chế độ Cộng hòa. Các sự kiện này nhấn mạnh hơn việc Myanmar quyết

tâm cải tổ đất nước và cải cách để hội nhập quốc tế bằng “bộ mặt” mới của

mình. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để Myanmar thực hiện các cam kết đối

với cộng đồng quốc tế. Tiếp theo đó, Myanmar đã thực hiện phân chia quyền

lực thông qua tổng tuyển cử, bầu Quốc hội, bổ nhiệm Tổng thống, lập Chính

phủ dân sự; tạo điều kiện để các đảng đối lập tham gia tranh cử được đánh

dấu bằng sự kiện bà Aung San Suu Kyi và NLD chính thức quay trở lại chính

trường Myanmar và giành thắng lợi ở cuộc bầu cử bổ sung vào Quốc hội.

Ngày 27/8/2012, Myanmar tiến hành cuộc cải tổ nội các quy mô lớn, tái bổ

nhiệm chín bộ trưởng vào các chức vụ mới.

Thực hiện hòa giải dân tộc, Chính phủ Myanmar đã không chỉ phóng

thích tù nhân chính trị, giải quyết mối bất hòa với các chính đảng mà còn lần

lượt ký kết thỏa thuận với các nhóm nổi dậy để khắc phục tình trạng xung đột

giữa các nhóm sắc tộc, tôn giáo trong nước.

Về kinh tế, phương thức lãnh đạo kinh tế kiểu cũ đã đưa nền kinh tế

Myanmar rơi vào tình trạng khó khăn, đặc biệt là với ngành ngân hàng vào

năm 2003. Để đối phó với tình hình, giới cầm quyền Myanmar đã mở rộng

quan hệ quốc tế và tiến hành cải cách dần về chính sách kinh tế vĩ mô. Giữa

năm 2006, chính quyền quân sự Myanmar đã lên kế hoạch cho một chương

trình cải cách kinh tế lớn bao gồm tự do hóa nhiều thể chế kinh tế của chính

phủ, cải tiến phương thức thu thuế của chính phủ và cải cách hệ thống ngân

hàng. Tuy mới chỉ là kế hoạch, song đó cũng là những bước thay đổi đáng

khích lệ của chính quyền quân sự Than Shwe. Myanmar đã cho thực hiện tư

nhân hóa các công ty nhà nước, hạn chế độc quyền của các công ty nhà nước

trên một số lĩnh vực, thả nổi có kiểm soát đồng Kyat cho phù hợp với kinh tế

thị trường, thành lập các đặc khu kinh tế và các khu công nghiệp… Để tạo cơ

sở pháp lý cho phát triển kinh tế, Myanmar đã ban hành nhiều đạo luật quan

trọng như Luật mức lương tối thiểu, Luật đầu tư nước ngoài, Luật đặc khu

kinh tế, sửa đổi Luật quy hoạch quốc gia năm 2012-2013, Luật phân bổ ngân

sách liên bang, Luật ngân sách liên bang... Chỉ riêng kỳ họp thứ 9 (13/1 đến

26/3/2014), Quốc hội Myanmar đã thông qua 21 dự án luật mới, trong đó có

Luật kế hoạch quốc gia 2014-2015, đạo luật ngân sách liên bang 2014, dự

thảo thuế liên bang 2014, Luật quỹ phát triển, Luật doanh nghiệp in ấn và

xuất bản, Luật truyền thông, cũng như các điều khoản bổ sung đối với Luật về thuế thu nhập và thuế thương mại, và đối với Luật truyền thông điện tử…11

Năm 2010, Chính phủ Myanmar đã đề ra bốn mục tiêu phát triển kinh tế dài

hạn là: Lấy nông nghiệp làm nền tảng, phát triển toàn diện các ngành nghề

kinh tế khác; Xây dựng chế độ kinh tế thị trường hoàn thiện; Tiếp nhận kỹ

thuật tiên tiến và tiền vốn của nước ngoài phục vụ phát triển kinh tế; Nhà

nước và nhân dân nắm chắc và điều phối nền kinh tế quốc dân. Từ đó, các

biện pháp cải cách kinh tế được thực hiện là tiếp tục triển khai nền kinh tế

theo định hướng thị trường để sắp xếp các nguồn tài nguyên và phân phối các

loại hình dịch vụ, hàng hóa; khuyến khích các hoạt động đầu tư, kinh doanh

của các thành phần tư nhân trong nền kinh tế nội địa và mở cửa nền kinh tế để

thu hút các nguồn đầu tư nước ngoài và khuyến khích đẩy mạnh xuất khẩu.

Trọng điểm đầu tư phát triển của Myanmar hiện tại và trong tương lai sẽ tập

trung vào các lĩnh vực kinh tế tiềm năng là nông nghiệp, chăn nuôi, thủy sản,

công nghiệp điện lực, dầu khí, công nghiệp chế tạo, giao thông vận tải, khách sạn và du lịch, thông tin liên lạc và bất động sản12.

Đối với từng ngành, lĩnh vực phát triển cụ thể, Myanmar cũng đã có

những bước đi thận trọng trong cải cách kinh tế. Vốn là một quốc gia có nền

nông nghiệp phát triển lâu đời với quá khứ hào quang là “mảnh đất vàng cuối

cùng của châu Á”, từng được mệnh danh là vựa lúa của châu Á, Myanmar đã

có thời là cường quốc về xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, trước những khắc nghiệt

của thiên tai, đi kèm với chính sách điều hành đất nước hà khắc và sự bao

vây, cô lập của Hoa Kỳ và các nước phương Tây, nền nông nghiệp Myanmar

11 Myanmar ấn định

thời điểm họp Quốc hội vào ngày 28/5,

http://www.vietnamplus.vn/myanmar-an-dinh-thoi-diem-hop-quoc-hoi-vao-ngay- 285/258681.vnp

12 Kinh doanh ở Việt Nam và Mianma Những điều cần biết (Doing Business in Vietnam and Myanmar information and experiences), NXB Chính trị Quốc gia-Sự thật, 2011, tr238.

rơi vào trì trệ, những tiến bộ của khoa học công nghệ không có cơ hội “thâm

nhập” được vào sản xuất nông nghiệp. Tận dụng lợi thế của đất nước nhiệt

đới, nằm trong vùng gió mùa châu Á, có vùng biển rộng bao quanh phía nam

lãnh thổ, lượng mưa ở Myanmar nhiều, độ ẩm cao, thuận lợi cho phát triển

nông nghiệp, Chính phủ Myanmar đã điều chỉnh chính sách phát triển nông

nghiệp của mình, lấy sản xuất nông nghiệp làm trụ cột chủ yếu của nền kinh

tế nhằm đảm bảo an ninh lương thực trong nước. Đồng thời chú trọng đẩy

mạnh sản xuất nông nghiệp nhằm tăng sản lượng và chất lượng sản phẩm

nông nghiệp, góp phần tăng nguồn cung phục vụ xuất khẩu. Để thực hiện

được mục tiêu, Chính phủ Myanmar đã áp dụng nhiều biện pháp nhằm xúc

tiến, hỗ trợ ngành nông nghiệp, chủ động hợp tác với các nước trong việc sản

xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản.

Myanmar là một trong bốn quốc gia xuất khẩu gỗ tròn đứng đầu thế giới.

Chính phủ Myanmar đã đề ra nhiều chính sách cải cách nhằm giữ vững vị trí

xuất khẩu gỗ, trong đó có việc hợp tác với các nước trong việc trồng rừng, chế

biến, tiêu thụ gỗ và lâm sản, dược liệu truyền thống. Để đẩy mạnh nguồn xuất

khẩu gỗ, Chính phủ Myanmar đã khuyến khích nhân dân phát triển trồng rừng

và lâm sản, dược liệu truyền thống; khuyến khích người dân thành lập các

doanh nghiệp tư nhân phát triển công nghiệp chế biến đồ gỗ, lâm sản và tạo

điều kiện để người dân gắn bó với phát triển rừng và tạo điều kiện để các

doanh nghiệp trong nước hợp tác với các doanh nghiệp nước ngoài.

Trong lĩnh vực thủy sản, tận dụng ưu thế có vùng biển rộng, đường bờ

biển dài chiếm 1/3 tổng chiều dài biên giới, Chính phủ Myanmar đã có những

bước cải tiến trong phát triển kinh tế ngành thủy sản bằng việc khuyến khích

và hỗ trợ đầu tư. Đồng thời nâng cao vai trò của kinh tế tư nhân trong ngành

thủy sản; đẩy mạnh hợp tác với một số nước trong khu vực để phát triển nuôi

trồng và đánh bắt thủy-hải sản như hợp tác với Thái Lan khi ưu đãi dành cho

ngư dân Thái Lan quyền được đánh bắt hải sản ở một số vùng biển của

Myanmar, hay tạo điều kiện để một số doanh nghiệp thủy sản của Myanmar

được mời chuyên gia, cố vấn của Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Thái Lan…

trong lĩnh vực tạo giống mới và ứng dụng công nghệ chế biến hiện đại.

Để đẩy mạnh phát triển công nghiệp điện lực, khắc phục tình trạng thiếu

điện vào các tháng mùa khô khi mà ngành công nghiệp này chủ yếu phải dựa

vào thủy điện, Myanmar đã hợp tác với các nước láng giềng là Trung Quốc,

Ấn Độ, Thái Lan, Bangladesh xây dựng các nhà máy thủy điện dọc các sông

lớn vùng biên giới. Đối với phát triển công nghiệp dầu khí, tính đến tháng 12-

2010, đã có 104 dự án đầu tư nước ngoài thăm dò và khai thác dầu khí được

Chính phủ Myanmar cấp giấy phép với tổng vốn đầu tư đạt 13,82 tỷ USD,

chiếm 38,3% tổng số vốn đầu tư nước ngoài vào 12 lĩnh vực kinh tế của

Myanmar. Mười nước đã đầu tư thăm dò khai thác dầu khí tại Myanmar xếp

theo số vốn đầu tư là: Trung Quốc, Thái Lan, Australia, Anh, Canada, Indonesia, Malaysia, Nga, Hàn Quốc và Việt Nam13. Tuy nhiên, công nghiệp

xi măng của Myanmar thì lại không đáp ứng được nhu cầu xây dựng cơ bản,

cung không đủ cầu, Myanmar phải nhập khẩu số xi măng thiếu hụt từ thị

trường Trung Quốc và Thái Lan.

Trong công nghiệp khai khoáng, Myanmar vốn được thiên nhiên ưu đãi

nguồn khoáng sản quý, hiếm, tuy nhiên ngành này lại lạc hậu, chỉ khai thác

được các loại khoáng sản thông thường phục vụ công nghiệp trong nước hoặc

với các khoáng sản quý thì mới chỉ khai thác dạng thô rồi xuất khẩu. Trong

các loại khoáng sản thì đá quý là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Myanmar.

Năm 2010, xuất khẩu đá quý của Myanmar đạt 3,8 tỷ USD, vươn lên đứng

đầu các mặt hàng xuất khẩu. Đối với các khoáng sản kim loại màu như đồng,

niken, vàng, kẽm, thiếc… đều phải liên doanh với nước ngoài để khai thác.

13 Kinh doanh ở Việt Nam và Mianma Những điều cần biết (Doing Business in Vietnam and Myanmar information and experiences), NXB Chính trị Quốc gia-Sự thật, 2011, tr252.

Chính phủ Myanmar hoan nghênh các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư thăm

dò, khai thác khoáng sản tại Myanmar theo phương thức phân chia sản phẩm.

Doanh nghiệp nước ngoài đầu tư 100% vốn để khai thác, sau khi nộp các

khoản thuế theo quy định, sản phẩm khai thác sẽ chia theo công thức: doanh nghiệp nước ngoài được 70%, nộp Chính phủ Myanmar 30%14.

Nhìn chung, Myanmar đã có những cải cách về kinh tế khá toàn diện

trên nhiều lĩnh vực kinh tế, đặc biệt liên quan đến tiền tệ, ngân hàng và đầu

tư. Tuy nhiên, có thể nhận thấy, dường như Myanmar hoặc quá thận trọng,

hoặc công cuộc cải cách nền kinh tế mới đang ở những bước đi đầu tiên.

Về chính sách đối ngoại, đi cùng với cải cách về chính trị và kinh tế thì

Myanmar cũng đã có những điều chỉnh mang tính chiến lược trong chính sách đối

ngoại. Đó là tích cực đẩy mạnh hội nhập quốc tế, điều chỉnh linh hoạt trong quan

hệ với Trung Quốc, phá vỡ thành công thế bao vây, cấm vận của Hoa Kỳ và

phương Tây. Trước khi chính phủ dân sự được thành lập, do bị sức ép của Hoa Kỳ

và phương Tây về dân chủ, nhân quyền, Myanmar buộc vào thế phải chú trọng cải

thiện quan hệ đối ngoại với các nước lớn như Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và các

nước láng giềng Đông Nam Á. Với các tổ chức quốc tế thì Myanmar chỉ có điều

kiện, cơ hội phát triển quan hệ với ASEAN và Liên hợp quốc.

Tranh thủ thời cơ quốc tế trợ giúp Myanmar khắc phục hậu quả do cơn

bão Nargis gây ra vào năm 2008, Chính phủ Myanmar đã mở rộng đón tiếp và

đàm phán với các trợ lý đặc biệt của Tổng thư ký Liên hợp quốc. Cũng từ đó,

các đặc phái viên của EU, các thượng nghị sỹ và trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ

đã đến Yangon để gặp gỡ các quan chức Chính phủ nhằm trao đổi thêm về

“Lộ trình dân chủ 7 bước” và các vấn đề nhạy cảm khác liên quan đến dân

chủ, nhân quyền. Cũng trong năm 2008, Myanmar thông qua Hiến pháp mới.

14 Kinh doanh ở Việt Nam và Mianma - Những điều cần biết (Doing Business in Vietnam and Myanmar information and experiences), NXB Chính trị Quốc gia-Sự thật, 2011, tr253.

Chủ trương mở rộng quan hệ đối ngoại của Myanmar với các nước và vùng

lãnh thổ trên thế giới được khẳng định hơn khi Hiến pháp quy định “Liên

bang Myanmar thực hiện chính sách đối ngoại độc lập, tích cực và không liên

kết vì hòa bình thế giới, quan hệ tốt với tất cả các nước trên nguyên tắc cùng

tồn tại hòa bình giữa các quốc gia” và “Liên bang Myanmar sẽ không tiến

hành xâm lược bất cứ quốc gia nào và cũng không cho phép quân đội nước

ngoài đóng quân trên lãnh thổ Myanmar”. Theo đó, 8 nguyên tắc cơ bản

trong chính sách đối ngoại độc lập được Myanmar thực thi. Đó là: (1) Nghiêm

chỉnh quán triệt 5 nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình giữa các quốc gia; (2)

Tránh sự không công bằng trong các vấn đề quốc tế, nhìn nhận sự thật một

cách độc lập; (3) Duy trì quan hệ thân thiện với tất cả các nước, đặc biệt là

quan hệ thân thiện với các nước láng giềng; (4) Ủng hộ Liên hợp quốc, các tổ

chức của Liên hợp quốc và tham gia tích cực vào các hoạt động của các tổ

chức này; (5) Tiến hành hợp tác song phương và đa phương trên cơ sở cùng

có lợi trong khuôn khổ chính sách đối ngoại độc lập; (6) Phối hợp và hợp tác

với các nước khu vực trong các vấn đề kinh tế và xã hội tại khu vực; (7) Phấn

đấu cho một thế giới hòa bình, an ninh, chống chủ nghĩa đế quốc, thực dân

kiểu cũ và mới, không can thiệp hay áp đặt các vấn đề của nước này với nước

khác; (8) Chấp thuận các tài trợ quốc tế giành cho phát triển đất nước mà không kèm điều kiện15.

Trước những động thái tích cực của Myanmar, kết hợp với các cuộc trao đổi

qua lại giữa các đặc phái viên của Liên hợp quốc, EU, một số chính khách của

Hoa Kỳ và các quốc gia khác với Chính phủ đã góp phần khiến Hoa Kỳ, phương

Tây, Liên hợp quốc và thế giới hiểu hơn tình hình nội tại của Myanmar. Nhờ thế,

cuộc bầu cử ngày 7/11/2010 của Myanmar tuy Liên hợp quốc, Hoa Kỳ và phương

Tây phản ứng là chưa dân chủ, còn mang tính hình thức để hợp thức hóa sự cai trị

15 Chu Công Phùng, Myanmar Lịch sử và Hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia, 2011,

tr 174.

của những tướng lĩnh cũ, nhưng đã không tẩy chay cuộc bầu cử.

Từ phía Myanmar, Chủ tịch Quốc hội Khin Aung Myint, Tổng thống

Thein Sein, các quan chức cấp cao trong Quốc hội và Chính phủ đã liên tiếp

tiến hành các chuyến thăm chính thức các nước lớn, EU, ASEAN; tham dự

các diễn đàn quốc tế và khu vực. Đồng thời cũng chào đón nhiều đoàn quốc tế

đến thăm và tìm hiểu tình hình đổi mới của Myanmar. Ngày 17/11/2011, tại

Hội nghị nguyên thủ ASEAN lần thứ 19 tại Bali (Indonesia), nguyên thủ 10

quốc gia thuộc khối ASEAN đã thống nhất trao nhiệm vụ vinh dự Chủ tịch

luân phiên ASEAN năm 2014 cho Myanmar. Tổng thống Thein Sein tham dự

Hội nghị đã vinh dự nhận nhiệm vụ này. Đây là lần đầu tiên kể từ khi gia

nhập tổ chức ASEAN, Myanmar được tín nhiệm trao trọng trách quan trọng

này. Quyết định này của ASEAN đã được Liên hợp quốc, Hoa Kỳ, EU và các

nước lớn khác hoan nghênh, hưởng ứng.

Trong việc điều chỉnh quan hệ với Trung Quốc, Chính phủ Myanmar đã

lắng nghe nguyện vọng của cử tri, điều chỉnh các dự án kinh tế theo hướng

bình đẳng giữa hai quốc gia và đôi bên cùng có lợi. Hạn chế tình trạng Trung

Quốc lấy thế là “nước lớn” tung ra những khoản viện trợ có điều kiện và ràng

buộc Myanmar vào những điều khoản bất lợi. Đối với những dự án có ảnh

hưởng lớn đến an sinh, môi trường như dự án thủy điện khổng lồ Myitsone

trên sông Irrawaddy thuộc bang Kachin trị giá 3,6 tỷ USD do Trung Quốc đầu

tư, Tổng thống Thein Sein đã tuyên bố ngừng xây dựng theo yêu cầu của

nhân dân và Quốc hội để bảo vệ môi trường sinh thái.

Tính đến năm 2013, Myanmar đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 84

quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới; có cơ quan đại diện thường trực tại

33 nước, tiếp nhận 33 đại sứ quán nước ngoài tại Yangon, 3 tổng lãnh sự

của Trung Quốc, Ấn Độ và Bangladesh tại thành phố Mandalay. Tại

Yangon, hiện có 6 cơ quan đại diện của Liên hợp quốc là: UNDP,

UNICEF, FAO, WHO, UNDCP và UNHCR. Myanmar cũng là thành viên

của Liên hợp quốc, của nhiều tổ chức quốc tế và khu vực như Quỹ tiền tệ

quốc tế, Tổ chức thương mại thế giới (WTO), Phong trào không liên kết (NAM) và là hội viên chính thức của ASEAN16.

2.2. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với

ASEAN, các quốc gia thuộc khối ASEAN

2.2.1. Với ASEAN

Từ khi gia nhập ASEAN, quan hệ giữa Myanmar với các nước thuộc

khối ASEAN không ngừng được tăng cường và phát triển. Vào tháng 7/1997,

Hội nghị Ngoại trưởng các nước ASEAN được tổ chức tại thủ đô Kuala

Lumpur của Malaysia, Myanmar chính thức được kết nạp là hội viên của Hiệp

hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Cũng cùng năm đó, Diễn đàn an

ninh khu vực ASEAN (ARF) đã kết nạp Myanmar là thành viên mà không

kèm theo điều kiện nào bất chấp sự phản đối từ Hoa Kỳ và nhiều nước

phương Tây. Từ khi là thành viên của Hiệp hội, Myanmar đã dần tích cực hơn

khi tham gia các hoạt động trên diễn đàn quốc tế và khu vực, kiên quyết bảo

vệ nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ và đảm bảo tính đồng

thuận của ASEAN.

Ngày 23/3/2009, Myanmar đã trở thành thành viên thứ sáu trong

ASEAN bổ nhiệm đại sứ tại khối này. Đại diện thường trực của Myanmar tại

ASEAN U Nyan Lynn đã trình thư ủy nhiệm lên Tổng Thư ký ASEAN. Việc

có thêm Đại sứ U Nyan Lynn trong thành phần Ủy ban các đại diện thường

trực (CPR) sẽ đảm bảo sự hợp tác và trao đổi thông tin suôn sẻ hơn giữa

Myanmar với các cơ quan của ASEAN, trên tinh thần nỗ lực xây dựng Cộng

đồng ASEAN.

Ngày 20/9/2011, trong khuôn khổ cuộc họp tại thủ đô Phnom Penh của

Vương quốc Campuchia, Đại Hội đồng Liên nghị viện các quốc gia Đông

16 PGS. TS Nguyễn Duy Dũng (chủ biên), Myanmar – Cuộc cải cách vẫn đang tiếp

diễn, NXB Từ điển Bách khoa, 2013, tr.74-75.

Nam Á lần thứ 32 (AIPA-32) đã nhất trí kết nạp Myanmar là thành viên đầy

đủ của Đại Hội đồng. Chủ tịch Quốc hội Myanmar Khin Aung Myint cam kết

Quốc hội Myanmar sẽ tham gia tích cực mọi hoạt động của AIPA, đóng góp

vào sự tiến bộ của Đại Hội đồng.

Ngày 8/11/2011, chỉ một ngày sau cuộc tổng tuyển cử của Myanmar, các

nước ASEAN do Việt Nam là Chủ tịch luân phiên đã ra tuyên bố ủng hộ kết

quả cuộc bầu cử lịch sử này của Myanmar.

Ngày 22/3/2012, tại lễ tuyên thệ nhậm chức Phó Tổng thư ký ASEAN

của đại sứ U Nyan Lynn, Myanmar chính thức trở thành nước phụ trách Cộng

đồng Chính trị - An ninh ASEAN ít nhất trong 3 năm. Sự kiện này đã chứng

tỏ với thế giới việc Myanmar đã và đang dần lấy lại được sự tín nhiệm và ủng

hộ của các nước trong khu vực và là nhân tố quan trọng gắn kết ASEAN.

Từ ngày 15 đến 17/10/2013 tại Paris, Pháp, Hiệp hội các nước Đông

Nam Á (ASEAN) đã phối hợp với Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển

(OECD) tổ chức cuộc họp về môi trường đầu tư của Myanmar nhằm hỗ trợ

Myanmar cải cách môi trường đầu tư, thông qua việc xem xét, đánh giá chính

sách đầu tư của nước này để đưa ra những khuyến nghị cần thiết cải thiện môi

trường đầu tư trong nước và nâng cao hiệu quả đầu tư nước ngoài tại

Myanmar. Cũng trong năm 2013, một sự kiện thể thao lớn của cộng đồng các

nước ASEAN – SEA Games 27 đã diễn ra tại Myanmar. Tiếp đó, ASEAN đã

ủng hộ việc Myanmar đăng ký đảm nhiệm chức Chủ tịch luân phiên ASEAN

năm 2014.

Trong vai trò là Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014, tại Hội nghị cấp

cao ASEAN lần thứ 24 ở Nay Pyi Taw, Tổng thống nước chủ nhà U Thein

Sein đã lên tiếng kêu gọi các nhà lãnh đạo ASEAN giải quyết các tác động

của biến đổi khí hậu khi Trung tâm Hỗ trợ nhân đạo ASEAN (AHA) vẫn chưa

đáp ứng đầy đủ với những tác động của thảm họa thiên tai. Cũng trong khuôn

khổ Hội nghị này, Tổng thống Thein Sein đã đề xuất một loạt ưu tiên cần thực

hiện trong năm 2014 nhằm hướng tới nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN

trước khi kết thúc năm 2015. Đó là hối thúc ASEAN tiếp tục thúc đẩy sứ

mệnh hoàn thành các mục tiêu chung về việc tạo ra một cộng đồng hòa bình,

hướng tới người dân, năng động và có tầm nhìn xa.

Myanmar cam kết sẽ cùng với các nước thực thi các sáng kiến về quản

trị hiệu quả trong ASEAN, đẩy nhanh tiến độ thực thi Thỏa thuận ASEAN về

bảo vệ quyền của người lao động di cư và hoàn thành Kế hoạch tổng thể về

kết nối thông tin trong ASEAN.

Qua những sự kiện diễn ra trong thời gian ngắn, có thể nhận định,

Myanmar đã chuyển mình, hội nhập sâu hơn với cộng đồng các quốc gia

Đông Nam Á, thể hiện bằng việc không chỉ hòa nhập vào đời sống kinh tế,

chính trị ASEAN mà còn cả ở các hoạt động thể thao, văn hóa khác.

2.2.2. Với một số quốc gia thuộc khối ASEAN

Trong số các nước thuộc khối ASEAN thì Thái Lan, Singapore có quan

hệ đầu tư, thương mại tương đối nhiều với Myanmar. Thái Lan có chung

đường biên giới cả trên bộ lẫn trên biển với Myanmar, có sự tương đồng văn

hóa tương đối lớn. Vào những năm đầu của thiên niên kỷ mới, quan hệ Thái

Lan-Myanmar cải thiện đáng kể bằng việc Chính phủ Thái Lan cung cấp cho

Myanmar một số khoản vay tín dụng lãi suất thấp. Hai bên cũng đã thiết lập

nhiều cơ chế hợp tác để giải quyết các vấn đề về kinh tế, thương mại và biên

giới lãnh thổ. Tuy nhiên, do bất ổn chính trị tại Thái Lan, những cuộc thương

lượng và đàm phán đã phải tạm dừng. Giữa năm 2009, do Thái Lan trên

cương vị Chủ tịch ASEAN phê phán Chính phủ Myanmar giam giữ bà Aung

San Suu Kyi, Chính phủ Myanmar đã phản ứng gay gắt và hủy bỏ các cuộc

tiếp xúc giữa 2 bên, đồng thời cho đóng cửa biên giới. Vào năm 2010, quan

hệ Thái Lan-Myanmar lại ấm lên sau chuyến thăm của Thủ tướng Thái Lan

Abhisit tới Myanmar. Myanmar đã dần mở tất cả các cửa khẩu biên giới hai

nước sau khi bầu cử thành công. Hằng năm, Myanmar xuất sang Thái Lan gần

3 tỷ USD khí đốt. Đầu tư từ Thái Lan vào Myanmar tính đến tháng 2/2011 đạt

9,5 tỷ USD17. Với Singapore, trong số các nước thuộc khối ASEAN,

Singapore và Myanmar luôn duy trì mối quan hệ thân thiện về chính trị, hợp

tác chặt chẽ về kinh tế. Singapore giữ thái độ thân thiện, không phê phán hay

chỉ trích Myanmar về dân chủ, nhân quyền; tích cực vận động ASEAN kết

nạp Myanmar làm thành viên chính thức của ASEAN vào năm 1997 và ủng

hộ Myanmar tại các diễn đàn quốc tế khác; ủng hộ mạnh mẽ sự tham gia của

Myanmar trong ASEM vào năm 2000. Myanmar luôn dành cho Singapore

nhiều ưu đãi về kinh tế và thương mại, do đó, quan hệ thương mại giữa hai

nước luôn ở mức cao. Tính đến cuối năm 2010, Singapore đã đầu tư 73 dự án

với tổng số vốn là 1,6 tỷ USD vào Myanmar, xếp thứ 6 trong tổng số 31 quốc

gia và vùng lãnh thổ đầu tư trực tiếp tại Myanmar. Các dự án đầu tư của Singapore đều được giải ngân nhanh chóng và đạt hiệu quả18. Bên cạnh đó,

Singapore là một quốc gia có mối quan hệ tốt với các nước phát triển, trong

đó có Hoa Kỳ và EU. Nhờ mối quan hệ thân thiết này với Singapore mà

Singapore đã làm quốc gia trung gian để Myanmar tiếp cận với Hoa Kỳ và

EU và dần được xóa bỏ bao vây cấm vận. Singapore đã bày tỏ mong muốn

các ngân hàng của Singapore được hoạt động tại Myanmar khi nước này mở

cửa ngành tài chính; đồng thời tăng cường quan hệ đầu tư và thương mại giữa

hai nước, mở rộng hợp tác song phương nhiều lĩnh vực mới, trong đó có lĩnh

vực pháp lý. Singapore và Myanmar cũng đã ký bản ghi nhớ về việc thành lập

viện đào tạo nghề, giúp đào tạo đội ngũ công nhân có tay nghề cao cho khu

kinh tế của Myanmar. Nhiều doanh nghiệp của Singapore đã và đang làm ăn

hiệu quả tại Myanmar, còn các doanh nghiệp của Myanmar (đa phần vẫn là

doanh nghiệp nhà nước) coi Singapore là trung tâm trung chuyển sang các

17 Chu Công Phùng, Mianma – Lịch sử và Hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia – Sự

thật, Hà Nội, 2011, tr.215.

18 Chu Công Phùng, Mianma – Lịch sử và Hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia – Sự

thật, Hà Nội, 2011, tr.216

nước khác trong và ngoài khu vực.

Với Việt Nam, Myanmar có mối quan hệ tương đối ổn định. Từ năm

2003 đến nay, các cuộc gặp gỡ song phương giữa lãnh đạo cấp cao hai nước

đã thúc đẩy quan hệ hòa bình, hữu nghị, hợp tác trên các lĩnh vực. Trong

những năm gần đây, quan hệ Việt Nam-Myanmar ngày càng gắn kết hơn thể

hiện bằng các sự kiện khác nhau cả về kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa-xã

hội… Tháng 8/2007, Việt Nam và Myanmar đã ký bản ghi nhớ về hợp tác

chiến lược trong lĩnh vực dầu khí. Ngày 1/4/2009, Phó Chủ tịch nước Nguyễn

Thị Doan đã tiếp Đoàn đại biểu Hiệp hội Đoàn kết và Phát triển Myanmar

(USDA) nhằm thúc đẩy tình hữu nghị truyền thống giữa hai nước. Tháng

7/2009, tại thủ đô Nay Pyi Taw của Myanmar đã diễn ra cuộc tham khảo

chính trị lần thứ năm giữa hai Bộ ngoại giao nhằm thắt chặt hơn quan hệ hữu

nghị truyền thống và hợp tác tin cậy giữa hai nước nói chung. Hai bên nhất trí

đẩy mạnh hoạt động trao đổi đoàn các cấp; tăng cường gặp gỡ, trao đổi kinh

nghiệm giữa các bộ, ngành, địa phương; mở rộng hợp tác kinh tế, thương mại,

đầu tư; và khuyến khích doanh nghiệp hai nước hợp tác trong các lĩnh vực

nông-lâm-ngư nghiệp, năng lượng, dầu khí, viễn thông, du lịch, đào tạo. Đồng

thời cam kết tăng cường phối hợp và hợp tác trong ASEAN cũng như trong

các khuôn khổ hợp tác khu vực như Tiểu vùng sông Mekong mở rộng (GMS),

Tổ chức Chiến lược hợp tác kinh tế (ACMECS) và các diễn đàn quốc tế khác.

Ngày 21/10/2009, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã tiếp Tổng Tham mưu

trưởng Các lực lượng vũ trang Myanmar, Đại tướng Thura Shwe Mann thăm

Việt Nam. Hai đoàn đại biểu quân sự cấp cao, hai bên đã trao đổi tình hình an

ninh khu vực và quốc tế; bàn biện pháp tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác

giữa Quân đội nhân dân Việt Nam và Các lực lượng vũ trang Myanmar. Ngày

4/4/2010, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã thăm Myanmar. Tại cuộc gặp với

Thủ tướng đương nhiệm Thein Sein, hai thủ tướng nhất trí đẩy mạnh hợp tác

trên 12 lĩnh vực then chốt: nông nghiệp, cây công nghiệp, thủy sản, ngân

hàng-tài chính, hàng không, viễn thông, dầu khí, khoáng sản, sản xuất thiết bị

điện, sản xuất lắp ráp ô tô, xây dựng, hợp tác thương mại và đầu tư. Ngoài các

lĩnh vực trên, hai thủ tướng cũng nhất trí tăng cường hợp tác văn hóa, giáo

dục, thể thao, du lịch, giao thông đường bộ, an ninh và quốc phòng, trong đó

có việc đàm phán ký Bản Ghi nhớ về hợp tác quốc phòng song phương. Ngày

6/6/2010, trong buổi tiếp Thủ tướng Liên bang Myanmar Thein Sein sang

tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới về Đông Á 2010, Thủ tướng Thein Sein

và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tái khẳng định tiếp tục chỉ đạo các bộ,

ngành chức năng của hai nước tháo gỡ khó khăn nhằm thúc đẩy hợp tác trên

nhiều lĩnh vực then chốt. Ngày 15/11/2010, Việt Nam mở thêm đường bay

thẳng từ Thành phố Hồ Chí Minh đi Yangon, Myanmar. Trước đó là đường

bay thẳng từ Hà Nội đi Yangon vào tháng 3/2010. Tháng 6/2011, Phó Thủ

tướng Hoàng Trung Hải và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã thăm chính

thức Myanmar nhằm thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp và

hợp tác nhiều mặt giữa hai nước. Ngày 19/12/2011, trong khuôn khổ chuyến

thăm chính thức Cộng hòa Liên bang Myanmar và tham dự Hội nghị Thượng

đỉnh các nước Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 4 (GMS-4), Thủ tướng

Nguyễn Tấn Dũng đã tới cố đô Mandalay gặp gỡ, trao đổi với Thủ hiến Vùng

Mandalay, Ngài Ye Myint và nhất trí hợp tác trong các lĩnh vực hàng không,

du lịch, nông nghiệp, khai khoáng, công nghiệp…, tạo mọi điều kiện thuận lợi

cho các doanh nghiệp hoạt động.

Ngày 29/11/2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã thăm cấp nhà

nước tới Cộng hòa Liên bang Myanmar, hội đàm với Tổng thống Thein Sein.

Hai nhà lãnh đạo cho rằng cần tăng cường, mở rộng hơn nữa hợp tác trong

nhiều lĩnh vực như nông-lâm-ngư nghiệp, cây công nghiệp, viễn thông, dầu

khí, khai khoáng, giao thông-vận tải, lao động, văn hóa-thể thao-du lịch...;

nhất trí giao các bộ, ngành hữu quan xúc tiến đàm phán, sớm ký kết một số

thỏa thuận khác nhằm tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy hợp tác sâu rộng hơn nữa

trên các lĩnh vực. Về các vấn đề quốc tế và khu vực, hai bên sẽ tiếp tục hợp

tác và phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn hợp tác đa phương cũng như ủng hộ

lẫn nhau ứng cử vào các tổ chức khu vực và quốc tế. Trong vấn đề Biển

Đông, hai bên nhất trí quan điểm cần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an

toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông; giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp

hoà bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên

hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS); hoan nghênh Tuyên bố 6 điểm

của ASEAN về Biển Đông và Tuyên bố chung của Hội nghị Cấp cao

ASEAN-Trung Quốc kỷ niệm 10 năm ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở

Biển Đông (DOC); thực thi nghiêm túc và đầy đủ DOC và sớm xây dựng Bộ

Quy tắc ứng xử tại Biển Đông (COC). Sau đó, Myanmar và Việt Nam đã ký

“Bản Ghi nhớ về trao đổi thông tin thanh tra giám sát ngân hàng giữa Ngân

hàng Nhà nước Việt Nam và Ngân hàng Trung ương Myanmar” và “Thỏa

thuận Hợp tác dầu khí giữa Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Bộ Năng lượng

Myanmar”. Qua chuỗi các sự kiện trong quan hệ giữa hai nước cho thấy, từ

khi chính quyền quân sự Than Shwe lãnh đạo thì mối quan hệ giữa Myanmar

và Việt Nam cũng ở ngưỡng tương đối tốt. Khi chính quyền dân sự Thein

Sein lên lãnh đạo, trước những kinh nghiệm mà Việt Nam đã trải qua,

Myanmar có sự đồng cảm, chia sẻ và muốn học tập kinh nghiệm. Quan hệ đối

ngoại giữa hai nước trở nên gắn bó hơn, hỗ trợ nhau hơn và hợp tác hơn.

Với một số quốc gia khác thuộc ASEAN, Myanmar cũng có nhiều chuyển

biến tích cực trong chính sách đối ngoại. Các cuộc tiếp xúc, thăm viếng giữa

lãnh đạo Myanmar với các quốc gia lân cận diễn ra nhiều hơn. Nhiều thỏa

thuận đã được ký kết trên mọi lĩnh vực. Myanmar đã ký với Philippines sáu

thỏa thuận song phương trong các lĩnh vực như an ninh lương thực, năng

lượng tái chế, hợp tác thông tin, miễn thị thực cho người Philippines vào

Myanmar, thương mại và đầu tư; thiết lập Diễn đàn doanh nghiệp song

phương. Nhằm tăng cường quan hệ hữu nghị với các nước trong khối ASEAN

trên tất cả các lĩnh vực và đơn giản hóa thủ tục đi lại cho người dân các nước,

Myanmar đã từng bước hợp tác với các quốc gia Đông Nam Á miễn thị thực

hộ chiếu phổ thông. Đó là với Lào, Việt Nam, Campuchia, Philippines,

Indonesia… Myanmar đã thiết lập tuyến đường hàng không tới nhiều địa

điểm của các nước thuộc ASEAN, mở thêm tuyến bay nhằm tạo thêm điều

kiện hợp tác trong lĩnh vực du lịch, văn hóa, thương mại và đầu tư.

Từ khi chuyển sang chính quyền dân sự, Myanmar đã có rất nhiều động

thái tích cực trong cải thiện hoặc nâng tầm quan hệ đối tác song phương với

các quốc gia ASEAN. Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar với các quốc gia thành viên ASEAN được thể hiện trên nhiều lĩnh

vực như hợp tác kinh tế, quốc phòng, du lịch, giao lưu văn hóa,… trong đó

phát triển, giao lưu kinh tế được ưu tiên chú trọng.

2.3. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Hoa Kỳ

Cũng như với các quốc gia phương Tây, chính quyền dân sự Myanmar

đã có nhiều điều chỉnh tích cực trong chính sách đối ngoại của mình theo

hướng thân thiện hơn với Hoa Kỳ nhằm thoát khỏi thế bị bao vây, cô lập mà

quốc gia này đã phải gánh chịu suốt thời gian dài do chính quyền quân sự

điều hành.

Tính đến năm 2004, Hoa Kỳ gần như cắt đứt mọi quan hệ thương mại

với Myanmar. Tuy nhiên, kể từ khi Tổng thống Barack Obama lên nắm

quyền, Chính phủ Hoa Kỳ đã từng bước điều chỉnh chính sách đối ngoại với

Myanmar. Hoa Kỳ cam kết sẽ tiếp tục duy trì cấm vận cho đến khi Myanmar

có những thay đổi thực chất về vấn đề dân chủ, nhân quyền, tù nhân chính trị,

thuốc phiện, lao động trẻ em và vấn đề bà Aung San Suu Kyi…

Trước những chuyển biến của chính quyền Than Shwe, cuối năm 2009,

Trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương

cho biết Hoa Kỳ sẽ tiến hành đối thoại với Myanmar nhằm cải thiện quan hệ

song phương, nhưng cũng nhấn mạnh Washington sẽ không ngay lập tức nới

lỏng các biện pháp trừng phạt Myanmar. Một “tiến trình tương tác liên tục” đã

được đề ra nhằm đem đến một “cách tiếp cận mới” cho quan hệ Hoa Kỳ-

Myanmar.

Trong thời gian tiếp theo, chính quyền Obama đã tiếp tục duy trì quan hệ

với Myanmar bằng các cuộc tiếp xúc nhưng chỉ ở cấp trợ lý ngoại trưởng hay

điều phối viên... Tuy nhiên, quan hệ Hoa Kỳ-Myanmar thực sự đột phá khi

ngày 01/12/2011, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Hillary Clinton đến thủ đô

Nay Pyi Taw gặp Tổng thống Thein Sein và sau đó thăm bà Aung San Suu

Kyi tại Yangon. Đây là chuyến viếng công du đầu tiên của một vị Bộ trưởng

Ngoại giao Hoa Kỳ đến Myanmar trong vòng 56 năm, nhằm nối lại mối quan

hệ với Myanmar và ủng hộ vai trò đối lập của bà Aung San Suu Kyi. Cuộc

thăm viếng này của Ngoại trưởng Hoa Kỳ đã mở ra một kỷ nguyên mới trong

quan hệ hai nước.

Tiếp đó, ngày 15/01/2012, Thượng nghị sỹ Hoa Kỳ thuộc đảng Cộng hòa

Mitch McConnell đã tới Myanmar gặp Tổng thống Thein Sein, Chủ tịch Hạ

viện U Shwe Mann, bà Aung San Suu Kyi và đại diện các nhóm thiểu số ở

Yangon. Các cuộc gặp gỡ này tập trung vào những vấn đề như cải cách chính

trị, các mối quan hệ song phương và an ninh khu vực. Động thái này cho thấy

đây là sự thừa nhận của Washington đối với những tiến triển chính trị lớn mà

Myanmar đã thực hiện, đó là thả hàng trăm tù nhân, đạt được thỏa thuận

ngừng bắn giữa chính phủ và nhóm nổi dậy thiểu số lớn nhất nước này.

Ngày 19/11/2012, Barack Obama đã trở thành vị tổng thống đương

nhiệm đầu tiên của Hoa Kỳ đặt chân đến Myanmar, trong chuyến thăm lịch

sử nhằm khuyến khích những nỗ lực cải cách tại quốc gia Đông Nam Á này.

Tổng thống Obama đã dành thời gian gặp Tổng thống Thein Sein.

Chuyến thăm Myanmar lần này đã đánh dấu bước kế tiếp trong chương mới

của quan hệ hai nước, nhưng cũng mới chỉ là những “bước đầu trên chặng

đường dài”. Tổng thống Obama nhấn mạnh Myanmar cần phải thúc đẩy hơn

nữa tiến trình cải cách dân chủ và kinh tế do Tổng thống Thein Sein khởi

xướng để có thể dẫn tới những cơ hội phát triển ngoạn mục. Tổng thống

Obama cũng đã đến thăm thủ lĩnh Đảng đối lập Aung San Suu Kyi tại nhà

riêng của bà ở Yangon, đồng thời cho rằng việc được đến thăm và nói chuyện

với bà Suu Kyi tại nơi bà từng bị quản thúc, đã đánh dấu một sự tiến bộ rõ rệt

về dân chủ ở Myanmar. Kết quả của chuyến công du Myanmar của Barack

Obama, Hoa Kỳ và EU đã dỡ bỏ phần lớn các biện pháp cấm vận đối với

nước này. Món quà đầu tiên cùng với “bàn tay hữu nghị” mà Barack Obama chìa ra là 170 triệu USD viện trợ cho Myanmar19. Sau đó là hàng loạt các

cuộc giao dịch tài chính, thương mại được hai bên xúc tiến. Với vị thế địa

chính trị quan trọng nằm giữa hai “gã khổng lồ của châu Á” là Trung Quốc và

Ấn Độ, thực chất các động thái của Hoa Kỳ là nhằm chọn Myanmar làm điểm

nhấn trong chiến lược trở lại châu Á - Thái Bình Dương, kéo Myanmar vào

quỹ đạo của mình.

Bước tiếp theo trên chặng đường dài này là sự kiện Tổng thống Thein

Sein công du tới Hoa Kỳ. Ngày 21/5/2013, ông Thein Sein đã trở thành

nguyên thủ đầu tiên của Myanmar được tiếp kiến tại Nhà Trắng sau gần 50

năm qua. Chuyến công du Washington của Thein Sein đã được giới phân tích

ghi nhận là chuyến công du lịch sử, bởi nó sẽ mở ra một bước ngoặt lớn đối

với Myanmar. Trong cuộc hội đàm cấp cao tại Nhà Trắng, Tổng thống Thein

Sein đã thông báo với Hoa Kỳ rằng Myanmar đang ở giai đoạn đầu của cuộc

cải cách dân chủ. Vì vậy, Myanmar có nhiều điều cần phải học hỏi. Bên cạnh

quyết tâm tiến cao và xa hơn trong tiến trình cải cách chính trị, dân chủ, kinh

tế, Myanmar còn cần tới sự giúp đỡ lớn của cộng đồng quốc tế, mà Hoa Kỳ

đóng vai trò quan trọng… Nhân dân Myanmar cho rằng cải cách chính trị, cải

19 Sơn Duân, Tổng

thống Mỹ Barack Obama

thăm Myanmar,

http://www.thanhnien.com.vn/pages/20121119/tong-thong-my-barack-obama-tham- myanmar.aspx

cách kinh tế không chỉ là khẩu hiệu mà còn là “mệnh lệnh từ trái tim”.

Myanmar cũng đề nghị phía Hoa Kỳ gỡ bỏ các biện pháp trừng phạt còn lại

đối với sản phẩm của Myanmar và kêu gọi các doanh nghiệp Hoa Kỳ tích cực

đầu tư vào nước này. Kết thúc chuyến công du lịch sử này, Myanmar đã đạt

được thành quả là một hiệp định thương mại với Hoa Kỳ đã được ký kết.

Có thể khẳng định, chuyến công du Hoa Kỳ đầu tiên của người đứng đầu

nhà nước Myanmar đã ghi nhận những đổi thay nhanh chóng trong quan hệ

ngoại giao giữa hai nước. Từ một quốc gia bị chỉ trích, quay lưng, thậm chí bị

kêu gọi đồng minh cô lập, Myanmar đã dần lấy lại được hình ảnh tích cực của

mình trong con mắt bạn bè quốc tế, đặc biệt là với quốc gia lớn mạnh nhất thế

giới là Hoa Kỳ. Sự thay đổi trong chính sách đối ngoại giữa hai nước, đặc biệt

là từ phía Myanmar đã đem lại nhiều thiện cảm với cộng đồng quốc tế. Một

khi Hoa Kỳ đã “mở cánh cửa” chào đón thì điều đó đồng nghĩa với việc các

quốc gia đồng minh lớn, nhỏ khác cũng sẽ sẵn sàng chìa bàn tay thân thiện ra

nâng đỡ Myanmar. Đồng thời, những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar với Hoa Kỳ nói riêng, với các quốc gia khác nói chung cho thấy

một tương lai tươi sáng đang chờ đón “mảnh đất vàng cuối cùng” của châu Á

này hướng tới.

2.4. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với EU

Liên minh châu Âu hiện nay (viết tắt là EU) là một liên minh kinh tế, chính trị bao gồm 28 quốc gia thành viên thuộc châu Âu20. Đến nay, EU đã

phát triển một thị trường chung thông qua hệ thống luật pháp tiêu chuẩn, áp

dụng cho tất cả các quốc gia thành viên; có đồng tiền chung, đồng Euro. Là

một tổ chức quốc tế ổn định gồm tổ hợp các quốc gia thành viên, EU có thể

chế chính trị riêng bao gồm: Ủy ban châu Âu, Nghị viện châu Âu, Hội đồng

châu Âu, Tòa án công lý Liên minh châu Âu, Ngân hàng trung ương châu Âu

20 Các quốc gia thành viên EU. Nguồn: http://eeas.europa.eu/delegations/vietnam/what_eu/eu_memberstates/index_vi.htm

và Hội đồng liên minh châu Âu…

Như đã đề cập ở trên, EU là một trong những tổ chức phản đối chính

quyền quân sự tại Myanmar trong suốt thời gian dài. Đặc biệt, sau sự kiện

8888, Anh, Pháp và các nước châu Âu đã tiến hành cấm vận, gây sức ép mạnh

mẽ với Myanmar về vấn đề dân chủ, nhân quyền, buôn bán thuốc phiện, lao

động trẻ em, tù nhân chính trị và đặc biệt là vấn đề liên quan đến bà Aung San

Suu Kyi. Mặc dù dùng các biện pháp phong tỏa, bao vây, cấm vận, nhưng

nhiều nước thuộc EU vẫn duy trì quan hệ cấp đại sứ với Myanmar. Trong đó,

Anh và Pháp là hai nước có tỷ lệ đầu tư lớn vào Myanmar, nhất là trong lĩnh

vực thăm dò và khai thác dầu khí.

Từ năm 2009, EU đã có những động thái thay đổi chính sách với

Myanmar. Trong hai năm 2010 và 2011, EU đã cử các đặc phái viên sang tiếp

xúc với Chính phủ Myanmar, tìm cách gặp gỡ bà Aung San Suu Kyi, lãnh đạo

Đảng đối lập NLD. Bà Suu Kyi có chồng, hai con trai mang quốc tịch Anh và

theo chủ nghĩa thân phương Tây.

Ngày 05/01/2012, Đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại

của EU, bà Catherine Ashton thông báo, EU sẽ mở một văn phòng đại diện tại

Myanmar nhằm quản lý các chương trình viện trợ và thúc đẩy tiến trình đối

thoại chính trị tại nước này. Quyết định này được đưa ra sau khi Myanmar

chuyển giao quyền lực sang chính phủ dân sự, mở đường cho một loạt cải

cách chính trị và kinh tế. Để khích lệ tiến trình cải cách tại Myanmar, các

ngoại trưởng EU đã quyết định nới lỏng trừng phạt thể hiện bằng việc chấm

dứt việc áp đặt một số lệnh cấm thị thực đối với Myanmar.

Ngày 12/02/2012, Ủy viên phụ trách phát triển của EU Andris Piedalgs

thăm Myanmar để giám sát diễn tiến mới nhất ở quốc gia Đông Nam Á này.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của một quan chức hàng đầu EU sau khi chính

phủ mới của nước này lên nắm quyền. Ủy viên phụ trách phát triển của EU đã

gặp thủ lĩnh đối lập Aung San Suu Kyi. EU cam kết cung cấp thêm khoản

viện trợ 150 triệu euro (khoảng 200 triệu USD) cho Myanmar trong 2 năm

tiếp theo thông qua Liên hợp quốc và các tổ chức phi chính phủ21. Ngày

16/8/2012, Myanmar thiết lập quan hệ ngoại giao với Luxembourg; tiếp đó,

Na Uy, Thụy Sĩ và Đan Mạch cũng lần lượt mở đại sứ quán tại Myanmar.

Ngày 3/11/2012, Myanmar và EU đã ký tuyên bố chung ký giữa Bộ

trưởng Văn phòng Tổng thống Myanmar, ông U Aung Min và Chủ tịch Ủy

ban châu Âu (EC) Jose Manuel Barroso đang ở thăm Myanmar. Hai bên đã

cam kết hợp tác chặt chẽ trong các nỗ lực chung nhằm xây dựng hòa bình tại

Myanmar. EU cam kết cung cấp một quỹ ban đầu trị giá 700.000 euro, tiếp

theo là một gói hỗ trợ lớn. Vào năm 2013, EU tiếp tục đóng góp tổng cộng 30 triệu euro cho tiến trình hòa bình dân tộc tại Myanmar22.

Trong chuyến công du châu Âu lần đầu tiên kể từ khi trúng cử, ngày

4/3/2013, Tổng thống Thein Sein đã kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) dỡ bỏ

hoàn toàn các lệnh trừng phạt đối với nước này. Đồng thời khẳng định nguyên

nhân khiến Myanmar thiếu vốn và công nghệ hiện đại là các lệnh trừng phạt

kinh tế kéo dài trong suốt 20 năm qua. Sau chuyến thăm Na Uy, Phần Lan và

Áo, nhà lãnh đạo Myanmar Thein Sein tiếp tục tới Brussels để hội đàm song

phương với giới chức EU, sau đó thăm Italy. Trước những chuyển biến tích cực

trong nội bộ, cùng với thiện chí trong chính sách đối ngoại của Myanmar với

EU, đáp lại lời kêu gọi của Tổng thống Thein Sein, chỉ một tháng sau chuyến

công du, EU đã quyết định dỡ bỏ hầu hết các lệnh trừng phạt của EU với

Myanmar.

Đến tháng 6/2013, diễn đàn Myanmar và EU lần đầu tiên đã được tổ

chức tại Nay Pyi Taw. Kết thúc diễn đàn, Myanmar và EU đã nhất trí chú

triệu USD cho Myanmar, Tuổi

trẻ Online,

trợ 200

http://tuoitre.vn/tin/the-gioi/20120215/eu-vien-tro-200-trieu-usd-cho- myanmar/477694.html

22 Myanmar-EU

chung

cam

hợp

tay

kết

tác

hòa

bình,

vì http://www.vietnamplus.vn/myanmareu-cam-ket-chung-tay-hop-tac-vi-hoa- binh/170592.vnp

trọng thực thi tuyên bố chung về “Xây dựng Quan hệ Đối tác Myanmar-EU 21 EU viện

bền vững”. Đồng thời sẽ tổ chức Diễn đàn tại Brussel vào năm 2014 để trao

đổi quan điểm về tiến triển chính trị, kinh tế của Myanmar và EU cũng như

các vấn đề khu vực và quốc tế. Sau khi ghi nhận những nỗ lực trong cải cách

của Myanmar, EU đã quyết định khôi phục các thương mại ưu đãi với

Myanmar, theo đó Myanmar sẽ hưởng lợi từ các mức thuế thấp hơn khi xuất

khẩu hàng hóa sang các nước thành viên EU. Myanmar cũng cam kết sẽ hợp

tác toàn diện với EU trên các lĩnh vực.

Đến giữa năm 2013, Pháp đã tiến hành xóa nợ 550 triệu USD, tương

đương 50% trong tổng số 1,1 tỷ USD mà Myanmar nợ nước này. Đối với

khoản nợ còn lại, Pháp cho phép Myanmar sẽ trả dần trong vòng 15 năm với lãi suất 2%23.

Có thể nhận thấy, bằng những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

mình, Myanmar đã tạo được đột phá trong quan hệ đối ngoại với phương Tây.

Mặc dù lộ trình từ dỡ bỏ cấm vận đến hợp tác toàn diện của EU với Myanmar

còn diễn ra thận trọng, nhưng cũng đã đánh dấu bước chuyển mình nhanh và

mạnh mẽ của Myanmar, từ thế bị bao vây, cô lập, Myanmar đã thiết lập quan

hệ ngoại giao với EU nói chung và với hầu hết các nước thuộc khối nói riêng.

Đây là cơ hội và cũng là tiền đề để Myanmar thực hiện tốt hơn yêu cầu về dân

chủ, nhân quyền, tôn giáo, tù nhân chính trị và hòa giải, hòa hợp dân tộc và

tập trung phát triển kinh tế, cải thiện đời sống người dân…

2.5. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với khu

vực Đông Bắc Á

2.5.1. Với Trung Quốc

Trung Quốc là quốc gia láng giềng mà Myanmar có đường biên giới dài

23 Pháp

thuận

thỏa

550

xóa

nợ

cho Myanmar,

triệu USD http://www.vietnamplus.vn/phap-thoa-thuan-xoa-no-550-trieu-usd-cho- myanmar/213963.vnp

nhất. Không chỉ là đối tác thương mại lớn của Myanmar, Trung Quốc còn là

người bạn chính trị, là đồng minh thân thiết của Nay Pyi Taw. Trung Quốc

luôn ủng hộ Myanmar tại các cuộc họp của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc.

Đồng thời đã có nhiều động thái giúp quốc gia này tránh khỏi “nỗi hổ thẹn”

trên trường quốc tế với lá phiếu phủ quyết của mình tại Hội đồng bảo an

Liên hợp Quốc và giúp Myanmar hạn chế phải chịu tác động của các lệnh

cấm vận, bao vây của phương Tây và Hoa Kỳ bằng các quan hệ thương mại

và mua bán vũ khí. Các cuộc gặp gỡ giữa lãnh đạo cấp cao 2 nước diễn ra

thường xuyên từ thời Tống tướng Than Shwe cho đến khi Tổng thống

Thein Sein lên cầm quyền.

Năm 2006, Trung Quốc và Myanmar đã ký hợp tác xây dựng dự án

đường ống dẫn khí đốt nối từ Kyaukpyu của Myanmar đến tỉnh Vân Nam,

Trung Quốc.

Tiếp đó, vào năm 2007, hai bên đã ký các Thỏa thuận hợp tác kinh tế,

trong đó có việc Myanmar cho phép Trung Quốc xây dựng đường ống dẫn

dầu từ cảng Sittway – Bang Rakhine tới Côn Minh, Trung Quốc dài hơn 2.000 km với tổng chi phí 1,04 tỷ USD có hiệu lực trong 30 năm24. Đường

ống này sẽ giúp Trung Quốc rút ngắn con đường vận chuyển dầu khí từ Châu

Phi và Trung Đông về thẳng Trung Quốc qua lãnh thổ Myanmar thay vì phải

vận chuyển bằng đường biển qua eo biển Malacca. Nguyên nhân là do Trung

Quốc bị lệ thuộc vào nguồn dầu nước ngoài tới 80%, việc vận chuyển dầu qua

eo biển Malacca nhộn nhịp sẽ tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, nếu xung đột xảy ra,

Malacca bị đóng cửa thì Trung Quốc sẽ phải đối phó vất vả với nguồn cung

ứng dầu bị ách tắc. Và do vậy, bằng mọi cách, Trung Quốc buộc phải thiết lập

đường ống dẫn dầu đi ngang lãnh thổ Myanmar. Để đáp lại, Myanmar sẽ

được nhận các nguồn viện trợ từ Trung Quốc để phát triển hạ tầng cơ sở, thu

24 Chu Công Phùng, Mianma – Lịch sử và Hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia – Sự

thật, Hà Nội, 2011, tr.183.

phí vận chuyển từ đường ống dẫn dầu và các sự ủng hộ chính trị khác.

Ngày 28/7, đường ống dẫn khí đốt Myanmar – Trung Quốc (phần trên

lãnh thổ Myanmar) đã chính thức được khánh thành tại Mandalay, phía Bắc

Myanmar và bắt đầu dẫn khí đốt đến Trung Quốc. Đường ống dẫn khí đốt Myanmar – Trung Quốc có công suất vận chuyển thiết kế lên tới 12 tỷ m3 khí/năm, trong đó, mỗi năm sẽ để lại 2 tỷ m3 khí đốt sử dụng trong nước

Myanmar để thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Đường ống dẫn dầu

Myanmar – Trung Quốc dài 771km, với công suất vận tải thiết kế 22 triệu tấn dầu thô/năm đang được khẩn trương hoàn thành25.

Qua các cuộc gặp gỡ qua lại giữa lãnh đạo cấp cao hai nước trong năm

2010, 2011, Trung Quốc đã cung cấp cho Myanmar hàng chục tỷ Nhân dân tệ

tín dụng với lãi suất thấp, và để “cảm ơn”, Myanmar đã tạo điều kiện cho

Trung Quốc được ưu tiên giành quyền khai thác các mỏ tài nguyên đồng,

niken và dầu khí trên đất liền. Bằng chính sách “hai đại dương”, với tham

vọng làm chủ cả Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, Trung Quốc đã mượn

Myanmar làm bàn đạp, là vùng đệm để hỗ trợ cho phát triển kinh tế các tỉnh

phía tây và nam Trung Quốc. Việc đầu tư cho Myanmar là gián tiếp rút ngắn

khoảng cách chênh lệch phát triển kinh tế các tỉnh phía tây và nam Trung

Quốc so với các tỉnh phía đông đang phát triển rất mạnh. Đồng thời, để tạo

thế cạnh tranh với cường quốc láng giềng Ấn Độ, Trung Quốc đã mạnh tay tài

trợ xây dựng tuyến đường bộ cao tốc nối từ Vân Nam, Trung Quốc đến

Myitkyina, tuyến đường sắt cao tốc từ Tây Tạng đến bang Shan và đi sâu vào

lục địa Myanmar tới biển Belgan. Các tuyến giao thông trên là cánh tay vươn

dài từ lục địa Trung Quốc tới vùng biển phía nam châu Á, góp phần đẩy mạnh

xuất khẩu hàng tiêu dùng từ Trung Quốc sang Myanmar và nhập khẩu nguyên

25 Vận hành chính thức đường ống dẫn khí đốt Myanmar – Trung Quốc,

http://petrotimes.vn/news/vn/dau-khi-toan-cau/van-hanh-chinh-thuc-duong-ong-dan-khi- dot-myanmar-trung-quoc.html

liệu thô từ Myanmar về Trung Quốc.

Tuy nhiên, cách thức đầu tư của các doanh nghiệp Trung Quốc đã đem

lại nhiều bất lợi cho người dân Myanmar đã khiến Chính phủ Myanmar thay

đổi quan điểm đối ngoại là sân sau của Bắc Kinh, là đất nhà của hàng chục

ngàn di dân Trung Quốc, là thị trường chuyên tiêu thụ hàng hóa Trung Quốc

và là nơi giới doanh nghiệp Trung Quốc mặc sức “tác oai tác quái”. Trung

Quốc không còn được xem như là một nhà bảo trợ “tử tế”, là một nước láng

giềng lớn biết cách “cư xử” mà thay vào đó là một “ông anh” chỉ biết “nhăm

nhăm trục lợi”. Quan hệ Myanmar-Trung Quốc trước đây thực chất không

phải là quan hệ bình đẳng, có đi có lại giữa các quốc gia mà là quan hệ chỉ có

lợi cho Trung Quốc. Việc Myanmar đóng cửa với thế giới, chỉ gắn kết với

Trung Quốc với chính sách “nhất biên đảo” trong suốt thập niên trước chỉ

khiến Myanmar luẩn quẩn trong đói nghèo, lạc hậu và bị Trung Quốc o ép, bị

cô lập với thế giới. Với các dự án Trung Quốc đầu tư cơ sở hạ tầng cho

Myanmar, gần như Myanmar không được hưởng lợi gì nhiều, ngoài sự mất

mát về tài nguyên, môi trường bị ô nhiễm, người dân bị mất đất gần như

không có sự đền bù bởi phải nhường chỗ cho các dự án của Trung Quốc. Bản

thân người dân Myanmar không “mặn mà” gì với các dự án của Trung Quốc

và người dân Trung Quốc. Trước tình hình đó, giới lãnh đạo Myanmar đã

lắng nghe và “thuận theo ý dân”, cho tạm dừng các dự án mà Trung Quốc đầu

tư như: Dự án lắp đặt thêm ống dẫn dầu khí với tổng đầu tư hơn 1 tỷ USD từ

Ấn Độ Dương qua Myanmar về Trung Quốc. Ngày 30/9/2011, Tổng thống

Thein Sein quyết định tuyên bố dừng Dự án xây dựng đập thủy điện Myitsone

trên sông Irrawaddy trị giá 3,6 tỉ USD ở bang Kachin do Trung Quốc hỗ trợ

xây dựng. Sông Irrawaddy là con sông dài nhất, có lưu vực lớn nhất và lưu

lượng nước lớn nhất Myanmar, được người dân Myanmar ví như sông Hằng

của Ấn Độ. Theo kế hoạch, nguồn điện năng phát ra từ công trình thủy điện

này sẽ chuyển hơn 90% qua Trung Quốc, người Myanmar chỉ hưởng phần

còn lại, chưa đến 10%. Ngoài ra, do toàn bộ trang thiết bị của nhà máy là của

Trung Quốc sản xuất và lắp đặt nên Myanmar bị phụ thuộc hoàn toàn kỹ thuật

từ Trung Quốc. Người Myanmar sẽ bị thiệt thòi rất nhiều vì lợi nhuận chính

bị đổ sang cho người Trung Quốc hưởng, còn những hệ quả về môi trường, xã

hội và các rủi ro khác thì chính người dân Myanmar ở hạ lưu công trình sẽ

gánh chịu trọn vẹn. Việc dừng dự án này đã gặp phải phản ứng và chỉ trích

mạnh mẽ từ Bắc Kinh. Tiếp theo là việc ngừng Công trình thủy điện Tapai

trên biên giới hai nước và ngừng khai thác Mỏ đồng Letpaduang đầu tư trên 1

tỷ USD của Trung Quốc. Vào những ngày cuối tháng 7/2014, Myanmar đã

quyết định hủy dự án công trình đường sắt Kyaukpyu – Côn Minh, Trung

Quốc trị giá 20 tỷ USD vì sự bê trễ của dự án và gặp phải sự phản đối của

người dân… Bắc Kinh vốn phản đối rất kịch liệt, nhưng trước xu thế dân chủ

trong nội bộ Myanmar ngày càng lên cao, cùng với việc Bắc Kinh buộc phải

thừa nhận những hệ quả xấu về kinh tế, môi trường, bất ổn xã hội… do các

chủ đầu tư dự án cũng như người dân di cư Trung Quốc gây ra. Bên cạnh đó,

về mặt đối ngoại, Bắc Kinh thừa nhận và ủng hộ chính quyền dân sự Thein

Sein, nên việc Quốc hội Myanmar cho dừng các dự án trên là thuận theo ý

nguyện của nhân dân. Bắc Kinh không thể gây sức ép như với các dự án khác

dưới thời kỳ chính quyền quân sự độc tài Than Shwe được nữa…

Với Đài Loan, hiện nay, rất ít quốc gia trên thế giới “thừa nhận” Đài

Loan là một quốc gia độc lập, mà thường chỉ coi là một bộ phận không tách

rời của Trung Hoa Đại lục nhưng chưa sáp nhập vào Trung Quốc. Thuật ngữ

“Chinese Taipei” thường được sử dụng khi đề cập đến Đài Loan đã thể hiện

cho quan điểm này. Trong quan hệ với Đài Loan, Myanmar gần như không có

kênh ngoại giao chính thức mà chỉ thông qua các hoạt động kinh tế, xúc tiến

thương mại của các công ty của Đài Loan đầu tư vào Myanmar. Nguyên nhân

chủ yếu là Myanmar đã có một thời gian quá dài “lệ thuộc” vào Trung Quốc

cả về kinh tế, chính trị và quân sự. Việc “thừa nhận” và thiết lập quan hệ

ngoại giao với Đài Loan là điều các nhà lãnh đạo quân sự Myanmar “tối kỵ”,

bởi lẽ Myanmar không “dại gì” làm “mếch lòng” các nhà lãnh đạo Trung

Quốc đại lục – những nhân tố đã không ngần ngại ủng hộ Myanmar tại Liên

hợp quốc, bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế. Ngay cả việc căn cứ

vào mối quan hệ Myanmar với Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay - tuy đã

có một khoảng cách ngầm nhất định trong quan hệ giữa hai nước - thì có thể

khẳng định Myanmar “không dám coi” Đài Loan là một quốc gia và thiết lập

quan hệ chính thức. Tuy nhiên, Myanmar vẫn mở cửa để các công ty của Đài

Loan đầu tư vào và tạo điều kiện để các công ty này hoạt động tốt trong

khuôn khổ pháp luật Myanmar.

Có thể thấy, Myanmar giờ đây không còn là “mảnh sân nhỏ”, là “cánh

tay nối dài” của Trung Quốc. Việc Myanmar được Hoa Kỳ và các nước

phương Tây xóa bỏ cấm vận, kéo theo sự “đổ bộ ào ạt” của nhiều công ty đa

quốc gia (phương Tây lẫn Hàn Quốc, Ấn Độ và đặc biệt Nhật, đã khiến giới

doanh nghiệp Trung Quốc bị “tước” hẳn ưu thế độc quyền. Đồng thời, cũng

khiến Bắc Kinh cần xem xét lại chính sách đối ngoại theo kiểu “nước lớn”

của mình đối với các quốc gia lân cận.

2.5.2. Với Nhật Bản

Giai đoạn trước, trong khi bị Hoa Kỳ và các nước phương Tây bao vây,

cấm vận, thì Nhật Bản là quốc gia đã viện trợ nhân đạo và phát triển lớn nhất

so với nguồn viện trợ mà Myanmar nhận được. Bên cạnh đó, các tổ chức của

Nhật cũng rất tích cực hỗ trợ vật chất, kỹ thuật cho Myanmar phát triển.

Từ năm 2000 đến nay, Nhật Bản đã hỗ trợ Myanmar nhiều trong các vấn

đề về kỹ thuật và văn hóa. Đặc biệt, từ khi cuộc tổng tuyển cử ở Myanmar diễn

ra thành công, Chính phủ Nhật Bản đã tích cực, chủ động hợp tác với Myanmar

trên nhiều lĩnh vực. Tháng 9/2011, Chính phủ Nhật Bản lên kế hoạch hợp tác

với Myanmar để khai thác kim loại đất hiếm và các nguồn tài nguyên khoáng

sản khác nhằm đa dạng hóa nguồn cung cấp khoáng sản cho ngành chế tạo sản

phẩm công nghệ cao khi mà nguồn cung kim loại đất hiếm của Nhật Bản bị

phụ thuộc vào Trung Quốc, nước hiện đang kiểm soát hơn 90% nguồn cung

kim loại đất hiếm trên thế giới, đã thắt chặt kiểm soát các hoạt động xuất khẩu

kim loại này.

Ngày 20/10/2011, Ngoại trưởng Myanmar Wunna Maung Lwin đã đến

Nhật Bản, thực hiện chuyến thăm đầu tiên cấp ngoại trưởng tới nước này

trong 16 năm qua. Tại cuộc hội đàm với Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản

Osamu Fujimura, Ngoại trưởng Wunna Maung Lwin cho biết Chính phủ

Myanmar vẫn đang tiến hành những cải cách chính trị và đề nghị Nhật Bản hỗ

trợ thúc đẩy tiến trình này. Phía Nhật Bản cam kết sẽ phát triển quan hệ song

phương hơn nữa thông qua các hình thức hợp tác cụ thể trong tương lai, trong

đó bao gồm các khoản viện trợ của Nhật Bản cho Myanmar. Trước đó, hồi

tháng 6/2011, Chính phủ Nhật Bản đã cử Thứ trưởng Ngoại giao Makiko

Kikuta tới Myanmar. Đây là chuyến thăm đầu tiên của một quan chức cao cấp

Nhật Bản tới Myanmar kể từ năm 2008.

Ngày 13/12/2011, các đại diện của Ủy ban Hợp tác kinh tế của Phòng

Thương mại và Công nghiệp Myanmar và Phòng Thương mại và Công

nghiệp Nhật Bản đã tham gia Phiên họp chung lần thứ 8 của Ủy ban Hợp tác

kinh doanh Phòng Thương mại và Công nghiệp Myanmar-Nhật Bản tại

Yangon. Ngày 26/12/2011, Ngoại trưởng Nhật Bản Koichiro Gemba đã thăm,

hội đàm với Ngoại trưởng nước chủ nhà Myanmar Wunna Maung Lwin khởi

động cuộc đàm phán về hiệp định đầu tư song phương và sẵn sàng hỗ trợ

Myanmar xóa đói giảm nghèo, nhất là ở khu vực nông thôn; đồng thời khẳng

định cam kết ủng hộ tiến trình dân chủ và hòa giải dân tộc ở Myanmar. Đây là

chuyến thăm Myanmar đầu tiên của một bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản kể từ

tháng 8/2002.

Bên cạnh đó, Nhật đã hỗ trợ Myanmar trong sản xuất cao su chất lượng

cao thông qua cung cấp công nghệ và những hỗ trợ cần thiết khác để

Myanmar có thể sản xuất ra các sản phẩm cao su cạnh tranh trên thị trường

quốc tế. Ba tập đoàn hàng đầu của Nhật là Mitsubishi Corp, Marubeni Corp

và Sumitomo Corp đã đóng góp 49 triệu USD vào liên doanh có tổng vốn 100

triệu USD do Chính phủ Myanmar và các doanh nghiệp nước này là cổ đông chính để xây dựng khu công nghiệp26. Việc xây dựng khu công nghiệp sẽ tạo

ra nhiều nguồn việc làm cho lao động Myanmar, đồng thời giúp chuyển giao

công nghệ và thực hiện được mục tiêu kinh tế quốc gia của Myanmar.

Ngày 20/4/2012, Tổng thống U Thein Sein đã thăm chính thức Nhật Bản

và tham dự Hội nghị thượng đỉnh các nước tiểu vùng sông Mekong-Nhật Bản

lần thứ tư tổ chức tại nước này. Đây là chuyến thăm đầu tiên tới Nhật Bản

trong 28 năm qua với tư cách là tổng thống Myanmar, ông Thein Sein hội

đàm với Thủ tướng Nhật Yoshihiko Noda và đặt đề khởi động lại hoạt động

viện trợ của Nhật Bản cho Myanmar. Theo đó, Nhật Bản xóa khoản nợ 300 tỷ

yen (3,7 tỷ USD) cho Myanmar và lên kế hoạch nối lại viện trợ cho nước này.

Ngoài ra, ông Thein Sein sẽ gặp các bộ trưởng ngoại giao, kinh tế và giới doanh

nghiệp Nhật Bản nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế. Tính từ năm 1988 đến tháng

11/2011, Nhật Bản đã đầu tư tổng cộng 214,9 triệu USD vào Myanmar, đứng thứ 12 trong số các nhà đầu tư nước ngoài vào quốc gia Đông Nam Á này27.

Ngày 2/1/2013, Phó Thủ tướng Nhật Bản kiêm Bộ trưởng Tài chính Taro

Aso đã thăm chính thức Myanmar nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác song

phương. Trước chuyến thăm, Nhật Bản tuyên bố xóa khoản nợ quá hạn 500 tỷ

yen (6 tỷ USD) cho Myanmar, đồng thời đề xuất cấp thêm cho nước này

khoản vay mới trị giá 50 tỷ yen hỗ trợ phát triển các khu vực biên giới, xây

dựng cảng Thilaoa và một số cảng biển nước sâu khác. Ngoài ra, số tiền này

26 Nhật Bản-Myanmar

hợp

tác

phát

triển

khu

công

nghiệp,

http://www.vietnamplus.vn/nhat-banmyanmar-hop-tac-phat-trien-khu-cong- nghiep/227551.vnp 27 Tổng

thống Myanmar U

Thein

Sein

thăm Nhật Bản,

http://www.vietnamplus.vn/tong-thong-myanmar-u-thein-sein-tham-nhat-ban/139841.vnp và Tài liệu tham khảo đặc biệt hàng ngày, Thông tấn xã Việt Nam, ngày 20/4/2012.

cũng sẽ được sử dụng cho các dự án xóa đói giảm nghèo, phát triển mạng lưới

thông tin, tổ chức Thế vận hội Đông Nam Á 2013 và hỗ trợ Myanmar đảm

nhiệm cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2014. Nhật Bản cũng hỗ trợ tài chính

và công nghệ, đặc biệt là công nghệ tân tiến, thân thiện với môi trường để

phát triển Đặc khu kinh tế Thilaoa, nơi tập trung các nhà máy dệt, các công ty

công nghệ cao, công ty sản xuất và một số ngành nghề sử dụng nhiều lao

động. Tính đến tháng 7/2012, Nhật Bản đứng thứ 12 trong danh sách các

nước đầu tư vào Myanmar, với tổng số tiền đầu tư đạt xấp xỉ 217 triệu USD.

Trao đổi thương mại hai chiều Myanmar-Nhật Bản trong năm tài chính 2011-

2012 lên tới 822,5 triệu USD, tăng gần gấp đôi so với mức 493,8 triệu USD của năm tài chính trước28.

Ngày 24/5/2013, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã đến Yangon, bắt

đầu chuyến thăm thiện chí chính thức ba ngày tới Myanmar. Ông cam kết “cả

nước Nhật” sẽ ủng hộ tiến trình cải cách đang diễn ra ở Myanmar đồng thời

muốn viện trợ phát triển cơ sở hạ tầng ở Myanmar như nhà máy nhiệt điện,

mạng lưới viễn thông tốc độ cao, hệ thống pháp lý của quốc gia này.

Myanmar và Nhật Bản cũng đã tăng cường hợp tác trong nhiều lĩnh vực,

trong đó có việc phòng chống bệnh lao, HIV/AIDS và sốt rét.

Kể từ khi Myanmar mở cửa cho đầu tư vào cuối năm 1988, đầu tư của

Nhật Bản vào Myanmar tính đến tháng 3/2013 đã lên đến 270,283 triệu USD.

Kim ngạch thương mại giữa Nhật Bản và Myanmar trong năm 2012 đạt hơn

1,4 tỷ USD, trong đó, trong đó kim ngạch nhập khẩu của Myanmar là 1,053 tỷ

28 Nhật Bản đề

xuất

cấp

cho Myanmar

vay

tỷ Yen.

http://www.vietnamplus.vn/nhat-ban-de-xuat-cap-cho-myanmar-vay-50-ty- yen/180475.vnp và Tài liệu tham khảo đặc biệt hàng ngày, Thông tấn xã Việt Nam, ngày 02/01/2013.

29 Nhật cam kết ủng hộ

tiến

trình cải cách ở Myanmar. Nguồn:

http://www.vietnamplus.vn/nhat-cam-ket-ung-ho-tien-trinh-cai-cach-o-

USD. Hiện Nhật Bản là chủ nợ lớn nhất của Myanmar. Kể từ năm 1970 đến tháng 4/2012, Myanmar đã nợ Nhật Bản trên 502 tỷ yên (khoảng 5 tỷ USD)29.

Qua các sự kiện, có thể thấy, chính sách đối ngoại giữa Myanmar và

Nhật bản đều có những chuyển biến tích cực, đặc biệt là sau khi Myanmar

tiến hành tổng tuyển cử thành công. Bước đầu là các cuộc gặp gỡ, tiếp xúc,

hội đàm ở cấp thấp và dần nâng lên bằng các cuộc thăm viếng chính thức của

lãnh đạo cấp cao. Thay vì chỉ là mối quan hệ “nhất biên đảo” với Trung Quốc,

Myanmar đã mở rộng quan hệ, tầm nhìn của mình ra các nước lớn xung

quanh, trong đó, Nhật Bản là một trong những ưu tiên bởi trong giai đoạn

trước, Nhật Bản là một trong số ít các nước hỗ trợ cho Myanmar trong giai

đoạn bị bao vây, cấm vận bằng hình thức viện trợ nhân đạo. Bên cạnh đó,

khác với Trung Quốc, khi hợp tác với Nhật Bản thì Myanmar không phải là

quốc gia thụ động trong mối quan hệ song phương. Việc hợp tác giữa hai bên

là trên cơ sở đôi bên cùng có lợi và kết quả là Myanmar được tiếp nhận khoa

học, công nghệ tiên tiến từ Nhật Bản, giải quyết được nguồn lao động trẻ…

2.5.3. Với Hàn Quốc

Quan hệ đối ngoại song phương giữa Myanmar và Hàn Quốc trong giai

đoạn trước đây không có nhiều hoạt động nổi bật. Vốn là đồng minh thân

thiết với Hoa Kỳ, Hàn Quốc cũng có những chính sách đối ngoại với các quốc

gia khác nhằm không gây ảnh hưởng tới lợi ích của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, kể từ

khi chính quyền dân sự được thành lập, từ phía Hàn Quốc đã có nhiều hoạt

động xúc tiến, đẩy mạnh hơn trong quan hệ giữa hai nước.

Ngày 30/3/2011, Bộ nội vụ Hàn Quốc ra thông báo nới lỏng quy định về

thị thực nhập cảnh cho các du khách đến từ các quốc gia Đông Á và Nam Á,

trong đó có Myanmar. Tuy nhiên, quan hệ song phương giữa Myanmar và

Hàn Quốc thực sự được đánh dấu bởi chuyến viếng thăm của Ngoại trưởng

Hàn Quốc Kim Sung Hwan vào ngày 1/5/2012. Đây là vị ngoại trưởng đầu

tiên của Hàn Quốc đến thăm quốc gia Đông Nam Á này trong vòng 27 năm

qua, kể từ năm 1985. Hai vị ngoại trưởng đã thảo luận và đề xuất kế hoạch

myanmar/203515.vnp và Tin kinh tế tham khảo hàng ngày, Thông tấn xã Việt Nam, ngày 25/5/2013.

cách thức thúc đẩy hợp tác và đánh giá tiến bộ của Myanmar trên các góc độ

dân chủ hóa và nhân quyền. Bên cạnh đó, Hàn Quốc còn lên kế hoạch nối lại

các khoản vay cho chính phủ Myanmar vốn đã bị đình lại từ năm 2005 do

những quan ngại về tình hình nhân quyền tại Myanmar. Chỉ chưa đến nửa

tháng sau, vào ngày 14/5/2012, Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak đã có

chuyến thăm hai ngày mang tính bước ngoặt tới Myanmar. Ông Lee Myung-

bak là vị tổng thống đầu tiên của Hàn Quốc tới thăm Myanmar sau gần 30

năm khi Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên tiến hành vụ đánh bom năm

1983 tại Myanmar nhằm ám sát tổng thống Hàn Quốc khi đó là Chun Doo-

hwan đang ở thăm Yangon. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận nhiều biện pháp

tăng cường hợp tác kinh tế và thương mại, chia sẻ và học tập kinh nghiệm

phát triển của Hàn Quốc, đồng thời mở rộng hợp tác kinh tế trong lĩnh vực

năng lượng, phát triển tài nguyên… Để đáp lại, ngày 8/10/2012, Tổng thống

Thein Sein đã tới Seoul bắt đầu chuyến thăm Hàn Quốc cấp nhà nước ba

ngày. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về phương thức mở rộng hợp tác song

phương trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, các nguồn tài nguyên và năng

lượng, cơ sở hạ tầng, xây dựng… cũng như tăng cường trao đổi văn hóa, nhân

sự. Bên cạnh đó, hai bên cũng đã bày tỏ quan điểm, lập trường về những chủ

đề nóng của khu vực, trong đó có tình hình bán đảo Triều Tiên.

Để tìm kiếm cho sự ủng hộ về tiến trình xây dựng dân chủ của Myanmar,

ngày 28/1/2013, thủ lĩnh đảng đối lập Aung San Suu Kyi đã đến Hàn Quốc và

có cuộc gặp gỡ riêng với Tổng thống Hàn Quốc Park Chung-hee.

Thông qua các cuộc gặp gỡ, xúc tiến giữa hai bên, ngày 19/6/2013, tại

cuộc họp của Ủy ban chung về hợp tác kinh tế giữa hai quốc gia tổ chức ở

Yangon, Hàn Quốc đã nhất trí cho Myanmar vay 500 triệu USD từ năm 2013

đến 2017. Số tiền này được trích từ Quỹ hợp tác phát triển của Hàn Quốc. Hai

30 Hàn Quốc

đồng

cho Myanmar

vay

500

triệu USD,

http://www.vietnamplus.vn/Home/Han-Quoc-dong-y-cho-Myanmar-vay-500-trieu- USD/20136/203151.vnplus

bên cũng đã thảo luận về 8 lĩnh vực hợp tác, trong đó có 39 dự án liên quan đến cơ sở hạ tầng, đẩy mạnh lĩnh vực dịch vụ và thể thao30.

Đến giữa năm 2014, Hàn Quốc đã cho xây dựng khách sạn lớn nhất tại

Myanmar. Daewoo Amara Hotel là tổ hợp khách sạn lớn nhất tại Myanmar khi

được hoàn thành vào năm 2016 với tổng chi phí trên 200 triệu USD. Đây là dự

án liên doanh giữa một nhóm các công ty Hàn Quốc chiếm tỷ lệ 85% cổ phần. –

bao gồm Daewoo International, KDB Daewoo Securities, POSCO E&C và Lotte

Hotels & Resorts – và nhóm các công ty Myanmar chiếm 15% cổ phần còn lại. Khách sạn này là tượng trưng cho tình hữu nghị giữa Hàn Quốc và Myanmar31.

Cũng cùng thời gian đó, tại Myanmar, ngoại trưởng hai nước đã ký thỏa

thuận bảo hộ và xúc tiến đầu tư song phương nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác

giữa hai nước. Đồng thời thảo luận về những biện pháp thúc đẩy quan hệ

thương mại, đầu tư giữa hai nước, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật đối với sự phát

triển của Myanmar trong đó có lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Trong lĩnh vực kinh tế, có thể thấy, kể từ năm 1998 đến tháng 1/2014,

các doanh nghiệp Hàn Quốc đã rót vào Myanmar tổng vốn đầu tư lên tới gần

3 tỷ USD vào 86 dự án, chiếm gần 7% tổng số vốn đầu tư nước ngoài và đưa

Hàn Quốc lên vị trí thứ sáu trong danh sách các nhà đầu tư nước ngoài ở

quốc gia Đông Nam Á này. Kim ngạch trao đổi hàng hóa hai chiều năm

2011 đạt 970 triệu USD và trong 4 tháng đầu của năm tài khóa 2012-2013 đã

đạt 158 triệu USD. Trong năm 2012, thương mại giữa hai nước đạt 573,4

triệu USD, xuất khẩu của Myanmar sang Hàn Quốc đạt 237,58 triệu USD,

trong khi nhập khẩu ở mức 335,82 triệu USD. Năm 2013, trao đổi thương

mại đạt gần 2 tỷ USD, với kim ngạch xuất khẩu hàng hóa từ Myanmar sang

31 Korean project

to be country’s biggest hotel, Myanmar Times,

http://www.mmtimes.com/index.php/business/property-news/10394-korean-project-to-be- country-s-biggest-hotel.html

32 Tổng hợp từ các tài liệu tham khảo đặc biệt, Thông tấn xã Việt Nam các năm

2012, 2013, 2014.

Hàn Quốc đạt xấp xỉ 555 triệu USD và giá trị nhập khẩu của Myanmar từ Hàn Quốc là hơn 1 tỷ USD32.

Bên cạnh thúc đẩy phát triển kinh tế Myanmar, Myanmar và Hàn Quốc

còn có nhiều hoạt động trong trao đổi, giao lưu văn hóa, tôn giáo… bằng các

lễ hội văn hóa Myanmar-Hàn Quốc hằng năm tổ chức tại hai nước. Hai nước

còn có điểm chung là Phật giáo là tôn giáo lớn nhất nên các hoạt động tôn

giáo liên quan đến Phật giáo giữa hai nước được duy trì và phát triển thông

qua hỗ trợ cho các phật tử Myanmar của Phật giáo Hàn Quốc.

Có thể thấy, tuy còn dè dặt, nhưng mối quan hệ giữa Hàn Quốc và

Myanmar ấm dần lên rất nhiều kể từ khi chính quyền dân sự Thein Sein lên

nắm quyền lãnh đạo đất nước.

2.5.4. Với Bắc Triều Tiên

Trong mối quan hệ với Bắc Triều Tiên, quan hệ đối ngoại giữa hai

nước mang tính chính thức gần như không có nhiều. Tuy nhiên, trong lĩnh

vực quân sự thì hai quốc gia này có những hoạt động “ngầm”. Những thông

tin thế giới biết được chủ yếu qua việc bắt giữ các tàu vận chuyển vũ khí

của Bắc Triều Tiên…

Quan hệ giữa hai nước trở nên tồi tệ và bị cắt đứt vào năm 1983, sau vụ

đánh bom tại Yangon nhằm vào Tổng thống Hàn Quốc Chun Doo-hwan khi

ông này thực hiện chuyến thăm Myanmar. Tổng thống Hàn Quốc vô sự

nhưng 21 người khác đã thiệt mạng, trong đó có bốn Bộ trưởng của Hàn

Quốc. Sau hơn 20 năm bị gián đoạn, ngày 26/4/2007, Cộng hòa dân chủ nhân

dân Triều Tiên và Myanmar đã ký thỏa thuận khôi phục quan hệ ngoại giao

tại Yangon khi phái đoàn cấp cao CHDCND Triều Tiên do Thứ trưởng Ngoại

giao Kim Yong-il dẫn đầu. Trước đó, cả hai nước đã âm thầm thúc đẩy các

hoạt động nhằm hướng đến bình thường hóa quan hệ song phương.

Kể từ khi lập lại quan hệ ngoại giao, cả hai quốc gia đã nỗ lực đẩy mạnh

quan hệ hợp tác song phương, đặc biệt trong các lĩnh vực hàng không, du lịch,

vận tải biển và xây dựng thông qua các cuộc thăm viếng qua lại giữa các vị

thứ trưởng, ngoại trưởng hai nước. Tháng 11/2008, trong chuyến thăm

Myanmar năm ngày của Thứ trưởng Ngoại giao Bắc Triều Tiên Kim Yong-il,

Myanmar và CHDCND Triều Tiên đã ký thỏa thuận về miễn thị thực cho

những người mang hộ chiếu ngoại giao và công vụ của hai nước. Đồng thời

trao đổi về phát triển và hợp tác trong lĩnh vực thương mại, kinh tế, công nghệ

cũng như tăng cường quan hệ hữu nghị giữa hai quốc gia. Ngày 31/7/2010,

Ngoại trưởng Bắc Triều Tiên Pak Ui Chun đã hội đàm với Ngoại trưởng

Myanmar U Nyan Win tại Nay Pyi Taw để trao đổi về phát triển quan hệ hữu

nghị giữa hai nước và khu vực. Tuy nhiên, trước những cáo buộc về việc

Myanmar hợp tác với Triều Tiên trong công nghệ vũ khí hạt nhân, Chủ tịch

Quốc hội Myanmar Thura Shwe Mann đã lên tiếng bác bỏ và khẳng định Nay

Pyi Taw không có bất cứ sự hợp tác nào với Bình Nhưỡng trong lĩnh vực

công nghệ hạt nhân. Đây là lần đầu tiên một vị quan chức hàng đầu của

Myanmar tuyên bố công khai việc hai quốc gia vốn đang bị thế giới tẩy chay

hợp tác chế tạo vũ khí hạt nhân. Tuyên bố này được đưa ra sau chuyến thăm

mang tính bước ngoặt của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillari Clinton. Trong

chuyến thăm Myanmar của Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak vào tháng

5/2012, Tổng thống Thein Sein cũng cam kết Myanmar không mua thêm bất

cứ vũ khí nào từ CHDCND Triều Tiên nữa. Myanmar từng nhập vũ khí thông

thường từ Bắc Triều Tiên, tuy nhiên, phía Myanmar khẳng định chưa bao giờ

thỏa thuận mua vũ khí hạt nhân từ quốc gia này. Tổng thống Thein Sein từng

nhấn mạnh việc không quan hệ hợp tác quân sự với Bắc Triều Tiên và sẽ xem

xét lại quan hệ với nước này một cách toàn diện.

Trong quan hệ với CHDCND Triều Tiên, một quốc gia hiện vẫn còn cô

lập với hầu hết các quốc gia khác trên thế giới, Myanmar đã rất linh hoạt khi

xúc tiến các hoạt động đối ngoại. Tuy nhiên, Myanmar vẫn đầy thận trọng khi

“nghe ngóng” động thái của Hoa Kỳ, các nước phương Tây và đồng minh

trong việc duy trì quan hệ đối ngoại với CHDCND Triều Tiên.

2.6. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Ấn Độ

Ấn Độ và Myanmar là hai nước láng giềng, có chung vùng biển và

đường biên giới trên bộ, với nền văn hóa có nhiều nét tương đồng. Từ xa xưa,

hai nước đã có nhiều giao lưu về văn hóa và Phật giáo. Mối quan hệ bang giao

giữa Myanmar và Ấn Độ ngoài một số bất đồng về chính trị nội bộ của

Myanmar thì nhìn chung là tương đối thuận lợi. Tuy nhiên vướng mắc tồn tại

giữa hai nước suốt mấy chục năm qua là các nhóm vũ trang nổi loạn tại các

bang thuộc Đông Bắc Ấn Độ sử dụng lãnh thổ Myanmar để chống phá Ấn Độ

và buôn lậu vũ khí, thuốc phiện qua biên giới hai nước.

Từ năm 2004, Myanmar và Ấn Độ đã ký kết nhiều Hiệp định hợp tác

trao đổi văn hóa, hợp tác về an ninh và xây dựng nhà máy thủy điện Tamanthi

trên sông Chindwin vùng Tây Bắc Myanmar. Hai bên cũng cam kết tăng

cường quan hệ trong các lĩnh vực công nghiệp, năng lượng, đường sắt, truyền

thông, khoa học công nghệ và y tế. Myanmar đã tiến hành các biện pháp cần

thiết không cho các lực lượng nổi loạn vùng Đông Bắc Ấn Độ sử dụng lãnh

thổ của Myanmar.

Vào tháng 2/2005, sau hơn 8 năm đàm phán, ba nước Myanmar, Ấn Độ và

Bangladesh ký Hiệp định 3 bên xây dựng đường ống dẫn khí từ Sittwe qua

Mizoram, Tripura, Bangladesh tới bờ Tây Vịnh Bengal dài 290 km trị giá 1 tỷ

USD. Đường ống này khởi công từ năm 2006, dự kiến hoàn thành năm 2009,

nhưng đã không hoàn thành do các vấn đề chính trị giữa Ấn Độ và Bangladesh.

Ấn Độ đã quyết định đổi hướng đường ống dẫn dầu từ Sittwe qua Mizoram, Tripura, Assam, West Bengal, Bihar dài 1.300km trị giá 3 tỷ USD33.

Tháng 12/2005, bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 11 tại Kuala

Lumpur (Malaysia), Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh và Thủ tướng

33 Chu Công Phùng, Mianma – Lịch sử và Hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia – Sự

thật, Hà Nội, 2011, tr.190

Myanmar Soe Win đã tiến hành hội đàm. Phía Ấn Độ bày tỏ mong muốn

Myanmar khôi phục chế độ dân chủ, tiến hành hoà giải dân tộc, thả bà Aung

San Suu Kyi và hợp tác trong việc dẹp các lực lượng nổi loạn ở Đông Bắc Ấn

Độ. Đầu năm 2006, Myanmar và Ấn Độ đã tập trận chung dọc biên giới nhằm

quét các lực lượng nổi loạn chống phá Ấn Độ ra khỏi lãnh thổ Myanmar.

Cũng trong cùng năm đó, Tổng thống Ấn Độ APJ Abdul Kalam thăm

Myanmar. Hai bên đã ký các Hiệp định hợp tác về khí tự nhiên, kỹ thuật vệ

tinh viễn thám và khuyến khích nghiên cứu Phật học. Ngoài ra, Ấn Độ và

Myanmar cũng đã ký kết các dự án hợp tác đầu tư trong lĩnh vực công nghệ

thông tin, sản xuất ô tô tải, công nghiệp dệt may, công nghiệp hóa nông

nghiệp và giao thông.

Tháng 8/2007, để “cảm ơn” việc Ấn Độ bênh vực Chính phủ Myanmar

cho quân đội trấn áp cuộc biểu tình, Myanmar đã ký hợp đồng cho phép Tập

đoàn Dầu khí Ấn Độ thăm dò và khai thác dầu khí tại 3 lô trong Vịnh Bengal,

phía Tây bờ biển Arakan. Chính phủ Ấn Độ hỗ trợ Myanmar dự án công nghệ

thông tin trị giá 200 triệu USD vào năm 2008.

Năm 2010, Thống tướng Than Shwe đã thăm Ấn Độ nhằm tìm kiếm sự

ủng hộ của Ấn Độ đối với cuộc bầu cử 7/11/2010 tại Myanmar. Nhân cơ hội

này, hai bên đã ký kết hàng loạt hiệp định hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học

kỹ thuật. Thông qua đó, Ấn Độ đã tài trợ 35 triệu USD cho các dự án phát triển về giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy của Myanmar34.

Sau cuộc bầu cử của Myanmar, hai nước đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp

tác toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, năng

lượng, công nghệ thông tin, giao thông và xây dựng cơ sở hạ tầng.

Ngày 12/11/2011, Tổng thống Thein Sein trên cương vị tổng thống mới

của Myanmar đã thực hiện chuyến thăm hữu nghị chính thức tới Ấn Độ, nâng

34 PGS. TS. Nguyễn Duy Dũng (chủ biên), Myanmar – Cuộc cải cách vẫn đang tiếp

diễn, NXB Từ điển Bách khoa, 2013, tr.130.

cao quan hệ hợp tác hữu nghị trên nhiều lĩnh vực quan trọng, trong đó có các

hợp tác về an ninh. Myanmar khẳng định sẽ không cho phép sử dụng lãnh thổ

Myanmar để phục vụ các hoạt động thù nghịch chống Ấn Độ. Kể từ sau

chuyến viếng thăm của Tổng thống Thein Sein, quan hệ giữa Myanmar và Ấn

Độ phát triển nhanh chóng. Trong các năm 2007 đến 2009, trao đổi thương mại giữa hai nước luôn nằm trong ngưỡng 1 tỷ đến 1,5 tỷ USD35.

Có thể thấy, Myanmar đã ý thức được vị trí địa chính trị của mình nằm

kẹp giữa hai cường quốc lớn nhất của Châu Á, đó là Trung Quốc và Ấn Độ.

Mặc dù luôn nhận được sự hậu thuẫn có điều kiện của Trung Quốc, nhưng

Myanmar đã điều chỉnh chính sách đối ngoại, cân bằng “cuộc chơi” chính trị

khi “bắt tay” nhiều hơn với Ấn Độ để mở rộng quan hệ, giảm bớt sự lệ thuộc

vào Trung Quốc.

2.7. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Nga

Trong lịch sử hiện đại, từ thời Liên bang Xô Viết còn tồn tại, Myanmar và

Nga có mối quan hệ hữu hảo. Nga hỗ trợ Myanmar nhiều trong phát triển đất

nước, quân sự và đào tạo nhân lực. Đến nay, cũng xuất phát từ vị trí chiến lược

địa chính trị của Myanmar nằm giữa hai cường quốc châu Á là Ấn Độ và Trung

Quốc mà Nga muốn có chỗ đứng vững chắc hơn trong quan hệ chính trị, kinh tế

với Myanmar. Việc quan hệ tốt với Myanmar sẽ góp phần giúp Nga có thể cân

bằng quyền lực và ảnh hưởng của mình cả về kinh tế và chính trị. Bên cạnh đó,

Nga có thể tận dụng được nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, dồi dào của

“mảnh đất vàng” châu Á này, đặc biệt là tiềm năng về dầu khí.

Năm 2006, Phó Thống tướng Maung Aye – Phó Chủ tịch SPDC đã thăm

liên bang Nga theo lời mời của Thủ tướng Mikhail Fradkov. Sau chuyến

viếng thăm này, Nga và Myanmar đã ký kết một loạt các thỏa thuận song

phương trong và lĩnh vực dầu khí, phòng, chống buôn bán ma túy và bảo vệ bí

35 PGS. TS. Nguyễn Duy Dũng (Chủ biên), Myanmar – Cuộc cải cách vẫn đang

tiếp diễn, NXB Từ điển Bách khoa, 2013, tr.131.

mật thông tin. Đồng thời, phòng thương mại và công nghiệp hai nước cũng ký

kết các biên bản ghi nhớ nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp hai nước thiết

lập mối quan hệ hợp tác và đầu tư. Nhiều dự án hợp tác giữa doanh nghiệp hai

nước đã được đẩy mạnh.

Tính đến cuối năm 2010, không kể các dự án quốc phòng, Nga đã đầu tư

vào các dự án dân sự tại Myanmar 94 triệu USD. Năm 2009-2010, kim ngạch xuất khẩu giữa hai nước (không kể buôn bán vũ khí) đạt 54 triệu USD36.

Tháng 6/2011, Chủ tịch Quốc hội Thura Shwe Mann đã dẫn đầu Đoàn

nghị sỹ Myanmar thăm Liên bang Nga theo lời mời của Chủ tịch Duma quốc

gia Nga. Kết thúc chuyến thăm, Myanmar và Nga đã đạt được nhiều thỏa

thuận quan trọng trong hợp tác chính trị, kinh tế, quốc phòng. Nga cam kết

thiết kế xây dựng đường tàu điện ngầm ở thủ đô Nay Pyi Taw, thăm dò và

khai thác khí đốt và mỏ quặng.

Ngày 16/01/2013, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã đến thăm

Myanmar và lên tiếng ủng hộ dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với nước này. Đồng

thời kêu gọi củng cố hợp tác kinh tế song phương giữa Nga và Myanmar.

Tháng 3/2013, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã đến

Myanmar trong chuyến công du chính thức gặp Phó Tổng thống Nyan Thun

và hội đàm với tướng Min Augung Hlaynom, Chỉ huy trưởng Các lực lượng

vũ trang của Myanmar. Hai bên đã trao đổi quan điểm về các vấn đề an ninh

khu vực, thảo luận phương hướng phát triển hợp tác song phương trong lĩnh

vực quân sự và kỹ thuật quân sự. Hợp tác quân sự và kỹ thuật quân sự là

những thành tố quan trọng nhất trong mối quan hệ giữa Nga và Myanmar.

Nhìn chung, tỷ trọng trao đổi thương mại giữa Myanmar và Nga là chưa

lớn so với các quốc gia khác trong khu vực. Tuy nhiên, trong lĩnh vực quân sự,

quốc phòng, Myanmar có vẻ tin tưởng Nga hơn và thận trọng với Trung Quốc.

Việc Myanmar dừng mua vũ khí quân sự của Trung Quốc, thay vào đó là ký

36 Chu Công Phùng, Mianma Lịch sử và hiện tại, NXB Chính trị Quốc gia, 2011, tr197.

kết với Nga mua nhiều trang thiết bị quân sự của Nga đã nói lên điều đó.

Myanmar mua vũ khí của Nga cũng nhằm mục đích không để bị quá lệ thuộc

vào hệ thống kỹ thuật quân sự của Trung Quốc, đồng thời làm đa dạng

hóa vũ khí, thiết bị quân sự của mình. Bên cạnh hợp tác, hỗ trợ về quân

sự, Nga còn hỗ trợ Myanmar nhiều trong đào tạo nguồn nhân lực bằng

việc cấp học bổng cho các sinh viên Myanmar theo học và nghiên cứu tại

Nga để sau này trở về nước làm việc.

TIỂU KẾT CHƢƠNG II

Trong một thế giới toàn cầu hóa thì mọi chính sách đối ngoại hay sự điều chỉnh chính sách đối ngoại đều hướng tới mục tiêu: độc lập về chủ quyền, phát triển về kinh tế và nâng cao hơn nữa đời sống nhân dân. Mối quan hệ này tác động qua lại lẫn nhau và có thể thấy rõ điều này bằng những gì diễn ra tại Myanmar suốt thời gian qua.

Lộ trình dân chủ 7 bước đã bước đầu mở đường cho Myanmar ổn định về chính trị trong nước. Nhưng chính trị nội bộ sẽ khó ổn định khi đời sống người dân còn đói nghèo, các lực lượng chống chính quyền nổi dậy; hòa hợp dân tộc là điều khó khăn khi xung đột vũ trang vẫn còn diễn ra; chính đảng và các đảng đối lập chưa tìm được tiếng nói chung… Tuy nhiên, chính quyền Thein Sein đã có những bước đi ngoạn mục nhưng thận trọng, vững chắc trong việc xoay chuyển chính sách đối ngoại từ “nhất biên đảo” với Trung Quốc sang “bắt tay rộng rãi” với nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế, từ muốn “làm bạn” sang muốn “là bạn” với tất cả các quốc gia, vùng lãnh thổ và các tổ chức quốc tế... Điều kỳ diệu mà chính quyền Thein Sein đã làm được, đó là không bị Trung Quốc - người bạn láng giềng lớn có mối quan hệ phức tạp không chỉ trong suốt chiều dài lịch sử mà ngay cả hiện tại - gây khó dễ. Ngược lại, Bắc Kinh buộc phải ủng hộ tiến trình cải cách chính trị, dân chủ, kinh tế ở Myanmar và kêu gọi các nước phá bỏ bao vây, cấm vận với Myanmar, bởi chính quyền Bắc Kinh thừa hiểu những gì diễn ra tại Myanmar là điều không thể tránh khỏi trong tương lai. Bằng sự điều chỉnh uyển chuyển, linh hoạt trong chính sách đối ngoại, Myanmar đã thành công “thuyết phục” các nước Phương Tây và Hoa Kỳ xóa bỏ bao vây, cấm vận bằng những điều chỉnh trong chính sách đối nội, đối ngoại của mình; hợp tác tích cực với các cường quốc lớn như Nga, Ấn Độ, Nhật Bản và đánh dấu vai trò của mình trên cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014.

Cuộc cải cách ở Myanmar vẫn còn tiếp diễn. Tuy nhiên, “trồng cây rồi cũng đến ngày hái quả”. Những “quả chín” đầu tiên, hay những kết quả bước đầu của thay đổi chính sách kinh tế đối ngoại của Myanmar đang hé lộ nhiều triển vọng cho Myanmar trong tương lai. Nội dung này sẽ tiếp tục được làm rõ hơn ở chương tiếp theo, Chương III – Kết quả và Triển vọng.

CHƢƠNG III

KẾT QUẢ VÀ TRIỂN VỌNG

3.1. Kết quả bƣớc đầu của những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar

3.1.1. Về tình hình chính trị trong nước

Có thể khẳng định, thành công đầu tiên của tiến trình cải cách ở

Myanmar là sự chuyển đổi thành công từ chính quyền quân sự sang chính

quyền dân sự theo chế độ cộng hòa. Thành quả lâu dài của cải cách mang lại

sẽ là một “nền dân chủ đích thực” nếu chính quyền đương nhiệm mạnh mẽ,

quyết liệt hơn trong cải cách dân chủ, hàn gắn những vết thương của quá khứ,

tái thiết nền kinh tế và thiết lập nhà nước pháp quyền; đồng thời thực thi và

tôn trọng đa tôn giáo, bình đẳng giữa các dân tộc, các tầng lớp trong xã hội…

Những kết quả bước đầu trong cải cách của Myanmar thể hiện ở việc Chính

phủ Myanmar đã có rất nhiều nỗ lực trong giải quyết xung đột với các phe,

nhóm vũ trang, các nhóm phiến quân nổi dậy; thúc đẩy hòa giải dân tộc, tôn

giáo; thả các tù nhân chính trị, ủng hộ các đảng đối lập, các nhà hoạt động dân

chủ tham gia tranh cử tổng thống vào năm 2015. Điều đó thể hiện bằng cam

kết của Tổng thống Myanmar U Thein Sein sẽ thực hiện mọi biện pháp cần

thiết và hiệu quả để ngăn chặn xung đột giữa cộng đồng người Hồi giáo và

Phật giáo ở nước này vào ngày 28/3/2013. Tổng thống đã kêu gọi người dân

Myanmar, dù theo tôn giáo khác nhau nhưng cần cùng nhau tồn tại trong hòa

bình, đi chung con đường hướng tới một xã hội mới, trên cơ sở tôn trọng lẫn

nhau nhằm giải quyết các thách thức mà đất nước phải đối mặt trong quá trình

cải cách. Đáp lại lời kêu gọi của Tổng thống, hàng trăm người dân Myanmar

thuộc các tôn giáo khác nhau đã đổ về thành phố Yangon để tham gia sự kiện

“Cầu nguyện cho Myanmar” với mong muốn người dân trong nước sớm

chấm dứt phân biệt chủng tộc, tôn giáo để cùng sống hòa bình. Tiếp đó, Chính

phủ đã thành công khi lần lượt đạt được thỏa thuận hòa bình với nhóm vũ

trang sắc tộc thiểu số Quân đội bang Shan (SSA) Bắc, thuộc đảng Tiến bộ

bang Shan; thỏa thuận hòa bình sơ bộ gồm 11 điểm với SSA Nam thuộc Hội

đồng khôi phục nhà nước bang Shan (RCSS); thỏa thuận đối thoại chính trị 10

điểm với nhóm vũ trang Tổ chức giải phóng dân tộc Pa-O (PNLO); thỏa

thuận ngừng bắn với nhóm vũ trang Liên minh Dân tộc Karen (KNU); thỏa

thuận với nhóm phiên quân người thiểu số Quân đội bang Wa thống nhất

(UWSA)… Tính đến 8/4/2014, Chính phủ Myanmar và các nhóm sắc tộc vũ

trang ở nước này đã đạt được nhất trí về dự thảo đầu tiên của thỏa thuận

ngừng bắn trên quy mô toàn quốc. Kết quả đáng khích lệ này đạt được với sự

tham gia của 21 nhóm sắc tộc vũ trang, các nghị sỹ và đại diện quân đội.

Ngày 29/5/2014, Chính phủ Myanmar và Tổ chức độc lập Kachin (KIO) -

nhóm vũ trang cuối cùng trong 11 nhóm vũ trang chưa đạt được thỏa thuận

ngừng bắn với Chính phủ - đã thành lập nhóm trung gian giải quyết xung đột

nhằm tiến hành đối thoại chính trị và xây dựng lòng tin, hướng tới ký kết một

lệnh ngừng bắn hoàn toàn trên cả nước. Có thể nhận thấy, Chính phủ

Myanmar đã rất nỗ lực thỏa thuận với các phe, nhóm chính trị vũ trang, phiến

quân nổi dậy nhằm tìm kiếm cơ hội để đưa đất nước thoát khỏi cuộc nội chiến

kéo dài suốt 6 thập kỷ qua và thay vào đó là một tiến trình đối thoại chính trị,

hướng tới hòa bình lâu dài.

Là một quốc gia đa sắc tộc, đa tôn giáo, Myanmar vướng phải những

khó khăn, thử thách khi dung hòa quyền lợi giữa các nhóm sắc tộc, tôn giáo

khác nhau. Mặc dù đạo Phật là đạo lớn nhất ở quốc gia Đông Nam Á này,

song khi lên lãnh đạo đất nước, chính quyền Thein Sein đã phải rất linh hoạt

để làm hài hòa lợi ích giữa những người theo tôn giáo là Phật giáo và những

người theo tôn giáo khác như Hồi giáo… Việc kết thúc nội chiến giữa Chính

phủ với các lực lượng phiến quân, giữa các nhóm phiên quân với nhau, giữa

các sắc tộc, các tôn giáo khác nhau là thành công bước đầu trong tiến trình cải

cách chính trị ở Myanmar. Tại lễ nhậm chức của các thứ trưởng mới được bổ

nhiệm, Tổng thống Thein Sein cho biết Chính phủ đang nỗ lực giữ liên lạc,

đàm phán hòa bình với các nhóm vũ trang sắc tộc theo các thỏa thuận ngừng

bắn đã đạt được. Để có được nền hòa bình lâu dài, các vấn đề này sẽ được

trình ra Quốc hội thảo luận. Đồng thời, Tổng thống kêu gọi các bên tạo điều

kiện để Chính phủ ưu tiên tập trung đáp ứng đầy đủ những nhu cầu căn bản

của người dân như cung cấp điện, nước uống và tưới tiêu, phát triển công

nghiệp và các doanh nghiệp vừa và nhỏ để tạo công ăn, việc làm; tạo đà cho

kinh tế phát triển và đảm bảo an ninh quốc gia, hòa bình, ổn định và thực thi

luật pháp.

Cùng với nỗ lực thúc đẩy hòa giải dân tộc, hướng tới hòa bình trên toàn

quốc, Chính phủ Myanmar cũng đã trả tự do cho tất cả các tù nhân chính trị

nhằm ổn định tình hình đất nước, duy trì hòa bình và củng cố đại đoàn kết dân

tộc. Lệnh trả tự do có hiệu lực đối với tất cả những người bị kết án tù hoặc

chịu các cáo buộc về các tội liên quan đến lập hội bất hợp pháp, phản bội đất

nước, chỉ trích chính phủ và vi phạm luật biểu tình hòa bình. Có khoảng 230

người đã được trả tự do trong đợt ân xá này. Lệnh ân xá cũng yêu cầu ngừng

mọi phiên tòa và các cuộc điều tra đang tiến hành liên quan tới các cáo buộc

về các tội danh trên. Kể từ khi chính quyền dân sự lên nắm quyền, Myanmar

đã thực hiện nhiều đợt ân xá, trả tự do cho các tù nhân chính trị nhằm đạt

được những tiến bộ về chính trị, thực hiện cam kết tiến hành cải cách đất

nước. Thả các tù nhân chính trị cũng là thực hiện cam kết “Myanmar sẽ

không còn tù nhân chính trị bị giam giữ” của Tổng thống Thein Sein với cộng

đồng quốc tế.

Song song với việc đàm phán hòa bình của Chính phủ với các nhóm

phiến quân, thả các tù nhân chính trị…, chính quyền Myanmar đã thúc đẩy

việc thành lập Ủy ban sửa đổi hiến pháp. Kết quả là ngày 16/3/2013, Quốc

hội Myanmar đã phê chuẩn kiến nghị xem xét lại bản Hiến pháp vốn gây

nhiều tranh cãi mà không gặp phải bất cứ sự phản đối nào. Việc sửa đổi Hiến

pháp nhằm đảm bảo phù hợp với sự chuyển biến nhanh chóng của tiến trình

cải tổ chính trị ở Myanmar. Đó cũng là một trong những kết quả bước đầu của

cải cách mà chính quyền dân sự đạt được. Ngày 31/12/2013, Đảng cầm quyền

Đoàn kết và phát triển (USDP) – Đảng phái mà Tổng thống đương nhiệm

Thein Sein là người từng giữ cương vị Chủ tịch Đảng - đã đề nghị sửa đổi 73

điều và hủy bỏ 21 điều trong Hiến pháp năm 2008 để chuẩn bị cho tổng tuyển

cử năm 2015. Quyết định được đưa ra sau 3 ngày Ủy ban trung ương USDP

tiến hành nhóm họp. Điểm đáng lưu ý và hoan nghênh ở đây là việc USDP đề

nghị sửa đổi Mục 59-f trong Hiến pháp, vốn được đưa ra nhằm ngăn cản thủ

lĩnh Đảng đối lập Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) Aung San Suu Kyi

trở thành tổng thống Myanmar. Nếu mục này được sửa đổi, hai con trai bà

Aung San Suu Kyi sẽ được cấp phép để nhập quốc tịch Myanmar, điều đó sẽ

mở đường cho bà Aung San Suu Kyi có đủ tư cách pháp nhân tham gia tranh

cử tổng thống. Cũng gần với thời điểm này, NLD tuyên bố sẽ tham gia tổng

tuyển cử năm 2015, bà Aung San Suu Kyi sẽ tranh cử tổng thống, bất kể Hiến

pháp có được sửa đổi hay không. Chủ tịch Quốc hội đương nhiệm Shwe Mann

cũng đã tuyên bố việc sẽ tranh cử tổng thống với mong muốn tiến hành cải

cách đất nước và cải thiện lợi ích cho người dân.

Việc các đảng phái có những động thái trong việc chuẩn bị cho tranh cử

tại cuộc tổng tuyển cử sẽ diễn ra vào năm 2015 cũng được xem là thành công

bước đầu của cải cách.

3.1.2. Về phát triển kinh tế

Kết quả bước đầu của việc thay đổi chính sách đối ngoại thể hiện rõ nét

trên lĩnh vực kinh tế. Tính đến tháng 8/2013, lượng vốn đầu tư nước ngoài

theo các hợp đồng rót vào khoảng 600 dự án ở Myanmar đã đạt trên 43 tỷ

USD. Số vốn đầu tư đến từ 32 quốc gia và khu vực vào khoảng 600 dự án tập

trung ở 4 lĩnh vực là điện năng, dầu khí, khai khoáng và chế tạo. Thương mại

năm 2012 của Myanmar với các thị trường bên ngoài đạt trên 25 tỷ USD.

Trong đó xuất khẩu đạt 9.70 tỷ USD, nhập khẩu là trên 15 tỷ USD, thâm hụt

thương mại là 5,77 tỷ USD. Theo các chỉ số kinh tế Myanmar do Quỹ tiền tệ

quốc tế (IMF) đưa ra thì GDP của Myanmar năm 2013 tăng khoảng 5,5% với

lạm phát giá tiêu dùng là khoảng 7,3%. Dự tính năm 2014, tăng trưởng của Myanmar sẽ đạt 6,2% với lạm phát là 6,6%37.

Để thúc đẩy đầu tư nước ngoài, vào tháng 11/2012, Myanmar đã ban

hành Luật đầu tư nước ngoài thay thế cho luật đầu tư năm 1988. Việc thông

qua Luật sẽ tạo cơ sở pháp lý thuận lợi để thu hút thêm vốn đầu tư cho đất

nước, đồng thời phù hợp với chiến lược cải cách của đất nước.

Theo thống kê chính thức được công bố vào trung tuần tháng 5/2013, tính

đến cuối tháng 3/2013 thì đầu tư nước ngoài vào Myanmar đã tăng gần gấp 5 lần

so với năm trước. Trong đó, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghiệp dệt,

may địa phương. Đa số các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc đại lục, đặc khu hành

chính Hồng Kông, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore. Các số liệu đã thể hiện

một tương lai lạc quan cho sự phát triển kinh tế, đối ngoại của Myanmar kể từ

khi quốc tế bãi bỏ cấm vận đối với chính quyền dân sự Thein Sein.

Về tài chính, tiền tệ, đi cùng với đẩy mạnh đầu tư nước ngoài, chính

quyền dân sự Thein Sein đã lần lượt thực hiện các chính sách tài chính, tiền tệ

như thả nổi có kiểm soát cơ chế tiền tệ nhằm thu hút đầu tư nước ngoài. Theo

đó, Ngân hàng Trung ương Myanmar đã ấn định tỷ giá hối đoái của đồng

Kyat với đồng USD ở mức 818 Kyat/USD. Cơ chế tiền tệ này cho phép thị

37 Tổng hợp từ các bài báo: Vốn đầu tư nước ngoài vào Myanmar đạt 43 tỷ USD

(http://www.hoichoquocte.com.vn/ban-tin-thuong-mai/chitiet/256/von-dau-tu-nuoc-ngoai- vao-myanmar-dat-43-ty-usd); Myanmar thu hút 3,6 tỷ USD vốn FDI tài khóa 2013-14 (http://www.vietnamplus.vn/myanmar-thu-hut-36-ty-usd-von-fdi-tai-khoa- 201314/246549.vnp); các Tài liệu tham khảo đặc biệt của Thông tấn xã Việt Nam, Tin kinh tế tham khảo của Thông tấn xã Việt Nam năm 2013.

trường quyết định giá trị của đồng Kyat trong khi vẫn tạo khoảng trống để chi

phối giá trị của đơn vị tiền tệ này. Tiếp theo, Chính phủ Myanmar thực hiện

xóa bỏ cơ chế đồng tiền kép, chỉ giữ lại duy nhất đồng nội tệ của nước này là

đồng Kyat thay vì song song lưu hành đồng Kyat và đồng FEC để cải cách

kinh tế. Kế hoạch xóa bỏ đồng tiền kép được thực hiện phối hợp giữa Ngân

hàng Trung ương Myanmar, các ngân hàng thuộc Chính phủ, các ngân hàng

tư nhân và một số tổ chức tài chính liên quan. Đến tháng 7/2013, Tổng thống

Thein Sein đã ban hành luật mới về cải tổ ngân hàng trung ương và từ ngày

5/8 thì Myanmar bắt đầu cho phép giao dịch tiền tệ liên ngân hàng. Đây là

động thái cải cách tài chính mới nhất tại quốc gia này. Kết quả là các ngân

hàng tư nhân trong nước được giao dịch tiền tệ với nhau, cạnh tranh với nhau

bình đẳng và minh bạch. Ngân hàng Trung ương đã bắt đầu bán ngoại tệ cho

ngân hàng tư nhân thông qua các cuộc đấu giá.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, kể từ khi chính quyền tổng thống Thein

Sein lên nắm quyền thì hoạt động sản xuất và xuất khẩu gạo của Myanmar đã

có nhiều khởi sắc. Chỉ riêng trong năm tài khóa 2012/2013, Myanmar đã xuất

khẩu gần 1,45 triệu tấn gạo, cao hơn rất nhiều so với mục tiêu đề ra là 1 triệu

tấn và cao gấp 2 lần con số 790.000 tấn của năm tài khóa 2011-2012. Với

thành tích đáng nể này, Myanmar được ví như “chú gấu đã tỉnh giấc sau hơn 5

thập kỷ ngủ đông”. Hiện tại, Châu Âu, Singapore, Australia, Trung Quốc và

Thái Lan là các khách hàng chủ chốt của Myanmar. Vào tháng 3/2013, công

ty kinh doanh nông sản MAPC của Myanmar đã thắng thầu xuất khẩu gạo

chất lượng cao sang Nhật Bản. Nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực

nông nghiệp đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam đã lên kế hoạch và đầu

tư vào lĩnh vực nông nghiệp của Myanmar. Tính từ tháng 12/2012, đầu tư

nước ngoài vào lĩnh vực nông nghiệp của Myanmar đã đạt 182,75 triệu USD

với 9 dự án, chiếm 0,44% tổng số tính từ cuối năm 1988, khi nước này mở

cửa tiếp nhận đầu tư nước ngoài. Với những thành tựu bước đầu mà ngành

nông nghiệp Myanmar đã đạt được, dự kiến, trong năm tài khóa 2013-2014,

Chính phủ Myanmar đặt mục tiêu nâng kim ngạch xuất khẩu lúa, gạo lên 3

triệu tấn. Có thể nói, ngành nông nghiệp xuất khẩu lúa, gạo Myanmar đã trở lại thời kỳ hoàng kim của mình38.

Bên cạnh đó, Myanmar đã tích cực đẩy mạnh giao thương qua đường

biên giới với các nước có đường biên giới chung. Đến trung tuần tháng

9/2013, Myanmar đã thực hiện giao dịch thương mại qua biên giới với bốn

nước là Trung Quốc, Thái Lan, Bangladesh và Ấn Độ thông qua 15 khu cửa

khẩu dọc biên giới, trong đó có 2 khu cửa khẩu lớn nhất là Muse giáp với

Trung Quốc và Myawaddy giáp với Thái Lan. Tổng kim ngạch trao đổi

thương mại qua biên giới chung trong 5 tháng đầu năm tài chính 2013-2014

(bắt đầu từ tháng 4/2013) đạt trên 1,88 tỷ USD, tăng 391 triệu USD so với cùng kỳ tài khóa trước39.

Kết quả tích cực của chính sách đối ngoại mang lại còn thể hiện bằng

việc vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) theo các hợp đồng vào Myanmar

đã tăng lên tới 3,6 tỷ USD trong 11 tháng đầu tài khóa 2013-2014. Trong năm

tài khóa 2012-2013 thì tổng vốn FDI rót vào đất nước này là 1,4 tỷ USD.

Trong số vốn FDI thì 50% được rót vào lĩnh vực chế tạo, 20% vào lĩnh vực

viễn thông. IMF đã hoan nghênh những nỗ lực cải cách kinh tế của Myanmar,

đồng thời đưa ra nhận định lạc quan về triển vọng phát triển kinh tế. IMF

nhận định, trong năm 2013, Myanmar đã thành công khi đạt được hầu hết các

38 Tổng hợp từ các bài báo: Ngành nông nghiệp Myanmar tìm lại thời hoàng kim (http://www.vietnamplus.vn/nganh-nong-nghiep-myanmar-tim-lai-thoi-hoang-kim/236283.vnp); Myanmar lần đầu tiên xuất khẩu gạo sang Nhật Bản (http://www.vietnamplus.vn/myanmar-lan- dau-tien-xuat-khau-gao-sang-nhat-ban/192447.vnp); và Tin kinh tế tham khảo của Thông tấn xã Việt Nam các số năm 2013, 2014. 39 Myanmar

đẩy mạnh

thương

đường

giới,

biên

giao

qua

http://www.vietnamplus.vn/myanmar-day-manh-giao-thuong-qua-duong-bien- gioi/219901.vnp

40 Myanmar

thu hút 3,6

tỷ USD vốn FDI

tài khóa 2013-14,

http://www.vietnamplus.vn/myanmar-thu-hut-36-ty-usd-von-fdi-tai-khoa- 201314/246549.vnp

mục tiêu chính trong nỗ lực củng cố hệ thống ngân sách, tài chính và cải thiện năng lực quản lý40.

3.1.3. Về văn hóa, xã hội

Trước những thay đổi về chính sách đối ngoại, hàng loạt sự kiện liên quan

đến văn hóa, xã hội, đời sống nhân dân của Myanmar đã có những kết quả bước

đầu đáng tích cực. Myanmar đã nhanh chóng hội nhập văn hóa, thể thao, du lịch

sâu hơn, rộng hơn và đạt được những kết quả đáng khích lệ, thể hiện qua việc tổ

chức thành công SEA Games 27 (năm 2013), đầu tư quảng bá, phát triển ngành

du lịch, giành quyền đăng cai giải bóng đá AFF Cup 2016...

Cuối tháng 12/2013, Đại hội thể thao lớn nhất Đông Nam Á (SEA

Games 27) đã bế mạc tại Myanmar. Đây là lần đầu tiên Myanmar đăng cai và

tổ chức thành công Đại hội thể thao lớn nhất Đông Nam Á này. Đoàn thể thao

chủ nhà Myanmar đã phát huy thế mạnh của mình, giành vị trí thứ 2. Đây

được xem là thành tích tốt nhất và cũng là thành công của Myanmar trong

việc đăng cai và tham gia thi đấu. Ngay sau khi tổ chức thành công SEA

Games 27, Myanmar đã mạnh dạn tiếp tục đăng cai sự kiện thể thao lớn khác

của khu vực Đông Nam Á, đó là AFF Cup 2016. Trước những nỗ lực của

Myanmar cộng với cơ sở hạ tầng được đầu tư tốt, Liên đoàn bóng đá Đông

Nam Á (AFF) đã quyết định trao quyền đăng cai giải bóng đá quan trọng nhất

khu vực này cho 2 nước là Myanmar và Philippines diễn ra vào năm 2016. Chủ

tịch liên đoàn bóng đã Myanmar nhấn mạnh “Đây là niềm tự hào cho

Myanmar. Với hệ thống cơ sở vật chất mới được xây dựng, Myanmar tin rằng có thể tổ chức thành công giải đấu”41.

Trong lĩnh vực thông tin, truyền thông, Myanmar đã ban hành đạo luật

truyền thông đầu tiên sau gần năm thập kỷ lĩnh vực này bị kiểm duyệt và hạn

chế nghiêm ngặt dưới thời quản lý của chính quyền quân sự. Đồng thời, lập

41 Myanmar và Philippines đồng đăng cai AFF Cup 2016, nguồn:

http://www.vietnamplus.vn/myanmar-va-philippines-dong-dang-cai-aff-cup- 2016/236476.vnp

một hội đồng báo chí từ 15 đến 30 thành viên nhằm giải quyết những khó

khăn, thách thức đối với các thực thể truyền thông hay cá nhân nhà báo. Đạo

luật truyền thông là cơ sở pháp lý quan trọng cho phép các nhà báo tìm kiếm

đầy đủ thông tin công khai của chính phủ. Đây cũng là kết quả tích cực khi

mà quyền lực thứ tư được thực sự tôn trọng trong một nhà nước dân sự.

Trong lĩnh vực an sinh xã hội, một điểm đáng mừng là tại Hội nghị lần

thứ 102 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) tại Geneva, Thụy Sĩ, ILO đã

thông qua nghị quyết bãi bỏ hoàn toàn mọi lệnh trừng phạt đối với Myanmar

sau khi Nay Pyi Taw tiến hành thành công các biện pháp cải cách, ban hành

đạo luật hủy bỏ lao động cưỡng bức. Động thái này của ILO sẽ giúp Myanmar

tăng cường tốt hoạt động thương mại quốc tế, thúc đẩy đầu tư nước ngoài vào

Myanmar và tạo thêm nhiều cơ hội việc làm cho người dân bản xứ.

Đối với phát triển du lịch, Chính phủ Myanmar đã áp dụng nhiều biện

pháp, tích cực đầu tư cho ngành du lịch góp phần thực hiện chiến lược phát

triển và cải cách kinh tế. Ngành du lịch của Myanmar đang tận dụng cơ hội

sau khi các lệnh trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu được dỡ bỏ. Kể từ

khi bắt đầu tiến hành cải cách mạnh mẽ và toàn diện về kinh tế, chính trị,

lượng khách quốc tế tới du lịch Myanmar đã tăng đáng kể. Để phục vụ tốt cho

các du khách, Myanmar đã đẩy mạnh cung cấp các điều kiện tiện ích từ giao

thông thuận tiện, an toàn; dịch vụ khách sạn, nhà nghỉ, nhà hàng, hướng dẫn

viên du lịch đạt chất lượng cao cho đến việc miễn thị thực nhập cảnh cho du

khách của các quốc gia Đông Nam Á và một số quốc gia lân cận khác. Tính

đến giữa năm 2013, Myanmar đã có gần 826 khách sạn được cấp phép hoạt

động trong cả nước. Số lượng khách quốc tế đến Myanmar trong tám tháng

đầu năm 2013 đã đạt hơn 1 triệu lượt, tăng 58% so với cùng kỳ năm 2012 và

dự kiến Myanmar sẽ đạt 2 triệu khách du lịch quốc tế trong các năm tiếp

theo42. Những thành công bước đầu của cải cách đã đem lại cho ngành du lịch

Myanmar những sắc thái mới, sôi động và hấp dẫn hơn bao giờ hết. Du lịch

phát triển sẽ góp phần quảng bá văn hóa Myanmar ra cộng đồng thế giới, đồng

thời đẩy đất nước này xích dần lại với toàn cầu hơn. Một kết quả đáng mừng nữa,

đó là sự kiện các thành phố triều đại Pyu của Myanmar đã lọt vào danh sách 1000

địa điểm trên toàn cầu được công nhận là Di sản thế giới của UNESCO vào tháng

6/2014. Ba thành phố được công nhận danh hiệu này là Halin, Beikthano và Sri

Ksetra nằm bên bờ sông Irawaddy, dòng sông chính của Myanmar. Các thành phố

này là tàn tích của Vương triều Pyu từng hưng thịnh trong suốt 1000 năm từ năm

200 trước Công nguyên tới năm 900 sau Công nguyên.

3.1.4. Về hoạt động đối ngoại

Những thay đổi trong chính sách đối ngoại song phương và đa phương

của Myanmar đã mang lại những thành công có thể coi là rực rỡ trên phương

diện kinh tế-chính trị. Lần lượt các quốc gia lớn, các tổ chức quốc tế đã “chìa

bàn tay thân thiện”, miễn giảm thuế, cam kết cung cấp viện trợ và cuối cùng

là đề nghị tăng cường hợp tác với Myanmar.

Với Hoa Kỳ, Hoa Kỳ là quốc gia mạnh mẽ lên án chính quyền quân sự

Than Shwe, thẳng tay cắt các khoản viện trợ và nhanh chóng áp dụng các lệnh

trừng phạt lên Myanmar trong giai đoạn trước. Ngay cả khi chính quyền dân

sự Thein Sein đã để ngỏ cánh cửa rất lớn thì Hoa Kỳ đáp lại cũng tương đối

dè dặt. Tuy nhiên, với Myanmar thì đó đã là thắng lợi bước đầu của chính

quyền dân sự non trẻ vốn còn nhiều bất ổn nội bộ và chông gai phía trước.

Ngày 21/5/2013, Myanmar và Hoa Kỳ đã ký Thỏa thuận Khung về thương mại

và đầu tư nhằm thúc đẩy đối thoại và hợp tác song phương trong lĩnh vực này.

42 Myanmar tạo điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch, http://sukienlon.net/du-lich/myanmar-tao- dieu-kien-thuan-loi-de-phat-trien-du-lich/ và Chính phủ Myanmar tăng đầu tư cho ngành du lịch, http://www.vietnamplus.vn/chinh-phu-myanmar-tang-dau-tu-cho-nganh-du-lich/215507.vnp

Tiếp đó, chỉ sau 2 tháng, ngày 27/6, Hoa Kỳ và Myanmar đã đạt thỏa thuận

song phương mới về hợp tác kinh tế, theo đó Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ cho Myanmar

170 triệu USD trong vòng 2 năm tới. Thỏa thuận là cam kết của cả hai quốc gia

nhằm tiếp tục thúc đẩy tiến trình cải cách vốn đang đạt được những thành tích

vững chắc của Myanmar.

Với EU, có thể khẳng định, kể từ sau chuyến thăm EU của Tổng thống

Thein Sein, Myanmar đã lấy lại được thiện cảm của cộng đồng Liên minh

Châu Âu. Tiếp nối sự kiện đó là một loạt các thỏa thuận, cam kết mà EU dành

cho Myanmar, đánh dấu bằng việc EU dỡ bỏ tất cả các biện pháp cấm vận đối

với Myanmar vào tháng 4/2013, trừ lệnh cấm vận vũ khí. Việc xóa bỏ cấm

vận đã mở ra một chương mới trong quan hệ song phương của EU và xây

dựng quan hệ đối tác lâu dài với Myanmar. Ngày 19/6/2013, Myanmar và EU

đã tổ chức diễn đàn Myanmar-EU đầu tiên tại Nay Pyi Taw để thảo luận

những vấn đề hợp tác, ưu tiên cho tương lai, trong đó chú trọng thực thi tuyên

bố chung về “Xây dựng quan hệ đối tác Myanmar-EU bền vững”. Cũng trong

tháng 6 này, EU đã ký dự luật cho phép Myanmar tái gia nhập hệ thống ưu

đãi thương mại của EU, theo đó, gạo và các mặt hàng khác của Myanmar khi

nhập khẩu vào EU sẽ được miễn thuế. Tiếp đó, EU tiến xa hơn khi quyết định

hợp tác toàn diện rồi tăng cường hợp tác với Myanmar sau khi lệnh cấm vận

được bãi bỏ và các ưu đãi thương mại được khôi phục. Ngày 15/11/2013,

Myanmar đã tiếp tục gặt hái thành công khi EU cam kết quan hệ đối tác kinh

tế-chính trị với Myanmar và hợp tác nhiều mặt như thành lập các doanh

nghiệp vừa và nhỏ, xác lập tiêu chuẩn về nguyên liệu, phát triển tiêu chuẩn

thương mại và hoạch định chiến lược trong các lĩnh vực như du lịch. Sau đó,

EU tiếp tục viện trợ bổ sung gần 4 triệu USD cho Myanmar phục vụ mục đích

nhân đạo nhằm giúp đỡ người dân Myanmar bị ảnh hưởng bởi xung đột vũ

trang như hỗ trợ mua lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm. EU cũng đã cử

các đoàn cứu trợ tới quốc gia này để đánh giá tình hình và phối hợp với chính

quyền địa phương đưa ra phương án cứu trợ, giúp đỡ các nạn nhân. Tổng số

tiền viện trợ mà EU dành cho Myanmar trong giai đoạn năm 2012-2013 đã

đạt con số 48,6 triệu euro43.

Ngay các nước trong khối EU cũng rất tích cực trong ủng hộ Myanmar.

Đầu năm 2013, trong chuyến thăm chính thức cấp nhà nước tới Myanmar,

Tổng thống Đức Joachim Gauck đã tuyên bố sẽ có những biện pháp hữu hiệu

nhằm hỗ trợ Myanmar phát triển và hướng tới nền dân chủ. Đức đã xóa nợ 500 triệu euro cho quốc gia Đông Nam Á này44. Ngày 31/7 cùng năm, Pháp

đã ký thỏa thuận xóa 550 triệu USD, tương đương với 50% trong tổng số 1,1

tỷ USD mà Myanmar nợ nước này. Khoản nợ còn lại của Myanmar sẽ được trả nợ trong 15 năm tiếp theo với lãi suất 2%45.

Với quốc gia láng giềng Trung Quốc, Myanmar cũng đạt được những kết

quả đáng ghi nhận. Đó là việc hai nước ký kết thỏa thuận về hợp tác kinh tế

và công nghệ song phương. Hai nước cam kết tăng cường quan hệ hợp tác

chiến lược toàn diện và xúc tiến hoạt động giao lưu văn hóa giữa nhân dân hai

nước. Trung Quốc mong muốn cùng Myanmar tiếp tục nỗ lực trao đổi và hợp

tác dưới nhiều hình thức, trong mọi lĩnh vực như giáo dục, y tế, văn hóa, thể

theo, thông tin, phim ảnh và truyền hình cũng như các vấn đề tôn giáo, giao

lưu văn hóa… Có thể nói, với Trung Quốc, Myanmar đã mạnh dạn “đi một

nước cờ” thông minh, buộc Trung Quốc không còn ở thế thượng phong như

trước với Myanmar nữa. Trong quan hệ với Trung Quốc hiện nay, Myanmar

dù vẫn là quốc gia bé hơn nhưng hợp tác với nhau là trên phương diện bình

đẳng, đôi bên cùng có lợi. Ngay như việc hai nước cam kết tăng cường hợp

43 EU viện trợ bổ sung gần 4 triệu USD cho Myanmar, http://www.vietnamplus.vn/eu-vien-tro-bo-

sung-gan-4-trieu-usd-cho-myanmar/231762.vnp

44 Đức xóa nợ 500 triệu euro cho Myanmar, http://vtv.vn/quoc-te/duc-xoa-no-500-trieu-euro-cho-

myanmar-122028.htm

45 Pháp thỏa thuận xóa nợ 550 triệu USD cho Myanmar, http://www.vietnamplus.vn/phap-thoa-

thuan-xoa-no-550-trieu-usd-cho-myanmar/213963.vnp

tác chiến lược thì cũng thể hiện rõ phía Trung Quốc “chìa bàn tay” ra với

Myanmar nhưng không phải là để kéo Myanmar vực dậy mà là để níu kéo đầy

tiếc nuối thị trường béo bở này không để xa tầm tay với. Vào ngày

20/10/2013, đường ống khí đốt Trung Quốc-Myanmar đã chính thức đi vào

hoạt động trọn vẹn. Đường ống có độ dài 2.520km, trong đó phần bên phía Myanmar dài 793km. Đường ống này sẽ chuyển 12 tỷ m3 khí đốt/năm từ Myanmar sang Tây Nam Trung Quốc46. Đây là dự án vốn gây nhiều tranh cãi,

nhưng việc vận hành đường ống khí đốt này cũng đã thể hiện thắng lợi của

Myanmar trong thay đổi chính sách đối ngoại của mình.

Đối với các tổ chức quốc tế, Myanmar cũng đã gặt hái những thành công

khi các tổ chức quốc tế nỗ lực ủng hộ và giúp đỡ Myanmar tái thiết đất nước.

Ngày 11/4/2013, Chương trình lương thực thế giới (WFP) đã cung cấp hơn

175.000 tấn gạo, trị giá 167,69 triệu USD để phân phối cho người dân nghèo

của Myanmar trong khu vực Kachin, Chin, Rakhine, Shan, Kayin, Yangon… trong giai đoạn từ 2013-201547. Myanmar cũng đã ký biên bản ghi nhớ với

WFP về phản ứng nhanh đối với thảm họa, khôi phục, tăng cường vị thế kinh

tế-xã hội của người dân ở những khu vực bị ảnh hưởng tới xung đột, giải

quyết vấn đề suy dinh dưỡng đối với người bị HIV và bệnh phổi; đồng thời

tạo điều kiện để trẻ em được đến trường và phát triển.

Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) cũng ra thông cáo báo chí tuyên bố

sẽ cùng Na Uy hỗ trợ Myanmar phát triển ngành du lịch thông qua Kế hoạch

tổng thể du lịch trị giá 500 triệu USD. Kế hoạch này sẽ giúp Myanmar nâng

cao năng lực cạnh tranh trong ngành du lịch, bảo tồn môi trường tại những

khu vực quan trọng và bảo vệ các cộng đồng sắc tộc. Việc thực hiện kế hoạch

dự báo sẽ đem lại nguồn lợi lớn cho ngành du lịch Myanmar với 7,5 triệu du

46 Đường ống khí đốt TQ-Myanmar chính thức vận hành, http://www.vietnamplus.vn/duong-ong-

khi-dot-tqmyanmar-chinh-thuc-van-hanh/226273.vnp

47 WFP cung cấp hơn 175.000 tấn gạo cho dân Myanmar, http://www.vietnamplus.vn/wfp-cung-

cap-hon-175000-tan-gao-cho-dan-myanmar/196437.vnp

khách vào năm 2020, tăng gấp 7 lần so với hiện nay và với doanh thu là 10,1 tỷ

USD, tạo được việc làm cho 1,4 triệu người dân48. Tiếp đó, ADB cũng hỗ trợ

Myanmar 4 triệu USD để phát triển và cải thiện hệ thống xử lý nước thải, cung

cấp nước sạch tại hai thành phố đông dân của Myanmar. Khoản hỗ trợ được

trích từ Quỹ giảm nghèo của Nhật Bản, dùng để xây dựng 2000 nhà vệ sinh,

17km đường ống thoát nước trong thành phố và 4 hệ thống xử lý rác thải ở 4 khu vực ngoại ô Yangon và Mandalay vào trước năm 201849. Với nguồn hỗ trợ

đó, cộng đồng dân cư ở các thành phố này sẽ được cải thiện, cơ hội tiếp cận với

việc làm cao hơn…

Gần đây, vào đầu năm 2014, Ngân hàng thế giới (WB) đã công bố

chương trình phát triển trị giá 2 tỷ USD để cải thiện các khu vực năng lượng

và chăm sóc sức khỏe tại Myanmar. 50% số tiền sẽ được sử dụng để mở rộng

các nguồn cung năng lượng trong bối cảnh nhiều người dân Myanmar chưa có

nguồn điện sinh hoạt ổn định. Chương trình này cũng bao gồm khoản tài

chính 200 triệu USD giúp Myanmar hoàn tất chương trình chăm sóc sức khỏe toàn dân trước năm 203050.

Trong vai trò là quốc gia thành viên của ASEAN, Myanmar cũng đã gặt

hái nhiều thành công khi Tổng thư ký Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Lê

Lương Minh khẳng định tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 22 (tháng

4/2013) rằng ASEAN sẽ tăng cường hỗ trợ Myanmar thực thi tiến trình cải

cách: “Chúng tôi sẽ sát cánh và hỗ trợ Myanmar trong tiến trình hướng tới cải

cách và hòa giải dân tộc như mong muốn của người dân nước này”; đồng thời

sẽ tích cực hỗ trợ Myanmar đảm nhận cương vị Chủ tịch ASEAN 2014. Ngày

11/5/2014, lễ bế mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 24 và các hội nghị

48 Tổng

hợp

từ: Sự

phát

triển

vượt

bậc

của

ngành

lịch Myanmar, và

http://tourdulichmyanmar.vn/news/244/225/Su-phat-trien-vuot-bac-cua-nganh-du-lich-Myanmar Myanmar: Du lịch tăng tốc, http://tgvn.com.vn/printContent.aspx?ID=22817

49 ADB cùng Na Uy hỗ trợ Myanmar phát triển du lịch, http://www.vietnamplus.vn/adb-cung-na-uy-

ho-tro-myanmar-phat-trien-du-lich/208522.vnp

50 WB dành 2 tỷ USD cho chương trình phát triển ở Myanmar, http://www.vietnamplus.vn/wb-

danh-2-ty-usd-cho-chuong-trinh-phat-trien-o-myanmar/241728.vnp

liên quan đã diễn ra. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN 24, Myanmar đã tổ chức

Hội nghị thành công tốt đẹp. Điểm đáng lưu ý là việc Hội nghị đã thông qua

được tuyên bố Nay Pyi Taw về xây dựng Cộng đồng ASEAN 2015, ra tuyên

bố Chủ tịch về các kết quả của Hội nghị. Điểm đáng lưu ý ở đây là, tại Hội

nghị cấp cao này, trước tình hình nghiêm trọng do Trung Quốc hạ đặt giàn

khoan Hải Dương 981 (Haiyang Shiyou 981) và điều nhiều tàu hộ tống xâm

phạm sâu vào vùng đặc quyền kinh tế, thêm lục địa của Việt Nam, các nhà

lãnh đạo ASEAN đã khẳng định ASEAN cần có tiếng nói chung và nhấn

mạnh tầm quan trọng phải triệt để tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Liên

hợp quốc về Luật biển 1982 và Tuyên bố DOC. Tại Hội nghị, tuy còn nhiều

vướng mắc trong quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, nhưng lần đầu tiên

ASEAN đã thống nhất được quan điểm, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã

thông qua được Tuyên bố riêng về tình hình nghiêm trọng hiện nay ở Biển

Đông. Việc ra được Tuyên bố riêng này có sự đóng góp to lớn của Myanmar

trong cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN 24. Trong bài viết “Khởi đầu hứa

hẹn của Myanmar trên cương vị Chủ tịch ASEAN” đăng trên The Malaysian

insider ngày 29/1/2014, Phó Giáo sư Simon Tay thuộc Khoa Luật, Đại học

Quốc gia Singapore, đồng thời là Chủ tịch Viện các vấn đề quốc tế Singapore

(SIIA) đã nhận định “Mặc dù lần đầu tiên đảm nhận nhưng Myanmar hiện

đang làm rất tốt chức Chủ tịch ASEAN”.

Bằng những dẫn chứng và phân tích trên cho thấy, những thay đổi trong

chính sách đối ngoại của Myanmar đã mang lại những hiệu ứng tích cực. Mọi

sự điều chỉnh về chỉnh sách đối ngoại đều nhằm mục đích hướng tới sự bảo

đảm ổn định về chính trị và sự phát triển về kinh tế. Myanmar cũng không

nằm ngoài quy luật này. Sự chậm chễ trong phát triển kinh tế, sự cứng nhắc

trong điều hành đất nước của chính quyền quân sự đã khiến một đất nước

Myanmar vốn đầy tiềm năng nhưng không thoát khỏi được vòng cương tỏa,

kìm kẹp của nội bộ trong nước và cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, khi chính

phủ dân sự Thein Sein linh hoạt điều chỉnh chính sách đối ngoại thì Myanmar

đã gặt hái những thành công bước đầu. Tình hình chính trị trong nước dần đi

vào ổn định; kinh tế bắt đầu đi lên; đời sống người dân được cải tiện từng

bước; và các quốc gia, các tổ chức quốc tế vốn trước đây “quay lưng” đã quay

trở lại bắt tay, giúp đỡ chính quyền non trẻ này. Đó chính là những thành quả

mà cải cách mang lại.

3.2. Triển vọng của chính sách đối ngoại đổi mới của Myanmar

3.2.1. Triển vọng về chính trị trong nước

Với xu thế hiện nay, nhiều nhà phân tích đã dự báo tiến trình cải cách

của Myanmar là không thể đảo ngược. Các nhà chính trị học cho rằng, cải

cách của Myanmar là tương đối mạo hiểu, đó là tiến hành cải cách chính trị

trước, cải cách kinh tế sau. Tuy nhiên, cải cách tại Myanmar đã diễn ra không

sử dụng biện pháp vũ trang, không xảy ra đổ máu và điều quan trọng là được

nhân dân Myanmar tích cực ủng hộ. Với tình hình diễn ra hiện nay, khi Chính

phủ dân sự đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn hoàn toàn với các nhóm phiến

quân, các lực lượng chống đối, các đảng đối lập… thì hòa bình trên toàn đất

nước là điều trông thấy. Tuy nhiên, Myanmar còn gặp khó khăn khi phải giải

quyết xung đột, cân bằng, hài hòa lợi ích giữa các cộng đồng sắc tộc, tôn giáo

để mang lại hòa bình thực sự cho người dân.

Đối với tình hình chính trị nội bộ của Myanmar hiện nay, có nhiều dự

báo được đưa ra. Trước hết, nhìn lại lịch sử Myanmar, có thể thấy các cuộc

đảo chính quân sự đã tạo nên những “vết hằn” trên chiều dài lịch sử hiện đại

của đất nước này. Tuy nhiên, đến nay, khi Chính phủ dân sự Thein Sein khéo

léo đạt được sự ủng hộ tuy chưa phải là đại đa số của nhân dân trong nước và

cộng đồng quốc tế thì việc đảo chính hay biến động lớn là điều khó có thể xảy

ra. Hoặc, nếu có thể xảy ra thì cộng đồng quốc tế cũng sẽ có can thiệp mạnh

mẽ chứ không đơn giản “khoanh tay đứng nhìn” như trước nữa. Do đó, có thể

lạc quan loại bỏ những bất ổn, biến cố lớn và hướng tới cuộc bầu cử Quốc hội

dân chủ năm 2015 với những kịch bản khác nhau.

Kịch bản thứ nhất được đưa ra là Đảng USDP sẽ tiếp tục giành thắng lợi

áp đảo và tiếp tục cầm quyền. NLD và các đảng phái nhỏ khác trở thành đảng

phái đối lập như hiện nay. Đây là kịch bản khá tươi sáng với Đảng USDP.

Ngày 1/5/2013, Tổng thống đương nhiệm Thein Sein đã từ chức Chủ tịch

Đảng và nhường quyền lãnh đạo Đảng cho ông Shwe Mann, Chủ tịch Quốc

hội kiêm Chủ tịch Hạ viện đương nhiệm. Cùng với động thái đó là việc Tổng

thống Thein Sein đã tuyên bố sẽ không tranh cử Tổng thống nhiệm kỳ tiếp

theo để nhường chỗ cho Đảng NLD, nhưng Chủ tịch Quốc hội Shwe Mann,

Chủ tịch Đảng USDP cũng đã tuyên bố sẽ tranh cử thống thống vào năm

2015. Việc làm đưa ra 2 dự báo. Một là ông Thein Sein thực sự muốn “dành”

vị trí Tổng thống cho lãnh đạo Đảng NLD như ông tuyên bố và như hành

động của ông là đệ trình việc sửa Hiến pháp nhằm tạo điều kiện cho bà Aung

San Suu Kyi có thể tranh cử tổng thống. Hai là ông đang “ngầm dọn đường”

để ông Shwe Mann tạo dựng hình ảnh, hướng tới ghế Tổng thống. Tuy nhiên,

người có thể coi là “linh hồn” của Đảng này lại chính là ông Thein Sein, bên

cạnh đó, USDP đến nay vẫn chưa có nhiều bước đột phá để tạo niềm tin mạnh

mẽ hơn với cử tri. Từ nay đến khi tiến hành bầu cử không còn nhiều thời gian.

Nếu USDP không nhanh chóng tạo dựng niềm tin thì việc giành thắng lợi áp

đảo là còn nhiều “chênh vênh”.

Kịch bản thứ hai là Đảng USPD không giành được 25% số ghế. Đảng

NLD giành được số ghế nhiều hơn song chưa đủ điều kiện thành lập Chính

phủ. NLD và các đảng phái nhỏ khác buộc phải liên minh lập Chính phủ.

Kịch bản này là có khả năng xảy ra bởi uy tín chính trị của bà Aung San Suu

Kyi và Đảng NLD tương đối lớn. Tuy nhiên, thời gian qua, bà Aung San Suu

Kyi đã không còn được lòng người dân nhiều như trước nữa, bởi lẽ ở giai

đoạn trước, vai trò, vị thế đối lập của bà và Đảng NLD được thể hiện rõ ràng

quyết liệt hơn. Tuy nhiên, từ khi tham gia tranh cử Quốc hội và nhất là sau sự

kiện ủng hộ một văn bản của Chính phủ cho phép tiếp tục hoạt động khai thác

mỏ đồng tại Monywa, bà Aung San Suu Kyi đã bị một bộ phận dân chúng

cảm thấy thất vọng. Những người ủng hộ bà trước đây lên án bà đã nhượng

bộ chính quyền quá nhiều, thậm chí cho rằng bà đã đứng về phía chính quyền,

đã là người của họ và quay lưng với công chúng... Bên cạnh đó, vị trí Tổng

thống với bà cũng còn nhiều bấp bênh bởi lẽ, Aung San Suu Kyi tuổi cũng đã

cao (bà sinh năm 1945), sức khỏe để đảm nhiệm trọng trách lớn của đất nước

với một người phụ nữ ở độ tuổi như vậy chắc chắn cũng không thể dồi dào

như những năm trước đây. Bên cạnh đó, nhiệt huyết cho dân tộc của bà thì

nhiều, nhưng việc bà sống ở nước ngoài quá lâu, thời gian ở trong nước lại đa

phần bị giam lỏng nên việc am hiểu về tình hình thực tiễn trong nước chắc

chắn sẽ có nhiều gián đoạn cũng sẽ tác động không nhỏ tới điều hành nếu bà

lên làm Tổng thống. Cùng với đó là việc Hiến pháp hiện tại phải được sửa đổi

tạo điều kiện thuận lợi cho bà. Như vậy, chặng đường tới “ghế” Tổng thống

của Aung San Suu Kyi cũng không hề giản đơn.

Kịch bản thứ ba là Đảng USPD không giành được quá bán nhưng lại đạt

trên 25% số ghế. USDP được quân đội hậu thuẫn và đứng ra thành lập Chính

phủ. Nếu so sánh tương quan lực lượng giữa USPD và NLD như hiện nay thì

đây là kịch bản có thể xảy ra nhất. Và nếu đúng như kịch bản này thì khả

năng ông Shwe Mann nắm vị trí Tổng thống là điều dễ xảy ra nhất.

Tuy nhiên, dù bất cứ kịch bản nào xảy ra, chúng ta vẫn có thể mạnh dạn

khẳng định: “Chậm rãi nhưng chắc chắn, Myanmar sẽ quay trở lại thành một đất nước bình thường”51.

3.2.2. Triển vọng về kinh tế

Với sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, sự nỗ lực của chính phủ trong điều

51 Lý Quang Diệu viết về Đông Nam Á và Việt Nam, Lee Kuan Yew (2013). Southeast Asia, in L.K Yew, One man’s view of the world (Singapore: Straits times press), pp 159-203. Biên dịch và hiệu đính: Trương Thị Thanh Hiền, Vũ Thị Hương Giang. Nghiên cứu quốc tế, số 109, ngày 15/01/2013.

hành đất nước và đặc biệt là tinh thần hợp tác, đồng lòng với lãnh đạo đất

nước của người dân, kinh tế Myanmar dự báo sẽ có nhiều khởi sắc. Phát

biểu ngày 15/2/2013 sau chuyến thị sát tình hình Myanmar trong bối cảnh

chính quyền nước này đang tiến hành những cải cách kinh tế sâu rộng, Phó

Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) phụ trách khu vực Đông Á và Thái

Bình Dương Axel van Trotsenburg đánh giá “Myanmar có tiềm năng phát triển kinh tế to lớn”52.

Tuy nhiên, nền kinh tế của Myanmar dù có nhiều thay đổi mạnh mẽ,

song “hóa rồng” là điều không thể. Bởi lẽ, Myanmar vốn sở hữu một nền kinh

tế ọp ẹp sau bao nhiêu năm dưới sự cai trị của chính quyền quân sự. Myanmar

chỉ quanh quẩn trong khai thác thế mạnh của mình là tài nguyên, nhưng hậu

quả ô nhiễm môi trường đem lại thì còn phải khắc phục rất nhiều. Bên cạnh

đó, người dân Myanmar vẫn áp dụng phương thức sản xuất giản đơn, khoa

học công nghệ hiện đại gần như không được tiếp cận. Trong các dự án mà

Trung Quốc đầu tư vào Myanmar thì người dân Myanmar không được hưởng

lợi gì, không tiếp cận được với khoa học, kỹ thuật, công nghệ mới. Ngay cả

những lao động giản đơn phục vụ trong các dự án mà Trung Quốc đầu tư thì

Trung Quốc cũng đưa công nhân của mình sang phục vụ. Người dân

Myanmar mất đất do để nhường chỗ cho các dự án mọc lên nên ngày càng đói

khổ… Với hạ tầng cơ sở thấp kém, cộng với nguồn nhân lực tuy dồi dào

nhưng không phải là chất lượng cao, kết hợp với những khoản nợ còn chưa

trả được (dù cộng đồng quốc tế đã tích cực xóa nợ, viện trợ và đầu tư nhiều

vào Myanmar) thì Myanmar cũng còn mất rất nhiều thời gian nữa mới vực

dậy được nền kinh tế của mình.

Tại Diễn đàn kinh tế-xã hội Việt Nam với chủ đề “Cải cách ở Myanmar,

nhìn từ câu chuyện về Việt Nam” diễn ra ở Boston, Hoa Kỳ do Hội thanh

niên-sinh viên Việt Nam vùng Boston tổ chức ngày 28/4/2013, Giáo sư David

tế Myanmar

52 WB

lớn”,

đánh

năng

kinh

tiềm

“có

http://www.vietnamplus.vn/wb-danh-gia-kinh-te-myanmar-co-tiem-nang-to- lon/187342.vnp

Dapice, Kinh tế trưởng Chương trình Việt Nam và Myanmar tại Đại học giá

Harvard, một học giả hàng đầu về kinh tế Đông Nam Á đã có những so sánh

thú vị “Nếu người Việt Nam muốn cảm thấy mình may mắn, đang ở một mức

độ phát triển kinh tế tốt thì hãy đến Myanmar… Căn cứ theo chỉ số tổng thu

nhập quốc nội thực tế (GNI) trên đầu người, Myanmar có chỉ số kém hơn Bắc Triều Tiên và thua xa Việt Nam hiện nay”53.

Trong cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc chương

trình giảng dạy kinh tế Fulbright, nhà nghiên cứu của Viện Rajawali về Châu

Á thuộc trường Harvard Kennedy, của Tuần Việt Nam, báo Điện tử

Vietnamnet ngày 26/12/2013, khi được hỏi “hiện Myanmar đang được xem là

“ngôi sao” cải cách được chú ý”, ông Nguyễn Xuân Thành đã có những nhận

định “Myanmar đang phải đối phó với thách thức còn nhiều hơn ở Việt Nam. Sự

trì trệ còn nhiều hơn. Myanmar đang như Việt Nam vào thời kỳ bắt đầu đổi mới

những năm cuối thập niên 80 và đầu 90… Những chính sách phát triển kinh tế

của họ có rất nhiều trục trặc… Myanmar đang xoay xở làm thế nào để có được

khu chế xuất như Tân Thuận của Việt Nam… Việt Nam đã có điện lưới quốc gia

còn Myanmar chưa, nông dân còn thắp đèn. Xay lúa còn chạy máy phát điện

chạy bằng dầu diesel. Trong sản xuất nông nghiệp, năng suất lúa của nông dân Myanmar chỉ bằng ½ năng suất lúa của nông dân Việt Nam”54.

Ngày 18/6/2014, Trưởng phái đoàn Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, ông Matt

Davies sau khi khảo sát tình hình thực tế tại Myanmar đã đưa ra nhận định

“Myanmar đang ở thời điểm thuận lợi để thực thi các biện pháp cải cách kinh

tế nhằm kéo dài giai đoạn tăng trưởng nhanh của đất nước… Khu vực tài

Cải

cách

ở Myanmar,

chuyện

Việt

câu

về

từ

Nam, nhìn http://www.sinhvienboston.org/2013/05/05/tom-tat-vsfb2-cai-cach-o-myanmar-nhin-tu-cau-chuyen-viet-nam/ 54 Việt Nam có thực tâm muốn cải cách, http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2014-01-02-viet-nam-co-

thuc-tam-muon-cai-cach-

55 IMF hối thúc Myanmar cải cách để duy trì được đà tăng

trưởng,

http://www.vietnamplus.vn/imf-hoi-thuc-myanmar-cai-cach-de-duy-tri-duoc-da-tang- truong/266063.vnp

chính Myanmar đang có cải thiện, tuy nhiên vẫn cần phải cải cách hệ thống hoạch định chính sách và giám sát”55.

3.2.3. Triển vọng về chính sách đối ngoại

Theo các nhà phân tích cho thấy, chính sách đối ngoại của Myanmar

hiện nay đã dần đi vào ổn định. Trong thời gian tới, nếu có những điều chỉnh thì

cũng sẽ khó có những biến động lớn xảy ra, bởi lẽ những sự kiện lớn mang tính

bước ngoặt thì đã diễn ra rồi. Kể từ khi hoàn tất bước thứ 6 của Lộ trình dân chủ

7 bước và đang thực hiện bước thứ 7, có thể thấy Chính phủ Myanmar khéo léo

không thể hiện thái độ rõ ràng hướng tới một quốc gia hay khu vực nào trong

chính sách đối ngoại của mình. Khi xác định so sánh để tìm hiểu trọng tâm chính

sách đối ngoại của Myanmar trong giai đoạn hiện nay và tương lai, cần xác định

tiêu chí so sánh giữa quá khứ và hiện tại, nhưng không thể bỏ qua sự tương tác

quan hệ đối ngoại với các nước xung quanh.

Với ASEAN thì trong tư cách một quốc gia thuộc khối, đương nhiên,

Myanmar sẽ có những chính sách đối ngoại ưu tiên riêng hướng tới Hiệp hội

và các quốc gia khác là thành viên của Hiệp hội. Còn đối với Hoa Kỳ, EU,

Nhật Bản, có thể thấy Myanmar xích lại gần hơn, xét trên phương diện lịch sử

thì sự điều chỉnh chính sách đối ngoại của Myanmar với các quốc gia và khu

vực này là rất nhanh chóng. Tương tự với Trung Quốc, việc Myanmar hủy bỏ

một số dự án trọng điểm mà Trung Quốc kỳ vọng, rót rất nhiều vốn vào đầu

tư đã tác động theo chiều hướng không thuận vào quan hệ hai nước, bởi lẽ từ

trước đến nay điều này chưa từng xảy ra với Trung Quốc ở đất nước chùa

Vàng này. Tuy nhiên, xét trên phương diện tương tác về đối ngoại giữa các

nước khác thì mối quan hệ đối ngoại giữa Myanmar với Hoa Kỳ, EU, Nhật

Bản… không “nồng ấm” hơn quan hệ đối ngoại giữa Myanmar và Trung

Quốc hiện tại. Sau đây là phân tích kỹ hơn về từng mối quan hệ giữa

Myanmar và một số quốc gia, tổ chức:

Với Hoa Kỳ, quan hệ Myanmar-Hoa Kỳ đã trở nên thân thiết hơn rất

nhiều so với trước đây, nhất là kể từ khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton

công du đến Myanmar, tiếp đó là các chuyến thăm viếng qua lại của Tổng

thống Obama đến Nay Pyi Taw và Tổng thống U Thein Sein tới Hoa Kỳ. Hai

nước đã bình thường hóa quan hệ và đẩy quan hệ lên hợp tác toàn diện. Song,

việc điều chỉnh quan hệ đối ngoại của Hoa Kỳ với Myanmar cũng chỉ đơn

thuần là một phần của Chiến lược xoay trục Châu Á-Thái Bình Dương mà

Hoa Kỳ hướng đến là với toàn khối ASEAN - là một cộng đồng các quốc gia

đang nổi lên, năng động trong phát triển kinh tế, uy tín chính trị trong khu vực

ngày càng cao - trong đó có Myanmar. Bên cạnh đó, trong bối cảnh Trung

Quốc với sức ảnh hưởng kinh tế, chính trị và quân sự đang lan rộng sang các

quốc gia Đông Nam Á, kết hợp đúng giai đoạn Myanmar tiến hành cải cách,

Hoa Kỳ có hướng ưu tiên hơn về chính sách đối ngoại của mình với

Myanmar. Bởi lẽ, việc lôi kéo Myanmar trở thành đồng minh, Hoa Kỳ có

nhiều thuận lợi hơn trong việc ngăn chặn sức ảnh hưởng của Trung Quốc

đang lan tỏa nhanh chóng xuống phía Nam. Trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ-

Myanmar, Hoa Kỳ được nhiều hơn mất, và ngược lại Myanmar được rất

nhiều so với hiện tại.

Tuy nhiên, trong bối cảnh quốc tế có nhiều phức tạp cũng như tình hình

nội bộ Hoa Kỳ hiện nay, Washington còn quá nhiều việc phải giải quyết hơn

là chỉ tập trung vào một quốc gia nhỏ bé ở khu vực Đông Nam Á như

Myanmar. Do đó, quan hệ đối ngoại giữa hai nước trong tương lai cũng khó

có nhiều kỳ vọng. Trả lời cho phỏng vấn của phóng viên “Liệu người Mỹ có

thể tạo chỗ đứng ở nước ngày trong nỗ lực nhằm cạnh tranh ảnh hưởng ở khu

vực không”, Lý Quang Diệu, Bộ trưởng cố vấn của Singapore hiện tại, Thủ

tướng đầu tiên của Singapore từ năm 1959-1988 đã trả lời: “Họ ở quá xa.

Việc triển khai quyền lực của Mỹ nằm ở quá xa. Myanmar có chung biên giới trên bộ với Trung Quốc, với tỉnh Vân Nam của nước này”56. Nhận định trên

của nguyên Thủ tướng Singapore đã ngầm dự báo phần nào về chính sách đối

56 Lý Quang Diệu viết về Đông Nam Á và Việt Nam, Lee Kuan Yew (2013). Southeast Asia, in L.K Yew, One man’s view of the world (Singapore: Straits times press), pp 159-203. Biên dịch và hiệu đính: Trương Thị Thanh Hiền, Vũ Thị Hương Giang. Nghiên cứu quốc tế, số 109, ngày 15/01/2013.

ngoại của Myanmar với Hoa Kỳ.

Với EU, tương tự như mối quan hệ đối ngoại giữa Myanmar và Hoa Kỳ.

Quan hệ giữa Myanmar với toàn khối EU và với các quốc gia thành viên dự

báo trong tương lai cũng sẽ không còn đột phá nữa mà chỉ dao động như hiện

nay. Trong trường hợp Đảng đối lập NLD do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo -

một người vốn theo chủ nghĩa thân Phương Tây - có thắng và cá nhân bà lên

lãnh đạo đất nước thì việc điều chỉnh chính sách đối ngoại hướng tới Phương

Tây sẽ là điều đương nhiên. Tuy nhiên, giống Hoa Kỳ, EU vốn đang phải đối

đầu với rất nhiều vấn đề cần giải quyết, từ khủng hoảng tài chính tiền tệ, làn

sóng di cư từ các nước châu Phi, việc cân bằng lợi ích giữa các quốc gia thuộc

Liên minh, và nhất là sự giằng co trong cuộc khủng hoảng tại Ucraina đang

diễn ra cùng với việc phải đối phó với việc nhà nước Hồi giáo tự xưng IS

đang “làm mưa làm gió” hiện nay thì EU cũng khó có thể giang rộng đôi tay

vươn tới Myanmar hơn được nữa. Quan hệ giữa Myanmar - EU cũng chỉ tiến

triển trên phương diện đôi bên cùng có lợi mà trong đó, Myanmar tận dụng

triệt để lợi thế về các chính sách ưu đãi phát triển kinh tế EU dành cho

Myanmar. Bù lại, EU sẽ được hưởng những tối ưu về ưu đãi đầu tư, về khai

thác tài nguyên thiên nhiên, trong đó không loại trừ nguồn dầu khí dồi dào

của Myanmar mà EU đang loay hoay trong bế tắc…

Với Nhật Bản, trong mối quan hệ với các quốc gia ngoài ASEAN, không

thể không nhắc đến Nhật Bản. Có thể khẳng định sau ASEAN, Myanmar đặt

niềm tin cao vào Nhật Bản hơn so với Trung Quốc. Bởi lẽ, trong suốt thời kỳ

bị bao vây, cấm vận, Nhật Bản tuy không quan hệ đối ngoại với Myanmar

một cách trực diện, nhưng vẫn ngầm đầu tư và cấp ODA cho Myanmar thông

qua các công ty của mình. Ngay khi chính quyền dân sự Thein Sein lên lãnh

đạo, Nhật Bản đã rộng rãi xóa nợ, viện trợ và tích cực đầu tư vào Myanmar.

Việc Nhật Bản hướng tới Myanmar cũng không nằm ngoài việc kìm hãm sức

ảnh hưởng của Trung Quốc cả về chính trị, quân sự và kinh tế. Đồng thời,

việc bắt tay quan hệ và xúc tiến đầu tư vào Myanmar cũng góp phần tạo điều

kiện để các công ty của Nhật vốn trì trệ trong một thời gian dài có hướng đi

mới tích cực hơn. Một minh chứng cho thấy Myanmar đặt niềm tin vào Nhật

Bản thể hiện ở việc, khác với Trung Quốc, Nhật Bản khi đầu tư vào Myanmar

đều hướng tới đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, tạo công ăn, việc làm cho

người dân bản xứ. Lao động Myanmar có cơ hội tiếp cận với công nghệ tiên

tiến nhất thế giới và đặc biệt là các dự án Nhật Bản đầu tư vào Myanmar đều

thân thiện với môi trường. Có thể mạnh dạn khẳng định, ngoài ASEAN, chính

sách đối ngoại của Myanmar hướng tới tuy chưa đạt đến mức “trọng tâm”,

nhưng Nhật Bản nằm trong danh sách “ưu tiên”.

Với Trung Quốc, như trên đã phân tích, nếu so sánh chính sách đối ngoại

của Myanmar với Trung Quốc trong giai đoạn ngắn thì có thể kết luận nhanh

chóng là Myanmar muốn “thoát Trung”. Dẫn chứng là một loạt sự kiện các dự

án do Trung Quốc kỳ vọng, đầu tư tại Myanmar đã bị chính quyền dân sự

Thein Sein dừng lại. “Thoát Trung” cũng là mong muốn của đa phần người

dân Myanmar, bởi lẽ, nhìn vào quá khứ, các dự án Trung Quốc đầu tư vào, từ

việc sử dụng nhân công giá rẻ, Trung Quốc cũng đưa người của mình sang.

Người nông dân Myanmar mất đất sản xuất để nhường chỗ cho các dự án.

Lao động Myanmar không có cơ hội tiếp cận với công nghệ, và đặc biệt các

dự án do Trung Quốc đầu tư để lại hậu quả lớn về môi trường. Bên cạnh đó,

các chủ đầu tư người Hoa lâu nay đã được ưu ái trên đất nước chùa Vàng với

người dân vốn quen nhẫn nhịn, nên họ ngày càng trở nên “hống hách”. Trung

Quốc hiện diện ở đất nước này cả về con người, kinh tế, chính trị lẫn quân sự.

Sau bao nhiêu năm phụ thuộc vào Trung Quốc, Myanmar không cải thiện

được cả về kinh tế, chính trị lẫn đời sống người dân.

Tuy nhiên, trên chính trường, Myanmar đã rất khéo léo, linh hoạt trong

chính sách đối ngoại với ông bạn láng giềng khổng lồ này. Việc các dự án bị

dừng, Tổng thống Thein Sein viện lý do là gặp phải sự phản ứng của người

dân. Nhưng một mặt, trong các cuộc tiếp xúc cấp cao giữa hai nước,

Myanmar và Trung Quốc vẫn ký kết nhiều thỏa thuận tăng cường hợp tác.

Minh chứng điển hình là vào tháng 12/2013, Myanmar và Trung Quốc đã cam

kết tăng cường quan hệ hợp tác chiến lược toàn diện và xúc tiến nhiều hoạt

động giao lưu văn hóa giữa nhân dân hai nước. Có thể khẳng định, dù không

ưa gì anh bạn láng giềng vốn “chơi không đẹp” này, nhưng dù sao đúng như

những gì Lý Quang Diệu nhận định khi phóng viên hỏi “Nếu cải cách tiếp tục

và Myanmar mở cửa, liệu chúng ta có tiếp tục nhìn thấy sự thống trị và ảnh hưởng của Trung Quốc ở Myanmar không?”57, Lý Quang Diệu đã khẳng định

“Có, bởi vì họ đã xây một con đường cao tốc. Và họ đã giúp người Miến Điện

trong suốt nhiều năm bị cô lập. Vì thế, họ đã thành bạn bè và họ biết rằng,

đây là những người bạn lâu bền. Người Ấn Độ đang tìm cách tham gia vào

bức tranh này bằng một số viện trợ, nhưng tôi không nghĩ họ có thể cạnh tranh với người Trung Quốc”58.

Nhà báo Dubus khi nhận định về chính sách đối ngoại của Myanmar

dành cho Trung Quốc đã cho rằng “Giờ đây, Myanmar không còn là cánh cửa

mở toang cho Trung Quốc như trong những năm 1988-2010, song cũng chưa

thể kết luận một cách vội vã là đã có một phong trào chống Trung Quốc trong

nội bộ quân đội Myanmar. Đúng hơn là quân đội có một quyết tâm muốn

Myanmar trở nên hài hòa trong các mối quan hệ đối ngoại, mà cụ thể là dành thị phần rộng rãi hơn cho Phương Tây”59.

3.2.4. Triển vọng quan hệ đối ngoại Myanmar – Việt Nam

Trong quan hệ đối ngoại với Việt Nam với các quốc gia khác trong cộng

57 Lý Quang Diệu viết về Đông Nam Á và Việt Nam, Lee Kuan Yew (2013). Southeast Asia, in L.K Yew, One man’s view of the world (Singapore: Straits times press), pp 159-203. Biên dịch và hiệu đính: Trương Thị Thanh Hiền, Vũ Thị Hương Giang. Nghiên cứu quốc tế, số 109, ngày 15/01/2013.

58 Lý Quang Diệu viết về Đông Nam Á và Việt Nam, Lee Kuan Yew (2013). Southeast Asia, in L.K Yew, One man’s view of the world (Singapore: Straits times press), pp 159-203. Biên dịch và hiệu đính: Trương Thị Thanh Hiền, Vũ Thị Hương Giang. Nghiên cứu quốc tế, số 109, ngày 15/01/2013.

59 Minh Tâm, Myanmar muốn thoát khỏi “gọng kìm” Trung Quốc, Báo điện tử Pháp luật và Xã hội,

http://phapluatxahoi.vn/giai-tri/su-kien/myanmar-muon-thoat-khoi-gong-kim-trung-quoc-37045

đồng ASEAN, Myanmar có mối quan hệ tương đối thân thiết. Ngay khi Việt

Nam giành được độc lập, Myanmar là một trong số nước sớm công nhận nền

độc lập của nước Việt Nam non trẻ. Thời kỳ chiến tranh, Myanmar cũng là một

trong các nước tích cực ủng hộ, viện trợ lương thực giúp Việt Nam. Trong quá

khứ, lãnh đạo hai nước cũng từng có nhiều chuyến thăm cấp nhà nước qua lại.

Sau khi Myanmar thành lập chính phủ dân sự, lãnh đạo cấp cao Myanmar và

Việt Nam đã tiếp nối quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt, tích

cực đẩy mạnh quan hệ song phương như đã đề cập ở Chương II. Việt Nam cũng

nhiều lần lên tiếng ủng hộ Myanmar tại các diễn đàn quốc tế và ngược lại, trên

cương vị chủ tọa, Myanmar cũng đã có nhiều động thái mạnh mẽ ủng hộ quan

điểm của Việt Nam, đặc biệt là vấn đề Biển Đông… Gần đây nhất là chuyến

thăm cấp nhà nước của Chủ tịch Quốc hội Thura U Shwe Mann đến Việt Nam.

Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy quan hệ hữu nghị hợp tác nhiều

mặt giữa hai nước. Với nền tảng vững chắc của cả quá khứ và hiện tại, kết hợp

với nhiều nét tương đồng về lịch sử, văn hóa, địa lý, có thể kỳ vọng vào một

tương lai tươi sáng trong quan hệ Việt Nam-Myanmar.

Về hợp tác chính trị, Myanmar và Việt Nam đã thống nhất tăng cường

hơn nữa các hoạt động trao đổi Đoàn các cấp, đặc biệt là chia sẻ kinh nghiệm

trong hoạt động lập pháp giữa Quốc hội hai nước. Việt Nam và Myanmar

cũng đã thành lập Nhóm nghị sỹ hữu nghị Việt Nam-Myanmar nhằm xúc tiến

hơn nữa hợp tác nghị viện giữa hai quốc gia. Thông qua chuyến thăm Việt

Nam của Chủ tịch Quốc hội Shwe Mann và chuyến thăm Myanmar của Chủ

tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, có thể thấy triển vọng trong hợp tác nghị

viện giữa hai nước là rất lớn.

Về hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, Myanmar và Việt Nam đã thống

nhất sẽ đẩy mạnh hợp tác tương xứng với tiềm năng của hai nước. Trong

tương lai, quan hệ hợp tác giữa Myanmar-Việt Nam mở rộng hơn trên nhiều

lĩnh vực, đặc biệt là hợp tác nông nghiệp, năng lượng, viễn thông, tài chính và

ngân hàng… Trong chuyến thăm Việt Nam, Chủ tịch Quốc hội Myanmar

Shwe Man đã gặp gỡ Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam sang Myanmar

(AVIM) để tìm hiểu nguyện vọng của doanh nghiệp, nhà đầu tư Việt Nam đối

với Quốc hội, Chính phủ Myanmar. Việc làm này của Chủ tịch Quốc hội

Shwe Mann nhằm thúc đẩy, tạo điều kiện hỗ trợ các doanh nghiệp hai nước

đầu tư và kinh doanh tại Myanmar. Việt Nam và Myanmar đang phấn đấu đến

năm 2015, kim ngạch hai chiều đạt 500 triệu USD. Có thể mạnh dạn khẳng

định, với tiềm năng và sự “hậu thuẫn” của nước bạn, các doanh nghiệp Việt

Nam có đủ thế mạnh để tham gia đầu tư, kinh doanh vào thị trường còn bỏ

ngỏ này. Với lợi thế đó, Việt Nam có thể đầu tư vào những ngành mà Việt

Nam có thế mạnh như phát triển trồng lúa, trồng rừng ở Myanmar. Trong lĩnh

vực nông nghiệp, Việt Nam có cơ hội đầu tư vào khu vực nông thôn, sản xuất

nông nghiệp, chăn nuôi, ngư nghiệp, thủy-hải sản. Tốc độ tăng trưởng và đô

thị hóa của Myanmar là tương đối nhanh chóng. Bằng lợi thế của quốc gia mở

cửa thị trường trước, với kinh nghiệm tốc độ đô thị hóa cao, Myanmar chắc

chắn sẽ phải xây dựng nhiều khu đô thị, khu dân cư, các trung tâm thương

mại… Việt Nam có thể tận dụng thế mạnh này của mình để đầu tư làm

đường, làm cầu sang Myanmar…

Về hợp tác đối ngoại với bên thứ ba, Việt Nam nhất trí phối hợp cùng

các nước ASEAN khác thúc đẩy đoàn kết, xây dựng cộng đồng ASEAN vào

năm 2015; cùng có tiếng nói chung của ASEAN trong các vấn đề quốc tế và

khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông…

TIỂU KẾT CHƢƠNG III

Căn cứ vào tình hình chính trị nội bộ, tiềm lực vốn có và khả năng phát

triển kinh tế cũng như những thay đổi trong điều chỉnh chính sách đối ngoại

của Myanmar hiện nay, có thể lạc quan nhìn vào một đất nước Myanmar đổi

mới từng ngày. Tuy nhiên, như đã phân tích ở trên, ngoại trừ ASEAN, chính

sách đối ngoại của Myanmar khó có thể hướng trọng tâm vào một quốc gia

nào cụ thể, một khu vực nào cụ thể. Myanmar là thành viên thuộc Hiệp hội

các quốc gia Đông Nam Á và đã hưởng nhiều “ưu ái” mà ASEAN dành cho

nên việc “ăn cây nào, rào cây ấy” là điều đương nhiên. Còn với các quốc gia,

tổ chức khác, quan hệ đối ngoại giữa Myanmar với Hoa Kỳ, EU và các quốc

gia thuộc Liên minh, Trung Quốc, Nhật Bản… dự báo sẽ đều là mối quan hệ

“đôi bên cùng có lợi”. Với xu thế chính trị quốc tế hiện nay thì trong tương

lai, Myanmar sẽ linh hoạt hài hòa quyền lợi của các quốc gia liên quan và hạn

chế tối đa việc làm “mếch lòng” các nước lớn. Việc chỉ hướng tới Hoa Kỳ,

hay EU hoặc Nhật Bản mà bỏ qua quan hệ đối ngoại với Trung Quốc là điều

“không tưởng” với Myanmar, ngay cả khi đảng thân Phương Tây NLD của bà

Aung San Suu Kyi có thắng lợi trong cuộc tổng tuyển cử sẽ diễn vào năm

2015. Hoặc ngược lại, việc “đảo ngược”, quay trở lại thân Trung Quốc như

trước đây cũng sẽ là điều khó có thể xảy ra.

KẾT LUẬN

Sau hơn 3 năm của tiến trình cải cách chính trị, kể từ khi Tổng thống dân

sự Thein Sein lên điều hành đất nước, những kết quả bước đầu trong chính

sách đối ngoại đã dần cho thấy bước đi đúng đắn của Myanmar. Đó cũng là

xu thế tất yếu mà nhân loại hướng tới: xu thế dân chủ hóa, mở cửa và hội

nhập. Bằng các sự kiện đã diễn ra, có thể thấy, công cuộc cải cách nói chung,

chính sách đối ngoại nói riêng của Myanmar được tiến hành thận trọng, từ

tốn, có bài bản, hài hòa, linh hoạt nhưng cũng không kém phần quyết liệt.

Đây cũng là nguyên nhân trực tiếp góp phần thúc đẩy cải cách “bước nhanh,

bước mạnh” hơn trong giai đoạn sau. Sự chân thành với quyết tâm cải cách

cao, cùng với sự đồng lòng của các đảng phái đối lập, tinh thần hòa hợp dân

tộc và bỏ qua những toan tính riêng của các nhóm phiến quân, sắc tộc, tôn

giáo đã tạo nên một làn sóng cuốn đi những thù hận, bất đồng sâu sắc tại quốc

gia này. Myanmar đã quyết tâm cao hướng tới một quốc gia hùng mạnh như

đã từng trong lịch sử, một Myanmar có tiếng nói với uy tín cao trên chính

trường quốc tế, một Myanmar hội nhập và vươn lên… Từ quá trình nghiên

cứu và hoàn thiện Luận văn “Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar từ năm 2011 đến nay”, xin rút ra một số kết luận sau:

Một là, triết lý trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm 2011

đến nay là sự chuyển đổi từ quân sự sang dân sự hóa quan hệ quốc tế, từ đơn

phương sang đa phương, đa dạng hóa quan hệ quốc tế; chủ động hội nhập

kinh tế quốc tế và nỗ lực tạo hình ảnh tích cực trong mắt bạn bè trên thế giới

nhằm từng bước dỡ bỏ bao vây cấm vận của Hoa Kỳ, EU và các tổ chức quốc

tế khác. Về vấn đề này, hiện còn tồn tại nhiều quan điểm khác nhau. Có quan

điểm cho rằng, trong giai đoạn trước đây, thời kỳ chính quyền quân sự điều

hành đất nước thì chính sách đối ngoại của Myanmar bị quân sự hóa quan hệ

quốc tế bởi có sự can thiệp mạnh mẽ và sâu rộng của quân đội trong mọi quan

hệ đối ngoại với các nước và tổ chức quốc tế. Đến thời kỳ chính quyền dân sự

Thein Sein điều hành đất nước thì chính sách đối ngoại được chuyển hóa từ

quân sự sang dân sự hóa quan hệ quốc tế. Tuy nhiên, cũng có quan điểm lại

cho rằng ở mọi thời điểm quan hệ đối ngoại giữa Myanmar với các nước tự

thân đã là quan hệ dân sự, tại thời điểm chính quyền quân sự điều hành, nó đã

bị quân đội làm lệch hướng đi vốn có của bản chất mà thôi và đến nay nó trở

về với đúng nguyên nghĩa của hoạt động đối ngoại.

Hai là, nội dung cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm

2011 đến nay đó là cải cách chính trị trước, đổi mới, hội nhập kinh tế sau.

Điều này được định hướng bởi Lộ trình dân chủ 7 bước. Trong công cuộc cải

cách và thực thi Lộ trình thì cả 6 bước đầu đều tập trung vào cải cách chính

trị. Chỉ đến bước cuối cùng thì mới đề cập đến phát triển kinh tế, đó là “Xây

dựng một quốc gia hiện đại, phát triển và dân chủ với các lãnh đạo nhà nước

do Quốc hội bầu ra và các cơ quan Chính phủ do Quốc hội lập nên”. Sau khi

Chính phủ dân sự Thein Sein điều hành đất nước, Myanmar đã tích cực thiết

lập hoạt động ngoại giao với các nước lớn. Tuy nhiên, quan hệ đối ngoại với

nước lớn là những quan hệ ràng buộc, mà với Myanmar thì đa phần các ràng

buộc đó là những yêu sách về chính trị, dân chủ, nhân quyền, kinh tế, cơ hội

đầu tư… Myanmar đã khéo léo chủ động lần lượt đáp ứng được các yêu sách

đó và nhanh chóng được các nước lớn “bật đèn xanh”. Về điểm này Myanmar

đã thành công chứ không lặp lại lịch sử thất bại như Liên Xô, và đặc biệt khác

với Việt Nam giai đoạn Đổi mới năm 1986. Hệ thống các quốc gia thuộc Liên

bang cộng hòa XHCN Xô Viết đã hoàn toàn sụp đổ sau khi tiến hành cải tổ

chính trị trước khi cải cách về kinh tế. Việt Nam đã nhanh chóng rút ra bài

học kinh nghiệm này nhưng thận trọng từng bước đổi mới kinh tế chứ không

cải cách thể chế chính trị và đến nay công cuộc Đổi mới của Việt Nam đã

được thế giới ghi nhận. Nhưng với Myanmar thì có thể thấy, không bài học

100

nào giống bài học nào. Myanmar ưu tiên cải cách thể chế chính trị, sau đó

mới tập trung vào hội nhập kinh tế quốc tế. Như vậy, kinh tế lại không phải là

yếu tố đầu tiên mà là cái đích cuối cùng của hội nhập, là điểm cuối cùng mà

chính sách đối ngoại của Myanmar hướng tới. Hội nhập để thúc đẩy kinh tế

phát triển, cải thiện đời sống nhân dân, để tìm lại một vị thế mà quốc gia này

từng nắm giữ trên trường quốc tế.

Ba là, kết quả chính sách đối ngoại của Myanmar cho thấy Myanmar đã

thành công trong việc phá vỡ thế bao vây, cấm vận mà Hoa Kỳ và các nước

phương Tây cô lập trong suốt nửa thế kỷ. Đồng thời, Myanmar đã thành công

khi cho cả thế giới thấy, quốc gia này muốn “là bạn” với thế giới chứ không

chỉ đơn giản muốn “làm bạn” như trước nữa. Tác động của chính sách đối

ngoại của Myanmar cần được nhìn nhận trong mối quan hệ đa chiều, đó cũng

chính là thể hiện của kết quả chính sách đối ngoại mà Myanmar đang áp

dụng. Đối với quốc tế, việc “tự điều chỉnh mình”, cải cách tương đối thành

công về chính trị, kinh tế, đối ngoại đã mang lại cho Myanmar nhiều thuận

lợi. Thế giới nhìn nhận Myanmar bằng thái độ thân thiện, chia sẻ và cởi mở

hơn, khác với thế cô lập, xa lánh thậm chí là răn đe, trừng phạt như trước đây.

Myanmar thu hút được thiện cảm cộng đồng quốc tế và điều này đã tác động

tích cực ngược lại đối với chính trị, kinh tế trong nước. Việc Hoa Kỳ và

Phương Tây dần “tháo các then cửa” bao vây cấm vận đã khiến nội bộ trong

nước dần có cái nhìn tích cực hơn trước những quyết sách của Chính phủ cầm

quyền. Đảng đối lập NLD tuy vẫn đứng trên trường phái “đối lập” nhưng

cũng đã không chống đối Chính phủ đương nhiệm quyết liệt như trước nữa.

Các phe, nhóm phiến quân nổi dậy đã dần thấy được quyền lợi, hoặc cũng

nhận thấy việc tồn tại đơn lẻ và duy trì chống chính phủ sẽ tác động không

nhỏ đến không chỉ vận mệnh của đất nước mà còn ảnh hưởng lớn đến sự tồn

vong của chính phe, nhóm mình. Các nước, các tổ chức quốc tế vốn hậu thuẫn

cho các phe, nhóm phiến quân dần thấy việc tiếp tục duy trì chống chính phủ

101

Myanmar sẽ tổn hại đến quan hệ đối ngoại nên cũng dừng các hoạt động này.

Điều này cho thấy, sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar đã

mang lại hiệu quả tích cực cả với trong nước và quốc tế, góp phần ổn định

tình hình chính trị trong nước, mang lại cho Myanmar nguồn lợi lớn khi các

khoản viện trợ, đầu tư, xúc tiến thương mại… lần lượt đổ về.

Một nét đặc sắc trong chính sách đối ngoại của Myanmar đó là tổng hòa

các yếu tố: vai trò cá nhân, vai trò tập thể kết hợp với thời cơ chính trị thuận

lợi. Khi nhắc đến vai trò cá nhân, không thể không đề cập đến Aung San Suu

Kyi, người phụ nữ tưởng yếu đuối nhưng lại là biểu tượng cho sức mạnh dân

chủ. Bà là hiện thân cho sự thay đổi toàn diện tại Myanmar bởi lẽ, nếu không

có một Aung San Suu Kyi, thế giới có thể đã nhìn thấy đất nước này với một

cục diện khác. Một kết cục rất có thể như một Ai Cập ở châu Á hay thậm chí

như một Libya… Bằng đấu tranh không ngừng nghỉ cho độc lập dân tộc, dân

chủ, nhân quyền, bà đã giành chiến thắng khi Myanmar có được như ngày

hôm nay. Bên cạnh Aung San Suu Kyi thì cũng không thể bỏ qua vai trò của

Tổng thống đương nhiệm Thein Sein. Ông cũng được thế giới nhìn nhận và

đánh giá thuộc hàng “lãnh đạo tinh hoa” bằng việc “chèo lái con thuyền đất

nước” đi từ thế độc tài quân chủ sang thế dân chủ đa đảng mà không xảy ra đổ

máu. Ông cũng thành công khi đưa Myanmar xích gần với thế giới, mạnh dạn

gạt bỏ những quyền lợi cá nhân, đặt lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc lên trên.

Ông đã chủ động kêu gọi hòa hợp dân tộc bằng việc sửa đổi các quy định để

các đảng phái đối lập được tham gia quản lý đất nước; chủ động đàm phán, ký

kết với các phe, nhóm nổi dậy nhằm đem lại hòa bình, ổn định cho đất nước,

đời sống nhân dân được cải thiện… Bên cạnh đó, không thể không nhìn nhận

vai trò của thống tướng Than Shwe, bởi lẽ sẽ không có một Aung San Suu

Kyi, một Thein Sein như hôm nay nếu như vị thống tướng này trì hoãn, không

chịu thực hiện đúng Lộ trình dân chủ 7 bước. Khi đó, “ngày dân chủ” của

Myanmar rồi tất yếu sẽ đến, nhưng sẽ phải trả giá bằng đảo chính, máu và

102

nước mắt… Và cuối cùng, đó là thời cơ chính trị. Thực tế cho thấy, Myanmar

đã đến thời cơ vàng để cải cách. Với nền kinh tế quá ọp ẹp, nội bộ bất đồng

sâu sắc không chỉ giữa các đảng, phái, phe, nhóm mà thậm chí ngay trong

chính nội bộ các đảng, đời sống nhân dân lầm than, nếu Myanmar không uyển

chuyển, linh hoạt cải cách thì sẽ tuột mất cơ hội này và không thể hội nhập

thế giới được. Thành công của Myanmar ngày hôm nay là sự hội tụ của tổng

thể thiên thời, địa lợi và nhân hòa.

Bốn là, chính sách đối ngoại của Myanmar đã tác động mạnh mẽ đến

khu vực Châu Á nói chung và ASEAN nói riêng. Anh bạn láng giềng Trung

Quốc đã trở nên thận trọng trong quan hệ đối ngoại với Myanmar, không còn

“kiêu hãnh” như trước nữa. Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, cộng đồng ASEAN

và xa hơn là Hoa Kỳ, EU “hồ hởi” chào đón “mảnh đất vàng cuối cùng của

châu Á” bằng các hoạt động song phương, đa phương và xúc tiến đầu tư

Trong một bài phát biểu nhận xét về nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của

Myanmar, Carl Thayer, một chuyên gia về Đông Nam Á và là giáo sư danh

dự tại Đại học New South Wales đã phải thừa nhận “Tôi rất ấn tượng với các

nhà ngoại giao của Myanmar. Họ coi việc phản ánh điều ASEAN muốn là

nằm trong lợi ích của họ, nhưng cũng nhận thức rõ những sức ép lớn của

Trung Quốc áp đặt lên họ”. Qua đó có thể hiểu thêm về chính sách đối ngoại

“mềm dẻo”, “linh hoạt” và tương đối hiệu quả của một quốc gia vốn “thấp cổ,

bé họng”. Có thế nói, sự tăng cường phối hợp giữa Myanmar với các nước

ASEAN sẽ đóng vai trò rất quan trọng cho sự ổn định và phát triển của tổ

chức này, khi mà cả Hiệp hội đang nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN vào

năm 2015. Từ nay đến năm 2015, thời gian không còn nhiều, chính sách đối

ngoại của Myanmar trong ngắn hạn sẽ gần như không có nhiều biến động.

Tuy nhiên, triển vọng về chính sách đối ngoại của Myanmar còn phụ thuộc rất

lớn vào cuộc bầu cử năm 2015 bằng việc Đảng nào sẽ thắng cử và quan trọng

hơn là ai sẽ là người giành được quyền điều hành đất nước. Nếu đảng USDP

103

vốn được quân đội hậu thuẫn thắng cử, có thể Myanmar sẽ lại đi theo hướng

thân Trung Quốc hơn, dù không thể đưa Trung Quốc quay trở lại thời kỳ

“hoàng kim” như trước nữa. Ngược lại, nếu đảng đối lập NLD giành được đa

số phiếu, bên cạnh duy trì quan hệ với Trung Quốc, Myanmar tất yếu sẽ xích

lại gần phương Tây và Hoa Kỳ, phát triển theo hướng năng động, dân chủ

hơn. Tuy nhiên, dù đảng nào giành thắng lợi thì chính sách của Myanmar với

ASEAN dự báo cũng sẽ không thay đổi. Qua đó có thể thấy, thực tế cải cách

nói chung, chính sách đối ngoại nói riêng của Myanmar cũng đem lại nhiều

104

kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam mà cần được nghiên cứu sâu hơn.

NGUỒN TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Nguồn Tài liệu thành văn

1. Chu Công Phùng (2011), Myanmar lịch sử và hiện tại, NXB Chính trị

Quốc gia – Sự thật.

2. Đại sứ quán Việt Nam tại Myanmar (2011), Kinh doanh ở Myanmar -

Những điều cần biết (Doing business in Vietnam and Myanmar –

Information and Experiences), NXB Chính trị Quốc gia.

3. Nguyễn Duy Dũng chủ biên (2013), Myanmar cuộc cải cách vẫn đang

tiếp diễn, NXB từ điển Bách khoa.

4. Aung San Suu Kyi (2008), Aung San Suu Kyi đấu tranh cho tự do,

Huỳnh Văn Thanh dịch, NXB Văn hóa thông tin.

5. Lê Thị Vân (2013), Quá trình chuyển biến từ chính quyền quân sự Than

Shwe sang chính quyền dân sự Thein Sein ở Myanmar giai đoạn 2010-

2012, Luận văn thạc sỹ, Đại học sư phạm Hà Nội.

II. Nguồn tài liệu nƣớc ngoài

1. Jurgen Haacke (2006), Myanmar's Foreign Policy: Domestic Influences

and International Implications, London: Adelphi paper 381, 109p.

2. Kyaw Yn Hlaing, Robert H. Taylor, Tin Maung Maung Than (2005),

Myanmar: Beyond Politics to Societal Imperatives, Singapore: Institute

of Southeast Asian Studies, 192p.

3. Monique Skidmore và Trevor Wilson (2007), Myanmar – The state,

community and the environment, Australia: The Australian National

University, Asia Pacific Press, 301p.

4. Aung Zaw, David Arnott, Kavi Chongkittavorn, Zunetta Lidden, Kaiser

Morshed, Soe Myint, Thin Thin Aung (2001), Challenges to

Democratization in Burma, International Institute for Democracy and

105

Electoral Assistance (IDEA), 182p.

5. Maung Aung Myoe (2006), Regionalism in Myanmar‟s Foreign Policy:

Past, Present, and Future, Singapore: Asia Research Institute, National

University of Singapore, working paper series No.73, 30p.

6. Christopher B. Roberts (2011), Changing Myanmar: International

Diplomacy and the Futility of Isolation, Kokoda Foundation, Security

Challenges, Volume 7, Number 4 (Summer 2011), pp. 77-101.

III. Nguồn tài liệu báo chí và các nguồn tài liệu khác

1. Mẫn Huyền Sâm (2013), Cải cách dân chủ ở Myanmar: Nguyên nhân

và tác động, Nghiên cứu Đông Nam Á, số 1/2013, tr72-77.

2. Văn Trung Hiếu (2013), Cải cách mở cửa ở Myanmar, Nghiên cứu

Đông Nam Á, số 5/2013, tr 24-31.

3. Đào Tuấn Thành (2013), “Lộ trình dân chủ bảy bước” và quá trình dân

chủ hóa ở Mianma, Nghiên cứu Đông Nam Á, số 11/2013, tr3-16.

4. Đặng Văn Chương, Lê Thị Quý Đức (2013), Những chuyển biến trong

hệ thống giáo dục ở Miến Điện dưới thời cai trị của thực dân Anh,

Nghiên cứu Đông Nam Á, số 11/2013, tr17-28.

5. Shrikant Paranjpe (2013), Đông Nam Á triển vọng chiến lược của Ấn

Độ: Hạn chế và cơ hội, Nghiên cứu Đông Nam Á số 7/2013, tr3-14.

6. Hoàng Thị Minh Hoa, Nguyễn Tấn Bình (2014), Myanmar trong chính

sách tái cân bằng của Mỹ ở Châu Á-Thái Bình Dương, Nghiên cứu

Đông Nam Á, số 2/2014, tr35-41.

7. Trần Lê Minh Trang, Trần Khánh (2014), Đông Nam Á trong lợi ích

chiến lược của Mỹ và Trung Quốc, Nghiên cứu Đông Nam Á, số

3/2014, tr3-9.

8. Nguyễn Văn Hợi (2014), Vấn đề an ninh biên giới giữa Trung Quốc và

Myanmar từ sau chiến tranh lạnh, Nghiên cứu Đông Nam Á, số 4/2014,

tr 18-23.

106

9. Nguyễn Huy Hoàng (2012), Một số đánh giá tình hình Myanmar hiện

nay: Nguyên nhân và thực trạng, Tọa đàm “Tình hình Myanmar hiện tại

và triển vọng” do Học viện Ngoại giao và The Asia Foundation tổ chức,

Hà Nội, 2012.

10. Nguyễn Bích Ngọc (2012), Vai trò của Mỹ, Trung Quốc và ASEAN

trong quá trình cải cách tại Myanmar, Tọa đàm “Tình hình Myanmar

hiện tại và triển vọng” do Học viện Ngoại giao và The Asia Foundation

tổ chức, Hà Nội, 2012.

11. Trịnh Thị Tâm (2012), Dự báo triển vọng quá trình cải cách ở

Myanmar, Tọa đàm “Tình hình Myanmar hiện tại và triển vọng” do

Học viện Ngoại giao và The Asia Foundation tổ chức, Hà Nội, 2012.

12. Trần Việt Thái (2012), Quan hệ Việt Nam – Myanmar: thời cơ và thách

thức, Tọa đàm “Tình hình Myanmar hiện tại và triển vọng” do Học viện

Ngoại giao và The Asia Foundation tổ chức, Hà Nội, 2012.

13. Lê Kim Sa (2010), Nhìn lại kinh tế toàn cầu năm 2011: Khó khăn tích

lũy và tương lai ảm đạm, Bài nghiên cứu NC-26, Trung tâm nghiên cứu

kinh tế và chính sách, Trường Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia Hà

Nội, 42 trang.

14. Lê Kim Sa (2013), Tổng quan kinh tế thế giới 2012, Bài nghiên cứu

NC-31, Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chính sách, Trường Đại học

kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, 41 trang.

15. Lê Văn Được (2010), Tham luận Đánh giá tổng quan về tình hình kinh

tế thế giới, khu vực sau khủng hoảng và những tác động đến kinh tế Việt

Nam, Vụ trưởng Vụ kế hoạch, Bộ công thương, tài liệu Hội thảo Tình

hình kinh tế thế giới, khu vực và những tác động đến kinh tế Việt Nam;

Kế hoạch phát triển Kinh tế Xã hội năm 2011, 5 năm 2011-2015 tại Bà

Rịa-Vũng Tàu, 27-28/10/2010, Ủy ban kinh tế của Quốc hội tổ chức.

16. Đặng Đình Quý (2010), Tham luận Tình hình kinh tế thế giới và động

107

thái củng cố tài khóa tại một số nước phát triển, Viện Nghiên cứu

Chiến lược Ngoại giao tại Hội thảo Tình hình kinh tế thế giới, khu vực

và những tác động đến kinh tế Việt Nam; Kế hoạch phát triển Kinh tế

Xã hội năm 2011, 5 năm 2011-2015 tại Bà Rịa-Vũng Tàu, 27-

28/10/2010, Ủy ban kinh tế của Quốc hội tổ chức.

17. Thông tấn xã Việt Nam (2013), Trung Quốc điều chỉnh chiến lược tại

Myanmar, Tài liệu tham khảo đặc biệt, ngày 8/5/2013, 4 trang.

18. Thông tấn xã Việt Nam (2014), Nguyên nhân quan trọng khiến Trung

Quốc “Thua cuộc” ở Myanmar, Tin tham khảo thế giới hàng ngày, số

204-TTX, tr5-7.

19. Thông Tấn xã Việt Nam (2014), Myanmar cố gắng cân bằng giữa Mỹ

và Trung Quốc, Tin kinh tế tham khảo hàng ngày, số 1986TTX, tr2-3.

20. Aparna Bharadwaj, Douglas Jackson, Vaishali Rastogi, và Tuomas

Rinne (2013), Việt Nam và Myanmar thị trường tăng trưởng mới tại

Đông Nam Á, The Boston Consulting Group (BCG), 13 trang.

21. Lý Quang Diệu (2013), Lý Quang Diệu viết về Đông Nam Á và Việt

Nam, Lee Kuan Yew (2013). “Southeast Asia”, in L.K, One Man’s

View of the World (Singapore: Strais Times Press), pp.159-203.

22. Bế Nhật Minh (biên dich), Chiến lược can dự kinh tế đang đổ vỡ của

Trung Quốc, Jeffrey Reeves (2013), “China’s Unraveling Engagement

Strategy”, The Washington Quarterly, Vol.36, No, pp.139-149.

23. Phạm Thị Trang (biên dịch), Miến điện mở cửa: cơ hội cho cac nhà dân

chủ, Min Zin & Brain Joseph (2012). “The Opening in Burma: The

Democrats’ Opportunity”, Journal of Democracy, Volume 23, Number 4

(October), pp.104-119.

24. Trần Huỳnh Thúy Phượng (2013), Đầu tư nước ngoài tại Mynamar cơ

hội và thách thức, Tạp chí Phát triển và Hội nhập, số 8 (18) – tháng 01-

108

02/2013, tr58-62.

25. Phan Thanh Mai tổng hợp (Tóm tắt, 2013), VSFB2: Cải cách ở

Myanmar nhìn từ câu chuyện Việt Nam,

http://www.sinhvienboston.org/2013/05/05/tom-tat-vsfb2-cai-cach-o-

myanmar-nhin-tu-cau-chuyen-viet-nam/

26. Phạm Vũ Lửa Hạ (dịch, 2013), Vì sao giới cai trị quân sự Myanmar sắp

trao quyền lực cho nhân dân, Democracy on prescription-Why

Myanmar‟s military rulers are giving power to the people, The

Economist, 25/5/2013, Bản dịch tiếng Việt, đăng trên Thời Mới

Cananda, ngày 5/6/2013.

27. Hoàng Hường, Ai đánh thức “người đẹp” đang ngủ?

http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2013-08-30-ai-danh-thuc-nguoi-dep-

dang-ngu-

28. Minh Tâm, Myanmar muốn thoát khỏi gọng kìm Trung Quốc,

http://phapluatxahoi.vn/su-kien/myanmar-muon-thoat-khoi-gong-kim-trung-quoc

29. Vũ Kiều, Trung Quốc thuê đảo Myanmar xây căn cứ quân sự gần Ấn

Độ, http://motthegioi.vn/quoc-te/trung-quoc-thue-dao-myanmar-xay-

can-cu-quan-su-gan-an-do-45548.html

30. Trung Quốc bế tắc toàn diện ở Myanmar,

http://www.reds.vn/index.php/thoi-su/quoc-te/7143-trung-quoc-be-tac-

toan-dien-o-myanmar

31. Timothy R. Heath, Anh Thư dịch, Trung Quốc và tham vọng trật tự an ninh

mới ở Châu Á, http://nghiencuubiendong.vn/quan-h-quc-t/4144-4144

32. Lương Nguyên Hiền, Aung San Suu Kyi - the lady: Người đàn bà không

biết sợ, http://vanhoanghean.com.vn/goc-nhin-van-hoa3/nhin-ra-the-

gioi41/aung-san-suu-kyi-the-lady-nguoi-dan-ba-khong-biet-so

33. Hoàng Hường, Aung San Suu Kyi có thể 'thay đổi toàn diện'

Myanmar?, vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/138038/aung-san-suu-kyi-

109

co-the--thay-doi-toan-dien--myanmar-.html

34. Vũ Nam, Bà Aung San Suu Kyi: Phải xóa bỏ đặc quyền của quân đội,

http://motthegioi.vn/quoc-te/ba-aung-san-suu-kyi-phai-xoa-bo-dac-

quyen-cua-quan-doi-8298.html

35. Lam Giang, Trung Quốc hốt hoảng trước nguy cơ „mất‟ Myanmar,

http://infonet.vn/trung-quoc-hot-hoang-truoc-nguy-co-mat-myanmar-

post133363.info

36. Khiết Đam, Bình minh cải cách ở Myanmar - Bài 2: Cảm hóa thiên hạ,

http://plo.vn/plo/binh-minh-cai-cach-o-myanmar-bai-2-cam-hoa-thien-

ha-364362.html

37. Chu Khang, Bức tranh lịch sử của đất nước Myanmar,

http://reds.vn/index.php/lich-su/ho-so-tu-lieu/6313-buc-tranh-lich-su-

dat-nuoc-myanmar

38. Cải cách kinh tế và Hội nhập Kinh tế quốc tế tại Myanmar,

http://www.mofa.gov.vn/vi/cn_vakv/america/nr130325114730/nr13032

5115520/ns130607125556

39. Hoàng Hường, Cuộc chiến 'giá thành và nhân quyền' ở Châu Á,

http://m.vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/137982/cuoc-chien--gia-thanh-

va-nhan-quyen--o-chau-a.html

40. Văn hóa – Phong tục tập quán ở Myanmar,

http://www.myanmar.com.vn/vanhoaphongtuctapquanmyanmar/

41. TTXVN, EU cam kết quan hệ đối tác kinh tế-chính trị với Myanmar,

http://www.vietnamplus.vn/eu-cam-ket-quan-he-doi-tac-kinh-techinh-

tri-voi-myanmar/230301.vnp

42. Hoàng Hường, Mảnh đất màu mỡ cuối cùng của Châu Á,

http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/142631/manh-dat-mau-mo-cuoi-

cung-cua-chau-a.html

43. Hồng Ngọc, „Mùa xuân Ả rập‟ và Mùa xuân Myanmar,

http://vanhoanghean.com.vn/goc-nhin-van-hoa3/nhin-ra-the-

110

gioi41/mua-xuan-a-rap-va-mua-xuan-myanmar

44. Cựu đại sứ Chu Công Phùng: Mỹ an tâm hơn nếu “đồng minh hóa

Myanmar”, http://motthegioi.vn/binh-chon-nhieu/cuu-dai-su-chu-cong-

phung-my-an-tam-hon-neu-dong-minh-hoa-myanmar-3205.html

45. Chu Công Phùng, Myanmar:Ba lãnh đạo khiến người dân „thù ghét‟

„kính nể‟ „ngỡ ngàng‟, http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/159093/ba-

lanh-dao-khien-nguoi-dan--thu-ghet---kinh-ne---ngo-ngang-.html

46. TTXVN, Myanmar - Lộ trình bảy bước tiến tới nền dân chủ,

http://www.vietnamplus.vn/myanmar-lo-trinh-bay-buoc-tien-toi-nen-

dan-chu/68766.vnp

47. Trần Hiệp, Myanmar: Từ quốc gia biệt lập tới lãnh đạo ASEAN,

http://thegioi.baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/myanmar-tu-quoc-gia-

biet-lap-toi-lanh-dao-asean-20131115175148490.htm

48. Ngọc Hiệp, Myanmar cải cách, kinh tế, đầu tư tăng trưởng ngoạn mục,

http://vov.vn/the-gioi/quan-sat/myanmar-cai-cach-kinh-te-dau-tu-tang-

truong-ngoan-muc-335971.vov

49. Hoàng Quốc Lân dịch, Myanmar: Cuộc cách mạng vẫn còn tiếp diễn,

http://hoangquachlan.wordpress.com/2013/05/24/myanmar-cuoc-cach-

mang-van-con-tiep-dien/ (nguồn:

http://amanpour.blogs.cnn.com/2013/05/20/myanmar-a-revolution-in-

progress/?iref=allsearch)

50. Trung Hiếu, Vụ Biển Đông: Myanmar không muốn làm công cụ cho

Trung Quốc, http://vov.vn/the-gioi/quan-sat/vu-bien-dong-myanmar-

khong-muon-lam-cong-cu-cho-trung-quoc-336199.vov

51. Thu Hương, ADB: Myanmar mất 30 năm để đuổi kịp Thái Lan,

http://cafef.vn/tai-chinh-quoc-te/adb-myanmar-mat-30-nam-de-duoi-

kip-thai-lan-20127218257324ca32.chn

52. Cựu đại sứ Chu Công Phùng: Myanmar quyết không thuộc về “giấc mơ

111

Trung Hoa”!, http://motthegioi.vn/quoc-te/cuu-dai-su-chu-cong-phung-

myanmar-quyet-khong-thuoc-ve-giac-mo-trung-hoa-2610.html

53. Văn Minh, Myanmar tăng vốn Nhật, dừng dự án Trung Quốc?

http://vietnamnet.vn/vn/kinh-te/180458/myanmar-tang-von-nhat--dung-

du-an-tq-.html

54. Thiện Đức Nguyễn Mạnh Hùng, Ngỡ ngàng nụ cười Myanmar (P.1),

http://phatgiao.org.vn/doi-song/201403/Ngo-ngang-nu-cuoi-Myanmar-

P-1-13766/

55. Những điều cần biết khi đến Myanmar,

http://vns.hnue.edu.vn/?page=service_detail&TID=354

56. Chu Khang, Nước Myanmar đổi mới,

http://www.tgvn.com.vn/Item/VN/BAICHU/2012/3/2C74B1AACFB56

2FD/

57. Quang Minh, Obama là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Myanmar,

http://danviet.vn/the-gioi/obama-la-tong-thong-my-dau-tien-tham-

myanmar-41139.html

58. Hoàng Hường, Việt Nam học gì từ láng giềng Myanmar:Sự kiện 8888

và 'vết nhọ' quốc gia, http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/142617/su-

kien-8888-va--vet-nho--quoc-gia.html

59. Daniel Wynn, Thể chế dân chủ hình thành ở Miến Điện,

http://vietnam.ucanews.com/2013/08/13/th%E1%BB%83-

ch%E1%BA%BF-dan-ch%E1%BB%A7-hinh-thanh-%E1%BB%9F-

mi%E1%BA%BFn-di%E1%BB%87n/

60. Đặng Kiên Trung, “Thoát Trung”? – Hãy nhìn Myanmar!,

http://www.viet-

studies.info/kinhte/DKTrung_ThoatTrungMyanmar.htm

61. B.M. Tổng thống Myanmar không tái tranh cử, nhường cơ hội cho bà

Suu Kyi?, http://motthegioi.vn/quoc-te/tong-thong-myanmar-khong-tai-

112

tranh-cu-nhuong-co-hoi-cho-ba-suu-kyi-7743.html

62. Yun Sun, Mỹ Anh giới thiệu, Trung Quốc trước thực tế mới ở Myanmar,

http://nghiencuubiendong.vn/quan-h-quc-t/3901-trung-quoc-truoc-thuc-

te-moi-o-myanmar

63. Hoàng Duy Hùng, Từ Aung San Đến Suu Kyi: Niềm Hãnh Diện và Hy

Vọng Của Myanmar, http://www.vietlist.us/CD_Texas/baiviet4.shtml

64. Vũ Quang Việt, Vài nét về kinh tế & chính trị Myanmar,

http://www.diendan.org/the-gioi/vai-net-ve-kinh-te-chinh-tri-myanmar

65. Duy Chiến, Việt Nam có thực tâm muốn cải cách?,

http://m.vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/155225/viet-nam-co-thuc-tam-

muon-cai-cach-.html#

66. Trí Dũng lược dịch, Việt Nam: Bài học đắt giá cho Myanmar,

http://scp.vn/index.php/vi/news-activities-2/899-vi-t-nam-bai-h-c-d-t-

gia-cho-myanmar.html

67. Tin A, Bộ ngoại giao các năm 2011, 2012, 2013

68. TTXVN, Tin kinh tế tham khảo các năm 2011, 2012, 2013, 2014

113

69. TTXVN, Tin tham khảo thế giới các năm 2011, 2012, 2013, 2014.

CÁC PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Một số hình ảnh về Myanmar và các cuộc gặp gỡ cấp cao

của lãnh đạo Myanmar với các nƣớc

Myanmar trong khu vực Đông Nam Á

(nguồn http://www.lonelyplanet.com/maps/asia/myanmar/)

114

Người dân Myanmar đi bỏ phiếu (nguồn AP)

Thống tướng Than Shwe (nguồn: http://m.vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/159093/ba-lanh-dao-

khien-nguoi-dan--thu-ghet---kinh-ne---ngo-ngang-.html)

Tổng thống đương nhiệm Myanmar - Thein Sein

(nguồn: http://noichinh.vn/tin-quoc-te/201402/myanmar-thanh-lap-uy-

115

ban-sua-doi-hien-phap-2008-293776/)

Bà Aung San Suu Kyi – lãnh đạo Đảng đối lập NLD (nguồn: http://vneconomy.vn/the-gioi/lanh-tu-doi-lap-myanmar-co-anh-

huong-nhat-thap-nien-qua-20130419040853766.htm)

Biểu tượng đau thương của sự kiện 8888

(nguồn: http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/142617/su-kien-8888-va--

116

vet-nho--quoc-gia.html)

Lần đầu tiên bà Aung San Suu Kyi, lãnh tụ đối lập Miến Điện gặp Tổng

Thống Thein Sein tại Nay Pyi Taw

(Nguồn: http://www.cand.com.vn/vi-VN/quocte/2008/7/170732.cand)

Tổng thống Myanmar Thein Sein phát biểu khai mạc Hội nghị Cấp cao

ASEAN lần thứ 24, ngày 11/5/2014

(Nguồn: http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Khai-mac-Hoi-nghi-

117

Cap-cao-ASEAN-lan-thu-24/198983.vgp)

Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh đón tiếp Tổng thống Myanmar Thein Sein tại New Delhi hồi tháng 10-2011 (nguồn http://tuyensinh.nld.com.vn/thoi-su-quoc-te/thu-tuong-an-do-tham- myanmar-20120527113637964.htm)

Sơ đồ đường ống dẫn dầu từ vịnh Bengal đến Côn Minh, Trung Quốc

Nguồn: http://biendong.vntime.vn/Tin-Bien-Dong/c9999640-39f5-44c6-

118

9d0f-63826b22c0e7/Mat-Myanmar-Trung-Quoc-mat-gi.html)

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hội kiến Tổng thống

Myanmar Thein Sein

(Nguồn:http://beta.anninhthudo.vn/binh-luan/trung-nhat-da-nhau-quyet-

liet-myanmar-huong-loi-500693.antd)

Thủ tướng Abe và Tổng thống Thein Sein trong cuộc hội đàm ngày 26/5/2013 (Nguồn http://dantri.com.vn/the-gioi/nhat-ban-cong-bo-xoa-khoan-no-

119

khong-lo-cho-myanmar-735277.htm)

Phái đoàn CHDCND Triều Tiên tại Myanmar

(Nguồn http://vietbao.vn/The-gioi/CHDCND-Trieu-Tien-va-Myanmar-

khoi-phuc-quan-he/45236026/159/)

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov thăm Myanmar.

120

(Nguồn:http://vietnamese.ruvr.ru)

Thủ tướng Na Uy Stoltenberg và Tổng thống Myanmar Thein Sein tại Oslo

Nguồn: http://citinews.net/the-gioi/chan-troi-moi-cho-myanmar-hop-tac-

thuong-mai-voi-chau-au-7BMKWOA/)

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama và Ngoại trưởng Hillary Clinton

đến thăm Myanmar

http://www.thanhnien.com.vn/pages/20121119/tong-thong-my-barack-

121

obama-tham-myanmar.aspx)

Tổng thống Hoa Kỳ Obama tiếp Tổng thống Myanmar Thein Sein tại Nhà Trắng (Nguồn: http://petrotimes.vn/news/vn/quoc-te/ho-so-su-kien/xung-quanh-

chuyen-tham-my-lich-su-cua-tong-thong-myanmar.html)

122

Tổng thống Myanmar Thein Sein nhận chiếc búa chủ tịch ASEAN

từ Quốc vương Brunei, Hassanal Bolkiah hôm 10/10/2013. Ảnh: Reuters

Người dân biểu tình đòi dừng xây dựng đập thủy điện Myitsone Nguồn http://www.warecod.org.vn/vn/thong-tin/tin-tuc-su-

kien/43/232/Myanmar-dinh-chi-xay-dung-dap-thuy-dien-Myitsone.aspx

Một ngôi đền thuộc triều đại Pyu được UNESCO công nhận

123

(Nguồn: AFP)

Du lịch tới Myanmar giờ đây dễ dàng hơn nhiều với du khách

(Nguồn http://dulich.vnexpress.net/tin-tuc/cong-dong/tu-van/viet-nam-

124

myanmar-mien-thi-thuc-cho-du-khach-2891960.html)

Phụ lục 2 Lộ trình dân chủ 7 bƣớc

Bước 1, Phục hồi triệu tập Đại hội quốc dân Đại hội (National

Conventrion);

Bước 2, Từng bước tiến hành những bước đi cần thiết cho việc xây dựng

một chế độ dân chủ và có kỷ cương;

Bước 3, Soạn thảo một Hiến pháp mới dựa trên những nguyên tắc căn

bản và chi tiết mà Đại hội quốc dân thông qua;

Bước 4, Tổ chức cuộc trưng cầu dân ý để thông qua Hiến pháp mới;

Bước 5, Tổ chức cuộc tổng tuyển cử tự do, dân chủ, công bằng để bầu ra

Quốc hội theo quy định của Hiến pháp mới;

Bước 6, Triệu tập họp Quốc hội theo quy định của Hiến pháp mới;

125

Bước 7, Xây dựng đất nước phát triển, hiện đại và dân chủ.

Phụ lục 3: Tổng hợp 10 sự kiện tiêu biểu đã xảy ra ở Myanmar

trong khoảng thời giàn từ 2010-2012

1. Tổng tuyển cử ngày 7/1/2010 bầu Quốc hội Myanmar.

Đầu năm 2010, sau khi đã hoàn thành 4 bước trong “Lộ trình dân chủ 7

bước” (công bố và thực hiện từ đầu năm 2003), chính phủ quân sự của Thống

tướng Than Shwe quyết định chuyển sang bước thứ 5: Tổ chức cuộc tổng

tuyển cử tự do, dân chủ, công bằng để bầu ra Quốc hội theo quy định của

Hiến pháp 2008. Đây là cuộc bầu cử được dư luận chờ đợi suốt 20 năm kể từ

cuộc bầu cử tháng 5/1990. Hơn 3.000 ứng viên từ 37 đảng chính trị khắp cả

nước đua nhau tranh cử 1.159 ghế Quốc hội. Đoàn ngoại giao tại Yangon

được mời đi chứng kiến các địa điểm bầu cử tại 14 Bang (State) và Vùng

(Division) của Myanmar. Cuộc bầu cử ngày 7/11/2010 diễn ra trong không

khí hòa bình, ổn định, dân chủ và tự do. Bà Aung Suu Kyi – lãnh tụ đảng Liên

minh Dân chủ quốc gia – NLD - đảng đối lập lớn nhất, được phép tham gia

bầu cử nhưng đã từ chối.

Ngày 17/11/2010, Ủy ban bầu cử Liên bang công bố kết quả bầu cử.

11/37 đảng trúng cử ở Thượng viện và Hạ viện, 25/37 đảng trúng cử ở Nghị

viện Bang, Vùng. Đảng Đoàn kết phát triển – USDP của chính phủ thắng cử

áp đảo tới 76%, còn lại 24% thuộc các đảng khác.

2. Ngày 31/1/2011, Quốc hội Myanmar (Thượng viện và Hạ viện) cùng

Nghị viện 14 Bang, Vùng trong cả nước họp phiên đầu tiên thống nhất quy

tắc, lề lối làm việc và bầu người đứng đầu Nghị viện các cấp.

Ông Thura Shwe Mann, (nguyên Đại tướng Tổng tham mưu trưởng các

lực lượng vũ trang Myanmar, nhân vật thứ 3 trong chính phủ quân sự) được

bầu làm Chủ tịch Hạ viện. Ông Khin Aung Myint (nguyên Bộ trưởng Văn hóa

chính phủ quân sự) được bầu làm Chủ tịch Thượng viên. Theo quy định của

Hiến pháp Myanmar, Chủ tịch Thượng viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội 2,5

năm đầu, Chủ tịch Hạ viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội, 2,5 năm tiếp theo trong

126

nhiệm kỳ Quốc hội 5 năm.

3. Ngày 4/2/2011, Quốc hội Myanmar bỏ phiếu bầu ông Thein Sein (do

Hạ viện giới thiệu) làm Tổng thống Cộng hòa Liên bang Myanmar. Ông Tin

Aung Myint Oo (do các nghị sĩ quân đội giới thiệu) làm Phó tổng thống; ông

Sai Mauk Kham (do Thượng viện giới thiệu) làm Phó tổng thống. Tiếp đó,

Quốc hội bỏ phiếu thông qua kiến nghị của Tổng thống Thein Sein về việc

thành lập Chính phủ dân sự mới gồm 34 Bộ (tăng 2 Bộ so với Chính phủ quân

sự cũ) và phê chuẩn danh sách 30 Bộ trưởng mới (2 Bộ trưởng kiêm nhiệm 2

Bộ), trong đó có 5 Bộ trường là dân sự. Cùng ngày, Nghị viện 14 Bang, Vùng

cũng bỏ phiếu thủ hiến và phê chuẩn bộ máy nhân sự các cấp địa phương.

4. Ngày 30/3/2011, Thống tướng Than Shwe chính thức tuyên bố giải tán

Hội đồng hòa bình và Phát triển quốc gia các cấp – SPDC (tức chính phủ

quân sự). Đồng thời, chính thức chuyển giao quyền quản lý đất nước cho

chính phủ dân sự mới. Ngày 31/3/2011, Tống thống Thein Sein cùng 30 Bộ

trưởng và 14 Thủ hiến các Bang, Vùng thực hiện Lễ tuyên thệ nhậm chức.

Tổng thống Thein Sein tuyên bố tư tưởng và phương châm của chính phủ mới

là “xây dựng Chính phủ hành chính làm việc hiểu quả và trong sách”. Đến

đây, “Lộ trình dân chủ 7 bước” của chính phủ Myanmar hoàn thành bước thứ

6 chuyển sang bước thứ 7 – bước cuối cùng: xây dựng đất nước phát triển,

hiện đại và dân chủ.

5. Ngày 16/5/2011, Tổng thống Thein Sein ký lệnh giảm án và đại ân xá

cho 14.758 tù nhân trong đó có hơn 200 tù chính trị. Tiếp đó, tháng 12/2011,

chính phủ Myanmar đã thả tự do cho hầu hết tù chính trị trong đó có cựu Thủ

tướng Khin Nyunt (bị bắt giam năm 2004) và các lãnh tụ sinh viên bị bắt

trong cuộc biểu tình lớn chống chính phủ ngày 8/8/1988 (sự kiện 8888).

Động thái này của chính phủ Myanmar không chỉ được nhân dân cả nước

hoanh nghênh mà còn được Liên hiệp quốc, Hoa Kỳ, EU hoan nghênh khích lệ.

6. Ngày 12/8/2011, Bộ trưởng Tuyên truyền và Văn hóa thay mặt chính

127

phủ Myanmar lần đầu tiên họp báo tại Thủ đô Nay Pyi Taw tuyên bố chính

sách mới của chính phủ mong muốn ngừng bắn, đàm phán hòa bình với các

nhóm sắc tộc vũ trang ly khai trong cả nước. Đến cuối năm 2011, chính phủ

Myanmar đã ký Thỏa thuận ngừng bắn với hầu hết các lực lượng vũ trang ly

khai đồn trú ở vùng biên giới Trung Quốc và Thái Lan.

7. Ngày 19/8/2011, Tổng thống Thein Sein hội đàm với bà Aung San Suu

Kyi - Lãnh tụ đảng NLD, hai bên đạt được thỏa thuận gác bỏ bất đồng, cùng

hợp tác vì lợi ích của quốc gia và nhân dân. Tiếp đó, ngày 4/11/2011, Tổng

thống Thein Sein ký sắc lệnh “Sửa đổi Luật đăng ký đảng phái”. Ngày

25/11/2011, đảng NLD đăng ký và được khôi phục vị trí hợp pháp.

Dư luận Myanmar và quốc tế đánh giá rất cao cuộc gặp gỡ lịch sử ngày

19/8/2011 giữa ông Thein Sein và bà Aung San Suu Kyi. Báo chí Myanmar

hy vọng 2 nhân vật này sẽ mang đến một thời kỳ hợp dân tộc cho Myanmar.

8. Ngày 30/9/2011, căn cứ theo đề nghị của Quốc hội và nguyện vọng

của cử tri cả nước, Tổng thống Thein Sein tuyên bố ngừng xây dựng dự án

thủy điện khổng lồ Myitsone trên sông Irrawaddy – bang Kachin trị giá 3,6 tỉ

USD do Trung Quốc đầu tư để bảo vệ môi trường sinh thái và thượng nguồn

dòng sông thiêng Irrawaddy – được người dân Myanmar ví như sông Hằng

của Ấn Độ.

Đây là lần đầu tiên trong hơn 20 năm qua Myanmar công khai nói

“không” với Trung Quốc, gây tiếng vang rất lớn trong và ngoài nước. Động

thái này của chính phủ Myanmar không chỉ đạt được các Tổ chức bảo vệ môi

trường quốc tế hoan nghênh mà còn được chính phủ Mỹ và nhiều nước

Phương Tây ghi nhận và khích lệ.

9. Ngày 17/11/2011, Tổng thống Thein Sein tham dự Hội nghị nguyên thủ

ASEAN lần thứ 19 tại Bali- Indonesia. Nguyên thủ 10 nước ASEAN nhất trí trao

nhiệm vụ vinh dự cho Myanmar làm Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014.

Kể từ khi Myanmar gia nhập hội tổ chức ASEAN (tháng 7/1997), đây là

128

lần đầu tiên Myanmar được tín nhiệm nhận trọng trách vinh dự này. Liên hiệp

quốc, Hoa Kỳ, EU đều hoan nghênh quyết định của ASEAN.

10. Từ 30/11-2/12/2012, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton thăm

chính thức Myanmar. Đây là “chuyến thăm lịch sử” sau 55 năm đánh dấu

quan hệ Myanmar – Hoa Kỳ đã chuyển từ giai đoạn đối đầu sang đối thoại,

cải thiện và tiến tới bình thường hóa.

Ngày 1/12/2012, cùng ngày Tổng thống Thein Sein tiếp Ngoại trưởng

Hilary Clinton, Quốc hội Myanmar thông qua “Luật tụ tập và biểu tình hòa

bình”, mở đầu cho thời kỳ dân chủ hóa ở Myanmar.

Tiếp theo chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ, hàng loạt Ngoại trưởng

phương Tây như Anh, Pháp, Đức, Nauy, Australia, Nhật Bản, New Zealand…

đến thăm và viện trợ tài chính cho Myanmar. Kết quả cụ thể là: Hoa Kỳ quyết

định trong năm 2012 sẽ nâng quan hệ ngoại giao với Myanmar từ cấp đại diện

lên cấp Đại sứ; EU quyết định từ tháng 4/2012 chính thức mở Văn phòng đại

diện tại Myanmar. Cả Hoa Kỳ và EU đều bật đèn xanh cho IMF cử các

chuyên gia đến Myanmar khảo sát, hội thảo, hỗ trợ Myanmar cải cách, nâng

129

cao năng lực hoạt động của ngành tài chính, tiền tệ Myanmar.

Phụ lục 4: Thống kê đầu của các nƣớc/lãnh thổ vào Myanmar

(tính đến 31-1-2011)

STT Nƣớc/lãnh thổ Số dự án Tỷ lệ % Tổng vốn đầu tƣ (triệu USD)

Indonesia

32 61 36 45 51 74 36 2 15 12 5 22 5 2 2 14 2 9.603,168 9.568,093 5.907,918 2.904,106 2.659,954 1.778,543 898,347 469,000 243,565 241,497 238,835 204,762 189, 000 146,667 94,000 82,080 72,500 27,4 26,58 16,63 8,18 7,49 5,01 2,52 1,32 0,69 0,68 0,67 0,58 0,53 0,41 0,26 0,23 0,20

tiểu vương quốc 18 1 41,000 0,12 1 Trung Quốc 2 Thái Lan 3 Hồng Kông 4 Hàn Quốc 5 Anh 6 Singapore 7 Malaysia 8 Pháp 9 Hoa Kỳ 10 11 Hà Lan 12 Nhật Bản 13 Ấn Độ 14 Philippines 15 Nga 16 Australia 17 Áo Các Arập thống nhất

130

19 Canada 20 Môrixơ 21 Panama 22 Việt Nam 23 Đức 24 Đan Mạch 25 Síp 26 Ma Cao 27 Thụy Sĩ 28 Bangladesh 29 Ixaren 30 Brunei 31 Sri Lanca 14 2 1 2 2 1 1 2 1 2 1 1 1 448 39,781 30,575 29,101 23,649 17,500 13,370 5,250 4,400 3,382 2,957 2,400 2,040 1,000 35.518,440 0,11 0,09 0,08 0,07 0,05 0,04 0,01 0,01 0,01 0,01 0,001 0,01 0,00 100,00 Tổng cộng

Phụ lục 5: Các lĩnh vực đầu tƣ nƣớc ngoài đã đƣợc cấp phép

(tính đến 31-1-2011)

Doanh nghiệp đƣợc cấp phép

ST Số tiền đã Lĩnh vực Số dự Tỷ T duyệt án lệ% (triệu USD)

14.529,742 40,91 4 1 Điện

13.815,375 38,90 104 2 Dầu khí

62 2.395,386 6,74 3 Quặng mỏ

157 1.668,126 4,70 4 Chế tạo

45 1.064,811 3,00 5 Khách sạn, du lịch

19 1.056,453 2,97 6 Bất động sản

25 324,358 0,91 7 Chăn nuôi Thủy sản

16 313,272 0,88 8 Giao thông và Thông tin

3 193, 113 0,54 9 Hạ tầng cơ sở

5 96,351 0,27 10 Nông nghiệp

2 37,767 0,11 11 Xây dựng

6 23,686 0,07 12 Các dịch vụ khác

Tổng cộng 448 35.518,440 100,00

131

C Van. 0973 069 168

Luận văn Thạc sĩ Quan hệ quốc tế: Những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Myanmar từ năm 2011 đến nay

NHỮNG THAY ĐỔI TRONG CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR TỪ NĂM 2011 ĐẾN NAY Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quan hệ quốc tế Mã số: 60 31 02 06 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Mạnh Dũng

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

CHƢƠNG I: NHỮNG NHÂN TỐ DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI TRONG

CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR ..................................................... 10

1.1. Vài nét về đất nƣớc Myanmar ....................................................................... 10

1.2. Những nhân tố tác động đến những thay đổi chính sách đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 13

TIỂU KẾT CHƢƠNG I ............................................................................................. 28

CHƢƠNG II: NHỮNG ĐIỀU CHỈNH TRONG QUAN HỆ ĐỐI NGOẠI

GIỮA MYANMAR VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA, TỔ CHỨC QUỐC TẾ TỪ

NĂM 2011 ĐẾN NAY ................................................................................................. 29

2.1. Những thay đổi về chính trị và chính sách kinh tế đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 29

2.2. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với ASEAN,

các quốc gia thuộc khối ASEAN .................................................................... 38

2.3. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Hoa Kỳ .... 45

2.4. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với EU ............ 48

2.5. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với khu vực

Đông Bắc Á ...................................................................................................... 51

2.6. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Ấn Độ ....... 65

2.7. Những điều chỉnh trong quan hệ đối ngoại của Myanmar với Nga ........... 67

TIỂU KẾT CHƢƠNG II ............................................................................................ 28

CHƢƠNG III: KẾT QUẢ VÀ TRIỂN VỌNG ........................................................ 71

3.1. Kết quả bƣớc đầu của những thay đổi trong chính sách đối ngoại của

Myanmar.......................................................................................................... 71

3.2. Triển vọng của chính sách đối ngoại đổi mới của Myanmar ...................... 86

TIỂU KẾT CHƢƠNG III .......................................................................................... 98

KẾT LUẬN ................................................................................................................. 99

NGUỒN TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 104

CÁC PHỤ LỤC ......................................................................................................... 114

CHƢƠNG I

NHỮNG NHÂN TỐ DẪN ĐẾN SỰ THAY ĐỔI TRONG

CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MYANMAR

CHƢƠNG II

NHỮNG ĐIỀU CHỈNH TRONG QUAN HỆ ĐỐI NGOẠI GIỮA

MYANMAR VÀ MỘT SỐ QUỐC GIA, TỔ CHỨC QUỐC TẾ

TỪ NĂM 2011 ĐẾN NAY

CHƢƠNG III

KẾT QUẢ VÀ TRIỂN VỌNG

Căn cứ vào tình hình chính trị nội bộ, tiềm lực vốn có và khả năng phát

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Chế tạo và nghiên cứu tính chất điện, từ của vật liệu multiferroic Ba₀.₇Ca₀.₃TiO₃/ NiFe₂O₄

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu vật liệu biến hóa dạng chuỗi một chiều chế tạo từ kim loại đồng trên đế FR-4 hoạt động tại tần số MHz ứng dụng trong truyền năng lượng không dây

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng tác động tới môi trường biển của việc xả nước thải từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima sử dụng công cụ ERICA

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mô hình đầu dò nơtron và gamma sử dụng nhấp nháy EJ-276 ghép nối với mảng nhân quang silicon

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng ảnh hưởng của bức xạ ion hóa đến sức khỏe cư dân khu vực mỏ đất hiếm Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu

Luận văn Thạc sĩ: Sử dụng phương pháp nhiễu xạ neutron khảo sát cấu trúc tinh thể và pha trật tự từ trong vật liệu Pr2FeCrO6

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu phân lập, xác định cấu trúc và hoạt tính ức chế NO của các hợp chất thứ cấp từ chủng vi nấm biển Aspergillus sp. CL251

Luận văn Thạc sĩ: Phân tích một số hợp chất bisphenol thôi nhiễm từ bao bì nhựa lên một số mẫu thực phẩm nền tinh bột

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm của loài hoa mộc (Osmanthus fragrans (Thunb.) Lour.) ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá tác dụng kháng viêm của loài côi Turpinia montana (Blume) Kurz

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đặc trưng tính chất vật liệu composite có cấu trúc nano chitosan–cyclodextrin/TiO₂–Ag

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chế tạo và khảo sát một số tính chất của màng phủ trên cơ sở nhựa epoxy gốc nước và khung cơ kim - ZIF

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất napthoquinone chứa nguyên tố flo bằng phản ứng đa thành phần

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu điều chế vật liệu Bioglass và tổ hợp lai với polymer ALG-F127 định hướng ứng dụng trong điều trị nội nha

Luận văn Thạc sĩ: Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase trên một số hợp chất phân lập từ thịt quả bình bát nước (Annona glabra L.).

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất của benzazole

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chiết tách lignin từ vỏ sầu riêng Ri6 (Durio zibethinus Murr.) và tổng hợp vật liệu biocomposite định hướng ứng dụng trong bảo quản sau thu hoạch

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hạt nano bạc phủ acid hyaluronic mang doxorubicin định hướng ứng dụng trong điều trị ung thư

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm của loài rau dừa nước (Ludwigia adscendens)

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt