Luận văn Thạc sĩ Quản lý đất đai: Đánh giá công tác bồi thường giải phóng mặt bằng một số dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN MẠNH HÙNG ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên, 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN MẠNH HÙNG

ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Quản lý đất đai Mã ngành: 8.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Văn Hùng

Thái Nguyên, 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Các số

liệu sơ cấp và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được ai công

bố trong bất cứ công trình nào khác.

Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Nguyễn Mạnh Hùng

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành đề tài tốt nghiệp này, ngoài sự nỗ lực phấn đấu của bản thân,

tôi còn nhận được sự giúp đỡ, động viên, chỉ bảo của các thầy cô, bạn bè, đồng

nghiệp và người thân.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Hoàng Văn Hùng giảng

viên Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên người đã luôn theo sát, tận tình hướng dẫn,

chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các

thầy cô giáo đã luôn giúp đỡ tạo mọi điều kiện cho tôi trong thời gian qua.

Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo UBND thành phố Thái Nguyên, cán bộ

Phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái

Nguyên cùng tất cả các bạn bè đã giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn sâu sắc tới gia đình đã động viên, tạo mọi điều kiện

về vật chất cũng như tinh thần trong suốt quá trình tôi thực hiện đề tài này.

Một lần nữa tôi xin chân trọng cảm ơn và cảm tạ !

Thá Nguyên, tháng 5 năm 2019

Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Nguyễn Mạnh Hùng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC ................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ............................................................................2

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU ...........................................3

1.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu ...........................................................3

1.1.1. Cơ sở lý luận của nghiên cứu ...................................................................3

1.1.2. Cơ sở thực tiễn của nghiên cứu ................................................................4

1.1.3. Cở sở pháp lý của vấn đề nghiên cứu ......................................................4

1.1.3.1. Các văn bản của Nhà nước ....................................................................4

1.1.3.2. Các văn bản của tỉnh Thái Nguyên........................................................5

1.2. Khái quát về công tác bồi thường GPMB ........................................................7

1.2.1. Khái niệm về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ........................7

1.2.2. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. ........................9

1.2.3. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường GPMB. ........................9

1.3. Thực trạng về công tác bồi thường GPMB trong nước và một số nước trên

Thế giới .................................................................................................................15

1.3.1. Công tác bồi thường GPMB một số nước trên Thế giới ........................15

1.3.2. Công tác bồi thường GPMB ở Việt Nam ...............................................19

1.4. Thực trạng về công tác bồi thường GPMB trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .22

1.4.1 Công tác giải phóng mặt bằng tại tỉnh Thái Nguyên ...............................22

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1.4.2. Công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố Thái Nguyên .....23

1.5. Tổng quan về phần mềm Primer 5.0 ..............................................................26

1.6. Một số nghiên cứu liên quan đến giải phóng mặt bằng .................................30

1.7. Đánh giá chung về tổng quan ........................................................................33

Chương 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................34

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................34

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................34

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................34

2.2. Nội dung nghiên cứu ......................................................................................34

2.2.1. Đánh giá tình hình cơ bản của thành phố Thái Nguyên tác động đến

vấn đề nghiên cứu .............................................................................................34

2.2.2. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu

hồi đất đối với 02 dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên .........................34

2.2.3. Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường hỗ

trợ, GPMB thông qua hai dự án nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thái

Nguyên ..............................................................................................................35

2.2.4. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi

thường GPMB và công tác quản lý đất đai ở thành phố Thái Nguyên ............35

2.3. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................35

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin tài liệu .................................................35

2.3.2. Phương pháp xử lý thông tin, số liệu ......................................................36

2.3.3. Phương pháp thống kê ............................................................................36

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................37

3.1. Đánh giá tình hình cơ bản của khu vực nghiên cứu tác động đến công tác

quản lý nhà nước về đất đai. .................................................................................37

3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Thái Nguyên .............37

3.1.2. Đánh giá tình hình công tácquản lý sử dụng đất tại thành phố Thái

Nguyên ..............................................................................................................41

3.2. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất

tại hai dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. ...............................................45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.2.1. Khái quát chung về 2 dự án. ...................................................................45

3.2.2. Công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất tại hai dự án. .....49

3.3. Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường hỗ trợ, GPMB

thông qua hai dự án nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thái Nguyên .........................62

3.4. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường

hỗ trợ, GPMB và công tác quản lý đất đai ở thành phố Thái Nguyên .............68

3.4.1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai, các

chính sách, các văn bản của Nhà nước về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư ..............................................................................................................68

3.4.2.Thống nhất hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến chính sách bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư ................................................................................68

3.4.3. Giải pháp về cơ chế ................................................................................69

3.4.4. Giải pháp về nguồn lực ...........................................................................69

3.4.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ....69

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................70

1. Kết luận .............................................................................................................70

2. Kiến nghị ...........................................................................................................70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................72

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Tái định cư TĐC:

Thành phố TP:

Nghị định NĐ:

Thông tư TT:

Chính Phủ CP:

Thủ tướng TTg:

Quyền sử dụng đất QSDĐ:

Ủy ban nhân dân UBND:

Hội đồng nhân dân HĐND:

Giải phóng mặt bằng GPMB:

Ngân hàng Thế giới WB:

Ngân hàng phát triển Châu Á ADB:

Thông tư liên bộ TTLB:

Hội đồng bồi thường HĐBT:

Bộ Tài chính BTC:

Bộ Tài chính HĐTL:

GRDP: Tốc độ tăng trưởng kinh tế

GTSX: Giá trị sản xuất

MTTQVN: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

KH: Kế hoạch

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Thực trạng sử dụng đất thành phố Thái Nguyên từ năm 2015-2018 ...... 41

Bảng 3.2: Một số chỉ tiêu cơ bản của hai dự án ....................................................... 49

Bảng 3.3: Tổng hợp đối tượng được bồi thường, hỗ trợ về đất của 2 dự án ................... 50

Bảng 3.4: Bảng tổng hợp diện tích, loại đất thu hồi của 2 dự án ............................. 51

Bảng 3.5: Kinh phí bồi thường GPMB của hai dự án nghiên cứu ........................... 53

Bảng 3.6. Tiến độ thực hiện bồi thường BPMB của 2 dự án ................................... 58

Bảng 3.7: Ý kiến của người có đất bị thu hồi trong việc áp giá bồi thường

trong công tác BTGPMB ......................................................................... 59

Bảng 3.8. Tỷ lệ chênh lệnh về giá theo kết quả phỏng vấn chuyên sâu tại 2 dự

án nghiên cứu ........................................................................................... 60

Bảng 3.9: Ý kiến của người có đất bị thu hồi trong việc thực hiện các chính

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

sách hỗ trợ và TĐC .................................................................................. 61

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Hình ảnh của một Dengrogram ................................................................ 29

Hình 3.1: Bản đồ hành chính TP. Thái Nguyên ....................................................... 37

Hình 3.2: Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường hỗ trợ GPMB và tái

định cư trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ........................................... 63

Hình 3.3: Biểu đồ quan hệ giữa các chỉ tiêu đánh giá tại khu vực nghiên cứu

đối với công tác bồi thường hỗ trợ GPMB và tái định cư (Similarity

từ 75 – 100%) ............................................................................................ 63

Hình 3.4: Biểu đồ một số yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường hỗ trợ

GPMB và tái định cư (Kết quả phân tích PCA) ........................................ 64

Hình 3.5: Biểu đồ quan hệ giữa các chỉ tiêu tại khu vực nghiên cứu chỉ tiêu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MDS (Stress 0,1) Phân tích MDS ............................................................... 65

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trải qua quá trình biến đổi không ngừng của tự nhiên và xã hội, đất đai luôn

được khẳng định là một trong những nguồn tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên

nhiên đã ban tặng cho con người. Đất đai có ý nghĩa và vai trò đặc biệt quan trọng

cho sự tồn tại, sự phát triển của sự sống trên trái đất và của cả xã hội loài người. Đất đai

là tư liệu sản xuất đặc biệt, là địa bàn phân bố dân cư, là nơi xây dựng các công trình văn

hóa xã hội, an ninh quốc phòng, là kho tàng dự trữ lớn nhất của nhân loại và sự sống còn

của mỗi quốc gia, mỗi con người.

Những năm gần đây, nền kinh tế phát triển mạnh mẽ cùng với áp lực về sự gia

tăng dân số làm cho nhu cầu về đất đai của con người ngày càng tăng, diện tích đất

đai ngày càng bị thu hẹp. Đồng thời quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh làm cho đất

đai ngày càng có giá trị kinh tế cao và nhu cầu về mặt bằng lớn để phục vụ cho sản

xuất, kinh doanh. Để có mặt bằng thực hiện các dự án chúng ta phải thu hồi và

chuyển mục đích sử dụng đất đai. Chính vì vậy, công tác bồi thường, hỗ trợ và giải

phóng mặt bằng là điều kiện tiên quyết của sự phát triển, nó tác động mạnh mẽ đến

công tác quản lý nhà nước về đất đai.

Trước thực trạng như vậy, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB)

là một trong những công việc hết sức khó khăn, phức tạp và được xã hội đặc biệt

quan tâm. Bồi thường, giải phóng mặt bằng cũng là một vấn đề hết sức nhạy cảm và

phức tạp liên quan tới mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội và cộng đồng dân cư, ảnh

hưởng trực tiếp tới lợi ích của Nhà nước, của chủ đầu tư, đặc biệt với các hộ gia

đình, cá nhân có đất bị thu hồi trên phạm vi cả nước, của từng địa phương, không

những thế nó còn ảnh hưởng rất lớn đến tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của địa

phương sau khi tái định cư cho người dân. Công tác bồi thường GPMB hiện nay

còn trì trệ và gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện do nhiều nguyên

nhân như các chính sách về đền bù thiệt hại GPMB còn chưa cụ thể, chưa công

khai, hay thay đổi gây nhiều khó khăn cho việc xác định mức độ đền bù, giá đền bù; tái

định cư và giải quyết hậu quả sau GPMB;… Trước những khó khăn như vậy, việc đánh

giá công tác bồi thường GPMB để đưa ra những phương án khả thi giải quyết những khó

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

khăn bồi thường GPMB đang là một nhu cầu hết sức cấp thiết của xã hội.

Thái Nguyên là một trong những trung tâm để giao lưu, kinh tế, chính trị, văn

hoá, khoa học giáo dục, y tế khu vực trung du miền núi phía Bắc. Là đầu mối giao

lưu giữa thủ đô Hà Nội với vùng Việt Bắc kết hợp với mạng lưới giao thông thuận

lợi, đây là điều kiện, là cơ hội để đón nhận sự đầu tư của các doanh nghiệp trong và

ngoài nước, việc GPMB để thực hiện các dự án trên địa bàn đang được các cấp

chính quyền trong tỉnh hết sức quan tâm, tuy nhiên vấn đề này vẫn còn nhiều bất

cập và khó khăn gây ảnh hưởng đến tiến độ của dự án, kinh phí của nhà nước do

nhiều nguyên nhân khác nhau theo từng dự án cụ thể.

Xuất phát từ thực tiễn trên, được sự đồng ý của Ban Giám hiệu trường Đại học

Nông Lâm Thái Nguyên, chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá công tác bồi

thường giải phóng mặt bằng một số dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên,

tỉnh Thái Nguyên”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Đánh giá kết quả thực hiện công tác giải phóng mặt bằng của hai dự án tại

thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

- Xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện công tác giải phóng mặt

bằng và của công tác giải phóng mặt bằng đến đời sống của người dân từ đó đưa ra được

những thuận lợi khó khăn trong công tác này.

- Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác giải phóng mặt

bằng và công tác quản lý nhà nước về đất đai tại thành phố Thái Nguyên.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

3.1. Ý nghĩa khoa học

Bổ sung kiến thức, kinh nghiệm thực tế và hiểu rõ về công tác quản lý nhà

nước về đất đai, cụ thể là công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, những thuận lợi

khó khăn khi tiến hành dự án.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Từ quá trình nghiên cứu đề tài giúp tìm ra những thuận lợi, khó khăn của công

tác bồi thường GPMB để từ đó rút ra những giải pháp khắc phục, góp phần thúc đẩy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

tiến độ bồi thường GPMB.

Chương 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu

1.1.1. Cơ sở lý luận của nghiên cứu

Trong công cuộc CNH – HĐH việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài và phát

triển cơ sở hạ tầng là yếu tố quan trọng trong chiến lược đưa đất nước ta đến năm

2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp theo đúng lộ trình. Có thể nói công tác thu

hồi đất, giải phóng mặt bằng có vai trò không thể thiếu trong quá trình phát triển

kinh tế, đẩy nhanh tốc độ xây dựng cơ sở hạ tầng, đưa đất nước lên tầm cao mới.

 Tính đa dạng thể hiện: Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất khác

nhau với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và trình độ dân trí nhất định. Đối với

khu vực nội thành mức độ tập trung dân cư cao, ngành nghề của dân cư đa dạng, giá

trị đất và tài sản trên đất lớn dẫn đến quá trình GPMB có đặc trưng nhất định. Đối

với khu vực ven đô, mức độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề dân cư phức tạp,

hoạt động sản xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, buôn

bán nhỏ .... quá trình GPMB cũng có những đặc trưng riêng của nó. Đối với khu

vực ngoại thành hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất nông nghiệp. Do

đó GPMB cũng được tiến hành với những đặc điểm riêng biệt.

 Tính phức tạp thể hiện: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng

trọng đời sống kinh tế - xã hội đối với mọi người dân. Ở khu vực nông thôn dân cư

sống chủ yếu nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp, mà đất đai lại là tư liệu sản

xuất trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề

nghiệp khó khăn, do đó tâm lý dân cư vùng này là giữ được đất để sản xuất, thậm

chí họ cho thuê đất còn thu được lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không

cho thuê. Trước tình hình đó, dẫn đến công tác tuyên truyền vận động dân cư tham

gia di chuyển là rất khó khăn. Việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điều cần thiết

đảm bảo đời sống dân cư sau này. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đất đó

cũng rất đa dạng không tập chung một loại cây trồng, vật nuôi nhất định nên gây

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

khó khăn cho công tác định giá bồi thường.

1.1.2. Cơ sở thực tiễn của nghiên cứu

Thành phố Thái Nguyên nằm trong vùng phát triển kinh tế năng động của

tỉnh Thái Nguyên, là trung tâm công nghiệp lâu đời, có tài nguyên khoáng sản đa

dạng, phong phú, có điều kiện khí hậu thuận lợi. Thái Nguyên đang trên đà phát

triển tiến tới mục tiêu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Do vậy nhu cầu sử

dụng đất để xây dựng các cơ sở hạ tầng phục vụ nhà máy, xí nghiệp một tăng, đòi

hỏi công tác quy hoạch phải chặt chẽ và hợp lý. Đất xây dựng nhà máy, công ty, các

khu dịch vụ càng nhiều do đó có nhiều khu dân cư mới để giảm bớt diện tích đất

dân cư. Công tác GPMB góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế, thay đổi

diện mạo cơ sở hạ tầng. Trong những năm gần đây, công tác GPBM của thành phố

được quan tâm và chú trọng giúp hệ thống giao thông vận tải phát triển, cơ sở hạ

tầng kiên cố, quỹ đất được sử dụng hợp lý hơn.

Tuy vậy, vẫn còn nhiều dự án do thiếu vốn đầu tư nên công tác GPMB

không đáp ứng kịp thời cho việc thi công các dự án trên địa bàn thành phố, dẫn đến

vừa đền bù GPMB vừa thi công làm cho công tác định giá và thực thi công tác bồi

thường GPMB gặp nhiều khó khăn phức tạp, ảnh hưởng đến đời sống, công việc

của người dân. Nhiều dự án kéo dài hay tình trạng dự án “ treo” làm ảnh hưởng đến

việc phát triển của thành phố nói riêng, tỉnh Thái Nguyên nói chung.

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là yếu tố quyết định đến việc đầu

tư, chuyển dịch cơ cấu và phát triển kinh tế - xã hội. Nhưng đây là một vấn đề phức

tạp, liên quan trực tiếp đến đại bộ phận nhân dân, dễ gây mất ổn định trật tự xã hội.

Thực tế cho thấy các ngành, các cấp phải quan tâm hơn nữa đến công tác bồi

thường GPMB. Đây chính là tiền đề cho sự phát triển kinh tế - xã hội, hoàn thiện

hơn cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng đời sống của nhân dân.

1.1.3. Cở sở pháp lý của vấn đề nghiên cứu

1.1.3.1. Các văn bản của Nhà nước

- Luật đất đai 2013;

- Hiến pháp năm 1992;

- Nghị định số 43/2014/NĐ - CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ Quy định

chi tiết thi hành một số điều của Luật đất đai năm 2013;

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Nghị định số 44/NĐ-CP ngày 15/05/2013 của Chính phủ Quy định về giá đất;

- Nghị định số 45/NĐ-CP ngày 15/05/2013 của Chính phủ Quy định về thu

tiền sử dụng đất;

- Nghị định số 46/NĐ-CP ngày 15/05/2013 của Chính phủ Quy định về thu

tiền thuê đất, thuê mặt nước;

- Nghị định số 47/2014/NĐ - CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ Quy định về

bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;

- Nghị định số 104/2014/NĐ-CP ngày 14/11/2014 của Chính phủ Quy định về

khung giá đất;

- Thông tư số 02/2015/TT-BTNMT Quy định chi tiết một số điều của Nghị

định số 43/2014/NĐ-CP và Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014 về đất

đai của Chính phủ;

- Thông tư số 36/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và

Môi trường Quy định chi tiết phương pháp định giá đất; xây dựng, điều chỉnh bảng

giá đất; định giá đất cụ thể và tư vấn xác định giá đất;

- Thông tư 37/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định

chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;

- Thông tư số 76/2014/TT-BTC ngày 16/6/2014 của Bộ Tài chính Hướng dẫn

một số điều của Nghị định số 45/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy

định về thu tiền sử dụng đất;

- Thông tư số 77/2014/TT-BTC ngày 16/6/2014 của Bộ Tài chính Hướng dẫn

một số điều của Nghị định số 46/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy

định về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước.

1.1.3.2. Các văn bản của tỉnh Thái Nguyên

- Quyết định số 31/2014/QĐ-UBND ngày 22/8/2014 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc Ban hành Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà

nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên;

- Quyết định số 57/2014/QĐ-UBND ngày 22/12/2014 của UBND tỉnh

Thái Nguyên về việc Phê duyệt bảng giá đất giai đoạn 2015-2019 trên địa bàn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

tỉnh Thái Nguyên;

- Quyết định số 01/2016/QĐ-UBND ngày 05/01/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên

về việc Ban hành Quy định về Đơn giá bồi thường nhà, công trình kiến trúc gắn liền với

đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên;

- Quyết định số 39/2017/QĐ-UBND ngày 20/12/2017 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc Ban hành Đơn giá bồi thường cây trồng, vật nuôi là thủy sản khi

Nhà nước thu đất trên địa bàn tỉnh Thái nguyên.

- Quyết định số 22/2013/QĐ-UBND ngày 15/10/2013 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc ban hành Quy định áp dụng một số tiêu chuẩn quy hoạch giao

thông, đất cây xanh, đất công cộng tối thiểu trong công tác quy hoạch, xây dựng

phát triển đô thị trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên;

- Quyết định số 1642/QĐ-UBND ngày 01/08/2012 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc phê duyệt đồ án Quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/2000 (Quy hoạch phân

khu) Khu trung tâm số 6 Thành phố Thái Nguyên;

- Quyết định số 17388/QĐ-UBND ngày 31/10/2016 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc phê duyệt quy hoạch chi tiết Khu dân cư 11B, phường Tân Lập,

thành phố Thái Nguyên;

- Quyết định số 17334/QĐ-UBND ngày 31/10/2016 của UBND thành phố

Thái Nguyên về phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình: Khu dân cư tổ 11B,

phường Tân Lập, thành phố Thái Nguyên;

- Quyết định số 3117/QĐ-UBND ngày 10/10/2017 và Quyết định số

1583/QĐ-UBND ngày 15/6/2017 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc phê duyệt

giá đất để tính tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa

bàn thành phố Thái Nguyên;

- Quyết định số 1790/QĐ-UBND ngày 15/08/2012 của UBND tỉnh Thái

Nguyên về việc phê duyệt Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 Khu đô thị Thịnh An (Khu

đất A+B) đất đối ứng dự án BT Dự án đường đô thị Đán – Hồ Núi Cốc;

- Thông báo số 616/TB-TU ngày 11/11/2016 của thường trực tỉnh ủy về việc đẩy

nhanh tiến độ thực hiện đầu tư xây dựng đường vào dự án khu du lịch Hồ Núi Cốc;

- Quyết định số 3485/QĐ-UBND ngày 19/12/2016 của UBND tỉnh Thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Nguyên về việc phê duyệt quy hoạch chi tiết Khu dân cư đường Bắc Sơn kéo dài;

- Kết luận số 72-KL/TU ngày 28/10/2016 của ban thường vụ Tỉnh Ủy Thái Nguyên

về một số chủ trương đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án khu du lịch Hồ Núi Cốc;

- Thông báo số 640-TB/TU ngày 05/12/2016 của thường trực Tỉnh Ủy về việc

thực hiện khu tái định cư tại xóm Gò Móc và điều chỉnh quy hoạch có liên quan

phục vụ dự án đường Bắc Sơn kéo dài;

- Thông báo số 552/TB-TU ngày 14 tháng 11 năm 2016 của Thường trực

Thành ủy về triển khai thực hiện đầu tư xây dựng đường vào dự án Khu du lịch Hồ

Núi Cốc.

1.2. Khái quát về công tác bồi thường GPMB

1.2.1. Khái niệm về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

* Thu hồi đất

Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất

của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử

dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. (Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa

Việt Nam (2013), Luật đất đai 2013 [21]).

* Bồi thường, hỗ trợ.

Bồi thường là đền bù những tổn hại đã gây ra. Đền bù là trả lại tương xứng với

giá trị hoặc công lao.

Như vậy, bồi thường là trả lại tương xứng với giá trị hoặc công lao cho một

chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác mang lại.

Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với

diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất.

Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất

thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. (Quốc hội nước Cộng hòa Xã

hội Chủ nghĩa Việt Nam (2013), Luật đất đai 2013 [21]).

* Tái định cư.

Tái định cư là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh sống và

làm ăn. Tái định cư bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi Nhà nước thu hồi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.

Tái định cư (TĐC) được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất,

tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống,

thu nhập, cơ sở vật chất tinh thần tại đó.

Thu hồi đất, Bồi thường giải phóng mặt bằng là giải pháp quan trọng mang

tính đột phá nhằm chủ động quỹ đất, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các nguồn

lực cho đầu tư phát triển và triển khai thực hiện các dự án đầu tư xây dựng kết cấu

hạ tầng kinh tế – xã hội. Quá trình thực hiện bồi thường GPMB phải đảm bảo hài

hoà giữa các lợi ích: lợi ích của Nhà nước, lợi ích của doanh nghiệp, của cộng đồng

dân cư và đặc biệt là lợi ích của người dân. (Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ

nghĩa Việt Nam (2013), Luật đất đai 2013 [21]).

* Một số khái niệm liên quan khác.

- Chi phí đầu tư vào đất còn lại bao gồm chi phí san lấp mặt bằng và chi phí

khác liên quan trực tiếp có căn cứ chứng minh đã đầu tư vào đất mà đến thời điểm

Nhà nước thu hồi đất còn chưa thu hồi được.

- Nhà nước giao quyền sử dụng đất (sau đây gọi là Nhà nước giao đất) là việc

Nhà nước ban hành quyết định giao đất để trao quyền sử dụng đất cho đối tượng có

nhu cầu sử dụng đất.

- Nhà nước cho thuê quyền sử dụng đất (sau đây gọi là Nhà nước cho thuê đất)

là việc Nhà nước quyết định trao quyền sử dụng đất cho đối tượng có nhu cầu sử

dụng đất thông qua hợp đồng cho thuê quyền sử dụng đất.

- Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất là việc Nhà nước trao quyền sử

dụng đất cho người đang sử dụng đất ổn định mà không có nguồn gốc được Nhà

nước giao đất, cho thuê đất thông qua việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng

đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất lần đầu đối với thửa đất

xác định.

- Giá đất là giá trị của quyền sử dụng đất tính trên một đơn vị diện tích đất.

- Giá trị quyền sử dụng đất là giá trị bằng tiền của quyền sử dụng đất đối với

một diện tích đất xác định trong thời hạn sử dụng đất xác định.

- Tiền sử dụng đất là số tiền mà người sử dụng đất phải trả cho Nhà nước khi

được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đất, công nhận quyền sử dụng đất. (Dương Thị Thu Thủy (2016) [30].

1.2.2. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Mỗi dự án liên quan đến giải phóng mặt bằng có một đặc điểm riêng, liên

quan trực tiếp đến lợi ích của các bên tham gia và lợi ích của toàn xã hội. Giải

phóng mặt bằng là quá trình đa dạng và phức tạp.

- Tính đa dạng thể hiện: Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất khác

nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội và trình độ dân trí nhất định. Đối với khu

vực nội thành, khu vực ven đô, khu vực ngoại thành, khu vực nông thôn, trình độ

dân trí khác nhau... mật độ dân cư khác nhau, ngành nghề đa dạng và đều hoạt động

sản xuất theo một đặc trưng riêng của vùng đó. Do đó, giải phóng mặt bằng cũng

được tiến hành với những đặc điểm riêng biệt.

- Tính phức tạp thể hiện: Đất đai là tài sản có giá trị đặc biệt, có vai trò quan

trọng trong đời sống kinh tế - xã hội đối với mọi người dân. Ở khu vực thành thị,

đất đai có giá trị cực lớn. Còn đối với khu vực nông thôn, đất đai lại là tư liệu sản

xuất chủ yếu, dân cư chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất

đai lại là tư liệu sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp,

khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cư vùng này là giữ

được đất để sản xuất. Người dân có tâm lý, mất đất coi nhu mất tư liệu sản xuất,

mất đi nguồn sống chính. Trước tình hình đó đã dẫn đến công tác tuyên truyền, vận

động dân cư tham gia di chuyển là rất khó khăn và việc hỗ trợ chuyển đổi nghề

nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo đời sống dân cư sau này. (Dương Thị Thu Thủy

(2016) [30].

1.2.3. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường GPMB.

1.2.3.1. Yếu tố cơ bản trong quản lý nhà nước về đất đai

a. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai

và tổ chức thực hiện các văn bản đó

Do các đặc điểm lịch sử, kinh tế xã hội của đất nước ta trong mấy thập kỷ qua

có nhiều biến động lớn, nên các chính sách về đất đai không ngừng được sửa đổi,

bổ sung. Từ năm 1993 đến năm 2013, Nhà nước đã ban hành hơn 200 văn bản quy

phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất. Sau khi Quốc hội thông qua Luật đất đai

2013 cùng với các văn bản hướng dẫn thi hành đã nhanh chóng đi vào cuộc sống. Với

một hệ thống quy phạm khá hoàn chỉnh, chi tiết, cụ thể, rõ ràng, đề cập mọi quan hệ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đất đai phù hợp với thực tế. Các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai của Nhà nước

đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng trong việc tổ chức thực hiện các nội dung quản lý

Nhà nước về đất đai, giải quyết tốt mối quan hệ đất đai ở khu vực nông thôn, bước

đầu đã đáp ứng được quan hệ đất đai mới hình thành trong quá trình công nghiệp hóa

và đô thị hóa; hệ thống pháp luật đất đai luôn đổi mới, ngày càng phù hợp hơn với

yêu cầu phát triển kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh và ổn định xã hội.

Theo đó, chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng cũng luôn được Chính

phủ không ngừng hoàn thiện, sửa đổi nhằm giải quyết các vướng mắc trong công

tác bồi thường GPMB, phù hợp với yêu cầu thực tế triển khai. Với những đổi mới

về pháp luật đất đai, thời gian qua công tác GPMB đã đạt những kết quả đáng khích

lệ, đã cơ bản đáp ứng được nhu cầu về mặt bằng cho việc phát triển các dự án đầu

tư. Tuy nhiên bên cạnh đó, do tính chưa ổn định, chưa thống nhất của pháp luật đất

đai qua các thời kỳ mà công tác bồi thường GPMB đã gặp khá nhiều khó khăn và

cản trở. Thực tiễn triển khai cho thấy việc ban hành các văn bản quy phạm pháp

luật về quản lý, sử dụng đất đai có ảnh hưởng rất lớn đến công tác bồi thường

GPMB, hỗ trợ và tái định cư. Hệ thống văn bản pháp luật đất đai còn có những

nhược điểm như là số lượng nhiều, mức độ phức tạp cao, không thuận lợi trong sử

dụng, nội bộ hệ thống chưa đồng bộ, chặt chẽ gây lúng túng trong xử lý và tạo kẽ

hở trong thực thi pháp luật.

Đất đai là đối tượng quản lý phức tạp, luôn biến động theo sự phát triển của

nền kinh tế - xã hội. Để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà nước về đất đai đòi hỏi

các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực này phải mang tính ổn định cao và phù

hợp với tình hình thực tế. (Dương Thị Thu Thủy (2016) [30].

b. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất:

Thông qua việc lập, xét duyệt và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất để tổ chức

việc bồi thường GPMB thực sự trở thành sự nghiệp của cộng đồng mà Nhà nước

đóng vai trò là người tổ chức. Bất kỳ một phương án bồi thường GPMB nào đều

dựa trên một quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất nhằm đạt được các yêu cầu như là

phương án có hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

có tác động tới chính sách bồi thường đất đai trên hai khía cạnh:

- Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những căn cứ quan trọng nhất để

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

thực hiện việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất;

- Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những nhân tố ảnh hưởng tới

giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất; từ đó tác động tới giá đất tính bồi thường.

Quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất đai là hệ thống các biện pháp cơ sở khoa

học kỹ thuật, khoa hoc xã hội để phân chia đất đai theo loại sử dụng nhằm sử dụng

hợp lý nguồn tài nguyên đất. Đối với công tác đền bù, giải phóng mặt bằng và tái

định cư, nó chi phối từ khâu hình thành dự án đến khâu cuối cùng giải phóng mặt

bằng và lập khu tái định cư. Những nơi chưa có quy hoạch kế hoạch sử dụng đất,

công tác quản lý đất đai yếu kém, số liệu không đảm bảo độ tin cậy, việc khoanh

định các loại đất, định hướng sử dụng không sát với thực tế thì ở đó công tác đền bù

giải phóng mặt bằng và tái định cư gặp nhiều khó khăn phức tạp, hiệu quả thấp.

Nhìn chung,chất lượng quy hoạch nói chung và quy hoạch nói riêng còn thấp, thiếu

đồng bộ, chưa hợp lý, tính khả thi thấp, đặc biệt là thiếu tính bền vững. Phương án

quy hoạch chưa dự báo sát tình hình, quy hoạch còn mang nặng tính chủ quan duy ý

chí, áp đặt, nhiều trường hợp quy hoạch theo phong trào. Đây chính là nguyên nhân

chủ yếu dẫn đến tình trạng quy hoạch “treo”, dự án “treo”. (Dương Thị Thu Thủy

(2016) [30].

c. Yếu tố giao đất, cho thuê đất:

Nhiệm vụ giao đất, cho thuê đất có tác động rất lớn đến công tác bồi thường

GPMB và TĐC. Nguyên tắc giao đất, cho thuê đất, phải căn cứ vào quy hoạch, kế

hoạch là điều kiện bắt buộc, nhưng nhiều địa phương chưa thực hiện tốt nguyên tắc

này; hạn mức đất được giao và nghĩa vụ đóng thuế đất quy định không rõ ràng, tình

trạng quản lý đất đai thiếu chặt chẽ dẫn đến khó khăn cho công tác đền bù.

d. Yếu tố điều tra, khảo sát, đo đạc, đánh giá, phân hạng đất và lập bản đồ

địa chính

Trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai, thì nội dung về điều tra, đo đạc,

đánh giá, phân hạng đất và lập bản đồ địa chính là nội dung rất quan trọng, là cơ sở

để thực hiện những nội dung sau, đồng thời nó phản ánh hiện trạng sử dụng đất của

khu vực dự án. Tuy nhiên, hiện nay ở nhiều địa phương công tác này được thực

hiện rất chậm. Những hạn chế của công tác này làm ảnh hưởng đến nhiệm vụ quản

lý đất đai ở các địa phương và trực tiếp là công tác xây dựng dự án đền bù thiệt hại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

trong công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.

Về công tác phân hạng và phân loại đất:Việc xác định chất lượng đất là cơ sở

để xác định giá trị sinh lợi của mảnh đất trong điều kiện và trình độ thâm canh như

nhau. Từ đó định ra giá trị quyền sử dụng đất hoặc lập bảng giá đất giúp cho việc

xây dựng phương án đền bù chính xác, công bằng khi thu hồi đất. Thực tế đã chứng

minh vai trò của công tác phân hạng và phân loại đất.Ở nhiều địa phương do việc

phân hạng đất đai thiếu cơ sở khoa học dẫn đến hậu quả định giá đền bù khó khăn,

thiếu chính xác gây bất hợp lý trong việc xác định giá đất khi đền bù thiệt hại.

e. Công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất:

Đăng ký đất đai là một thành phần cơ bản quan trọng nhất của hệ thống quản

lý đất đai, đó là quá trình xác lập hồ sơ về quyền sở hữu đất đai, bất động sản, sự

đảm bảo và những thông tin về quyền sở hữu đất. Theo quy định của các nước, đất

đai là một trong các tài sản phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng. Ở nước ta,

theo quy định của Luật đất đai, người sử dụng đất phải đăng ký quyền sử dụng đất

với cơ quan nhà nước có thẩm quyền (cụ thể là Văn phòng đăng ký đất đai) và được

cấp GCNQSDĐ. Chức năng của đăng ký đất đai là cung cấp những căn cứ chuẩn

xác và an toàn cho việc thu hồi, chấp thuận và từ chối các quyền về đất.

Trong công tác bồi thường GPMB, GCNQSDĐ là căn cứ để xác định đối tượng

được bồi thường, loại đất, diện tích đất tính bồi thường. Hiện nay, công tác đăng ký đất

đai ở nước ta vẫn còn yếu kém, đặc biệt công tác đăng ký biến động về sử dụng đất;

việc cấp GCNQSDĐ vẫn chưa hoàn tất. Chính vì vậy mà công tác bồi thường GPMB

đã gặp rất nhiều khó khăn. Làm tốt công tác đăng ký đất đai, cấp GCNQSDĐ thì công

tác bồi thường GPMB sẽ thuận lợi, tiến độ GPMB nhanh hơn.

f. Yếu tố thanh tra chấp hành các chế độ, thể lệ về quản lý và sử dụng đất đai

Công tác bồi thường GPMB là một việc làm phức tạp, gắn nhiều đến quyền lợi

về tài chính nên rất dễ có những hành vi vi phạm pháp luật nhằm thu lợi bất chính,

chính quyền địa phương cấp trên. Hồi đồng thẩm định phải có kế hoạch thanh tra,

kiểm tra và coi đây là nhiệm vụ thường xuyên trong quá trình triển khai thực hiện

công tác bồi thường GPMB, kịp thời phát hiện các sai phạm, vi phạm pháp luật để

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

xử lý tạo niềm tin trong nhân dân. (Dương Thị Thu Thủy (2016) [30].

1.2.3.2. Yếu tố giá đất và định giá đất

- Trước khi có Luật đất đai năm 2003: Những vấn đề liên quan đến việc xác

định giá đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư đều được quy định tại các

văn bản dưới luật như Nghị định số 87/CP ngày 17 tháng 8 năm 1994 của Chính

phủ quy định khung giá các loại đất; Nghị định số 90/CP ngày 17 tháng 9 năm 1994

của Chính phủ quy định về việc bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất để sử

dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và Nghị

định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 1998 của Chính phủ Hội đồng hành

quy định về đền bù thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích

quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng... Giá đất để tính bồi

thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc

Trung ương quyết định trên cơ sở khung giá đất do Chính phủ Hội đồng hành kèm

theo Nghị định số 87/CP.

- Từ khi có Luật đất đai 2003: Quy định giá đất được hình thành trong các

trường hợp sau đây (Điều 55, Luật Đất đai): Do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc

Trung ương quy định giá theo quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 56 của Luật

này; Do đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất; Do người

sử dụng đất thỏa thuận về giá đất với những người có liên quan khi thực hiện các

quyền chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại quyền sử dụng đất; góp vốn bằng

quyền sử dụng đất.

- Theo quy định của Luật đất đai năm 2003, nguyên tắc định giá đất là phải sát

với giá thị trường trong điều kiện bình thường. Tuy nhiên, tình hình phổ biến hiện nay

là giá đất do các địa phương quy định và công bố đều không theo đúng nguyên tắc đó,

dẫn tới nhiều trường hợp ách tắc về bồi thường đất đai và phát sinh khiếu kiện.

- Từ khi có Luật Đất đai năm 2013: Theo Điều 114 giá đất gồm có bảng giá đất

(được xây dựng định kỳ 05 năm một lần) và giá đất cụ thể (dùng để tính tiền bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất). Theo Điều 112: Nguyên tắc định giá đất là phù hợp

với giá đất phổ biến trên thị trường của loại đất có cùng mục đích sử dụng đã chuyển

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nhượng, giá trúng đấu giá quyền sử dụng đất đối với những nơi có đấu giá quyền sử

dụng đất hoặc thu nhập từ việc sử dụng đất. Tuy nhiên, qua một quá trình thực hiện cho

thấy, giá đất cụ thể do UBND tỉnh quyết định chưa sát với giá đất phổ biến trên thị

trường. (Dương Thị Thu Thủy (2016) [30].

1.2.3.3. Về tái định cư

a. Vấn đề ổn định nơi ở

- Một số khu TĐC không đảm bảo điều kiện cơ sở hạ tầng tối thiểu như: hệ

thống điện, nước, đường giao thông, trường hoặc trạm xá, từ đó ảnh hưởng trực tiếp

đến đời sống của những người sử dụng đất TĐC.

- Bố trí TĐC chưa quan tâm tới các yếu tố cộng đồng dân cư, tập quán sinh

hoạt, sản xuất. Ví dụ người sản xuất nông nghiệp bị chuyển đến khu TĐC cao tầng

không có tư liệu sản xuất trong khi việc hỗ trợ đào tạo nghề, giải quyết việc làm

chưa có chế tài chặt chẽ.

- Ổn định đời sống và phong tục tập quán của người dân: phải xây dựng khu

TĐC với điều kiện sống cao hơn so với trước khi di dời. Mặt khác, phải quan tâm

đến phong tục, tập quán trong nhóm người, quan hệ họ hàng, cộng đồng. Đối với

khu TĐC cần xây dựng các quy định về lối sống, an ninh trật tự, tạo sự yên tâm cho

người mới chuyển đến.

Những tồn tại trên đây khó tránh khỏi trong quá trình CNH - HĐH phát triển

đất nước, một khi các chính sách của Nhà nước chưa đồng bộ, nhận thức của các

cấp, các ngành về TĐC chưa đầy đủ.

b. Vấn đề chuyển đổi nghề nghiệp

Đa số các hộ bị thu hồi đất sống bằng nghề buôn bán nhỏ và sản xuất nông

nghiệp, không có khả năng nghề nghiệp nhất định do đó thu nhập không ổn định.

Việc chuyển đổi nghề nghiệp cho những người bị thu hồi đất gặp rất nhiều khó

khăn. Trong những năm trước đây, việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp không được

các chủ dự án quan tâm đã gây bất lợi cho đời sống của những người dân bị thu hồi

đất mà kế sinh nhai của họ là gắn liền với đất, nhiều dự án thực hiện công tác hỗ trợ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

việc làm thông qua viện trợ bằng cách là cấp một khoản tiền nhất định. Khoản tiền

này sẽ phát huy tác dụng khác nhau: với người năng động hoặc có khả năng thì nó

được đầu tư sinh lợi, ngược lại với một số người khác thì khoản tiền đó được tiêu

dùng cho sinh hoạt cá nhân trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó dẫn đến

hết tiền, thất nghiệp, ảnh hưởng đến cuộc sống gia đình và đã có những người mắc

các tệ nạn xã hội. Vì vậy, tạo công ăn việc làm để người dân bị thu hồi đất có thu

nhập ổn định là trách nhiệm của chủ dự án cũng như của cả người dân được hỗ trợ

việc làm trong thời kỳ phát triển, tạo điều kiện ổn định cuộc sống gia đình, ổn định

xã hội, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. (Dương Thị Thu Thủy (2016) [30].

1.3. Thực trạng về công tác bồi thường GPMB trong nước và một số nước trên

Thế giới

1.3.1. Công tác bồi thường GPMB một số nước trên Thế giới

Đối với bất cứ một quốc gia nào trên thế giới, đất đai là nguồn lực quan trọng

nhất, cơ bản của mọi hoạt động đời sống kinh tế - xã hội. Khi Nhà nước thu hồi đất

phục vụ cho các mục đích của quốc gia đã làm thay đổi toàn bộ đời sống kinh tế của

hàng triệu hộ dân và người dân, người bị ảnh hưởng không những không hạn chế về

số lượng mà còn có xu hướng ngày càng tăng. Đặc biệt, ở những nước đang phát

triển, người dân chủ yếu sống bằng nghề nông nghiệp đó là vấn đề sống còn của họ.

Dưới đây là một số kinh nghiệm quản lý đất đai của các nước trên thế giới sẽ phần

nào giúp ích cho Việt Nam chúng ta, đặc biệt trong chính sách bồi thường GPMB.

1.3.1.1. Tại Trung Quốc

Hiến Pháp Trung quốc quy định có 2 hình thức sở hữu đất đai: Sở hữu Nhà

nước và sở hữu tập thể. Vì đất đai thuộc sở hữu Nhà nước nên khi thu hồi đất, kể cả

đất nông nghiệp tùy từng trường hợp cụ thể, Nhà nước sẽ cấp đất mới cho các chủ

sử dụng bị thu hồi đất và bồi thường cho các công trình gắn liền với đất bị thu hồi.

Về phương thức bồi thường, Nhà nước thông báo cho người sử dụng đất biết

trước cho việc họ sẽ bị thu hồi đất trong thời hạn một năm. Người dân có quyền lựa

chọn các hình thức bồi thường bằng tiền hoặc bằng nhà tại khu ở mới. Tại thủ đô

Bắc Kinh và thành phố Thượng Hải, người dân thường lựa chọn bồi thường thiệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hại bằng tiền và tự tìm chỗ ở mới phù hợp với nơi làm việc của mình.

Về giá bồi thường, tiêu chuẩn là giá thị trường. Mức giá này cũng được Nhà

nước quy định cho từng khu vực và chất lượng nhà, đồng thời được điều chỉnh rất

linh hoạt cho phù hợp với thực tế, vừa được coi là Nhà nước tác động điều chỉnh tại

chính thị trường đó. Đối với đất nông nghiệp, bồi thường theo tính chất của đất và

loại đất (tốt, xấu).

Về TĐC, các khu TĐC và các khu nhà ở được xây dựng đồng bộ và kịp thời,

thường xuyên đáp ứng nhu cầu nhiều loại căn hộ với các nhu cầu sử dụng khác

nhau. Các chủ sử dụng phải di chuyển đều được chính quyền chú ý tạo điều kiện về

việc làm, đối với các đối tượng chính sách xã hội được Nhà nước có chính sách

riêng. Khi di dời thực hiện nguyên tắc chỗ ở mới tốt hơn chỗ ở cũ. Khu TĐC được

quy hoạch tổng thể (nhà ở, trường học, chợ), cân đối được giao thông động và tĩnh.

Trong quá trình bồi thường GPMB phải lập các biện pháp xử lý theo phương thức

trước tiên là dựa vào trọng tài, sau đó khiếu tố.

Theo đánh giá của một số chuyên gia tái định cư, sở dĩ Trung Quốc có những

thành công nhất định trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là do: Thứ nhất,

đã xây dựng các chính sách và thủ tục rất chi tiết, ràng buộc đối với các hoạt động

tái định cư, đảm bảo mục tiêu tạo cơ hội phát triển cho người dân tái định cư, tạo

các nguồn lực sản xuất cho những người tái định cư. Thứ hai, năng lực thể chế của

các chính quyền địa phương khá mạnh. Chính quyền cấp tỉnh chịu trách nhiệm hoàn

toàn trong việc thực hiện chương trình bồi thường hỗ trợ tái định cư. Thứ ba, quyền

sở hữu đất tập thể làm cho việc thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư có nhiều

thuận lợi, đặc biệt là ở nông thôn. Tiền đền bù cho đất đai bị mất không trả cho từng

hộ gia đình mà được cộng đồng sử dụng để tìm kiếm, phát triển đất mới hoặc mua

của các cộng đồng sở tại hay dùng để phát triển kết cấu hạ tầng. Chính quyền thôn,

xã chịu trách nhiệm phân chia cho các hộ bị ảnh hưởng. (Thư viện Học liệu Mở

Việt Nam) [38]

1.3.1.2. Tại Nhật Bản

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, đất nước Nhật bị tàn phá nặng nề, kinh tế kiệt

quệ, đời sống nhân dân nói chung và nông dân nói riêng cực kì khó khăn.

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Chính phủ Nhật Bản đã tiến hành 2 cuộc cải

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

cách ruộng đất:

-Lần cải cách ruộng đất thứ nhất: Dự kiến tiến hành rất nhiều công việc như

định mức hạn điền cho địa chủ (không vượt quá 5ha/hộ địa chủ), chia đất và xác lập

quyền sở hữu cho nông dân, quản tô và thanh toán tô bằng tiền v.v… Nhưng do sự

chống lại của địa chủ và các thế lực bảo thủ nên những dự kiến cải cách ruộng đất

lần thứ nhất không thực hiện được.

-Trước kết quả nửa vời của cuộc cách mạng lần thứ nhất, dưới sức ép của Mỹ,

Nhật bản tiến hành cuộc cải cách ruộng đất lần thứ hai. Nội dung của cuộc cải cách

lần này bao gồm rất nhiều vấn đề như: Định mức hạn điền cho địa chủ, chia đất và

xác định quyền sở hữu đất cho nông dân, xác định quyền của Nhà nước đối với việc

trưng thu đất, cấp đất và các quyền khác v.v…

Cùng với hai cuộc cải cách ruộng đất Nhật Bản còn ban hành Luật đất đai

nông nghiệp. Luật quy định những biện pháp đặc biệt nhằm đảm bảo quyền sở hữu

đất đai của người làm nông nghiệp. Trước yêu cầu của việc hình thành các hợp tác

xã ở nông thôn, Nhật Bản quy định thoả thuận về quyền quản lí và quyền sử dụng

đất đai và quyền sở hữu đất đai của hộ thành viên tham gia hợp tác xã.Đất canh tác

ít nhưng nhu cầu mở rộng diện tích đất công nghiệp, dịch vụ giao thông và hệ thống

kết cấu hạ tầng rất lớn. Để giải quyết hài hoà giữa yêu cầu sử dụng đất cho nông

nghiệp và đất dùng cho nhu cầu kinh tế xã hội khác, Nhật Bản ban hành Luật về tổ

chức lại ngành nông nghiệp ở những vùng cần phát triển. Luật và các biện pháp

kinh tế, hành chính được tiến hành nhằm cùng một lúc đáp ứng các yêu cầu:

-Ưu tiên đất cho nông nghiệp, thâm canh tăng năng suất nông nghiệp để giải

quyết mâu thuẫn giữa đất canh tác ít lại bắt buộc phải bớt một phần dành cho các

yêu cầu khác cho phát triển nông thôn, đô thị hoá, hiện đại hoá. Do đó Nhật Bản

sớm trở thành quốc gia có nhiều loại cây trồng đạt năng suất cao nhất thế giới.

- Có chính sách cụ thể để thúc đẩy việc dành đất đai để phát triển công nghiệp,

dịch vụ, giao thông v.v… Như vậy chính sách đất đai của Nhật Bản vừa từng bước

thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng đất dành cho nông nghiệp vừa thúc đẩy chuyển

dịch cơ cấu đất đai theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đô thị hoá.

-Mặc dù hình thức sở hữu đa dạng, kể cả thừa nhận sở hữu tư nhân về đất đai,

Nhà nước vẫn có quyền theo Luật pháp để thu hồi đất phục vụ cho các nhu cầu phát

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

triển kinh tế xã hội của đất nước. (Thư viện Học liệu Mở Việt Nam) [38]

1.3.1.3. Tại Australia

Luật đất đai của Australia quy định đất đai của quốc gia thuộc sở hữu Nhà

nước và sở hữu tư nhân. Luật đất đai bảo hộ tuyệt đối quyền lợi và nghĩa vụ của chủ

sở hữu đất đai. Chủ sở hữu có quyền cho thuê, chuyển nhượng, thế chấp, thừa kế

theo di chúc mà không có sự cản trở nào, kể cả việc tích luỹ đất đai.

Theo luật của Australia 1989 có hai loại thu đất, đó là thu đất bắt buộc và thu

đất tự nguyện.Thu hồi đất tự nguyện được tiến hành khi chủ đất cần được thu hồi

đất. Trong thu hồi đất tự nguyên không có quy định đặc biệt nào được áp dụng mà

việc thoả thuận đó là nguyên tắc cơ bản nhất. Chủ có đất cần được thu hồi và người

thu hồi đất sẽ thoả thuận giá bồi thường đất trên tinh thần đồng thuận và căn cứ vào

thị trường. Không có bên nào có quyền hơn bên nào trong thoả thuận và cũng

không bên nào được áp đặt đối với bên kia.Thu hồi đất bắt buộc được Nhà nước

Australia tiến hành khi Nhà nước có nhu cầu sử dụng đất cho các mục đích công

cộng và các mục đích khác. Thông thường, nhà nước có được đất đai thông qua

đàm phán. Trình tự thu hồi đất bắt buộc được thực hiện như sau: Nhà nước gửi cho

các chủ đất một văn bản trong đó nêu rõ mục tiêu thu hồi đất vì các mục đích công

cộng. Văn bản này gồm các nội dung chính như cơ quan muốn thu hồi đất, miêu tả

chi tiết mảnh đất, mục đích sử dụng đất sau khi thu hồi và các giải thích vì sao

mảnh đất đó phù hợp với mục tiêu công cộng đó. Chủ sở hữu mảnh đất có thể yêu

cầu Bộ trưởng Bộ Tài Chính và quản lý xem xét lại vấn đề thu hồi đất. Nếu chủ sở

hữu vẫn chưa hài lòng thì có thể tiếp tục yêu cầu trọng tài phúc thẩm hành chính

phán xử. Trọng tài phúc thẩm hành chính không thể xem xét tính đúng đắn về quyết

định của Chỉnh phủ nhưng có thể xem xét các vấn đề liên quan khác. Nhà nước

thông báo rộng rãi quyết định thu hồi đất và chủ sở hữu đất phải thông báo cho bất

kỳ ai muốn mua mảnh đất đó về quyết định thu hồi đất của Chính phủ. Sau đó, Nhà

nước sẽ ban hành quyết định thu hồi đất và thông báo trên báo chí. Chủ sở hữu đất

nhận được thông báo khuyên tiến hành các thủ tục yêu cầu bồi thường. Chủ sở hữu

đất thông thường có quyền tiếp tục ở trên đất ít nhất là 6 tháng sau khi đã có quyết

định thu hồi đất. Ngay sau khi có quyết định thu hồi đất, chủ đất có thể yêu cầu nhà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nước bồi thường. Nguyên tắc của bồi thường là công bằng và theo giá thị trường.

Thông thường, các yếu tố sẽ được tính toán trong quá trình bồi thường đó là giá thị

trường, giá đặc biệt đối với chủ sở hữu, các chi phí liên quan như chi phí di chuyển,

chi phí TĐC.(Thư viện Học liệu Mở Việt Nam) [38]

1.3.2. Công tác bồi thường GPMB ở Việt Nam

1.3.2.1. Thời kỳ 1993 – 2003

Khi Hiến pháp 1992 ra đời thay thế Hiến pháp 1980 đã quy định : “Nhà nước

phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản

lý của Nhà nước theo định hướng XHCN”. Tại Điều 17 quy định : “Đất đai thuộc

sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý”. Và Điều 18 quy định: “Các tổ

chức và cá nhân được Nhà nước giao đất sử dụng lâu dài và được chuyển nhượng

quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật”. Đặc biệt, tại Điều 23 quy định :

“Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức không bị quốc hữu hoá. Trong trường hợp

thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua

hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị

trường. Thể thức trưng mua, trưng dụng do luật định”. Những quy định trên đã tạo

điều kiện củng cố quyền hạn riêng của Nhà nước trong việc thu hồi đất đai cho mục

đích an ninh, quốc phòng và các lợi ích quốc gia. Luật Đất đai 1993 đã có hiệu lực

từ ngày 15/10/1993 thay thế cho Luật Đất đai 1988. Đây là văn kiện chính sách

quan trọng nhất đối với việc thu hồi đất và bồi thường thiệt hại của Nhà nước. Luật

Đất đai quy định các loại đất sử dụng, các nguyên tắc sử dụng từng loại đất, quyền

và nghĩa vụ của người sử dụng đất. Một thủ tục rất quan trọng và là cơ sở pháp lý

cho người sử dụng đất là họ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền

sở hữu nhà. Chính điều này làm căn cứ cho quyền được bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất. Sau khi Luật Đất đai 1993 được ban hành, Nhà nước đã ban hành rất

nhiều các văn bản dưới luật như Nghị định, Thông tư và các văn bản pháp quy khác

về quản lý đất đai nhằm cụ thể hoá các điều luật để thực hiện các văn bản đó.

1.3.2.2. Thời kỳ 2003 – 2013

Trên cơ sở tổng kết 10 năm thi hành Luật Đất đai và xuất phát từ yêu cầu của

giai đoạn mới, Hội nghị lần thứ VII, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã

ra Nghị quyết về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luât về đất đai trong thời kỳ đẩy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Hiện nay có rất nhiều dự án phát triển cơ sở hạ tầng, các khu công nghiệp, khu

thương mại đang được thực hiện và trong tương lai con số các dự án sẽ tăng lên rất

nhanh. Sau khi có Luật Đất đai năm 2003 được ban hành, Nhà nước đã ban hành

nhiều các văn bản dưới luật như Nghị định, Thông tư cụ thể hóa các điều luật về giá

đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, bao gồm:

-Nghị định số: 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về thi hành

Luật Đất đai.

-Nghị định số: 197/2004/NĐ-CP ngày 3/12/2004 của Chính phủ về việc bồi

thường hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.

-Thông tư số: 116/2004/TT-BTC ngày 7/12/2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn

việc thực hiện Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3/12/2004 của Chính phủ về

việc bồi thường hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.

-Nghị định số: 188/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 của Chính phủ về phương

pháp xác định giá và khung giá các loại đất.

-Thông tư số: 114/2004/TT-BTC ngày 26/11/2004 của Bộ Tài chính hướng

dẫn việc thực hiện Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16/11/2004 của Chính phủ

về phương pháp xác định giá và khung giá các loại đất.

-Căn cứ Nghị định số: 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ về việc

quy định bổ sung về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;

-Căn cứ Nghị định số: 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ quy

định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và

tái định cư.

-Căn cứ Nghị định số: 88/2009/NĐ-CP ngày 19/9/2009 của Chính phủ về cấp

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền

với đất.

-Thông tư số: 14/TT-BTNMT ngày 1/10/2009 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và trình tự, thủ tục thu hồi

đất, giao đất cho thuê đất.

Nghị định số: 123/NĐ-CP ngày 27/7/2007 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

một số điều của Nghị định số: 188/2004/NĐ-CP;

Thông tư số: 145/2007/TT-BTC ngày 06/12/2007 của Bộ Tài chính hướng dẫn

thực hiện Nghị định số: 188/2004/NĐ-CP và Nghị định số: 123/2007/NĐ-CP;

Thông tư liên tịch số: 02/2010/TTLT-BTNMT-BTC ngày 08/01/2010, của Bộ

Tài nguyên và Môi trường - Bộ Tài chính, hướng dẫn xây dựng, thẩm định, ban

hành bảng giá đất và điều chỉnh bảng giá đất thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh,

thành phố trực thuộc trung ương.

1.3.2.3. Từ khi có Luật Đất đai 2013

Luật Đất đai năm 2013 được ban hành vừa tiếp tục kế thừa, luật hóa những

quy định còn phù hợp đã và đang đi vào cuộc sống của Luật Đất đai năm 2003,

nhưng đồng thời đã sửa đổi, bổ sung một số quy định định mới nhằm tháo gỡ những

hạn chế, bất cập của Luật Đất đai năm 2003. Nhà nước đã ban hành nhiều các văn

bản dưới luật như Nghị định, Thông tư cụ thể hóa các điều luật về giá đất, bồi

thường, hỗ trợ và tái định cư, bao gồm:

-Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy

định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai;

-Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy

định về định giá đất;

-Nghị định số 45/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy

định về thu tiền sử dụng đất;

-Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy

định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;

-Thông tư 23/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường về Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác

gắn liền với đất;

-Thông tư 24/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường về hồ sơ địa chính;

-Thông tư 25/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường về bản đồ địa chính;

-Thông tư số 30/2014/TT-BTNMT ngày 02 tháng 6 năm 2014 của Bộ trưởng

Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

đích sử dụng đất, thu hồi đất;

-Thông tư số 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi

trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất;

Tuy nhiên, cho đến nay vấn đề GPMB diễn ra rất chậm, chưa hiệu quả, còn

nhiều sai sót gây bức xúc, khiếu kiện trong nhân dân làm ảnh hưởng đến tiến độ đầu

tư, triển khai dự án, đồng thời công tác quy hoạch và quản lý xây dựng còn nhiều

bất cập ảnh hưởng đến tiến độ của các dự án.

1.4. Thực trạng về công tác bồi thường GPMB trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

1.4.1 Công tác giải phóng mặt bằng tại tỉnh Thái Nguyên

Từ năm 2013 đến nay tỉnh Thái Nguyên đã thực hiện việc GPMB cho các

công trình, dự án, diện tích đất thu hồi là trên 2000 ha với số tiền chi trả bồi thường

lên tới 2.500,7 tỷ đồng. Có thể kể đến các dự án tiêu biểu được GPMB như: Dự án

Nhà máy điện tử Samsung (Khu công nghiệp Yên Bình), dự án Khu côn nghiệp

Điềm Thụy thuộc Phú Bình và Phổ Yên với diện tích được quy hoạch là 350ha; tổ

hợp Yên Bình khoảng gần 800ha, trong đó dự án sân golf 36 lỗ 185ha, khu đô thị

cửa ngõ 100ha, mở rộng khu công nghiệp Yên bình từ 200ha lên 495ha, dự án

đường cao tốc Thái Nguyên Bắc Kạn. Tiếp đó là việc GPMB dứt điểm Dự án nhà

hát ca múa nhạc dân gian Việt Bắc. Đây cũng là công trình trọng điểm được Bộ

Văn hóa Thể thao và Du lịch phê duyệt. Thực hiện bàn giao mặt bằng thi công xây

dựng, hoàn thành theo tiến độ Dự án xây dựng Quốc lộ 3 mới, Quốc lộ 3 cũ Hà Nội

- Thái Nguyên... và nhiều dự án phải thu hồi đất, bồi thường GPMB xây dựng

đường giao thông, nông thôn mới...Có được kết quả như trên là do Tỉnh ủy, HĐND

và UBND tỉnh quan tâm tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các ngành các cấp vào cuộc

quyết liệt, công tác chỉ đạo kiểm tra, giám sát giải quyết vướng mắc được thực hiện

thường xuyên. Lãnh đạo UBND tỉnh và Thường trực Ban chỉ đạo công tác GPMB

và hỗ trợ tái định cư cùng các ngành của tỉnh đã tiến hành nhiều cuộc làm việc trực

tiếp với các địa phương, doanh nghiệp chỉ đạo xử lý dứt điểm các tồn tại, tháo gỡ

khó khăn, giải quyết kịp thời những kiến nghị, đề nghị của các chủ dự án; tổ chức

các cuộc đối thoại trực tiếp với các hộ dân trong vùng dự án nhằm giải đáp những

vướng mắc phát sinh trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư đẩy nhanh tiến độ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

bồi thường, GPMB cho các dự án. Việc nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, tuyên truyền,

vận động nhân dân chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà

nước được thực hiện với nhiều hình thức, phương pháp phù hợp. Cộng với sự phấn

đấu nhiệt tình của cán bộ làm công tác GPMB và đặc biệt là sự ủng hộ đồng thuận

cao của nhân dân đã chấp nhận khó khăn khi di chuyển, tự nguyện hiến đất bàn giao

mặt bằng với số l ượng và giá trị lớn trong thời gian ngắn. Cuối năm 2016, tỉnh Thái

Nguyên triển khai nhiều dự án hàng nghìn tỷ đồng, điển hình là: dự án khu du lịch

tâm linh Hồ Núi Cốc tổng mức đầu tư 15.000 tỷ đồng; dự án xây dựng cấp bách hệ

thống chống lũ lụt sông Cầu kết hợp hoàn thiện hạ tầng đô thị hai bên bờ sông Cầu

với hơn 18.000 tỷ đồng; dự án nghĩa trang hiện đại An Lạc Viên Thái Nguyên với tổng

mức đầu tư hơn 300 tỷ đồng (Báo Thái Nguyên (năm 2017))[35].

1.4.2. Công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

Đối với các dự án đầu tư công hay đầu tư tư nhân, việc sử dụng đất có liên

quan đến người dân, đặc biệt là thực hiện khâu đền bù và giải phóng mặt bằng đều

phải được tiến hành theo trình tự nhất định được quy định rõ ràng. Quy định này

giúp cho việc giải phóng mặt bằng được thuận lợi, rõ ràng, đảm bảo quyền lợi và

thông tin, đồng thời dễ dàng cho việc kiểm tra, giám sát khi có sai phạm.

Bước 1: Giới thiệu địa điểm và thông báo thu hồi đất

- Giới thiệu địa điểm

Chủ đầu tư, các cá nhân, hoặc bên chịu trách nhiệm thực hiện các dự án đầu tư

tư nhân, đầu tư công tiến hành gửi hồ sơ cho cấp chính quyền huyện về hồ sơ xin

thuê đất tiến hành đầu tư, thực hiện dự án.

- Thông báo thu hồi đất

Chính quyền tỉnh thông báo thu hồi đất hoặc ủy quyền cho chính quyền thị xã

thông báo thu hồi đất. Nếu dự án nằm trong quy hoạch sử dụng đất thì thực hiện

thông báo sau khi quy hoạch đã được công bố. Nội dung thông báo thu hồi đất gồm:

Lý do thu hồi đất, diện tích và vị trí khu đất thu hồi trên cơ sở hồ sơ địa chính hiện

có hoặc quy hoạch chi tiết xây dựng được duyệt và dự kiến về kế hoạch di chuyển;

giao nhiệm vụ cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; cho phép

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nhà đầu tư được tiến hành khảo sát, lập dự án đầu tư.

Việc thu hồi đất phải được thông báo cho người dân bằng các phương tiện

truyền thông hoặc niêm yết tại trụ sở các cơ quan chính quyền hoặc các địa điểm

sinh hoạt chung của khu vực thu hồi đất. Chủ đầu tư tiến hành khảo sát, đo đạc lập

bản đồ khu vực dự án ngay sau khi được chấp thuận chủ trương đầu tư để phục vụ

việc lập và trình duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng, thu hồi đất và lập phương án

bồi thường tổng thể, hỗ trợ, tái định cư; lập dự án đầu tư theo quy định của pháp

luật về đầu tư và xây dựng; lập hồ sơ xin giao đất, thuê đất theo quy định của pháp

luật về đất đai;

Nội dung dự án đầu tư phải thể hiện phương án tổng thể về bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư gồm: Diện tích các loại đất dự kiến thu hồi; tổng số người sử dụng

đất trong khu vực dự kiến thu hồi đất; dự kiến số tiền bồi thường, hỗ trợ; việc bố trí

tái định cư và trong đó nêu rõ dự kiến về nhu cầu, địa điểm, hình thức tái định cư;

dự kiến thời gian và kế hoạch di chuyển, bàn giao mặt bằng.

Đối với dự án quan trọng quốc gia sau khi được Quốc hội quyết định chủ

trương đầu tư; dự án nhóm A, dự án xây dựng hệ thống giao thông, thủy lợi đê điều

phù hợp với quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì không phải thực hiện

các công việc quy định như trên (giới thiệu địa điểm đầu tư); Thời hạn ra văn bản

quy định như trên không quá 20 ngày làm việc.

Bước 2: Lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

+ Chuẩn bị lập phương án bồi thường hỗ trợ và tái định cư

Sau khi dự án đầu tư được xét duyệt hoặc chấp thuận thì hội đồng bồi thường

hỗ trợ và tái định cư theo quy định tại Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày

15/5/2014, Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về sửa đổi,

bổ sung một số điều Nghị định hướng dẫn thi hành luật đất đai gồm lãnh đạo các

ngành liên quan: Tài nguyên & môi trường, Tài chính- Kế hoạch, Chi cục thuế,

Thanh tra, Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, Trung tâm phát triển quỹ đất,

Văn phòng UBND huyện, Chủ tịch UBND các xã, thị trấn có liên quan tổ chức lập

phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư gồm những nội dung sau:

- Trích lục bản đồ địa chính: đối với nơi có bản đồ địa chính chính quy; trường

hợp bản đồ địa chính chưa đúng với hiện trạng sử dụng đất hoặc bản đồ địa chính có

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

tỷ lệ không phù hợp thì được phép đo đạc, chỉnh lý bản đồ địa chính;

Trích đo địa chính: đối với những nơi chưa có bản đồ địa chính chính quy;Tỷ

lệ bản đồ được quy định như sau: đối với đất đô Thị là tỷ lệ 1/500; đối với đất nông

thôn là tỷ lệ 1/1.000 (trường hợp diện tích các thửa đất quá nhỏ thì có thể được đo

bản đồ địa chính tỷ lệ 1/500).

- Phát tờ khai để cho hộ gia đình tự kê khai thửa đất

- Lập biên bản kiểm kê tài sản trên đất

- Xác định nguồn gốc từng thửa đất (có biên bản và xác định định xuất chia

ruộng năm 1993)

Nội dung phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư gồm

- Tên địa chỉ của người bị thu hồi đất;

- Diện tích, loại đất, vị trí, xứ đồng, nguồn gốc sử dụng đất của thửa đất; số

lượng, khối lượng, tỷ lệ phần trăm chất lượng còn lại của tài sản bị thiệt hại;

- Các căn cứ tính toán số tiền bồi thường, hỗ trợ như giá đất tính bồi thường

giá nhà, công trình tính bồi thường, số nhân khẩu, số lao động trong độ tuổi, số

lượng người hưởng trợ cấp xã hội;

- Dự kiến số tiền bồi thường hỗ trợ;

Việc bố trí tái định cư (nếu lấy vào đất ở);

Việc di dời các công trình của nhà nước, của tổ chức, của cơ sở tôn giáo, của

cộng đồng dân cư; Việc di dời mồ mả...

+ Lập phương án chi tiết bồi thường hỗ trợ và tái định cư

Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố phối hợp với Ủy ban nhân dân các xã,

phường; Ủy ban mặt trận tổ quốc xã, phường; các ban ngành đoàn thể của cấp xã,

phường; Ban lãnh đạo tổ, xóm và đại diện những người có đất bị thu hồi tổ chức

niêm yết công khai phương án đền bù, GPMB hỗ trợ và tái định cư. Thời gian niêm

yết và tiếp nhận ý kiến đóng góp ít nhất là hai mươi ngày (20 ngày) kể từ ngày đưa

ra niêm yết.

Trong thời gian niêm yết tổ chức làm nhiệm vụ giải phóng mặt bằng tiếp thu ý

kiến đóng góp của các hộ gia đình, những sai sót trong phương án. Chỉnh sửa và giải

thích ngay cho hộ gia đình, cá nhân những khúc mắc. Những khúc mắc không giải quyết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

được ghi lại xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên.

+ Hoàn thiện phương án bồi thường hỗ trợ và tái định cư

Hết thời hạn niêm yết và tiếp nhận ý kiến đóng góp. Trung tâm phát triển quỹ

đất thành phố có trách nhiệm tổng hợp ý kiến đóng góp bằng văn bản nêu rõ số

lượng ý kiến đồng ý, số lượng ý kiến không đồng ý, số lượng ý kiến khác đối với

phương án đền bù, GPMB, hỗ trợ và tái định cư, giải thích những khúc mắc trong

quá trình niêm yết, hoàn chỉnh phương án kèm theo bản tổng hợp ý kiến đóng góp.

Bước 3: Quyết định thu hồi đất, phê duyệt và thực hiện phương án bồi

thường, hỗ trợ và tái định cư.

+ Quyết định thu hồi đất

Hồ sơ thu hồi đất được Phòng Tài nguyên và Môi trường tiếp nhận, thẩm định

hồ sơ thu hồi đất. Sau đó trình ủy ban nhân dân thành phố ban hành quyết định thu

hồi đất đối với hộ gia đình, cá nhân, đất công ích, cộng đồng dân cư.

Trường hợp thu hồi đất để giao đất hoặc cho thuê đất thuộc thẩm quyền của

một cấp thì việc thu hồi đất và giao đất hoặc cho thuê đất được thực hiện trong cùng

một quyết định;

Trường hợp khu đất thu hồi có cả tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất thì

Ủy ban nhân dân thành phố quyết định thu hồi đất đối với hộ gia đình, cá nhân, đất

công ích, cộng đồng dân cư trước khi trình Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định thu hồi

đất theo thẩm quyền và giao đất, cho thuê đất theo dự án cho chủ đầu tư trong cùng

một quyết định;

Trường hợp chủ đầu tư và những người bị thu hồi đất đã thỏa thuận bằng văn

bản thống nhất về phương án bồi thường về đất và tài sản gắn liền với đất hoặc khu

đất thu hồi không phải giải phóng mặt bằng thì Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền

ra quyết định thu hồi đất, giao đất hoặc cho thuê đất mà không phải chờ đến hết thời

hạn thông báo thu hồi đất.

+ Quyết định phê duyệt phương án bồi thường hỗ trợ và tái định cư

Sau khi phương án bồi thường hỗ trợ và tái định cư đã được niêm yết công

khai và chỉnh sửa; cơ quan tư vấn lập hồ sơ gửi hồ sơ đến phòng Tài nguyên và Môi

trường thành phố thẩm định về quy trình lập hồ sơ và lập phương án bồi thường hỗ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

trợ và tái định cư, sau đó phòng Tài nguyên và Môi trường trình hội đồng bồi

thường GPMB của thành phố thẩm định lần cuối và ký quyết định phê duyệt

phương án.

+ Thực hiện phương án bồi thường

Ngay sau khi có quyết định phê duyệt và công bố phương án bồi thường hỗ trợ

và tái định cư, tổ chức làm nhiệm vụ giải phóng mặt bằng niêm yết công khai quyết

định, sau đó gửi quyết định cho người bị thu hồi đất, chủ đầu tư chuẩn bị nguồn tài

chính phối hợp với hội đồng bồi thường hỗ trợ tái định cư, cơ quan lập hồ sơ, Ủy

ban nhân dân cấp xã, phường nơi có đất tiến hành trả tiền tới các hộ gia đình có đất

bị thu hồi, sau đó người có đất bị thu hồi có trách nhiệm bàn giao đất cho tổ chức

làm nhiệm vụ giải phóng mặt bằng để bàn giao cho chủ đầu tư cắm mốc thực địa,

nếu người bị thu hồi đất không bàn giao đất thì tổ chức làm nhiệm vụ giải phóng

mặt bằng báo cáo với cấp có thẩm quyền chuẩn bị phương án cưỡng chế.

Bước 4: Cưỡng chế thu hồi đất

+ Cưỡng chế theo quy định tại Điều 71 Luật đất đai 2013

Thực hiện đúng trình tự, thủ tục về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

quy định trong Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014

- Quá ba mươi (30) ngày, kể từ thời điểm phải bàn giao đất mà người có đất bị

thu hồi không bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng;

- Sau khi đại diện của tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng,

Ủy ban nhân dân và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã, phường nơi có đất thu hồi đã

vận động thuyết phục nhưng người có đất bị thu hồi không chấp hành việc bàn giao

đất đã bị thu hồi cho Nhà nước;

- Có quyết định cưỡng chế của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền theo quy

định của pháp luật đã có hiệu lực thi hành;

- Người bị cưỡng chế đã nhận được quyết định cưỡng chế. Trường hợp người

bị cưỡng chế từ chối nhận quyết định cưỡng chế thì Tổ chức làm nhiệm vụ bồi

thường, giải phóng mặt bằng phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã, phường niêm

yết công khai quyết định cưỡng chế tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, phường nơi

có đất thu hồi.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

+ Quyết định cưỡng chế

Sau mười lăm (15) ngày, kể từ ngày giao trực tiếp quyết định cưỡng chế hoặc

ngày niêm yết công khai quyết định cưỡng chế quy định nêu trên, mà người bị

cưỡng chế không bàn giao đất thì Ủy ban nhân dân cấp huyện chỉ đạo, tổ chức lực

lượng cưỡng chế thu hồi đất theo quy định của pháp luật.

1.5. Tổng quan về phần mềm Primer 5.0

- Các chức năng của PRIMER 5.0:

Theo Nguyễn Hữu Kiệt (2008) [6] thì: Phần mềm PRIMER có nhiều phiên

bản, trong đề tài này sử dụng phiên bản 5 của PRIMER để phục vụ ứng dụng

nghiên cứu. Với phiên bản 5 phần mềm PRIMER có nhiều tính năng mới hơn so

với các phiên bản cũ trước đây.

- Loại tập tin được sử dụng trong PRIMER 5.0:

Theo Nguyễn Hữu Kiệt (2008) [6] thì: Dữ liệu PRIMER có thể đọc được và

lưu trong những định dạng khác nhau. Dữ liệu tốt hơn nên được lưu trên định dạng

PRIMER thông thường để tiếp tục sử dụng các tập tinh như những thừa số. Các

định dạng khác thì có ích cho việc trao đổi dữ liệu với những chương trình khác.

Các đuôi mở rộng của các tập tin tư liệu được sử dụng trong PRIMER 5.0:

.pri – Sample variable data

.sid –Similarity matices

.agg – Aggregation data

.ppl – Plot files

- Tính năng phân nhóm trong PRIMER (Cluster):

Sự phân nhóm có thứ bậc Phân tích tổng hợp (hay phân loại) nhằm mục đích

tìm thấy những nhóm tự nhiên của các mẫu, như những mẫu trong một nhóm thì

giống nhau nhiều hơn so với khác nhóm, các phương pháp tổng hợp được phân biệt

như sau:

- Phương pháp có thứ bậc: Những mẫu được nhóm lại và những nhóm này sẽ

định dạng tổng hợp ở cấp độ thấp của sự đồng dạng

- Kỹ thuật lạc quan

- Phương pháp tìm kiếm hiện tại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Kỹ thuật nhóm

- Kỹ thuật pha tạp

Phân nhóm tổng hợp có thứ bậc kỹ thuật phân nhóm thường dùng nhất là

phương pháp tổng hợp có thứ bậc. Những phương pháp này xem ma trận đồng dạng

như là điểm khởi đầu, bắt đầu với những đồng dạng mang tính hỗ tương cao nhất,

sau đó dần dần hạ thấp xuống ở cấp độ tương đồng mà tại đó các nhóm đã được

định dạng. Tiến trình kết thúc với một nhóm đơn mà chứa tất cả các mẫu. Những

phương pháp phân chia có thứ bậc sẽ trình bày sự tiếp nối trái ngược, bắt đầu với

một nhóm đơn và chia tách nó ra thành những nhóm nhỏ hơn.

Hình 1.1 : Hình ảnh của một Dengrogram

(Nguồn Nguyễn Hữu Kiệt 2008)

- Trong công tác quản lý đất đai Primer có thể phân nhóm các đơn vị đất

đai nhanh chóng hơn chính xác cho từng đơn vị đất đai và có thể sắp xếp theo

thứ tự khả năng thích nghi của các nhóm vùng từ thích nghi cao nhất đến không

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

thích nghi.

1.6. Một số nghiên cứu liên quan đến giải phóng mặt bằng

- Qua nghiên cứu “Đánh giá tác động của công tác giải phóng mặt bằng đến

kinh tế, xã hội, môi trường ở một số dự án trên địa bàn thành phố Vĩnh Phúc, tỉnh

Vĩnh Phúc” năm 2017 của tác giả Nguyễn văn Chiến. Từ dự án đường phục vụ du

lịch và hạ tầng hai bên đường và dự án quy hoạch đất ở để giao và đấu giá QSD đất

khu vực Làng Nung là hai dự án trọng điểm của thành phố Vĩnh Phúc được tỉnh và

thành phố rất quan tâm chỉ đạo. Các phương án bồi thường GPMB đã được lập đầy

đủ các nội dung và áp giá theo đúng chính sách quy định, có phần hỗ trợ cho người

bị thu hồi đất. Qua kết quả phân tích đánh giá tác giả cho thấy dự án đã tác động

mạnh mẽ đến dời sống, kinh tế của người dân: Tạo cơ hội tăng thu nhập cho lao

động trong ngành phi nông nghiệp. Cụ thể, có 58,0% hộ ở hai dự án có thu nhập

sau khi bị thu hồi đất.

- Theo Phạm Văn Hùng (2015) cho thấy: Công tác GPMB trên địa bàn tỉnh

Thanh Hóa vẫn còn chậm so với tiến độ đề ra với nhiều nguyên nhân. Công tác

quản lý Nhà nước về đất đai còn buông lỏng, nhiều vướng mắc còn tồn đọng khá

dai dẳng nhưng không kịp thời giải quyết. Không ít các trường hợp Nhà nước phải

mặc nhiên công nhận quyền sử dụng đất cho các chủ sử dụng không có giấy tờ về

quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai. Việc điều tra, đo đạc, lập và

chỉnh lý hồ sơ địa chính còn nhiều hạn chế. Những hạn chế của công tác này làm

ảnh hưởng đến công tác xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi

Nhà nước thu hồi đất. Những nơi chưa có quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, công tác

quản lý đất đai yếu kém, số liệu không đảm bảo độ tin cậy, việc khoanh định các

loại đất, định hướng sử dụng không sát với thực tế thì ở đó công tác GPMB gặp

nhiều khó khăn phức tạp, hiệu quả thấp. Chính quyền các cấp không có đầy đủ hồ

sơ quản lý, không cập nhật biến động thường xuyên và không quản lý được những

vụ việc mua bán, chuyển nhượng đất đai trái phép. Chính điều này gây khó khăn

cho người thi hành đồng thời làm mất lòng tin trong dân. Là nguyên nhân chủ yếu

dẫn đến sự chậm trễ, ách tắc trong công tác giải quyết các mối quan hệ đất đai nói

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

chung và GPMB nói riêng.

- Theo ông Lê Anh Quân (2014) cho thấy: Thực tế triển khai GPMB trên

địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội vẫn gặp một số khó khăn, vướng mắc

như sau:

Thứ nhất, về việc thông báo thu hồi đất đến từng hộ dân gây nhiều khó khăn.

Thứ hai, giữa quyết định thu hồi đất và phương án được duyệt phải được thực

hiện trong vòng 1 ngày gây nhiều khó khăn cho địa phương.

Thứ ba, GPMB xong mới giao đất cũng nảy sinh nhiều bất cập. Theo chúng

tôi nên GPMB đến đâu, giao đất đến đó.

Thứ tư, về quy định cưỡng chế kiểm đếm khá phức tạp, mất nhiều thời gian,

vật chất.

Thứ năm, về dự thảo phương án hỗ trợ có thể gây ra khiếu kiện kéo dài nếu

có sự điều chỉnh theo hướng giảm.

Thứ sáu, về vấn đề giá đất. Tuy theo chủ trương sát giá thị trường nhưng trên

thực tế, người dân không bao giờ thông báo giá thật để tránh nộp thuế thu nhập cá

nhân khi chuyển nhượng. Nên quy định giá đất đền bù khi được địa phương báo cao

lên dù cao hơn từ 1-2 lần vẫn thấp hơn thực tế rất nhiều, dẫn đến hiện tượng người

dân không đồng ý với phương án giá đền bù, gây chậm trễ cho công tác GPMB.

- Theo Hà Thanh Tùng (2013) cho thấy: Công tác GPMB trên địa bàn tỉnh

Phú Thọ còn gặp nhiều khó khăn, cụ thể: Bảng giá đất trên địa bàn tỉnh ban hành để

bồi thường giải phóng mặt bằng có giá đất còn thấp hơn giá đất thị trường.

Việc quản lý nhà nước về đất đai ở các địa phương từ những năm trước đây

còn chưa chặt chẽ, để xảy ra tình trạng lấn chiếm đất, sử dụng đất không rõ nguồn

gốc, gây nhiều khó khăn cho việc xác định diện tích từng loại đất.

Công tác GPMB liên quan đến quyền lợi trực tiếp, thiết thực của nhiều người

dân, trình độ dân trí nhiều nơi còn có hạn, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

của Nhà nước còn phức tạp, thay đổi nhiều, trong khi công tác tuyên truyền, quán

triệt chủ trương chính sách nhiều nơi chưa tốt dẫn đến người dân còn có cách hiểu

khác nhau về chính sách của Nhà nước làm kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

có nơi còn xảy ra tình trạng khiếu kiện đông người, gây mất trật tự trị an.

Trong quá trình thực hiện, nhiều hạng mục, nội dung phát sinh, các quy định

của Nhà nước chưa điều chỉnh hết, các cấp các ngành phải bàn bạc, thống nhất đề

xuất UBND tỉnh xử lý, nên kéo dài thời gian công tác giải phóng mặt bằng;

Một số dự án về giao thông liên quan đến nhiều tỉnh khác nhau, trong khi

chính sách bồi thường của các tỉnh chưa đồng nhất, như: Giá đất, chính sách hỗ

trợ... dẫn đến người dân so sánh và có nhiều ý kiến với cơ quan nhà nước làm kéo

dài thời gian giải phóng mặt bằng (dự án đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai…).

Chức năng tham mưu tổ chức thực hiện, thẩm định phương án bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư có thay đổi (chuyển từ ngành Tài chính sang ngành Tài nguyên và

Môi trường), nhưng hầu hết cán bộ chuyên môn không chuyển giao nên cán bộ

ngành Tài nguyên và Môi trường phải đảm nhận thêm nhiệm vụ, trong khi biên chế

và tổ chức chưa tương xứng.

Lực lượng cán bộ chuyên môn thực hiện công tác bồi thường hỗ trợ, tái

định cư của các cấp, đặc biệt là cấp huyện, xã còn mỏng, chuyên môn nghiệp vụ

hạn chế, thực hiện nhiệm vụ kiêm nhiệm nên làm ảnh hưởng không nhỏ đến tiến

độ công tác này.

- Theo Lê Minh (2012), Công tác GPMB ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng

Trị còn chậm và gặp nhiều vướng mắc, lý do:

Cơ chế chính sách, pháp luật về đền bù GPMB còn nhiều bất cập và chậm

thay đổi. Cụ thể là giá đất đền bù theo quy định thường thấp hơn giá thị trường từ 2

-3 lần, giá bồi thường vật kiến trúc, nhà cửa, cây cối, tài sản trên đất hiện thấp hơn

giá thị trường 20%. Chính sách áp giá đền bù không thống nhất giữa các công trình

khiến nhiều hộ dân không đồng tình. Các quy định về đền bù, hỗ trợ, cấp đất tái

định cư (TĐC) đối với các hộ dân bị thu hồi nhiều đất, hộ gia đình có nhiều thế hệ

sinh sống, đông con, hộ gia đình ở vị trí thuận lợi chưa phù hợp, thỏa đáng.

Quá trình lập dự án, đơn vị tư vấn luôn lập dự toán đền bù GPMB thấp hơn

so với thực tế nên khi triển khai phải điều chỉnh lại. Sự phối hợp của các cơ quan

chức năng, chính quyền địa phương trong GPMB chưa thường xuyên, tích cực và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

thiếu sự chủ động.

Bên cạnh đó, việc thiếu khu TĐC, các khu TĐC này được thiết kế với vị trí

chưa tương xứng với vị trí hiện tại của các hộ dân bị thu hồi đất khiến nhiều hộ dân

không đồng ý bàn giao mặt bằng khiến công tác GPMB thêm phần khó khăn.

Mặt khác, một bộ phận nhân dân thiếu hợp tác, cá biệt có trường hợp lôi kéo

các hộ dân khác không đồng tình với chính sách của nhà nước theo ý chí chủ quan

của mình. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ làm công tác GPMB chưa đảm bảo về số lượng

và chất lượng, đặc biệt là thiếu năng lực, kinh nghiệm trong vận động, thuyết phục,

đối thoại với nhân dân.

1.7. Đánh giá chung về tổng quan

Trên cơ sở khoa học, căn cứ pháp lý và thực tiễn, tôi đã tổng quan các nghiên

cứu trên Thế giới và Việt Nam. Tôi nhận thấy việc nghiên cứu về công tác bồi

thường, giải phóng mặt bằng hỗ trợ và tái định cư của một số dự án trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên là rất cần thiết góp phần hoàn thiện quy trình, cơ chế, nhằm

tăng cường hiệu quả của bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố

Thái nguyên nói riêng, tỉnh Thái Nguyên và cả nước nói chung. Tôi xin cam đoan

rằng chưa có ai nhận học vị sau đại học trên địa bàn nghiên cứu lĩnh vực: Đánh giá

công tác bồi thường giải phóng mặt bằng một số dự án trên địa bàn thành phố Thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

Chương 2

NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu

- Công tác bồi thường GPMB của dự án: đường Bắc Sơn kéo dài – địa phận tổ

14, phường Quang Trung, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên và khu dân cư

11B – phường Tân Lập, thành phố Thái Nguyên.

- Nghiên cứu các văn bản, chính sách có liên quan mà tỉnh Thái Nguyên đã

từng áp dụng về bồi thường GPMB khi Nhà nước thu hồi; người dân bị thu hồi đất

và cán bộ ngành tài nguyên môi trường.

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi không gian: Tổ 14 - Phường Quang Trung, phường Tân Lập, thành

phố Thái Nguyên - tỉnh Thái Nguyên

- Phạm vi thời gian: Từ năm 2015 – 2018.

2.2. Nội dung nghiên cứu

2.2.1. Đánh giá tình hình cơ bản của thành phố Thái Nguyên tác động đến vấn

đề nghiên cứu

- Đánh giá về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Thái Nguyên.

- Đánh giá thực trạng sử dụng đất của thành phố Thái Nguyên.

2.2.2. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi

đất đối với 02 dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

- Giá đất bồi thường

- Chính sách hỗ trợ, tái định cư

- Tiến độ giải phóng mặt bằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

- Mức độ đồng ý về giá Bồi thường của người dân

2.2.3. Nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường hỗ trợ,

GPMB thông qua hai dự án nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

2.2.4. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường

GPMB và công tác quản lý đất đai ở thành phố Thái Nguyên

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin tài liệu

2.3.1.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp

Thu thập các thông tin, tài liệu sau :

- Thu thập tài liệu, số liệu có liên quan tại các phòng ban liên quan đến công

tác bồi thường giải phóng mặt bằng.

- Các tài liệu, số liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội, hiện trạng sử dụng

đất của thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

- Các số liệu về hiện trạng đất đai, dân số, lao động trong khu vực của dự án

“đường Bắc Sơn kéo dài – địa phận tổ 14 phường Quang Trung”- trên địa bàn phường

Quang Trung và dự án “Khu dân cư 11B phường Tân Lập, thành phố Thái Nguyên”

trên địa bàn phường Tân Lập, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

- Thu thập các thông tin, tài liệu, số liệu liên quan đến kết quả công tác bồi

thường GPMB của 2 dự án tại Phòng Tài Nguyên và Môi Trường thành phố Thái

Nguyên và Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên.

2.3.1.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp

- Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: Lập phiếu điều tra phỏng vấn người có

đất bị thu hồi để tìm hiểu xem đối tượng, mức giá bồi thường, hỗ trợ đối với đất ở,

đất nông nghiệp, nhà ở, vật kiến trúc, cây cối hoa mầu, tái định cư có hợp lý hay

chưa hợp lý.

- Phỏng vấn chuyên sâu đối với người quản lý, cán bộ địa chính, cán bộ trực

tiếp tham gia bồi thường GPMB tại 02 dự án nghiên cứu.

- Số lượng phiếu điều tra 130 phiếu: 23 phiếu điều tra dự án 1 (do dự án 1 ảnh

hưởng trực tiếp tới 23 hộ gia đình nên phỏng vấn 01 nhân khẩu chính của từng hộ),

77 phiếu điều tra dự án 2 (do dự án 2 ảnh hưởng trực tiếp tới 79 hộ gia đình nên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

phỏng vấn 01 nhân khẩu chính của từng hộ), và 30 phiếu điều tra cho đối tượng là

cán bộ (cán bộ địa chính, cán bộ phòng tài nguyên và môi trường và cán bộ trực tiếp

làm nhiệm vụ công tác bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư).

Các tiêu chí điều tra cơ bản gồm:

- Thông tin về chủ hộ: tên, địa chỉ, tuổi, trình độ văn hóa.....

- Thông tin về hộ gia đình: tổng số nhân khẩu, số lao động đang làm việc, nguồn thu

nhập chính, thông tin về hoạt động kinh tế (trước và sau khi thu hồi đất).

- Các thông tin về đất, tài sản và giá bồi thường: Tổng diện tích bị thu hồi (đất

nông nghiệp, phi nông nghiệp); mức bồi thường về cây cối, hoa màu, nhà ở, vật kiến

trúc, các khoản hỗ trợ….. (phiếu điều tra hộ gia đình, phụ lục) v.v.

- Phương pháp quan sát trực tiếp: Phương pháp này giúp tất cả các giác quan

của người phỏng vấn đều được sử dụng: mắt nhìn, tai nghe... qua đó các thông tin

được ghi lại trong trí nhớ, qua ghi chép, chụp lại một cách cụ thể.

2.3.2. Phương pháp xử lý thông tin, số liệu

- Số liệu sơ cấp: Được xử lý trên bảng tính Excel và PRIMER 5.0 để kiểm tra,

phân tích, tổng hợp, đánh giá các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra.

- Tổng hợp các dữ liệu thu thập được theo bảng trên excel bao gồm cả số liệu

dạng số và số liệu dạng chữ.

- Phân loại số liệu dạng số như giá đất, diện tích,v.v. dưới dạng bảng dễ hiểu

và tiến hành mã hóa các dữ liệu thuộc tính dạng chữ để phần mềm PRIMER có thể

hiểu và cho ra kết quả.

- Xác định mối quan hệ các yếu ảnh hưởng đến giá đất tại địa bàn nghiên cứu

trên phân tích mối tương quan Multi – Dementional Scaling (MDS) và Principal

Component Analysis (PCA).

2.3.3. Phương pháp thống kê

Thống kê các thông tin, tài liệu đã thu thập được về tổng diện tích, tổng số

tiền bồi thường cũng như chi tiết từng loại như thế nào và mức ảnh hưởng của dự

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

án kết hợp với thừa kế các nghiên cứu và số liệu có liên quan.

Chương 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Đánh giá tình hình cơ bản của khu vực nghiên cứu tác động đến công tác

quản lý nhà nước về đất đai.

3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Thái Nguyên

+ Vị trí địa lý

Thành phố Thái Nguyên nằm ở trung tâm tỉnh Thái Nguyên. Có toạ độ địa lý

từ 210 đến 22027’ vĩ độ Bắc và 105025’ đến 106014’ kinh độ Đông, nằm cách trung

tâm Hà Nội 80 km về phía Bắc, có vị trí tiếp giáp như sau:

- Phía Bắc giáp huyện Đại Từ, huyện Phú Lương, huyện Đồng Hỷ;

- Phía Nam giáp thị xã Sông Công;

- Phía Tây giáp huyện Đại Từ;

- Phía Đông giáp huyện Phú Bình.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Hình 3.1: Bản đồ hành chính TP. Thái Nguyên

Thành phố có vị trí chiến lược, quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội

của tỉnh Thái Nguyên và các tỉnh miền núi phía Bắc. Là trung tâm giao lưu văn hoá

của vùng Việt Bắc, là đầu mối giao thông trực tiếp liên hệ giữa các tỉnh miền xuôi

nhất là thủ đô Hà Nội với các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam: Cao Bằng, Bắc

Kạn, Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Bắc Giang. Với vị trí địa lý

như trên, thành phố Thái Nguyên có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế xã hội không

chỉ trong hiện tại mà cả tương lai, nhất là trong các lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ và

trở thành một đô thị trung tâm của khu vực trung du miền núi phía Bắc.

+ Địa hình, địa mạo

Địa hình của thành phố Thái Nguyên được coi như miền đồng bằng riêng của

tỉnh Thái Nguyên. Ruộng đất tập trung ở hai bên bờ sông Cầu và sông Công được

hình thành bởi sự bồi tụ phù sa của hai con sông này. Tuy nhiên, vùng này vẫn

mang tính chất, dáng dấp của địa mạo trung du với kiểu bậc thềm phù sa và bậc

thang nhân tạo, thềm phù sa mới và bậc thềm pha tích (đất dốc tụ). Khu vực trung

tâm thành phố tương đối bằng phẳng, địa hình còn lại chủ yếu là đồi bát úp, càng

về phía Tây bắc thành phố càng có nhiều đồi núi cao. Nhìn chung, địa hình

thành phố khá đa dạng phong phú, một mặt tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển đô

thị, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp mặt khác tạo điều kiện cho phát triển nông

nghiệp phù hợp với kinh tế trang trại kết hợp giữa đồi rừng, cây ăn quả và các loại

cây công nghiệp khác như chè, các loại cây lấy gỗ.

+ Khí hậu

Thành phố Thái Nguyên mang những nét chung của khí hậu vùng Đông bắc

Việt Nam, thuộc miền nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh giá ít mưa, mùa hè

nóng ẩm mưa nhiều. Do đặc điểm địa hình của vùng đã tạo cho khí hậu của thành

phố có những nét riêng biệt. Tổng số giờ nắng trung bình năm khoảng 1.617 giờ.

Nhiệt độ cao tuyệt đối là 39,5˚C, nhiệt độ trung bình cao nhất trong năm vào tháng

7 là 28,5˚C, thấp nhất nhất vào tháng 1 là 15,5˚C. Lượng mưa trung bình hàng năm

2.025,3mm. Lượng mưa phân bố không đều theo không gian và thời gian, có chênh

lệnh lớn giữa mùa mưa và mùa khô. Về mùa mưa cường độ lớn, lượng mưa chiếm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

87% tổng lượng mưa trong năm (từ tháng 5 đến tháng 10) trong đó, riêng lượng

mưa tháng 8 chiếm đến gần 30% tổng lượng mưa cả năm nên đôi khi gây ra tình

trạng lũ lụt lớn. Thành phố có độ ẩm không khí cao, độ ẩm trung bình năm là 82%.

Mùa hè từ tháng 4 đến tháng 10 gió đông nam chiếm ưu thế tuyệt đối, nóng ẩm mưa

nhiều. Mùa đông từ tháng 11 đến tháng 3, gió đông bắc chiếm ưu thế, lượng mưa ít

thời tiết khô hanh.

Như vậy, khí hậu thành phố Thái Nguyên tương đối thuận lợi cho việc phát

triển một hệ sinh thái đa dạng và bền vững, thuận lợi cho phát triển ngành nông-lâm

nghiệp và là nguồn nguyên liệu phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến nông sản

thực phẩm.

+ Thuỷ văn

Trên địa bàn thành phố có sông Cầu chạy qua địa bàn, con sông này bắt nguồn

từ Bắc Kạn chảy qua thành phố ở đoạn hạ lưu dài khoảng 25 km, lòng sông

mở rộng từ 70 – 100m. Về mùa lũ lưu lượng đạt 3500 m³/giây, mùa kiệt 7,5

m³/giây.

Sông Công chảy qua địa bàn thành phố 15 km, được bắt nguồn từ vùng núi

Ba Lá thuộc huyện Định Hoá. Lưu vực sông này nằm trong vùng mưa lớn nhất của

thành phố, vào mùa lũ, lưu lượng đạt 1.880 m³/giây, mùa kiệt 0,32m³/giây. Đặc

biệt, trên địa bàn thành phố có Hồ Núi Cốc (nhân tạo) trên trung lưu sông Công, có

khả năng trữ nước vào mùa mưa lũ và điều tiết cho mùa khô hạn (Cổng thông tin

điện tử TP. Thái Nguyên [16]).

+ Thực trạng phát triển kinh tế:

Mặc dù thành phố Thái Nguyên là trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh Thái Nguyên

nhưng diện tích đất nông nghiệp vẫn chiếm 55,15% diện tích đất tự nhiên. Sản xuất

nông nghiệp đã có sự chuyển biến tích cực cả về số lượng và chất lượng, sản xuất

hàng hóa phát triển, tập quán canh tác, kỹ thuật, năng suất, sản lượng đã được nâng

dần qua các năm. Tuy nhiên, một bộ phận dân sống ở các xã của thành phố Thái

Nguyên, đặc biệt là những xã phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ cho

quá trình đô thị hóa của thành phố còn gặp nhiều khó khăn. Công nghiệp, tiểu thủ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

công nghiệp nông thôn ở thành phố chủ yếu là công nghiệp khai thác và công

nghiệp chế biến. Một số sản phẩm có giá trị sản xuất cao chiếm tỷ trọng lớn trong

tổng giá trị sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp nông thôn ở thành phố Thái

Nguyên như: Khai thác than, khai thác đá và các loại mỏ khác, sản xuất giấy và các

sản phẩm bằng giấy. Một số ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nông thôn có mặt ở

hầu hết ở các xã trong thành phố như sản xuất vôi, cát sỏi, gia công chế biến gỗ, chế

biến lương thực thực phẩm. Một số cơ sở đã cơ khí hóa một số khâu trong chế biến

gỗ, chế biến thực phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm và năng suất lao động. Xây

dựng cơ bản nông thôn ở thành phố Thái Nguyên trong thời gian vừa qua tập trung

chủ yếu vào các công trình hạ tầng thiết yếu như: Điện, nước,… nhiều nguồn vốn

đã được đầu tư vào địa bàn nông thôn ở thành phố, các nguồn vốn đầu tư được quản

lý tốt, các công trình đưa vào sử dụng phát huy hiệu quả phục vụ dân sinh. Các

ngành thuộc khối dịch vụ - thương mại giữ vai trò ngày càng quan trọng đối với sự

tăng trưởng và phát triển kinh tế nông thôn ở thành phố trong những giai đoạn tiếp

theo. Phát triển sản xuất nông nghiệp đòi hỏi dịch vụ - thương mại nông thôn ở

thành phố phải phát triển theo và ngược lại, dịch vụ phát triển nhanh cũng kích

thích và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của sản xuất.

+ Phát triển dân số và cơ cấu lao động:

Thành phố Thái Nguyên hiện có 32 đơn vị hành chính cấp phường, xã bao

gồm 23 phường và 9 xã. Kết quả điều tra dân số thường trú trên địa bàn thành phố

Thái Nguyên tính đến ngày 01/01/2015 là 278.143 người; trong đó: nam 135.763

người chiếm 41,81%; nữ 142.380 người chiếm 51,19%. Khu vực thành thị là

200.150 người, chiếm 72%, khu vực nông thôn: 77.993 người, chiếm 28%. Mật độ

dân số 1.466 người/km2; trong đó: khu vực thành thị 3.292 người/km2, nông thôn

605 người/km2 (Phòng thống kê thành phố Thái Nguyên (2017) [17]).

So với tỉnh Thái Nguyên, thành phố Thái Nguyên là đơn vị có số dân và mật

độ dân số cao nhất tỉnh. Dân số đông tạo ra nguồn lao động dồi dào đồng thời cũng

là một thị trường tiêu thụ hàng hóa rộng lớn song cũng gây những áp lực không nhỏ

cho sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố, đặc biệt là áp lực về đất đai, môi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

trường sinh thái.

3.1.2. Đánh giá tình hình công tácquản lý sử dụng đất tại thành phố Thái Nguyên

Bảng 3.1: Thực trạng sử dụng đất thành phố Thái Nguyên từ năm 2015-2018

Năm 2015 Năm 2016 Năm 2017

Đơn vị tính: ha Năm 2018

GIAI ĐOẠN

Tổng số Ha Tổng số Ha Cơ cấu % Tổng số Ha Tổng số Ha Cơ cấu %

17.053,4 Cơ cấu % 100 17.053,34 100 22.294,4 Cơ cấu % 100 22.294,4 100,0

10.827,7 63,49 10.751,79 63,05 14.189,5 63,65 14.189,5 63,65 TỔNG SỐ Nhóm đất nông nghiệp

8.170,8 47,91 8.111,65 47,57 10.894,6 48,87 10.894,6 48,87 Đất sản xuất nông nghiệp

4.082,7 23,94 4.040,99 23,70 5.806,1 26,04 5.806,1 26,04 Đất trồng cây hàng năm

2.962,3 17,37 2.929,39 17,18 4.083,3 18,32 4.083,3 18,32

1.120,5 6,57 1.111,60 6,52 1.722,8 7,73 1.722,8 7,73 Đất trồng lúa Đất trồng cây hàng năm khác

4.088,1 23,97 4.070,67 23,87 5.088,4 22,82 5.088,4 22,82 Đất trồng cây lâu năm

9,62 2.242,1 10,06 2.242,1 10,06 1.651,8 9,69 1.640,09 Đất lâm nghiệp 2.381,7 13,97 2.369,97 13,90 2.969,3 13,32 2.969,3 13,32 Đất rừng sản xuất

729,9 4,28 729,88 4,28 727,2 3,26 727,2 3,26

270,6 1,59 266,22 1,56 315,8 1,42 315,8 1,42

4,8 0,03 3,95 0,02 9,8 0,04 9,8 0,04

6.074,0 35,62 6.151,14 36,07 7.925,6 35,55 7.925,6 35,55 Đất rừng phòng hộ Đất nuôi trồng thuỷ sản Đất nông nghiệp khác Nhóm đất phi nông nghiệp

1.586,5 9,30 1.606,42 9,42 2.029,2 9,10 2.029,2 9,10

458,6 2,69 460,46 2,70 704,3 3,16 704,3 3,16 Đất ở Đất ở tại nông thôn

44,6 0,26 47,1 0,21 47,1 0,21 45,20 0,27 Đất ở tại đô thị 1.127,8 6,61 1.145,95 6,72 1.324,8 5,94 1.324,8 5,94 Đất chuyên dùng 3.252,0 19,07 3.282,34 19,25 4.287,3 19,23 4.287,3 19,23 Đất xây dựng trụ sở cơ quan

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Đất quốc phòng 252,5 1,48 252,96 1,48 308,8 1,38 308,8 1,38

Năm 2015 Năm 2016 Năm 2017 Năm 2018 GIAI ĐOẠN

Tổng số Ha Tổng số Ha Cơ cấu % Tổng số Ha Tổng số Ha Cơ cấu % Cơ cấu % Cơ cấu %

Đất an ninh 5,3 0,03 8,86 0,05 122,9 0,55 122,9 0,55

453,9 2,66 454,46 2,66 503,8 2,26 503,8 2,26

830,4 4,87 834,34 4,89 1183,6 5,31 1183,6 5,31

1.665,4 9,77 1.686,52 9,89 2.121,2 9,51 2.121,2 9,51 Đất xây dựng công trình sự nghiệp Đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp Đất sử dụng vào mục đích công cộng

12,3 0,07 13,19 0,08 15,5 0,07 15,5 0,07 Đất cơ sở tôn giáo

3,3 0,02 3,09 0,02 6,1 0,03 6,1 0,03

132,1 0,77 158,39 0,93 181,0 0,81 181,0 0,81

423,0 2,48 422,80 2,48 684,7 3,07 684,7 3,07

664,4 3,90 664,41 3,90 721,2 3,23 721,2 3,23

0,5 0,00 0,50 0,00 0,7 0,00 0,7 0,00 Đất cơ sở tín ngưỡng Đất nghĩa trang, nghĩa địa, nhà tang lễ, nhà hỏa táng Đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối Đất có mặt nước chuyên dùng Đất phi nông nghiệp khác

151,7 0,89 150,41 0,88 179,4 0,80 179,4 0,80

133,0 0,78 131,78 0,77 154,4 0,69 154,4 0,69

18,7 0,11 18,63 0,11 22,0 0,10 22,0 0,10

3,0 0,01 3,0 0,01 Nhóm đất chưa sử dụng Đất bằng chưa sử dụng Đất đồi núi chưa sử dụng Núi đá không có rừng cây

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

(Nguồn:Phòng tài nguyên và môi trường TPTN.)

Qua bảng trên ta thấy hiện trạng sử dụng đất của thành phố Thái Nguyên có sự

biến biến động lớn từ năm 2015-2018. Với chủ trương sát nhập đơn vị hành chính,

có 04 phường xã được sát nhập về Thành phố Thái Nguyên là xã Huống Thượng,

phường Chùa Hang, xã Sơn Cẩm, xã Đồng Liên nên diện tích tự nhiên của thành

phố Thái Nguyên tăng 5241.0 ha đẫn đến cơ cấu sử dụng đất cũng thay đổi nhưng

về cơ bản tỉ lệ sử dụng đất giữa các nhóm đất với nhau và giữa các nhóm đất với

tổng diện tích tự nhiên biến động với biên độ nhỏ. Tuy nhiên với đất ở có sự tăng về

diện tích đáng kể cho thấy tốc độ đô thị hóa tại thành phố Thái Nguyên đang diễn ra

ở mức tương đối cao.

* Công tác thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái

định cư khi nhà nước thu hồi đất

Công khai việc bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi thu hồi đất trên các phương tiện

thông tin đại chúng và niêm yết tại UBND tỉnh, huyện, xã nơi có đất thu hồi.

Tổ chức họp lấy ý kiến về việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Tuân thủ đúng theo pháp luật trong quá trình thực hiện thủ tục, quy trình đối

tượng vi phạm khi thu hồi đất.

Với sự chỉ đạo và tập trung kịp thời nắm bắt các khó khăn vướng mắc của

Ban chỉ đạo công tác việc bồi thường, hỗ trợ, tái định tỉnh đã tạo điều kiện cho

việc giải quyết nhanh chóng các khó khăn vướng mắc đảm bảo tiến độ các công

trình dự án đất bị thu hồi, hạn chế được tình trạng chống đối, đơn thư, khiếu kiện

kéo dài, vượt cấp.

- Công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC đã được các cấp, các ngành, cấp ủy Đảng

úy chính quyền cấp tỉnh quan tâm, chỉ đạo và tổ chức thực hiện đúng, đặc biệt các

dự án trọng điểm.

- Các cơ quan chuyên môn, thành viện Ban Chỉ đạo tỉnh tích cực kiểm tra,

nắm bắt tình hình thực hiện để có biện pháp ngăn ngừa, khắc phục sai sót, tồn tại về

chuyên môn, về thực hiện chế độ, chính sách trong công tác bồi thường giải phóng

mặt bằng, vì vậy chất lượng trong thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

của Thành phố đã được từng bước được nâng lên.

Năm 2018, thành phố thực hiện công tác thống kê, kiểm đếm đất, tài sản và

phê duyệt bồi thường GPMB đối với 1.224 hộ gia đình, cá nhân và 02 tổ chức, diện

tích 65,6ha đất thuộc 35 dự án, tổng số tiền 676,72 tỷ đồng.

Từ việc nghiên cứu các công tác quản lý nhà nước về đất đai trên dịa bàn thành

phố Thái Nguyên rút ra được những tồn tại và giải pháp khắc phục như sau:

* Những tồn tại trong việc sử dụng đất

- Diện tích đất cho xây dựng hạ tầng kỹ thuật, xây dựng kết cấu hạ tầng sản

xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp sử dụng chưa triệt để và chưa đem lại

hiệu quả.

- Tình trạng sử dụng đất không đúng mục đích, không có quy hoạc hoặc không

theo kế hoạch, sử dụng đất phân tán, manh mún còn phổ biến là thực tế rất khó có

thể đạt được hiệu quả cao trong việc khai thác tiềm năng đất đai.

- Vì mong muốn thúc đẩy thu hút đầu tư để phát triển kinh tế địa phương, nên

trong thời gian qua, TP Thái Nguyên chưa sàng lọc kỹ năng lực của nhà đầu tư

trước khi giao đất, cho thuê đất thực hiện các công trình dẫn đến tình trạng giao đất,

cho đất tràn lan, chủ đầu tư bao chiếm, găm giữ đất, bỏ hoang gây lãng phí; nhiều

dự án đầu tư đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất nhưng chưa triển khau thực

hiện hoặc chậm tiến độ so với dự án đầu tư đã được xét duyệt.

- Công tác quản lý đất đai vẫn còn lỏng lẻo, công tác thanh tra, kiểm tra việc

quản lý và sử dụng đất đai chưa được làm thường xuyên, liên tục.

- Nhận thức của người dân về chính sách đất đai nhiều vùng còn hạn chế, ý thức

của người sử dụng đất chưa được cao, chưa chấp hành nghiêm pháp luật về đất đai.

* Một số giải pháp khắc phục

Thời gian qua, thành phố thực hiện nhiều giải pháp nhằm giải quyết những bất

cập trong quản lý và sử dụng đất, một số giải pháp sau đây cần được quan tâm và

tiếp tục thực hiện:

- Duy trì công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và quy hoạch chi tiết

xây dựng cấp xã, phường, thành phố qua từng giai đoạn. Điều này có ảnh hưởng rất

lớn đến tiến độ và hiệu quả giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hồi đất để giao cho các dự án, công trình;

- Tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về

đất đai.

- Tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra việc quản lý, sử dụng đất;

- Tập trung nguồn lực đầu xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu đất đai

đa mục tiêu để vừa đáp ứng được yêu cầu thông tin cho công tác quản lý, đồng thời

phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của thành phố; tạo điều kiện để thực hiện

quản lý đất đai công khai, minh bạch và thuận lợi trong việc thực hiện cải cách thủ

tục hành chính.

3.2. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi

đất tại hai dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.

3.2.1. Khái quát chung về 2 dự án.

3.2.1.1. Dự án đường Bắc Sơn kéo dài – địa phận tổ 14, phường Quang Trung,

thành phố Thái Nguyên.

Dự án đường Bắc Sơn kéo dài (dự kiến đổi tên thành đường Hồ Núi Cốc) có

điểm đầu giao với đường Lương Ngọc Quyến điểm cuối là xóm Cao Trãng, xã Phúc

Xuân. Dự án sẽ đi qua 5 phường, xã thuộc thành phố Thái Nguyên gồm: Quang

Trung, Thịnh Đán, Tân Thịnh, Quyết Thắng, Phúc Xuân, với chiều dài toàn tuyến

9,3 km, trong đó đoạn từ đường Lương Ngọc Quyến đến Quốc lộ 3 mới có chiều

dài khoảng 2,3 km có bề rộng đường 27 mét, đoạn còn lại có bề rộng đường 61 mét.

Đây là dự án trọng điểm có ý nghĩa quan trọng đến việc phát triển kinh tế - xã hội

của tỉnh nói chung và của thành phố nói riêng.

3.2.1.1.1 Văn bản pháp lý hình thành dự án.