Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu kỹ năng giải quyết tình huống sư phạm của sinh viên trường Đại học An Giang

Chia sẻ: Hoang An An | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

513
lượt xem 182
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để có năng lực sư phạm, người thầy giáo cần phải có những kiến thức và kỹ năng cần thiết, trong đó phải kể đến kỹ năng giải quyết các tình huống sư phạm. Hình thành kỹ năng giải quyết các tình huống sư phạm giúp cho giáo viên bình tĩnh, tự tin, bồi dưỡng tư duy linh hoạt, mềm dẻo, định hướng kịp thời hành động sư phạm của mình. Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu chi tiết hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Tìm hiểu kỹ năng giải quyết tình huống sư phạm của sinh viên trường Đại học An Giang

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO Vieän Khoa hoïc giaùo duïc TRAÀN THANH HAÛI TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc Haø Noäi 2002
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO Vieän Khoa hoïc giaùo duïc TRAÀN THANH HAÛI TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG Chuyeân ngaønh : Taâm lyù hoïc Maõ soá : 5. 13. 01 Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc : Tieán só ÑAØO THÒ OANH Haø Noäi 2002
MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Trang 1. Lyù do choïn ñeà taøi. 1 2. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. 2 3. Muïc ñích nghieân cöùu. 3 4. Nhieäm vuï nghieân cöùu. 3 5. Giaû thuyeát khoa hoïc. 3 6. Phöông phaùp nghieân cöùu. 3 Chöông 1 :CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1.Vaøi neùt veà lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu. 6 1.2. Khaùi nieäm kyõ naêng, kyõ naêng sö phaïm. 11 1.3. Khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm, kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 17 Chöông 2 :TOÅ CHÖÙC NGHIEÂN CÖÙU 2.1. Vaøi neùt veà khaùch theå nghieân cöùu. 32 2.2. Coâng cuï khaûo saùt vaø caùch ñaùnh giaù. 33 2.3. Caùc böôùc tieán haønh nghieân cöùu. 41 Chöông 3 : THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG 3.1. Nhaän thöùc cuûa sinh vieân veà vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 43 3.2. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ( thoâng qua nhöõng tình huoáng giaû ñònh). 50 3.3. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa sinh vieân. 69 3.4. Nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán keát quaû giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân. 77 PHAÀN KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 1. Keát luaän. 81 2. Kieán nghò. 82 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 86 PHUÏ LUÏC
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI : Trong Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù 4 BCHTW khoùa VII Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu giaùo duïc ôû nöôùc ta trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi laø “Phaùt trieån giaùo duïc nhaèm naâng cao daân trí, ñaøo taïo nhaân löïc, boài döôõng nhaân taøi, ñaøo taïo neân nhöõng con ngöôøi coù kieán thöùc vaên hoùa, khoa hoïc, coù kyõ naêng ngheà nghieäp, lao ñoäng töï chuû, saùng taïo vaø coù kyû luaät, giaøu loøng nhaân aùi, yeâu nöôùc, yeâu chuû nghóa xaõ hoäi, ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñaát nöôùc nhöõng naêm 1990 vaø chuaån bò cho töông lai” Ñeå thöïc hieän muïc tieâu treân thì tröôùc heát laø phaûi coù moät ñoäi nguõ giaùo vieân coù ñaày ñuû nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc caàn thieát. Tröôøng sö phaïm laø nôi phaûi ñaøo taïo ñoäi nguõ ngöôøi thaày giaùo coù ñuû phaåm chaát vaø naêng löïc ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa söï nghieäp giaùo duïc vaø ñaøo taïo, phuïc vuï cho coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc.Nhö vaäy vieäc hình thaønh naêng löïc sö phaïm cho ngöôøi thaày giaùo laø ñieàu maø chuùng ta caàn phaûi ñaëc bieät quan taâm. Ñeå coù ñöôïc naêng löïc sö phaïm,ngöôøi thaày giaùo caàn phaûi coù nhöõng kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát, trong ñoù kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm laø moät trong nhöõng kyõ naêng khoâng theå thieáu ñöôïc vì kyõ naêng naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán keát quaû cuûa coâng taùc daïy hoïc vaø giaùo duïc. Hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm giuùp cho giaùo vieân bình tónh, töï tin, boài döôõng tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo,ñònh höôùng ñöôïc kòp thôøi haønh ñoäng sö phaïm cuûa mình. Vieäc öùng xöû kheùo leùo ñöôïc xem nhö moät thaønh phaàn quan troïng cuûa “taøi ngheä sö phaïm”. {22} Nhö vaäy, trong quaù trình ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng sö phaïm, beân caïnh vieäc cung caáp cho sinh vieân nhöõng tri thöùc khoa hoïc cô baûn caàn phaûi chuù yù hình
thaønh cho sinh vieân nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm. Tuy nhieân, trong nhieàu naêm giaûng daïy ôû tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An Giang nay laø tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, chuùng toâi thaáy raèng vieäc reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân chöa ñöôïc toå chöùc chu ñaùo neân kyõ naêng naøy cuûa sinh vieân coøn yeáu. Nhieàu sinh vieân raát luùng tuùng khi giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng cuõng nhö nhöõng tình huoáng thaät trong thöïc teá cuoäc soáng. Tröôùc thöïc teá treân ñaõ thoâi thuùc toâi choïn ñeà taøi “ Tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang” vôùi mong muoán goùp moät phaàn nhoû cuûa mình vaøo vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ giaùo vieân coù tay ngheà vöõng vaøng nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: Tìm hieåu thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoa sö phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. Töø ñoù ñeà xuaát moät soá kieán nghò nhaèm giuùp sinh vieân reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân. 3. NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU: - Nghieân cöùu moät soá vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn coù lieân quan ñeán ñeà taøi. - Khaûo saùt thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. - Ñeà xuaát moät soá kieán nghò reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân. 4. KHAÙCH THEÅ VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: 4.1. KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU: 2
- 160 sinh vieân khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi, khoái ngoaïi ngöõ vaø khoái cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc naêm thöù III. - Sinh vieân caùc khoái naøy ñaõ hoïc xong caùc hoïc phaàn Taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc vaø ñaõ hoaøn thaønh caùc ñôït kieán taäp vaø thöïc taäp sö phaïm. 4.2 ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoa sö phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. 5. GIAÛ THUYEÁT KHOA HOÏC : - Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ñaõ hình thaønh nhöng coøn yeáu (keå caû kyõ naêng giaûi baøi taäp tình huoáng vaø kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc teá ) chöa ñaùp öùng yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi ngöôøi giaùo vieân. - Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân trung hoïc cô sôû toát hôn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc. 6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: 6.1 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TAØI LIEÄU: - Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng taøi lieäu coù lieân quan ñeán vaán ñeà nghieân cöùu. - Caùch tieán haønh: Ñoïc, phaân tích, toång hôïp caùc taøi lieäu caàn thieát phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu, nhaèm xaây döïng cô sôû lí luaän cho vieäc trieån khai, nghieân cöùu thöïc tieãn. 6.2. PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRA BAÈNG BAÛNG HOÛI: - Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng thoâng tin töø phía sinh vieân veà: + Nhaän thöùc cuûa hoï veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. + Kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng baøi taäp tình huoáng. 3
- Caùch tieán haønh: Cho sinh vieân traû lôøi nhöõng caâu hoûi vaø giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng treân caùc phieáu ñieàu tra (phuï luïc). Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp chính cuûa ñeà taøi. 6.3. PHÖÔNG PHAÙP QUAN SAÙT: - Muïc ñích: Naém thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng thöïc cuûa sinh vieân. - Caùch tieán haønh: Ñi döï giôø thöïc taäp cuûa sinh vieân ñeå quan saùt vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa hoï, treân cô sôû ñoù ñaùnh giaù ñöôïc moät caùch khaùch quan, ñaày ñuû nhöõng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân. Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu cuûa ñeà taøi. 6.4. PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG: Ñöa sinh vieân vaøo moät soá tình huoáng sö phaïm giaû ñònh ( ñoái vôùi sinh vieân) nhaèm ñaùnh giaù moät caùch giaùn tieáp kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa hoï. Caùc soá lieäu thu ñöôïc töø phöông phaùp naøy seõ goùp phaàn laøm roõ theâm soá lieäu thu ñöôïc töø phöông phaùp ñieàu tra vieát vaø phöông phaùp quan saùt döï giôø. 6.5. PHÖÔNG PHAÙP THOÁNG KEÂ TOAÙN HOÏC: Ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù, phaân tích, ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu thöïc tieãn. 6.6. Ngoaøi ra coøn söû duïng moät soá phöông phaùp khaùc nhö: Phöông phaùp troø chuyeän, ñaøm thoaïi ( vôùi sinh vieân, vôùi hoïc sinh, thaêm doø yù kieán giaùo vieân höôùng daãn thöïc taäp), nhaèm thu thaäp nhöõng thoâng tin boå sung hoaëc laøm roõ theâm nhöõng thoâng tin thu ñöôïc töø caùc phöông phaùp khaùc. 7. ÑOÙNG GOÙP CUÛA ÑEÀ TAØI: Ñeà taøi goùp phaàn tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng tình huoáng thöïc cuûa hoï. Tìm 4
nhöõng nguyeân nhaân khieán cho vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân coøn haïn cheá, töø ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp khaéc phuïc. 5
CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CHÖÔNG I : 1.1.VAØI NEÙT VEÀ LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU : 1.1.1. Kyõ naêng laø moät trong nhöõng yeáu toá giuùp cho con ngöôøi hoaït ñoäng coù keát quaû. Do ñoù, töø tröôùc ñeán nay coù nhieàu nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy. - Nhaø trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi Arixtoát (384 – 322) ñaõ coi kyõ naêng nhö moät phaåm chaát, moät phaàn phaåm haïnh cuûa con ngöôøi. OÂng cho raèng noäi dung phaåm haïnh laø “bieát ñònh höôùng, bieát vieäc laøm, bieát tìm toøi”. {42] - Theá kyû 19, caùc nhaø giaùo duïc hoïc noåi tieáng nhö J.J Rutxoâ (phaùp), K.D.Usinxki(Nga), I.A.Coâmenxki (Tieäp khaéc) cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán caùc kyõ naêng trí tueä cuûa hoïc sinh vaø con ñöôøng hình thaønh kyõ naêng naøy. - Vaøo thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XX, vieäc nghieân cöùu kyõ naêng ñöôïc raát nhieàu nhaø taâm lyù hoïc Xoâ vieát quan taâm nhö A.Makarencoâ,V.Freklen…ñaëc bieät laø N.K.Crupxcaia ñaõ raát chuù yù ñeán vieäc hình thaønh nhöõng kyõ naêng lao ñoäng trong vieäc daïy höôùng nghieäp cho hoïc sinh phoå thoâng.{41} - Vaán ñeà kyõ naêng sö phaïm phuïc vuï ñaøo taïo giaùo vieân ñaõ ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc baøn ñeán.ÔÛ Lieân Xoâ (cuõ) ñaõ coù nhieàu taùc giaû baøn ñeán vaán ñeà naøy. Aùpdunlina trong chuyeân khaûo veà” Kyõ naêng sö phaïm” ñaõ phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân goàm nhöõng kyõ naêng chung vaø kyõ naêng chuyeân bieät.{2} - X.I.Kixegoâv ñaõ tieán haønh thöïc nghieäm kyõ naêng ôû sinh vieân sö phaïm vaø ñöa ra yù kieán: “ Kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm coù ñoái töôïng laø con ngöôøi, haønh ñoäng sö phaïm raát phöùc taïp ñoøi hoûi söï saùng taïo, khoâng theå haønh ñoäng theo moät khuoân maãu cöùng nhaéc, kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm, moät maët ñoøi hoûi tính nghieâm tuùc, maët khaùc ñoøi hoûi tính meàm deûo”{6, trang 39} 6
- Peâtrovski cho raèng: “ Kyõ naêng laø caùch thöùc haønh ñoäng döïa treân cô sôû toå hôïp nhöõng tri thöùc vaø kyõ xaûo ñaõ coù. Kyõ naêng ñöôïc hình thaønh baèng con ñöôøng luyeän taäp taïo khaû naêng cho con ngöôøi thöïc hieän haønh ñoäng khoâng chæ trong nhöõng ñieàu kieän quen thuoäc maø caû trong nhöõng ñieàu kieän ñaõ thay ñoåi”. [31] 1.1.2. ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu vaán ñeà kyõ naêng. - PGS Traàn Troïng Thuûy trong “ Taâm lyù hoïc lao ñoäng” ( 1978) ñaõ nghieân cöùu kyõ naêng lao ñoäng coâng nghieäp, oâng ñaõ neâu leân khaùi nieäm kyõ naêng vaø ñieàu kieän ñeå hình thaønh kyõ naêng hoaït ñoäng coâng nghieäp.{38} - PGS Nguyeãn Quang Uaån ñaõ quan nieäm tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå hình thaønh naêng löïc trong moät lónh vöïc naøo ñoù.{46} - Coâng trình nghieân cöùu “ Heä thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc vaø quy trình reøn luyeän heä thoáng kyõ naêng ñoù cho sinh vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc” cuûa Nguyeãn Nhö An (1993), taùc giaû ñaõ ñöa ra moät heä thoáng caùc kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc vaø ñaõ giôùi thieäu moät soá quy trình reøn luyeän coù tính hôïp lyù trong ñoù coù quy trình reøn luyeän heä thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc cho sinh vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc {1} - Cuõng taùc giaû Nguyeãn Nhö An trong “ Phöông phaùp giaûng daïy giaùo duïc hoïc ” ( 1996) ñaõ neâu leân vai troø cuûa nhaø tröôøng trong vieäc reøn kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân. Theo oâng:” Trong tröôøng sö phaïm, neáu caùc sinh vieân khoâng ñöôïc reøn moät soá kyõ naêng toái thieåu, caàn thieát thì khi tröïc tieáp laøm giaùo vieân hoï seõ luùng tuùng vaø khoâng naâng cao ñöôïc tay ngheà, khoù phaùt trieån naêng löïc ngheà nghieäp, khoâng naâng cao ñöôïc chaát löôïng ñaøo taïo theá heä treû”. {2, trang113} - Coâng trình nghieân cöùu “ Hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân sö phaïm” cuûa Nguyeãn Höõu Duõng ñaõ chæ ra nhöõng haïn cheá cuûa caùc tröôøng sö 7
phaïm trong vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân. Taùc giaû ñaõ nhaän ñònh raèng “ Giai ñoaïn ñaøo taïo ôû tröôøng sö phaïm coù yù nghóa quan troïng trong vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm”. {15} - Taùc giaû Traàn Anh Tuaán trong luaän aùn “ Xaây döïng quy trình taäp luyeän caùc kyõ naêng giaûng daïy cô baûn trong caùc hình thöùc thöïc haønh thöïc taäp sö phaïm ” ( 1996) ñaõ chæ roõ nhöõng ñoåi môùi trong quaù trình taäp luyeän kyõ naêng sö phaïm cuûa sinh vieân moät caùch coù khoa hoïc vaø hieäu quaû thoâng qua caùc hình thöùc thöïc haønh sö phaïm thöôøng xuyeân vaø thöïc taäp sö phaïm. {43} - Trong luaän aùn “ Tìm hieåu kyõ naêng giao tieáp sö phaïm cuûa sinh vieân Ñaïi hoïc sö phaïm Haø Noäi I ” taùc giaû Hoaøng Anh ñaõ nghieân cöùu saâu veà kyõ naêng giao tieáp vaø ñöa ra nhieàu bieän phaùp ñeå reøn kyõ naêng giao tieáp cho sinh vieân. {4} Ngoaøi ra, moät soá taùc giaû khaùc cuõng ñaõ quan taâm nghieân cöùu vaán ñeà naøy nhö : Ñaëng Vuõ Hoaït, Leâ Khaùnh Baèng, Nguyeãn Ngoïc Baûo, Ngoâ Coâng Hoaøn, Nguyeãn Aùnh Tuyeát, Nguyeãn Ñình Chænh, Haø Theá Ngöõ, Phaïm Thò Dieäu Vaân… 1.1.3. Trong khi hình thaønh cho sinh vieân heä thoáng kyõ naêng sö phaïm, ngöôøi ta chuù yù ñeán kyõ naêng xöû lyù caùc tình huoáng naûy sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc. Vaán ñeà tình huoáng vaø vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng ñaõ coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu: Taùc giaû Nguyeãn Ñình Chænh trong “ Baøi taäp tình huoáng quaûn lyù giaùo duïc” ñaõ khaúng ñònh raèng “ baøi taäp quaûn lyù giaùo duïc khoâng chæ giuùp ngöôøi hoïc vieân cuûng coá vaø khaéc saâu kieán thöùc lyù thuyeát trong caùc baøi giaûng maø coøn coù taùc duïng reøn nhöõng kyõ naêng cô baûn cuûa ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù, cuõng nhö goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc reøn luyeän nhöõng thao taùc tö duy quaûn lyù ”.{9, trang 6} 8
Taùc giaû Phan Theá Suûng cuõng ñaõ xaùc ñònh tình huoáng quaûn lyù tröôøng hoïc laø söï kieän, vuï vieäc, hoaøn caûnh coù vaán ñeà khaån tröông, caáp baùch naûy sinh trong quaù trình toå chöùc, chæ ñaïo hoaït ñoäng giaùo duïc – ñaøo taïo. {33} Taùc giaû Nguyeãn Duy Gia vaø Mai Höõu Khueâ ñaõ ñeà caäp ñeán phöông phaùp tình huoáng trong ñaøo taïo haønh chaùnh. Taùc giaû cho raèng caûi caùch haønh chaùnh ñoøi hoûi khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo coâng chöùc haønh chaùnh. Toå chöùc ñaøo taïo toát khoâng chæ laø chuyeån giao kieán thöùc, maø coøn chuyeån giao kyõ naêng vaøo nhöõng coâng vieäc vaø coá taïo ra söï thay ñoåi veà haønh vi. Phöông phaùp tình huoáng raát coù ích cho vieäc thöïc hieän muïc tieâu treân.{18} Trong lónh vöïc ñaøo taïo giaùo vieân, nhieàu taùc giaû ñaõ xaây döïng nhöõng tình huoáng döôùi daïng baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc vaø ñaõ ñöôïc söû duïng laøm taøi lieäu giaûng daïy nhaèm giuùp cho ngöôøi hoïc hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng trong quaù trình daïy hoïc, giaùo duïc, giao tieáp… Trong ñoù caàn phaûi keå ñeán nhöõng taøi lieäu nhö “ Baøi taäp thöïc haønh taâm lyù ” (1990) do Traàn Troïng Thuûy chuû bieân; “ Baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc ” ( 1992 ) vaø “ Tình huoáng coù vaán ñeà trong giaùo duïc maàm non ” (1996) do Nguyeãn Aùnh Tuyeát chuû bieân; “ Baøi taäp thöïc haønh giaùo duïc hoïc ” ( 1992) vaø “ Thöïc haønh veà giaùo duïc hoïc ” (1995) cuûa Nguyeãn Ñình Chænh – Traàn Ngoïc Dieãm… Caùc taùc giaû ñaõ nhaán maïnh vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm döôùi daïng caùc baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc seõ giuùp ngöôøi hoïc cuûng coá, ñaøo saâu nhöõng kieán thöùc lyù luaän, taäp vaän duïng nhöõng tri thöùc ñeå xöû lyù caùc tình huoáng sö phaïm qua ñoù hình thaønh kyõ naêng, kyõ xaûo giaùo duïc, phaùt trieån tính tích cöïc vaø tö duy sö phaïm saùng taïo, naâng cao loøng yeâu ngheà, meán treû. 9
Ngoaøi ra, gaàn ñaây döôùi söï höôùng daãn cuûa nhöõng giaûng vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc, caùc caùn boä Vieän khoa hoïc giaùo duïc, ñaõ coù moät soá luaän vaên thaïc só nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy cuûa moät soá taùc giaû nhö: Nguyeãn Ñình Chaét “ Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm Ñaø Laït – Laâm Ñoàng” (1998). {8} Traàn Thò Tuyeát Mai “ Phöông thöùc giaûi quyeát tình huoáng coù vaán ñeà trong quaûn lyù giaûng daïy cuûa hieäu tröôûng tröôøng phoå thoâng trung hoïc ôû caùc tænh phía nam” (1999) {27} Nguyeãn Thò Cuùc “ Moät soá bieän phaùp reøn kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An Giang trong quaù trình daïy hoïc boä moân giaùo duïc hoïc “ (2000 ). {13] Ñoã Xuaân Thu “ Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm Beán Tre ” ( 2001). [41] Caùc taùc giaû ñeàu coù nhaän ñònh chung laø kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân hieän nay coøn yeáu. Tuy nhieân, khi xem xeùt kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân caùc taùc giaû thöôøng chuû yeáu döïa treân keát quaû giaûi caùc baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc – giaùo duïc hoïc cuûa sinh vieân. Töø thöïc teá treân, luaän vaên cuûa chuùng toâi höôùng vaøo vieäc tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân, trong ñoù chuùng toâi chuù yù kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng thaät cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. 1.2. KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG, KYÕ NAÊNG SÖ PHAÏM: 1.2.1. KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG: Coù nhieàu taùc giaû trong nöôùc vaø taùc giaû nöôùc ngoaøi ñaõ nghieân cöùu vaø ñöa ra nhöõng quan nieäm khaùc nhau veà kyõ naêng: 10
Taùc giaû A.V. Petrovski cho raèng : Naêng löïc söû duïng caùc döõ kieän, caùc tri thöùc hay khaùi nieäm ñaõ coù, naêng löïc vaän duïng chuùng ñeå phaùt hieän nhöõng thuoäc tính baûn chaát cuûa caùc söï vaät vaø giaûi quyeát thaønh coâng nhöõng nhieäm vuï lyù luaän hay thöïc haønh xaùc ñònh ñöôïc goïi laø kyõ naêng{31, trang149 } Taùc giaû A.G. Covaliov xem kyõ naêng laø phöông thöùc haønh ñoäng thích hôïp vôùi muïc ñích vaø nhöõng ñieàu kieän haønh ñoäng. Coøn keát quaû haønh ñoäng phuï thuoäc chuû yeáu vaøo naêng löïc con ngöôøi, chöù khoâng ñôn giaûn laø cöù naém vöõng caùch thöùc haønh ñoäng thì ñem laïi keát quaû töông öùng. {28} Taùc giaû N.D. Levitov xem xeùt kyõ naêng gaén lieàn vôùi keát quaû haønh ñoäng. Theo oâng, ngöôøi coù kyõ naêng haønh ñoäng laø ngöôøi phaûi naém ñöôïc vaø vaän duïng ñuùng ñaén caùc caùch thöùc haønh ñoäng nhaèm thöïc hieän haønh ñoäng coù keát quaû. OÂng nhaán maïnh, muoán hình thaønh kyõ naêng con ngöôøi vöøa phaûi naém vöõng lyù thuyeát veà haønh ñoäng, vöøa phaûi vaän duïng lyù thuyeát ñoù vaøo thöïc teá.{28} Taùc giaû K.K. Platonov vaø G.G. Golubev cuõng chuù yù ñeán maët keát quaû haønh ñoäng trong kyõ naêng. Theo hoï kyõ naêng laø naêng löïc cuûa con ngöôøi khi thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû trong nhöõng ñieàu kieän môùi, trong moät khoaûng thôøi gian töông öùng. Hoï cuõng nhaán maïnh, trong caáu truùc cuûa kyõ naêng khoâng chæ coù tri thöùc, kyõ xaûo maø coøn coù caû tö duy saùng taïo nöõa.{28} Taùc giaû Traàn Troïng Thuûy quan nieäm raèng kyõ naêng laø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, con ngöôøi naém ñöôïc caùch haønh ñoäng töùc laø coù kyõ thuaät haønh ñoäng, coù kyõ naêng.{38} Caùc taùc giaû Ñöùc Minh, Phaïm Coác, Ñoã Thò Xuaân cho raèng kyõ naêng laø caùch vaän duïng tri thöùc vaøo thöïc tieãn, kyõ xaûo laø kyõ naêng ñöôïc cuûng coá vaø töï ñoäng hoùa.{29} 11
Caùc taùc giaû Nguyeãn Quang Uaån, Nguyeãn Aùnh Tuyeát, Ngoâ Coâng Hoaøn, Traàn Quoác Thaønh, Traàn Thò Quoác Minh cuõng quan nieäm kyõ naêng laø moät maët cuûa naêng löïc con ngöôøi thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû. {8} Nhö vaäy, moät soá taùc giaû xem xeùt kyõ naêng nghieâng veà maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, coi kyõ naêng nhö laø moät phöông tieän thöïc hieän haønh ñoäng phuø hôïp vôùi muïc ñích vaø ñieàu kieän haønh ñoäng maø con ngöôøi ñaõ naém vöõng. Moät soá taùc giaû thì xem xeùt kyõ naêng nghieâng veà maët naêng löïc cuûa con ngöôøi. Hoï coi kyõ naêng laø naêng löïc thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû vôùi chaát löôïng caàn thieát trong moät thôøi gian nhaát ñònh, trong ñieàu kieän môùi; coi kyõ naêng laø moät bieåu hieän naêng löïc con ngöôøi chöù khoâng phaûi ñôn thuaàn laø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, hoï chuù yù ñeán keát quaû haønh ñoäng. Treân cô sôû nhöõng quan nieäm veà kyõ naêng cuûa caùc taùc giaû, chuùng toâi quan nieäm raèng kyõ naêng laø naêng löïc vaän duïng nhöõng tri thöùc, nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù ñeå thöïc hieän coù keát quaû moät haønh ñoäng naøo ñoù. 1.2.2.KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG SÖ PHAÏM : *. Ñònh nghóa kyõ naêng: Trong caùc coâng trình nghieân cöùu veà taâm lyù hoïc – giaùo duïc hoïc, nhieàu taùc giaû ñaõ coi kyõ naêng sö phaïm laø moät thaønh phaàn cuûa naêng löïc sö phaïm. A.V. Peâtrovski cho raèng quaù trình naém vöõng nhöng kyõ naêng kyõ xaûo vaø trong caùc tình huoáng khaùc nhau seõ ñaûm baûo cho vieäc hình thaønh naêng löïc sö phaïm moät caùch coù keát quaû. OÂng cho raèng: ” Söï phaùt trieån nhöõng naêng löïc sö phaïm lieân quan moät caùch höõu cô vôùi vieäc naém vöõng kyõ naêng, kyõ xaûo sö phaïm”. OÂng quan nieäm kyõ naêng sö phaïm nhö laø nhöõng naêng löïc daïy hoïc, thieát keá, tri giaùc, truyeàn ñaït, giao tieáp.{31} Taùc giaû Ñaëng Vuõ Hoaït nhaán maïnh vai troø cuûa vieäc naém vöõng heä thoáng kyõ naêng sö phaïm laø ñieàu kieän ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng sö phaïm coù keát quaû. 12
OÂng cho raèng: “ Moät yeâu caàu coù taàm quan troïng ñaùng keå laø ngöôøi giaùo vieân caàn naém vöõng heä thoáng caùc kyõ naêng ñaûm baûo tieán haønh caùc hoaït ñoäng sö phaïm coù hieäu quaû.”{8} Taùc giaû Nguyeãn Ñình Chænh cho raèng: “ Naêng löïc sö phaïm bao goàm heä thoáng tri thöùc vaø kyõ naêng ngheà nghieäp sö phaïm”. {9, trang 14} Taùc giaû Phaïm Minh Haïc quan nieäm kyõ naêng sö phaïm laø maët hieän thöïc hoùa cuûa naêng löïc sö phaïm cuøng vôùi tri thöùc vaø kyõ xaûo sö phaïm. OÂng cho raèng kyõ naêng sö phaïm khaùc vôùi naêng löïc sö phaïm ôû choã : naêng löïc sö phaïm laø moät thuoäc tính, ñaëc ñieåm cuûa nhaân caùch, coøn kyõ naêng sö phaïm chæ laø nhöõng haønh ñoäng rieâng leû cuûa hoaït ñoäng sö phaïm maø thoâi. {20, trang163} Taùc giaû Nguyeãn Nhö An cho raèng “ Kyõ naêng sö phaïm laø khaû naêng thöïc hieän coù keát quaû moät soá thao taùc hay moät loaït caùc thao taùc phöùc taïp cuûa haønh ñoäng sö phaïm baèng caùch löïa choïn vaø vaän duïng nhöõng tri thöùc, nhöõng caùch thöùc, nhöõng quy trình ñuùng ñaén ”{1} Theo quan nieäm treân coù maáy ñieåm caàn löu yù sau ñaây: - Kyõ naêng sö phaïm laø söï vaän duïng caùc tri thöùc vaø caùc kyõ xaûo ñaõ coù vaøo vieäc giaûi quyeát moät soá hay moät loaït caùc thao taùc phöùc taïp cuûa haønh ñoäng sö phaïm. - Caùch vaän duïng tri thöùc vaøo thöïc tieãn naøy phaûi tieán haønh theo quy trình hôïp lyù vôùi caùch thöùc ñuùng ñaén. Vai troø cuûa söï reøn luyeän laø ñaëc bieät quan troïng. - Trong quaù trình phaùt trieån kyõ naêng coù moät soá thao taùc ñaït ñeán trình ñoä thaønh thuïc, ñöôïc töï ñoäng hoùa trôû thaønh kyõ xaûo. Kyõ xaûo laø loaïi haønh ñoäng ñöôïc luyeän taäp thaønh thuïc, ñöôïc töï ñoäng hoùa, khoâng caàn coù söï kieåm tra tröïc tieáp, thöôøng xuyeân cuûa yù thöùc maø vaãn ñaït keát quaû. 13
Ñöùng veà chaát löôïng maø xeùt thì kyõ xaûo cao hôn, toát hôn trình ñoä kyõ naêng. Ñöùng veà phaïm vi caáu truùc thì kyõ naêng phöùc hôïp thöôøng bao goàm moät soá kyõ naêng boä phaän ban ñaàu vaø moät soá kyõ xaûo nhaát ñònh ñaõ coù. Kyõ naêng sö phaïm laø kyõ naêng coù tính chaát thöù sinh, nhöõng kyõ naêng phöùc taïp trong hoaït ñoäng sö phaïm cuûa ngöôøi thaày giaùo. Töø caùc quan nieäm cuûa caùc taùc giaû veà kyõ naêng sö phaïm, chuùng toâi cho raèng : Kyõ naêng sö phaïm laø söï thöïc hieän coù keát quaû nhöõng haønh ñoäng giaùo duïc vaø daïy hoïc baèng caùch vaän duïng nhöõng tri thöùc sö phaïm, nhöõng kinh nghieäm sö phaïm ñaõ coù ñeå tieán haønh hoaït ñoäng daïy hoïc, giaùo duïc trong nhöõng ñieàu kieän cuï theå. Kyõ naêng sö phaïm theå hieän trình ñoä caùc thao taùc tö duy sö phaïm cuûa giaùo vieân vaø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng sö phaïm. *. Phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm: Coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm: A.V. Peâtroâvski chia kyõ naêng sö phaïm thaønh 2 loaïi: - Kyõ naêng sö phaïm chung, bao goàm: Kyõ naêng, kyõ xaûo thoâng tin; kyõ naêng, kyõ xaûo ñoäng vieân; kyõ naêng, kyõ xaûo phaùt trieån; kyõ naêng, kyõ xaûo ñònh höôùng. - Kyõ naêng sö phaïm rieâng, bao goàm: Kyõ naêng xaây döïng keá hoaïch; kyõ naêng toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, kyõ naêng giao tieáp; kyõ naêng nghieân cöùu khoa hoïc giaùo duïc.{31} Caùc taùc giaû Ñaëng Vuõ Hoaït, Haø Thò Ñöùc vaø Nguyeãn Nhö An quan nieäm coù 2 loaïi kyõ naêng sö phaïm: Kyõ naêng sö phaïm neàn taûng vaø kyõ naêng sö phaïm chuyeân bieät. 14
- Kyõ naêng sö phaïm neàn taûng bao goàm caùc lôùp kyõ naêng sau : nhoùm kyõ naêng thieát keá, nhoùm kyõ naêng toå chöùc, nhoùm kyõ naêng nhaän thöùc. - Kyõ naêng sö phaïm chuyeân bieät bao goàm caùc kyõ naêng : nhoùm kyõ naêng giaûng daïy; nhoùm kyõ naêng giaùo duïc; nhoùm kyõ naêng nghieân cöùu khoa hoïc; nhoùm kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi; nhoùm kyõ naêng töï hoïc. {2} Taùc giaû Leâ Vaên Hoàng, Leâ Ngoïc Lan cho raèng: Naêng löïc sö phaïm bao goàm caùc nhoùm naêng löïc daïy hoïc, naêng löïc giaùo duïc, naêng löïc toå chöùc hoaït ñoäng sö phaïm. Khi phaân tích caùc nhoùm naêng löïc thaønh phaàn hoï cho raèng naêng löïc sö phaïm ñöôïc bieåu hieän ra baèng kyõ naêng sö phaïm. Cuï theå laø naêng löïc giao tieáp thöôøng ñöôïc bieåu hieän ôû caùc kyõ naêng chính nhö: kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp, kyõ naêng ñònh vò, kyõ naêng ñieàu khieån quaù trình giao tieáp, Kyõ naêng laøm chuû traïng thaùi xuùc caûm cuûa baûn thaân, kyõ naêng söû duïng phöông tieän giao tieáp. {22} Taùc giaû Nguyeãn Sinh Huy vaø Nguyeãn Höõu Duõng khi ñeà caäp ñeán naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân thì cho raèng naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân laø toång hôïp cuûa moät heä thoáng kieán thöùc vaø kyõ naêng khaù ña daïng vaø phöùc taïp. Theo caùc taùc giaû naøy thì heä thoáng kyõ naêng sö phaïm bao goàm: nhoùm kyõ naêng thieát keá; nhoùm kyõ naêng thieát laäp moái quan heä thuaän lôïi vôùi hoïc sinh; nhoùm kyõ naêng trieån khai hoaït ñoäng daïy hoïc vaø giaùo duïc; nhoùm kyõ naêng nhaän thöùc vaø nghieân cöùu khoa hoïc; nhoùm kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi; nhoùm kyõ naêng töï hoïc. Hoï cho raèng vieäc phaân loaïi heä thoáng nhöõng kyõ naêng sö phaïm thaønh caùc nhoùm kyõ naêng mang tính töông ñoái. Heä thoáng caùc tri thöùc vaø heä thoáng caùc kyõ naêng toå hôïp laïi thaønh naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân. {16},{23} Taùc giaû Haø Nhaät Thaêng vaø Leâ Tieán Huøng khi neâu leân nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa ngöôøi giaùo vieân chuû nhieäm lôùp ñaõ coi kyõ naêng sö phaïm vaø 15
naêng löïc laø nhöõng thaønh phaàn nhö nhau trong caáu truùc cuûa naêng löïc sö phaïm. Chaúng haïn, nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát bao goàm: kyõ naêng tieáp caän ñoái töôïng vaø ñoái xöû caù bieät; naêng löïc chaån ñoaùn veà ñoái töôïng, coâng vieäc, hieäu quaû cuûa giao tieáp, hoaït ñoäng giaùo duïc; naêng löïc caûm hoùa, thuyeát phuïc, xaây döïng uy tín vò trí giaùo vieân chuû nhieäm trong coâng taùc giaùo duïc; kyõ naêng bieåu loä vaø kieàm cheá chuû ñònh, tình caûm khi caàn thieát ôû nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau; naêng löïc toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc; naêng löïc söû duïng ngoân ngöõ, giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm baèng tri thöùc, ngheä thuaät öùng xöû. {35} Nhö vaäy vieäc phaân loaïi heä thoáng kyõ naêng sö phaïm coù hai quan nieäm : - Moät laø, caên cöù vaøo chöùc naêng coâng taùc cuûa giaùo vieân ñeå neâu leân heä thoáng kyõ naêng sö phaïm goàm hai nhoùm, nhoùm kyõ naêng neàn taûng vaø nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät. Hai nhoùm naøy coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, nhoùm kyõ naêng cô baûn laøm neàn taûng ñeå nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät phaùt trieån. - Hai laø, coi kyõ naêng sö phaïm nhö moät thaønh phaàn cuûa naêng löïc sö phaïm nhö : naêng löïc daïy hoïc, naêng löïc giaùo duïc, naêng löïc giao tieáp, naêng löïc chaån ñoaùn… Chuùng toâi nghó raèng kyõ naêng sö phaïm laø moät thaønh phaàn, maët bieåu hieän cuûa naêng löïc sö phaïm ñoàng thôøi noù coøn mang yeáu toá kyõ thuaät vaø thao taùc. Bôûi vì naêng löïc sö phaïm ñöôïc boäc loä ra beân ngoaøi thoâng qua haønh ñoäng giaùo duïc vaø daïy hoïc, nhöõng haønh ñoäng ñoù coù ñaït ñöôïc keát quaû cao hay khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc giaùo vieân tieán haønh nhöõng haønh ñoäng ñoù nhö theá naøo, coù ñuùng kyõ thuaät hay khoâng? Töø ñoù chuùng toâi taùn thaønh vieäc phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm thaønh hai nhoùm : nhoùm kyõ naêng neàn taûng bao goàm kyõ naêng giao tieáp, kyõ naêng nhaän thöùc, kyõ naêng döï kieán thieát keá, kyõ naêng toå chöùc sö phaïm; nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät bao goàm kyõ naêng daïy hoïc, kyõ naêng giaùo duïc, kyõ naêng nghieân cöùu 16
hoïc sinh, kyõ naêng töï hoïc, kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi. Hai nhoùm kyõ naêng naøy coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau, hoã trôï cho nhau. 1.3. KHAÙI NIEÄM TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM, KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: 1.3.1. KHAÙI NIEÄM TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: *. Khaùi nieäm tình huoáng coù vaán ñeà : Hieän nay trong nhieàu taøi lieäu taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc, caùc taùc giaû ñaõ ñöa ra nhieàu ñònh nghóa veà tình huoáng coù vaán ñeà. Theo taùc giaû A.M. Machiuskin: “ Tình huoáng coù vaán ñeà taïo neân ñaëc thuø taùc ñoäng qua laïi giöõa chuû theå vaø khaùch theå. Noù bieåu hieän tröôùc tieân ñaëc tính traïng thaùi taâm lyù nhaát ñònh cuûa chuû theå trong quaù trình thöïc hieän baøi taäp naøo ñoù, ñoøi hoûi khaùm phaù lónh vöïc tri thöùc môùi veà ñoái töôïng, veà nhöõng phöông tieän hoaëc caùc ñieàu kieän thöïc hieän haønh ñoäng”.{26} Theo I. Ia. Lecne : “ Tình huoáng coù vaán ñeà laø moät khoù khaên ñöôïc chuû theå yù thöùc roõ raøng hay mô hoà, maø muoán khaéc phuïc thì phaûi tìm toøi nhöõng tri thöùc môùi, nhöõng phöông thöùc haønh ñoäng môùi ”.{24, trang 25} A.V. Peâtrovski ñònh nghóa : “ tình huoáng coù vaán ñeà laø tình huoáng ñaëc tröng bôûi traïng thaùi taâm lyù xaùc ñònh cuûa con ngöôøi, noù kích thích tö duy tröôùc khi con ngöôøi naûy sinh nhöõng muïc ñích vaø nhöõng ñieàu kieän hoaït ñoäng môùi, trong ñoù nhöõng phöông tieän vaø phöông thöùc hoaït ñoäng tröôùc ñaây maëc duø laø caàn nhöng chöa ñuû ñeå ñaït muïc ñích môùi ”. {31} Theo caùc taùc giaû, tình huoáng coù vaán ñeà ñöa con ngöôøi vaøo traïng thaùi hoaøi nghi, thaéc maéc caàn phaûi giaûi quyeát moät vaán ñeà nhöng chöa bieát roõ laø vaán ñeà gì? Ñoù laø cô sôû ñeå naûy sinh nhaän thöùc. Tuy nhieân khoâng neân quan nieäm tình huoáng coù vaán ñeà chæ laø moät traïng thaùi taâm lyù, bôûi vì nhö vaäy môùi noùi leân ñöôïc quan nieäm cuûa chuû theå vôùi chính nhieäm vuï nhaän thöùc. Thöïc teá tình 17