Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Trí sáng tạo của sinh viên trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Vinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ===========

VÕ THỊ NGỌC HƢƠNG

TRÍ SÁNG TẠO CỦA SINH VIÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Hà Nội - 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ===========

VÕ THỊ NGỌC HƢƠNG

TRÍ SÁNG TẠO CỦA SINH VIÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 0401

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

GS.TS NGUYỄN QUANG UẨN

Hà Nội - 2015

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành đƣợc luận văn này em xin trân trọng tỏ lòng biết ơn

chân thành sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Quang Uẩn – Ngƣời thầy đã tận tụy

hƣớng dẫn em về mặt khoa học cũng nhƣ đã động viên khuyến khích em vƣợt

qua những khó khăn trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài.

Em xin chân thành cảm ơn các Quý thầy cô trong khoa Tâm lý học đã

tạo điều kiện, tận tình giúp đỡ chỉ bảo em hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Ban Giám Hiệu cũng nhƣ toàn

thể các Giảng viên cũng nhƣ các bạn sinh viên năm Trƣờng ĐHSP kỹ thuật

Vinh tạo mọi điều kiện giúp tác giả trong đề tài luận văn này.

Trong quá trình hoàn thành luận văn do sự hạn chế về mặt thời gian nên

em không tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận đƣợc sự chia sẻ,

trao đổi đóng góp ý kiến của Quý thầy cô, các bạn đồng nghiệp và đông đảo

bạn bè để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Ngƣời thực hiện

Võ Thị Ngọc Hương

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

: Create Quotient: Chỉ số sáng tạo

ĐHSP

: Đại Học Sƣ Phạm

ĐTB

: Điểm Trung Bình

: Giảng Viên

: Sinh Viên

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1

Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN TÂM LÝ HỌC VỀ SÁNG TẠO, SÁNG TẠO KĨ THUẬT, SÁNG TẠO KĨ THUẬT CỦA SINH VIÊN ............... 6

1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................... 6

1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở nƣớc ngoài .................................................. 6

1.1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ở Việt Nam .................................................... 8

1.2. Các khái niệm công cụ ................................................................................. 9

1.2.1. Khái niệm trí sáng tạo ............................................................................... 9

1.2.2. Một số khái niệm liên quan đến sáng tạo ............................................... 11

1.3. Lý luận chung về sáng tạo .......................................................................... 13

1.3.1. Những cách tiếp cận nghiên cứu sáng tạo ............................................. 13

1.3.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu trí sáng tạo .............................................. 15

1.3.3. Bản chất của trí sáng tạo ......................................................................... 15

1.3.4. Cấu trúc tâm lý của trí sáng tạo .............................................................. 16

1.3.5. Các cấp độ của sáng tạo .......................................................................... 19

1.3.6. Các loại sáng tạo ..................................................................................... 20

1.4.Trí sáng tạo của sinh viên sƣ phạm kỹ thuật ............................................. 20

1.4.1. Khái niệm trí sáng tạo kỹ thuật ............................................................... 20

1.4.2. Khái niệm sinh viên sƣ phạm kỹ thuật và các đặc điểm của sinh viên sƣ

phạm kỹ thuật .................................................................................................... 21

1.4.3. Trí sáng tạo của sinh viên sƣ phạm kỹ thuật .......................................... 24

1.4.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên sƣ phạm kỹ thuật . 25

Tiểu kết chƣơng 1 .................................................................................................. 28

Chƣơng 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 29

2.1. Vài nét về địa bàn và khách thể nghiên cứu ............................................. 29

2.2. Tổ chức nghiên cứu ..................................................................................... 30

2.2.1. Giai đoạn 1: ............................................................................................ 30

2.2.2. Giai đoạn 2: ............................................................................................. 30

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................ 31

2.3.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ............................................................. 31

2.3.2. Phƣơng pháp trắc nghiệm ....................................................................... 31

2.3.3. Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi ...................................................... 33

2.3.4. Phƣơng pháp phân tích chân dung sáng tạo của một số sinh viên là đại diện .. 34

2.3.5. Phƣơng pháp giải các bài tập đo nghiệm nghiên cứu ............................ 35

2.3.6. Phƣơng pháp chuyên gia ......................................................................... 36

2.3.7. Phƣơng pháp xử lý số liệu ...................................................................... 36

Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................... 37

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG TRÍ SÁNG TẠO CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP ... 38

3.1. Đánh giá chung về trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Kỹ thuật Vinh theo test TSD – Z của K.K.Urban ............................................................................. 38

3.1.1. Kết quả chung ......................................................................................... 38

3.1.2. Biểu hiện trí sáng tạo qua các tiêu chí test TSD – Z .............................. 40

3.2. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua các thông số ......................... 42

3.2.1. Trí sáng tạo qua các khối sinh viên 1 và 3 .............................................. 42

3.2.2. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh so với các đại học khác ... 45

3.2.3. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh qua giới ....................... 47

3.2.4. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh qua học lực ................. 48

3.2.5. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh theo khoa .................... 50

3.3. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua bảng hỏi ............................... 51

3.4. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua giải bài tập đo nghiệm ..................... 53

3.5. Kết quả tổng hợp ......................................................................................... 55

3.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh ... 58

3.7. Chân dung sáng tạo của một số sinh viên là đại diện ............................... 62

3.8. Đề xuất .......................................................................................................... 65

Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................... 68

KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 69

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 75 PHỤ LỤC

Bảng 3.1. Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP…………………….38

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.2 Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh qua

các tiêu chí của Test TSD – Z………………………………………….……40

Bảng 3.3. Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ 1 trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh……42

Bảng 3.4 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ 3 trƣờng ĐHSP Kỹ thuật

Vinh……………………………………………………………………………43

Bảng 3.5 Mức độ sáng tạo của sinh viên dƣới góc độ năm học…………….44

Bảng 3.6 Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh so với

các trƣờng khác…………………………………………………………..….46

Bảng 3.7 Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh theo giới

tính…………………………………………………………………………...47

Bảng 3.8 Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh theo học

lực………………………………………………………………..…………..49

Bảng 3.9 Bảng kết quả nghiên cứu trí sáng tạo trên 3 khối sinh viên trƣờng

ĐHSP Kỹ thuật Vinh…………………………………………………….…..50

Bảng 3.10 Quan niệm về cá nhân sáng sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP

kỹ thuật Vinh qua bảng hỏi………………………………………………… 52

Bảng 3.11 Kết quả bài tập đo nghiệm trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP

Kỹ thuật Vinh………………………………………………………………..54

Bảng 3.12 Các yếu tố bên trong ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên

trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh……………………………………………...…58

Bảng 3.13 Các yếu tố bên ngoài ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của SV trƣờng

ĐHSP Kỹ thuật Vinh………………………………………………………...59

Bảng 3.14 Các yếu tố bên ngoài ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên

trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh…………………………………………….…..60

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ: 3.1 Mức độ sáng tạo của sinh viên thể hiện qua test TSD- Z ............... 39

Biểu đồ: 3.2 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ nhất qua test TSD- Z ............ 43

Biểu đồ: 3.3 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ ba thể hiện qua test TSD- Z ....... 44

Biểu đồ 3.4 Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh ...... 45

Biểu đồ 3.5 Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh so

với các trƣờng khác ......................................................................................... 46

Biểu đồ 3.6. Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh theo

giới tính ........................................................................................................... 47

Biểu đồ 3.7. Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh theo

học lực ............................................................................................................. 49

Biểu đồ 3.8. Bảng kết quả nghiên cứu trí sáng tạo trên 3 khối sinh viên trƣờng

ĐHSP Kỹ thuật Vinh ....................................................................................... 50

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Khoa học sáng tạo xuất hiện từ rất xa xƣa, khi con ngƣời bắt đầu xuất

hiện thì khoa học sáng tạo đã hiện hữu để phục vụ cho nhu cầu của con ngƣời.

Từ việc tìm ra phƣơng thức hái lƣợm cho đến việc tận dụng tất cả những điều

kiện xung quanh để sống, tồn tại và phát triển là những minh chứng cho sự

tồn tại của khoa học sáng tạo dù đó chỉ là những mầm mống hay những biểu

hiện ban đầu.

Khoa học sáng tạo ngày càng chứng minh đƣợc tầm quan trọng,

khẳng định vai trò của hoạt động sáng tạo: “ Hoạt động sáng tạo có ảnh

hƣởng to lớn không chỉ đến sự tiến bộ của khoa học mà còn đến toàn xã hội

nói chung và dân tộc nào biết nhận ra những nhân cách sáng tạo một cách

tốt nhất và biết phát triển họ và biết tạo cho họ những điều kiện tốt nhất thì

dân tộc đó sẽ có những ƣu thế lớn lao” (1, Tr.2). Sự kiện này đã tạo động

lực cho việc nghiên cứu và phát triển tính sáng tạo của con ngƣời ở mỗi

quốc gia dân tộc.

Trong xu thế chung của sự phát triển, các quốc gia trên toàn thế giới

đang từng ngày chạy đua vào cuộc cách mạng đào tạo nhân lực giàu sáng tạo

nhằm tạo ra những ƣu thế vƣợt trội về con ngƣời phục vụ cho phát triển đất

nƣớc tƣơng.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khả năng sáng tạo không chỉ có ở những

nhà thiên tài, những ngƣời thông minh đặc biệt mà có ở tất cả mọi ngƣời, ở

mọi lứa tuổi. Ai cũng có tiềm năng sáng tạo nhƣng việc phát huy nó nhƣ thế

nào lại phụ thuộc vào khả năng và sự rèn luyện của mỗi ngƣời cũng nhƣ môi

trƣờng sống của họ.

Để theo kịp đà phát triển của thế giới nhằm phát triển nguồn nhân lực

cho nƣớc nhà, Nghị quyết Trung ƣơng Đảng lần thứ 4 (khóa VII) đã chỉ thị

cho ngành giáo dục: Nghiên cứu ứng dụng những phƣơng thức và phƣơng

pháp giáo dục mới ở tất cả các cấp học, bậc học sao cho quá trình giáo dục

không chỉ truyền thụ mà quan trọng hơn là khơi dậy tính chủ động và tiềm

năng sáng tạo to lớn trong mỗi ngƣời nhằm phát triển toàn diện bản thân đóng

góp tốt hơn cho sự nghiệp phát triển của đất nƣớc”.

Nghị quyết trên đã thổi vào nền giáo dục nƣớc ta ngọn gió đổi mới.

Một trong những bƣớc đi quan trọng của ngành giáo dục là quá trình hiện

đại hóa nội dung chƣơng trình học đổi mới phƣơng pháp dạy học theo

hƣớng kích thích tính tích cực hoạt động của ngƣời học. Tuy nhiên mục

tiêu phát triển trí sáng tạo cho thế hệ trẻ Việt Nam của ngành giáo dục đang

gặp khá nhiều bất cập mặc dù ngành giáo dục nƣớc nhà đã có những cố

gắng nhằm thay đổi chƣơng trình nội dung dạy học cũng nhƣ phƣơng pháp

dạy học. Những bất cập này có trong tất cả các cấp học, bậc học cũng nhƣ

các ngành học. Và ngành Kỹ thuật là một trong những ngành còn gặp nhiều

khó khăn trong việc phát huy khả năng sáng tạo của sinh viên mặc dù ở

nƣớc ta đã có một số công trình nghiên cứu về sáng tạo nói chung nhƣ của

tác giả Nguyễn Huy Tú, Đức Uy, Nguyễn Sinh Huy [11,Tr5], những

nghiên cứu về sáng tạo kỹ thuật của Phan Dũng, Dƣơng Xuân Bảo…

Xuất phát từ vai trò của sáng tạo nói chung cũng nhƣ của ngành kỹ

thuật nói riêng đối với sự phát triển của toàn xã hội, đồng thời góp phần nhằm

cung cấp những dữ liệu cần thiết cho quá trình đào tạo, trợ giúp các sinh viên

ngành sƣ phạm kỹ thuật sẽ trở thành những ngƣời thầy, ngƣời thợ xuất sắc

trong tƣơng lai chúng tôi lựa chọn đề tài luận văn: “Trí sáng tạo của sinh viên

trƣờng Đại học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh”.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu một số vấn đề lí luận tâm lí học về sáng tạo, khảo sát thực

trạng năng lực sáng tạo của sinh viên trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật

Vinh từ đó đề xuất một số biện pháp góp phần rèn luyện khả năng sáng tạo

của sinh viên sƣ phạm kỹ thuật.

3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu:

Biểu hiện và mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ

Thuật Vinh.

3.2 Khách thể nghiên cứu

Sinh viên hệ đại học trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

4.1 Nghiên cứu một số vấn đề lí luận tâm lí học về sáng tạo, tính sáng

tạo của sinh viên sƣ phạm kĩ thuật.

4.2 Khảo sát thực trạng, biểu hiện, mức độ, đặc điểm của khả năng sáng

tạo của sinh viên trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

4.3 Đề xuất một số biện pháp nhằm góp phần rèn luyện và phát triển

khả năng sáng tạo của sinh viên kĩ thuật.

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

* Giới hạn đối tượng nghiên cứu:

+ Một số vấn đề lí luận và trí sáng tạo, trí sáng tạo của sinh viên sƣ

phạm kỹ thuật.

+ Đánh giá biểu hiện, mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng Đại Học

Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

+ Các yếu tố ảnh hƣởng đến khả năng sáng tạo của sinh viên trƣờng

Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

* Giới hạn khách thể nghiên cứu:

+ Khách thể chính: 180 sinh viên thuộc hệ đại học của trƣờng Đại Học

Sƣ phạm kỹ thuật Vinh.

+ Khách thể phụ: các cán bộ giảng viên tham gia quản lí giảng dạy sinh

viên thuộc hệ đại học.

* Giới hạn về thời gian và địa điểm nghiên cứu:

Địa điểm: Chủ yếu ở trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

Thời gian: Từ tháng 1/ 2014 đến tháng 1/2015

6. Giả thuyết nghiên cứu

Từ những nghiên cứu và khảo sát sơ bộ về lý luận và thực tiễn, chúng

tôi giả định rằng: Mức độ sáng tạo của sinh viên Đại học sƣ phạm kĩ thuật

Vinh chỉ ở mức độ trung bình kém. Có nhiều yếu tố ảnh hƣởng đến mức độ

sáng tạo của sinh viên nhƣ yếu tố gia đình, xã hội, môi trƣờng học tập đào tạo

mới, năng khiếu, kinh nghiệm, phƣơng tiện truyền thông và tính tích cực hoạt

động của bản thân… Trong đó nổi bật nhất là kinh nghiệm, tính tích cực hoạt

động của bản thân và yếu tố môi trƣờng học tập đào tạo.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

a) Phương pháp luận nghiên cứu

- Nguyên tắc quyết định luận duy vật biện chứng

- Nguyên tắc hoạt động

- Nguyên tắc phát triển

b) Các phương pháp nghiên cứu cụ thể

b.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu lí luận, văn bản

Nghiên cứu, tra cứu tài liệu tham khảo

Phân tích tổng hợp khái quát hóa các tài liệu lý luận có liên quan đến vấn

đề sáng tạo, trí sáng tạo của sinh viên.

b.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

+ Phƣơng pháp quan sát

+ Phƣơng pháp trắc nghiệm: Sử dụng test TSD – Z của K.K.Urban để

đo lƣờng trí sáng tạo của nghiệm thể.

+ Giải bài tập đo nghiệm: Sử dụng các bài tập đo nghiệm trí sáng tạo,

những biểu hiện, mức độ trí sáng tạo ở sinh viên.

+ Điều tra viết bằng bảng hỏi: Nhằm thu thập ý kiến các giảng viên,

sinh viên, của các ngành đào tạo tƣơng ứng về mức độ biểu hiện, các yếu tố

ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐH Sƣ Phạm Kỹ Thuật Vinh.

+ Phƣơng pháp phỏng vấn

+ Phƣơng pháp phân tích chân dung tâm lý sinh viên sáng tạo: Thu thập

những thông tin sâu về một số sinh viên đƣợc đánh giá có năng lực sáng tạo

tốt và một số sinh viên đƣợc đánh giá năng lực sáng tạo kém.

+ Phƣơng pháp chuyên gia: Trao đổi với một số giảng viên, các chuyên

gia về những biểu hiện khả năng sáng tạo của trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ

Thuật Vinh.

b.3 Nhóm phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học

Sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu theo chƣơng trình SPSS.

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ

lục, nội dung luận văn đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng

Chương 1: Một số vấn đề lí luận tâm lý học về trí sáng tạo, trí sáng

tạo của sinh viên sư phạm kỹ thuật.

Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng trí sáng tạo của sinh viên trường Đại học SP

Kỹ thuật Vinh

Chƣơng 1

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN TÂM LÝ HỌC VỀ SÁNG TẠO, SÁNG

TẠO KĨ THUẬT, SÁNG TẠO KĨ THUẬT CỦA SINH VIÊN

1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề

Trong lịch sử tiến hóa của nhân loại nhờ có lao động và ngôn ngữ mà

loài ngoài đã sáng tạo ra bản thân mình và sáng tạo ra các sản phẩm vật

chất tinh thần phục vụ cho cuộc sống của mình ngày càng tốt hơn. Trong

quá trình đó con ngƣời đã có nhu cầu hiểu biết về hoạt động sáng tạo của

bản thân. Từ đó đến nay sáng tạo đã không ngừng phát triển và đem lại

nhiều thành tựu to lớn.

1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở nước ngoài

Sáng tạo là hoạt động gắn liền với con ngƣời và xuất hiện từ rất sớm.

Tuy nhiên sáng tạo chỉ chính thức trở thành một khoa học từ thế kỷ thứ III

nhờ công lao của nhà toán học Pháp sống ở thành phố Alexandria. Với khởi

đầu này ông là ngƣời đặt nền móng cho thế giới biết về tƣ duy sáng tạo với

tên gọi là Ơrixtic. Theo quan điểm lúc bấy giờ Ơrixtic là khoa học về phƣơng

pháp và quy tắc làm sáng chế và phát minh trong mọi lĩnh vực: kỹ thuật, nghệ

thuật, văn học, chính trị, triết học, toán học, quân sự ... Cách đặt vấn đề khá

rộng và trừu tƣợng này làm nản chí những nhà nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh

vực tƣ duy sáng tạo trong suốt hơn mƣời thế kỷ. Vì vậy mặc dù Ơrixtic tồn tại

mãi với thế kỷ XVII nhƣng rất ít ngƣời biết về nó. Nhà toán học Mỹ gốc

Hungary - G.Polya viết về Ơrixtic nhƣ sau "...đó là lĩnh vực nghiên cứu không

có hình dáng rõ ràng nó thuộc về logic học triết học tâm lý học ... Nó thƣờng

đƣợc trƣng bày trên những nét chung ít khi đi vào chi tiết và thực ra bị cố tình

quên đi...."

Sau một thời gian bị lãng quên khoa học sáng tạo trở lại vào giữa thế

kỷ XIX khi các nhà xã hội học có những nghiên cứu giải quyết một loạt vấn

đề về sáng tạo. Họ cho rằng bản chất tích cực của sáng tạo là ở hoạt động

tƣởng tƣợng. Điều này thực sự là bƣớc đột phá có ý nghĩa trong lĩnh vực

nghiên cứu sáng tạo. Nó đánh đổ hoàn toàn quan điểm chung chung trừu

tƣợng trƣớc đây chỉ mô tả giải thích sáng tạo qua các hồi ký, tiểu sử, các tác

phẩm văn học nghệ thuật của các danh nhân, họa sĩ, nhà văn, nhà phát minh

nổi tiếng. Các nhà xã hội học đã mở ra một hƣớng nhìn bao quát, triệt để, toàn

diện hơn trong việc nghiên cứu hoạt động sáng tạo của con ngƣời.

Trƣớc đòi hỏi của thực tế nhiều quốc gia trên thế giới tập trung nghiên

cứu sáng tạo. Mỹ là quốc gia nổi lên với cƣờng độ nghiên cứu mạnh nhất. Các

nhà khoa học Mỹ tuyên bố: đối với Mỹ việc vạch ra và bồi dƣỡng những nhân

cách sáng tạo là vấn đề có ý nghĩa quốc gia bởi hoạt đông sáng tạo có ý nghĩa

ảnh hƣởng to lớn không chỉ đến sự tiến bộ khoa học mà còn ảnh hƣởng đến

toàn bộ xã hội nói chung và dân tộc nào biết nhận ra đƣợc những nhân cách

sáng tạo một cách tốt nhất cho họ những điều kiện thuận lợi nhất, thì dân tộc

này sẽ có những ƣu thế lớn lao.

Năm 1943 A. Osborn một nhà kinh doanh Mỹ cho ra đời cuốn sách viết

về tƣ duy sáng tạo. Theo tác giả này sự thành công trên lĩnh vực kinh doanh

của ông là nhờ việc ông phát minh ra phƣơng pháp " tập kích não". Những

phát biểu của tác giả này đã gây đƣợc sự chú ý đặc biệt với giới khoa học và

những ngƣời thích quan tâm đến vấn đề sáng tạo vì phƣơng pháp " tập kích

não" dựa trên cơ sở của hoạt động này.

Tuy nhiên vấn đề sáng tạo chỉ mới đƣợc nghiên cứu có hệ thống khi

J.P.Guilford nhà tâm lý học Mỹ nhấn mạnh đến ý nghĩa của hoạt động sáng

tạo đồng thời khuyến khích cổ vũ các nhà tâm lý học tham gia nghiên cứu vấn

đề này trong buổi lễ nhậm chức của Chủ tịch Hội tâm lý học Mỹ. Từ đây ở

Mỹ xuất hiện nhiều tác giả nhiều trung tâm nghiên cứu sáng tạo. Thời kỳ này

phải kể đến các tác giả Holland (1959), May (1961), Mackinon (1962),

Torrance (1965), Barron, Bloom, Gezel.....

Đối với các nƣớc xã hội chủ nghĩa vấn đề sáng tạo đƣợc các nhà tâm lý

học nghiên cứu dựa trên nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Trong

những năm 1960 - 1980 nhiều công trình về sáng tạo đã ra đời: Tâm lí học

sáng tạo của Ponanaro, V.N.Puskin…

1.1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ở Việt Nam

Ở Việt Nam trong những năm gần đây vấn đề sáng tạo đã bắt đầu đƣợc

quan tâm và nghiên cứu.

Năm 1988 Nguyễn Văn Lê [14] đã cho ra đời cuốn sách “ Cơ sở khoa

học của sự sáng tạo” , đây là cuốn sách đầu tiên của Việt Nam đề cập đến vấn

đề sáng tạo.

Năm 1991 Phan Dũng [3], [4], [5] đã sáng lập ra trung tâm TSK (Trung

tâm sáng tạo khoa học kỹ thuật) thuộc ĐGQG Hồ Chí Minh, trung tâm này

bao gồm đào tạo và giảng dạy môn “Phƣơng pháp luận sáng tạo khoa học kỹ

thuật”, nghiên cứu áp dụng những thành quả của Phƣơng pháp luận sáng tạo

khoa học kỹ thuật giáo dục và tất cả các lĩnh vực trong lao động, sản xuất và

trong cuộc sống.

Ngoài ra có thể nhắc đến một số nhà nghiên cứu về Tâm lý học ở

Việt Nam nhƣ Nguyễn Đức Uy [20], Lê Đức Phúc, Vũ Thị Kim Thanh,

Nguyễn Huy Tú… đã viết các tài luyện chuyên khảo về vấn đề này. Hƣớng

nghiên cứu chủ yếu của các tác giả vẫn tập trung về quá trình sáng tạo sản

phẩm sáng tạo, nhân cách sáng tạo, ứng dụng sáng tạo trong giáo dục…

Một số tác giả trong đó có Nguyễn Huy Tú [19] cũng đã nghiên cứu

sâu về việc ứng dụng các bài trắc nghiệm đánh giá về khả năng sáng tạo ở

Việt Nam. Các bộ trắc nghiệm này đƣợc nghiên cứu chuyên sâu theo từng độ

tuổi, có nguồn gốc từ Đức đƣợc Việt Hóa cho phù hợp với Việt Nam nhằm

đảm bảo tính tƣơng thích.

Riêng việc giảng dạy Tâm lý học sáng tạo đƣợc thực hiện vào những

năm 1983 – 1984 trong các lớp cao học tại Trƣờng đại học sƣ phạm Hà Nội

và sau đó bắt đầu giới thiệu cho sinh viên chính quy chuyên ngành Tâm lí

giáo dục tại một số trƣờng đại học sƣ phạm từ sau năm 2000.

Việc ứng dụng Tâm lý học sáng tạo ở Việt Nam đang đƣợc mở

rộng theo hƣớng nghiên cứu những tài năng sáng tạo, tìm ra cơ chế tâm lý

của hoạt động sáng tạo… Những ứng dụng của Tâm lý học sáng tạo trong

lĩnh vực truyền thông quảng cáo bắt đầu đƣợc quan tâm và chú ý một cách

mạnh mẽ từ những năm gần đây cho thấy tính triển vọng thực sự của khoa

học này tại Việt Nam.

Nhƣ vậy có thể nói Tâm lý học sáng tạo ở Việt Nam bƣớc đầu đƣợc

nghiên cứu và thể hiện mình một cách rõ nét. Những vấn đề cơ bản của sáng

tạo đƣợc tiếp cận dần dần dƣới góc độ tâm lý học đo lƣờng sáng tạo trong

Tâm lý học.

1.2. Các khái niệm công cụ

1.2.1. Khái niệm trí sáng tạo

Theo Từ điển tiếng Việt thì sáng tạo đƣợc hiểu là "tìm ra cái mới, cách

giải quyết mới, không bị gò bó, phụ thuộc vào cái đã có."

Theo từ điển Triết học, "Sáng tạo là quá trình hoạt động của con

ngƣời tọ ra những giá trị vật chất,tinh thần mới về chất. Các loại hình sáng

tạo đƣợc xác định bởi đặc trƣng nghề nghiệp nhƣ khoa học kỹ thuật, tổ

chức quân sự. Có thể nói sáng tạo có mặt trong mọi lĩnh vực của thế giới

vật chất và tinh thần".

1.2.1.1 Quan niệm của các nhà nghiên cứu nước ngoài

Quan niệm của S. Freud thì "Sáng tạo cũng giống nhƣ giấc mơ hiện

hình, là sự tiếp tục và sự thay thế trò chơi trẻ con cũ".

Còn E.P.Torrance cho rằng "Sáng tạo là quá trình xác định các giả

thuyết nghiên cứu chúng và tìm ra kết quả".

Nhà tâm lý học Mĩ Willson cho rằng "Sáng tạo là quá trình mà kết quả

là tạo ra những kết hợp mới cần thiết từ các ý tƣởng dạng năng lƣợng, các đơn

vị thông tin, các khách thể hay tập hợp của hai ba yếu tố đƣợc nêu ra".

Theo tác giả Chu Quang Tiềm, Trƣờng đại học Bắc Kinh thì "Sáng tạo

là căn cứ vào những ý tƣởng đã có sẵn làm tài liệu rồi cắt xé, gạt bỏ, chọn lọc

tổng hợp để tạo hình một hình tƣợng mới"

Theo L.X.Vƣgotxki thì khái niệm sáng tạo đƣợc hiểu là "Hoạt động

tạo ra cái mới không phân biệt kết quả tạo ra nó có ý nghĩa hiện thực cụ thể

hay có ý nghĩa về mặt tƣ duy tình cảm".

Theo X.L.Rubinxtein cho rằng "sự sáng tạo là hoạt động của con

ngƣời tạo ra những chất liệu mới có ý nghĩa xã hội và những ý tƣởng đã có

sẵn làm tài liệu rồi cắt xén, gạt bỏ,chọn lọc tổng hợp để tạo thành một hình

tƣợng mới".

Còn J.P.Guilford (Mĩ) cho rằng tƣ duy sáng tạo là sự tìm kiếm và thể

hiện những phƣơng pháp logic trong tình huống có vấn đề tìm kiếm những

phƣơng pháp khác nhau và mới của việc giải quyết vấn đề, giải quyết

nhiệm vụ.

L.Rudich cho rằng sáng tạo với chức năng vƣợt trội đã tạo ra làm xuất

hiện cái mới.

1.2.1.2 Quan niệm của các nhà nghiên cứu trong nước

Ở Việt Nam cũng có nhiều tác giả đƣa ra các quan niệm khác nhau về

sáng tạo, vd: trong sổ tay Tâm lý học thì "Sáng tạo là hoạt động tạo lập phát

hiện những giá trị vật chất và tinh thần. Sáng tạo đòi hỏi cá nhân phải phát

huy năng lực, phải có động cơ, tri thức, kỹ năng và với điều kiện nhƣ vậy mới

tạo nên sản phẩm mới độc đáo sâu sắc."

Tác giả Nguyễn Đức Uy cho rằng "Sáng tạo là sự đột khởi thành hành

động của một sản phẩm liên hệ mới mẻ nảy sinh từ sự độc đáo của một cá

nhân - một đằng là những tƣ liệu biến cố, nhân sự hay những hoàn cảnh của

đời ngƣời ấy - đằng khác". [20]

Tác giả Nguyễn Huy Tú [17] [18] thì cho rằng sáng tạo chỉ thể hiện khi

con ngƣời đứng trƣớc hoàn cảnh có vấn đề. Quá trình sáng tạo là tổ hợp các

phẩm chất và năng lực mà nhờ đó con ngƣời trên cơ sở kinh nghiệm của mình

và tƣ duy độc lập tạo ra đƣợc ý tƣởng mới, độc đáo hợp lý trên bình diện cá

nhân và xã hội.

Nhƣ vậy có nhiều quan niệm của các nhà nghiên cứu khác nhau về sáng

tạo, nhƣng theo chúng tôi chung quy lại sáng tạo là tạo ra những giá trị vật

chất và giá trị tinh thần mới có ý nghĩa với cá nhân và xã hội. Và trí sáng

tạo chính là khả năng tư duy để tạo ra những giá trị vật chất và giá trị tinh

thần mới có ý nghĩa với cá nhân và xã hội.

1.2.2. Một số khái niệm liên quan đến sáng tạo

1.2.3.1 Tư duy sáng tạo

Tƣ duy sáng tạo không đồng nhất với trí tuệ con ngƣời. Tƣ duy sáng

tạo đƣợc hiểu là một kiểu tƣ duy đặc trƣng bởi sự sản sinh ra sản phẩm mới

và xác lập các thành phần mới của hoạt động nhận thức nhằm tạo ra nó. Các

thành phần này có liên quan đến động cơ, mục đích, đánh giá, các ý tƣởng của

chủ thể sáng tạo.

Tƣ duy sáng tạo là khả năng giả quyết vấn đề bằng cách tạo ra cái mới

nhƣng đạt đƣợc kết quả một cách hiệu quả. Tƣ duy sáng tạo gần nhƣ là tài

nguyên cơ bản của con ngƣời. Con ngƣời luôn luôn phải tƣ duy sáng tạo vì

mọi thứ luôn vận động, biến đổi kể cả mọi việc cần đƣợc giải quyết đơn giản

hơn, tốt hơn dù ta ở mức nào đi nữa.

Tƣ duy sáng tạo gắn liền với việc đƣa ra cái mới, sáng chế cái mới ý

tƣởng mới phƣơng án giải quyết mới. Tƣ duy sáng tạo thuộc về năng lực ra

quyết định, kết hợp độc đáo, liên tƣởng hay phát ra ý tƣởng mới có lợi.

Tƣ duy sáng tạo giúp con ngƣời trong khi giải quyết vấn đề tìm ra

đƣợc nhiều cách giải quyết và lựa chọn cách giải quyết tối ƣu, hợp lý

nhất, hiệu quả nhất.

Tƣ duy sáng tạo khác với tƣ duy tái tạo rằng hai kiểu tƣ duy này diễn ra

xen kẽ nhau. Cơ chế hoạt động của tƣ duy sáng tạo luôn hƣớng đến cái mới

nên có sự khác biệt này dù ngƣời tƣ duy sáng tạo rất cần tƣ duy tái tạo.

1.2.3.2 Năng lực sáng tạo

Năng lực sáng tạo là khả năng tạo ra những cái mới hoặc giải quyết

vấn đề một cách mới mẻ của con người.

Đặc trƣng của năng lực sáng tạo là khả năng giả quyết vấn đề một cách

sáng tạo dựa trên những phẩm chất của nhân cách.

Tóm lại năng lực sáng tạo liên quan chặt chẽ với hoạt động sáng tạo và

là yếu tố hiện rõ trong hoạt động sáng tạo cũng nhƣ quyết định chất lƣợng của

hoạt động sáng tạo.

1.2.3.3 Hoạt động sáng tạo

Hoạt động sáng tạo là sự tổng thể của sáng tạo và tái tạo bởi vì thành

tích sáng tạo phải dựa trên kinh nhiệm của con ngƣời. Vì hoạt động sáng tạo

không diễn ra liên tục nên hoạt động sáng tạo thƣờng đƣợc chia làm 2 pha:

sáng tạo và tái tạo.

Nhƣ vậy giữa giữa năng lực sáng tạo – tƣ duy sáng tạo - hoạt động sáng

tạo có liên quan chặt chẽ với nhau. Tƣ duy sáng tạo đề cập đến quá trình giải

quyết vấn đề dựa trên phƣơng thức mới, dựa trên kinh nghiệm cũ. Bản chất

của sáng tạo là quá trình tạo cái mới bằng sự đầu tƣ của tƣ duy, bằng năng lực

sáng tạo đề cập đến khả năng thực thi vấn đề một cách sáng tạo. Hoạt động

sáng tạo đề cập đến quá trình tạo ra sản phẩm. Các khái niệm này càng khẳng

định một lần nữa về bản năng lực của cá nhân thực hiện hoạt động đặc biệt

tạo ra những sản phẩm rất độc đáo và hiệu quả.

1.3. Lý luận chung về sáng tạo

1.3.1. Những cách tiếp cận nghiên cứu sáng tạo

Tiếp cận nghiên cứu sáng tạo nhƣ thế nào là tùy thuộc vào mục đích

của nhà nghiên cứu. Ví dụ: nhà quản lý công nghiệp, nhà lịch sử mỹ thuật và

các nhà khoa học tƣơng tự thì tính sáng tạo thể hiện trong sản phẩm. Đối với

nhà trị liệu tâm lý và nhiều nhà nghệ thuật thì sáng tạo đƣợc xét nhƣ một quá

trình....

+ Tiếp cận sáng tạo dưới góc độ nhân cách

Guilford là ngƣời đầu tiên nói về các đặc điểm nhân cách của nhân

cách sáng tạo và biểu diễn nó thành một mô hình. Ông cho rằng nhân cách

sáng tạo đƣợc xác định bởi một tổ hợp các đặc điểm và năng lực sau: tính lƣu

loát, tính mềm dẻo, tính chi tiết, tính độc đáo, tính nhạy cảm vấn đề và sự

định nghĩa lại.

Những nghiên cứu ở Viện nhân cách của trƣờng đại học tổng hợp

California đã đi đến kết luận sau:

- Ngƣời sáng tạo trội hơn về tính phức hợp trong tƣ duy.

- Ngƣời sáng tạo tinh tế hơn và phức hợp hơn trong tâm vận động.

- Ngƣời sáng tạo có tính độc lập hơn trong đánh giá.

- Ngƣời sáng tạo có tính tự ý thức cao hơn, tự tin hơn.

- Ngƣời sáng tạo luôn chống lại sự áp đặt và sự hạn chế.

+ Tiếp cận sự sáng tạo dưới góc độ quá trình

Arnold (1964) và Guilford (1967) coi sáng tạo nhƣ một quá trình giải

quyết vấn đề vì mỗi tình huống giải quyết vấn đề đòi hỏi cá nhân tƣ duy

sáng tạo.

Tâm lý học ngày nay chia quá trình sáng tạo thành 4 pha: chuẩn bị, ấp

ủ, bừng sáng và chứng thực.

+ Tính sáng tạo từ góc nhìn của các trường phải tâm lý khác nhau.

a. Trường phái phân tâm về tính sáng tạo

Cội nguồn của tất cả các thuyết phân tâm về tính sáng tạo là quan niệm

của S.Freud về "sự thăng hoa".

Theo Freud mỗi cá nhân đều tự vệ trƣớc những kích thích và trƣớc môi

trƣờng để không diễn ra sự đáp ứng những kích thích này và mặt khác lại

hƣớng những kích thích ấy vào các quá trình tâm lý bên trong tạo ra sự dồn

nén. Nhờ thế giới tƣởng tƣợng, bên trong cá nhân hình thành nên một hiện

thực mới đó là sản phẩm của trí sáng tạo.

b. Trường phái Gestalt về tính sáng tạo

Thuyết Gestalt định nghĩa: "Sáng tạo là một hành động mà nhờ đó một

ý tƣởng mới hay một sáng kiến mới đƣợc hình thành. Cái này mới xuất hiện

đột ngột vì nó là sản phẩm của tƣởng tƣợng và không phải của logic. Áp lực

đam mê tìm ra quan hệ giữa cấu hình và phạm vi ở nghệ sĩ mạnh hơn ở các

nhà tƣ duy sáng tạo khác."

c. Trường phái hiện sinh về tính sáng tạo

Trƣờng phái tâm lý này cho rằng có "giả sáng tạo" chỉ đƣa ra sự trải

nghiệm mỹ học chứ chƣa đƣa ra cái mới thực sự của cuộc sống. Tính sáng tạo

chỉ có thể bộc lộ khi cá nhân đối diện với mình với thế giới xung quanh và

với ngƣời đƣơng thời của mình. Cƣờng độ mà cá nhân đối diện với thế giới

xung quanh quy định mức độ sáng tạo.

Rolo May là đại biểu sáng giá nhất của trƣờng phái này khẳng định tính

sáng tạo là "sự đối diện nhau". Ví dụ: Các họa sĩ thấy phong cảnh mà anh ta

muốn vẽ, họ sẽ xem xét điều mình nhìn thấy từ nhiều góc độ khác nhau và

hòa mình vào đó. Phƣơng tiện mà họ dùng để biểu đạt sự trải nghiệm của

mình là màu sắc hình ảnh còn giấy chỉ là vật trung gian, cái quan trọng là sự

bắt gặp đối diện... Cá nhân sáng tạo phải sẵn sàng hòa mình với môi trƣờng

và đón nhận để bắt gặp và đối diện.

Sáng tạo theo thuyết hiện sinh là sản phẩm của một cá nhân lành mạnh

mở và giao tiếp với môi trƣờng.

d. Trường phái tâm lý học liên tưởng

Mednick (1962,1964) đã có đóng góp lớn cho tâm lý học liên tƣởng về

tính sáng tạo. Ông định nghĩa "Tính sáng tạo là sự cải tổ các yếu tố liên tƣởng

thành những tổ hợp phù hợp với những yêu cầu chuyên biệt hoặc là cần thiết

trên một phƣơng diện nào đó". Các phần tử trong các tổ hợp liên tƣởng càng

xa nhau thì quá trình giải quyết vấn đề càng sáng tạo.

Mednick chia ra 3 loại liên tƣởng sáng tạo: cầu may, tính tƣơng tự,

phƣơng tiện.

1.3.2. Các phương pháp nghiên cứu trí sáng tạo

Có thể phân chia các phƣơng pháp nghiên cứu trí sáng tạo thành 2

nhóm: nhóm phƣơng pháp nghiên cứu sáng tạo truyền thống và nhóm nghiên

cứu sáng tạo hiện đại.

Hệ thống phƣơng pháp nghiên cứu trí sáng tạo truyền thống gồm:

phƣơng pháp suy diễn, phƣơng pháp tiên đề, phƣơng pháp quy gọn, phƣơng

pháp quy nạp, phƣơng pháp thử và sai.

Hệ thống phƣơng pháp nghiên cứu trí sáng tạo hiện đại gồm: phƣơng

pháp quan sát, điều tra bằng bảng hỏi, phƣơng pháp phỏng vấn, phƣơng

pháp thực nghiệm, phƣơng pháp phân tích sản phẩm hoạt động, phƣơng

pháp trắc nghiệm.

Mỗi phƣơng pháp đều có những ƣu, khuyết điểm khác nhau.

1.3.3. Bản chất của trí sáng tạo

Sáng tạo về bản chất là tạo ra những giá trị mới cao hơn có ích hơn cho

con ngƣời và xã hội. Trí sáng tạo là thành phần cơ sở tạo ra những sáng tạo .

Đây là sự tạo ra những cái mới độc đáo có lợi cho con ngƣời và xã hội nhƣ

sáng chế kỹ thuật chiến lƣợc chiến thuật quân sự, đƣờng lối phát triển kinh tế

xã hội… Thực ra là tạo ra những cái mới mà trƣớc đó chƣa có.

Sáng chế sáng tác là những hình thức biểu hiện của sáng tạo nhƣng

chúng lại thƣờng nhanh đƣợc sửa đổi cải tiến nâng cao để đi đến sáng chế

sáng tác mới có giá trị cao hơn.

Sáng tạo đƣợc xem xét dựa trên ba thuộc tính cơ bản bao gồm: tính

mới mẻ, tính độc lập, tự do và tính tối lợi.

1.3.4. Cấu trúc tâm lý của trí sáng tạo

Theo mô hình của Klaus K.Urban: [Theo 17]

Từ cách nhìn "Tính sáng tạo của con ngƣời là thuộc tính nhân cách bộc

lộ trong sản phẩm mới mẻ, độc đáo và tối lợi, gây ngạc nhiên cho bản thân và

cũng mới mẻ gây ngạc nhiên cho ngƣời khác." mà vào những năm 1990 -

1993 Urban đã nghiên cứu và đƣa ra mô hình cấu trúc các thành tố sáng tạo.

Các thành tố cấu trúc của tính sáng tạo trong mô hình này đƣợc phân

chia thành các tiểu thành tố nhƣ sau:

1. Tƣ duy phân kỳ và hành động phân kỳ

- Soạn thảo kế hoạch tỉ mỉ chi tiết (eslaberartion)

- Tính độc đáo (originality)

- Mối liên kết (entfernte assoziation)

- Cấu trúc lại và định nghĩa lại (recontruction và redefinition)

- Tính mềm dẻo (flexibility)

- Tính lƣu loát (fluency)

- Tính nhạy cảm vấn đề

2. Cơ sở tri thức chung và cơ sở khả năng tƣ duy

- Chiều sâu tri thức

- Tƣ duy phê phán và tƣ duy đánh giá

- Tƣ duy lôgic và tƣ duy khái quát

- Mạng trí nhớ phân tích và tổng hợp

- Tri giác bề rộng

3. Cơ sở tri thức chuyên biệt và những kỹ năng chuyên biệt

Tiếp nhận ngày càng nhiều và làm chủ những bộ phận tri thức kỹ

năng chuyên biệt trong những lĩnh vực chuyên biệt của tƣ duy và hành

động sáng tạo.

4. Tính tập trung cao độ

- Tập trung vào đối tƣợng hoàn cảnh sản phẩm

- Tính lựa chọn nhạy bén

- Tính kiên định

- Sẵn sàng chịu đựng căng thẳng

5. Động cơ

- Nhu cầu về tính mới mẻ

- Tính tò mò

- Khao khát nhận thức tri thức

- Nhu cầu giao tiếp

- Tính tự cập nhật hóa

- Nhu cầu kiểm tra

6. Tính cởi mở

- Tính cởi mở trao đổi kinh nghiệm

- Chơi và thí nghiệm

- Sẵn sàng chịu rủi ro

- Khôi hài

Tâm lý học coi quá trình sáng tạo là một quá trình giải quyết vấn đề.

Quá trình giải quyết vấn đề cụ thể đòi hỏi không chỉ làm chủ đƣợc các phẩm

chất quá trình tâm lý mà còn phải ý thức đƣợc và ứng dụng một cách phù hợp

yêu cầu việc giải quyết vấn đề:

- Tính nhạy cảm vấn đề (biến thiên từ cảm nhận đƣợc vấn đề đến không

cảm nhận đƣợc vấn đề) mới gặp.

- Tính linh hoạt (biến thiên từ linh hoạt đến cứng nhắc) trƣớc hết liên

quan đến sự tìm ý tƣởng và lật đi lật lại vấn đề theo hƣớng đi đến con đƣờng

giải quyết vấn đề tích cực.

- Tính độc đáo (biến thiên từ sự độc đáo khác lạ đến sự thông thƣờng

quen thuộc của ý tƣởng đƣợc tìm ra) của con đƣờng giải quyết vấn đề đƣợc

đề xuất và kết quả giải quyết vấn đề đƣợc mô tả. Ý tƣởng giải quyết vấn đề

và kết quả không bị bỏ qua khi tìm kiếm giải pháp độc đáo hơn trong việc

tiếp nhận những ƣu điểm của những giải pháp có hiệu quả trong những lĩnh

vực khác.

- Tính kế hoạch (biến thiên từ có kế hoạch đến sự bột phá) đặc biệt thể

hiện khi lập kế hoạch và mô tả con đƣờng giải quyết vấn đề sao để kế hoạch

không trở thành sơ đồ cứng nhắc, để những chỉ dẫn và các ý tƣởng tức thời

không bị bỏ qua mà nhanh chóng đi đến kết quả.

- Tính phân kỳ (biến thiên từ tƣ duy phân kỳ theo mọi hƣớng đến tƣ

duy hội tụ và chỉ tƣ duy hạn hẹp theo một hƣớng). Tính phân kỳ rốt cuộc cũng

dẫn đến việc tạo ra ý tƣởng giải quyết vấn đề.

- Tính đúng đắn chính xác (biến thiên từ sự đích xác đến sự không rõ

ràng dứt khoát) trong việc đề ra giải pháp của vấn đề trong mô tả con đƣờng

giải quyết vấn đề. Sự không dứt khoát rõ ràng thƣờng có giá trị khám phá cao

hơn là tính chính xác và dứt khoát rõ ràng.

- Tính phù hợp (biến thiên từ sự phù hợp đến không phù hợp) có ƣu

thế nhất của giải pháp của vấn đề, của con đƣờng và kết quả giải quyết

vấn đề. (Ở đây sự không phù hợp có giá trị khám phá cao hơn sự phù hợp

dự đoán).

1.3.5. Các cấp độ của sáng tạo

Sự phân biệt các cấp độ sáng tạo trong tâm lý học có ý nghĩa rất lớn

trong việc giáo dục và đào tạo con ngƣời. Có nhiều cách phân biệt các cấp độ

sáng tạo tuy nhiên ở đây chúng tôi chỉ nêu một số cách phân biệt của các tác

giả tiêu biểu.

Theo tác giả Nguyễn Huy Tú [18] thì sáng tạo có năm cấp độ

1- Sáng tạo biểu hiện: là dạng cơ bản nhất của sáng tạo không đòi hỏi

tính độc đáo hay kỹ năng quan trọng nào. Đặc trƣng của cấp độ sáng tạo này

là tính bộc phát "hứng khởi".

2- Sáng tạo sáng chế: là bậc cao hơn sáng tạo biểu hiện. Nó đòi hỏi kỹ

năng nhất định (xử lý thông tin hoặc kỹ năng kỹ thuật) để thể hiện rõ ràng

chính xác các ý kiến của cá nhân. Ở cấp độ này tính bộc phát hứng khởi đã

nhƣờng bƣớc cho các quy tắc trong khi thể hiện cái tôi của ngƣời sáng tạo.

3 - Sáng tạo phát kiến: Có đặc trƣng là sự phát hiện hoặc tìm ra do nhìn

thấy các quan hệ giữa các thông tin trƣớc đây. Đây chƣa phải là cấp bậc sáng

tạo cao nhất mà chỉ là chế biến các thông tin cũ và sắp xếp lại chúng để đi đến

các quan hệ mới và đó chính là sự xuất hiện sáng kiến hay phát kiến.

4 - Sáng tạo cải biến (đổi mới, cải cách): Là cấp bậc sáng tạo cao. Nó

thể hiện sự am hiểu sâu sắc các kiến thức khoa học hoặc nghệ thuật, kỹ thuật

hay sản xuất, tức đòi hỏi một trí tuệ nhất định từ đó xây dựng đƣợc các ý

tƣởng cải tạo cải cách có ý nghĩa xã hội.

5 - Sáng tạo cao nhất là những ý tƣởng làm nảy sinh ngành nghề mới

trƣờng phái mới vƣợt qua cả trí tuệ đƣơng thời. Đại diện cho những ngƣời đạt

cấp bậc này là Einstein trong vật lý, Picasso trong hội hoạ, Chopin trong âm

nhạc, Darwin trong sinh vật học, K.Marx, Hồ Chí Minh trong xã hội khoa học

chính trị…

Hay một số tác giả sử dụng các thang đo để đo trí sáng tạo và và đƣa

các cấp độ của trí sáng tạo về các mức độ

A: Mức độ sáng tạo yếu, kém

B: Mức độ sáng tạo dƣới trung bình

C: Mức độ sáng tạo trung bình

D: Mức độ sáng tạo trên trung bình

E: Mức độ sáng tạo khá

F: Mức độ sáng tạo giỏi

G: Mức độ sáng tạo xuất sắc

1.3.6. Các loại sáng tạo

Có 3 loại sáng tạo cơ bản gồm:

+ Sáng tạo khoa học

+ Sáng tạo nghệ thuật

+ Sáng tạo kỹ thuật

1.4.Trí sáng tạo của sinh viên sƣ phạm kỹ thuật

1.4.1. Khái niệm trí sáng tạo kỹ thuật

Sáng tạo kỹ thuật là sự sáng tạo mới trong kỹ thuật qua đó nâng cao

hiệu quả lao động, chất lƣợng sản phẩm giảm bớt sức lao động cho con ngƣời

và giảm giá thành sản phẩm cũng nhƣ rút ngắn thời gian lao động.

Các quá trình tạo nên sự sáng tạo kỹ thuật:

- Quá trình phân tích các quá trình lao động thực tế để phát hiện những

bất hợp lý những cái cần cải tiến.

- Cải thiện các điều kiện lao động các dụng cụ phƣơng tiện lao động

các quy trình công nghệ các phƣơng pháp gia công.

- Áp dụng các phƣơng pháp lao động tiên tiến hợp lý hóa thao tác

lao động.

- Thay thế vật liệu cũ bằng vật liệu mới rẻ tiền và có hiệu quả.

- Sử dụng khả năng ngƣời lao động phù hợp với công việc.

1.4.2. Khái niệm sinh viên sư phạm kỹ thuật và các đặc điểm của sinh

viên sư phạm kỹ thuật

1.4.2.1 Khái niệm sinh viên, sinh viên sư phạm kỹ thuật

a. Khái niệm sinh viên

Thuật ngữ "sinh viên " có nguồn gốc từ tiếng Latinh, là những ngƣời

làm việc, học tập, ngƣời tìm kiếm khai thác tri thức. Thuật ngữ sinh viên đƣợc

sử dụng chính thức vào thời kỳ xuất hiện và phát triển các trung tâm giáo dục

đại học và các trƣờng đại học tổng hợp trên thế giới (thế kỷ XI-XII).

Sinh viên là đại biểu của một nhóm xã hội đặc biệt, đang chuẩn bị

cho hoạt động sản xuất hay tinh thần của xã hội. Họ rất năng động và mục

đích hoạt động của họ đƣợc tổ chức theo một chƣơng trình nhất định của

việc chuẩn bị cho vai trò xã hội và nghề nghiệp cao trong lĩnh vực sản xuất

vật chất và tinh thần. Họ là thành phần cơ bản sẽ gia nhập đội ngũ tri thức

của xã hội.

b. Khái niệm sinh viên kĩ thuật

Sinh viên kĩ thuật bao gồm tất cả những ngƣời đƣợc đào tạo, học tập

trong các trƣờng đại học cao đẳng kĩ thuật. Họ có đặc điểm giống nhƣ tất cả

các sinh viên khác chỉ khác ở mục tiêu cụ thể họ đƣợc đào tạo, đƣợc chuẩn bị

những phẩm chất năng lực để gia nhập lực lƣợng lao động kĩ thuật có tay

nghề, đáp ứng yêu cầu xã hội.

Sinh viên kỹ thuật phải có lối tƣ duy kỹ thuật.

Tƣ duy kỹ thuật là loại tƣ duy xuất hiện trong lĩnh vực lao động kỹ

thuật nhằm giải quyết những bài toán có tính chất kỹ thuật sản xuất.

1.4.2.2 Đặc điểm tâm lí, tư duy kỹ thuật, nhân cách của sinh viên sư

phạm kỹ thuật

a) Đặc điểm của tư duy kỹ thuật

- Tƣ duy kỹ thuật xét về nguồn gốc và bản chất của nó đều là sự phản

ánh gián tiếp và khái quát hiện thực khách quan diễn qua thông qua việc giải

quyết các tình huống có vấn đề với bài toán kỹ thuật.

- Tƣ duy kỹ thuật có sự thống nhất chặt chẽ giữa thành phần lý thuyết

và thực hành của hoạt động:

+ Có sự tƣơng tác giữa hành động trí óc với hành động thực hành

+ Có mối liên hệ chặt chẽ giữa các thành phần khái niệm và hình tƣợng

trong hoạt động: Hình ảnh có ý nghĩa khởi đầu trong việc lĩnh hội những tri

thức lý thuyết đóng vai trò là điểm tựa cho việc lĩnh hội những khái niệm.

- Tƣ duy kỹ thuật có tính thiết thực biểu hiện ở hai mặt:

+ Thời gian giải một bài toán kỹ thuật là rất hạn chế. Việc xử lý các tình

huống kỹ thuật để đảm bảo thời gian là một đòi hỏi của thực tiễn hoạt động.

+ Kỹ năng biết vận dụng hợp lý và có hiệu quả các trí thức đã có vào

những điều kiện khác nhau.

Thực tế cho thấy khả năng tính toán các đặc điểm của hoàn cảnh cụ thể

khả năng sử dụng một cách hiệu quả đúng đắn các kiến thức cần thiết phù hợp

với sự đa dạng của các điều kiện sản xuất, chủ yếu phụ thuộc vào tính chất

của các kiến thức đã đƣợc lĩnh hội và vận dụng từ trƣớc. Nếu học sinh viên

chỉ quen lĩnh hội tri thức đã bày sẵn hành động rập khuôn theo mẫu không

quen suy nghĩ tìm tòi không tự vận dụng các kiến thức một cách linh hoạt thì

chúng sẽ thụ động rập khuôn máy móc khi gặp những tình huống mới.

Tƣ duy kỹ thuật có cấu trúc ba thành phần: khái niệm, hình ảnh, thực hành.

- Khái niệm: là hình thức tƣ duy trong đó các sự vật hiện tƣợng đƣợc

khái quát và phân chia theonhững dấu hiệu bản chất của chúng.

- Hình ảnh: có tác dụng minh họa và làm sáng tỏ khái niệm làm điểm

tựa khi lĩnh hội các tri thức lý thuyết.

- Thực hành: có tác dụng kiểm tra tính đúng đắn của khái niệm và hình ảnh

Ba thành phần này có mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau và có vai

trò quan trọng ngang nhau do đó chúng không thể tách rời nhau đƣợc.

b) Đặc điểm nhân cách của sinh viên kỹ thuật

Sinh viên là những ngƣời thƣờng có độ tuổi nằm trong giai đoạn chín

muồi về thể lực cũng nhƣ đang dần chuyển sang giai đoạn trƣởng thành về

năng lực xã hội. Theo kết quả nghiên cứu của B.G.Ananhev thì: “Lứa tuổi

sinh viên là thời kỳ phát triển nhất về tình cảm đạo đức và thẩm mỹ, là giai

đoạn hình thành và ổn định tính cách. Trong thời kỳ này sinh viên có sự biến

đổi mạnh mẽ về động cơ về thang giá trị xã hội có liên quan đến nghề nghiệp.

Họ xác định đƣợc con đƣờng sống tƣơng lai tích cực nắm vững nghề nghiệp

và bắt đầu thể hiện mình trong mọi lĩnh vực đời sống. Đời sống nội tâm của

sinh viên rất phong phú và phức tạp nên rất khó nhận thấy tính độc đáo trong

từng cá nhân đặc biệt là đối với sinh viên kỹ thuật.

Nhân cách của sinh viên thƣờng có những đặc trƣng sau:

Niềm tin, xu hƣớng nghề nghiệp và các năng lực cần thiết đƣợc củng cố

và phát triển.

Các quá trình tâm lý đặc biệt là quá trình nhận thức đƣợc “nghề

nghiệp hóa”

Tình cảm nghĩa vụ tinh thần trách nhiệm tính độc lập đƣợc nâng cao cá

tính và lập trƣờng sống của sinh viên đƣợc bộc lộ rõ nét.

Kỳ vọng với nghề nghiệp tƣơng lai đƣợc ổn định và phát triển.

Sự trƣởng thành về mặt xã hội đƣợc tinh thần đạo đức và những

phẩm chất nghề nghiệp và sự ổn định chung của nhân cách sinh viên

đƣợc phát triển.

Khả năng tự giáo dục của sinh viên đƣợc nâng cao.

Tính độc lập và sẵn sàng đối với nghề nghiệp tƣơng lai đƣợc củng cố.

1.4.3. Trí sáng tạo của sinh viên sư phạm kỹ thuật

1.4.3.1 Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên SPKT

Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi đã cố gắng tìm tòi và tổng hợp

các công trình nghiên cứu trí sáng tạo trong nƣớc và ngoài nƣớc tuy nhiên

chƣa có công trình nghiên cứu nào nói lên đƣợc biểu hiện của tri sáng tạo của

sinh viên kỹ thuật nói chung vì vậy chúng tôi chỉ đƣa ra những lí luận về biểu

hiện trí sáng tạo của sinh viên kỹ thuật dựa trên cơ sở những đặc trƣng cơ bản

của ngƣời sáng tạo.

Biểu hiện chung của ngƣời có trí sáng tạo cũng nhƣ các sinh viên kỹ

thuật bao gồm:

- Tò mò ham hiểu biết

- Thích những tri thức mới, tiên tiến

- Kiên trì giải quyết vấn đề mới

- Có kỷ luật và gắn bó với công việc đã nhận.

- Thích làm việc

- Khó chịu với những nguyên tắc và giới hạn do ngƣời khác áp đặt.

- Luôn thích tìm kiếm khó khăn và thử thách

- Hứng thú rộng và hài hƣớc

- Có sự độc đáo và sáng tạo có giá trị

- Có trực giác tốt

- Có năng lực tiến hành công việc từ đầu đến cuối

- Thận trọng trong mọi tình huống và có lập trƣờng rõ ràng

- Có năng lực tự lập và tự chủ cao

- Luôn cố gắng thay đổi điều kiện lao động

- Sống có nội tâm

1.4.3.2 Mức độ trí sáng tạo của sinh viên sư phạm kỹ thuật

Sinh viên nói chung và sinh viên kỹ thuật nói riêng đều ở độ tuổi từ 18

-25 là độ tuổi mà theo các nhà nghiên cứu cho rằng mức độ sáng tạo đạt

ngƣỡng cao nhất trong cả cuộc đời con ngƣời.

Trên cơ sở nghiên cứu thƣờng chia sáng tạo của sinh viên nói chung

cũng nhƣ sinh viên kỹ thuật nói riêng theo các mức độ sau:

A: Mức độ sáng tạo yếu, kém

B: Mức độ sáng tạo dƣới trung bình

C: Mức độ sáng tạo trung bình

D: Mức độ sáng tạo trên trung bình

E: Mức độ sáng tạo khá

F: Mức độ sáng tạo giỏi

G: Mức độ sáng tạo xuất sắc

1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến trí sáng tạo của sinh viên sư phạm

kỹ thuật

a) Các yếu tố chủ quan về phía sinh viên

- Vốn kinh nghiệm:

Đối với lĩnh vực kỹ thuật nếu các em có một vốn sống vốn trải nghiệm

phong phú sẽ tạo cho các em một nguồn nhận thức phong phú để từ đó các em

có thể vận dụng vào những bài học của mình cũng nhƣ vào thực tế.

- Tư duy , trực giác, trí nhớ, cảm xúc

Sinh viên có tƣ duy trực giác tốt có thể cảm nhận ngay từ lần đầu tiên

những chi tiết yếu tố thẩm mỹ một cách có chiều sâu và trọn vẹn. Nhờ trí nhớ

để lƣu giữ lại những hình ảnh đó và tái hiện khi cần thiết. Cảm xúc đấy chính

là sự nhạy cảm, đam mê khát vọng sáng tạo.

- Tưởng tượng: Đây đƣợc xem là yếu tố hàng đầu đối với sinh viên các

trƣờng kỹ thuật. Yếu tố tƣởng tƣợng giúp sinh viên kỹ thuật có những cái

nhìn mới mẻ hơn về các sự vật, từ đó giúp họ thực hiện công việc của mình

tốt hơn.

- Tính cách, tính tích cực hoạt động, sự nỗ lực rèn luyện: Đây sẽ là

những yếu tố bổ trợ giúp cho trí sáng tạo của sinh viên đƣợc phát triển.

b) Các yếu tố khách quan

- Môi trường gia đình:

Gia đình đó là cái nôi sinh thành và nuôi dƣỡng con ngƣời, do đó nó

cũng đƣợc xem là điều kiện tiền đề cho quá trình hình thành và phát triển trí

sáng tạo. Những biểu tƣợng ban đầu những hình ảnh mới đầu tiên xuất hiện

trong trí não, những xúc cảm tình cảm sự yêu thƣơng chăm sóc mà con ngƣời

nhận đƣợc cảm nhận đƣợc đầu tiên cũng bắt nguồn từ gia đình. Những thử

nghiệm sáng tạo đầu tiên đƣợc thực hiện hóa trong môi trƣờng gia đình.

Tác giả Mihalay cho rằng: Không khí gia đình thân thiện có ảnh hƣởng

lớn đến khả năng sáng tạo của trẻ. Còn ngƣợc lại những đứa trẻ của những gia

đình không đầm ấm và ít khi động viên quan tâm đến con thì hạn chế về học

tập. Chúng thƣờng cảm thấy phiền muộn hơn và thất vọng nhiều hơn những

đứa trẻ đƣợc nâng đỡ, khen ngợi động viên từ ngƣời thân, từ cha mẹ mình. Từ

đó tác giả đi đến kết luận: gia đình không hạnh phúc không sản sinh ra nhân

tài, nếu có thì cũng chỉ là những nhân tài bất hạnh (23, tr.28).

- Môi trường nhà trường:

Yếu tố nhà trƣờng đóng vai trò quan trọng ảnh hƣởng đến sự rèn luyện

và phát triển trí sáng tạo của sinh viên. Nhà trƣờng xây dựng nội dung,

chƣơng trình học, phƣơng pháp dạy học và tổ chức các hoạt động phù hợp,

đội ngũ giảng viên có phẩm chất chính trị tốt, có trình độ chuyên môn, năng

lực sƣ phạm giỏi, thị hiếu thẩm mỹ tốt để đào tạo ra những kĩ sƣ giỏi, những

công nhân lành nghề. Nhà trƣờng cũng đầu tƣ trang thiết bị dạy học phù hợp

với đặc thù đào tạo của các ngành học nhƣ phòng học, xƣởng thực hành, trang

thiết bị dụng cụ học tập phù hợp với nhu cầu phát triển chung của xã hội. Nhờ

đó sinh viên có điều kiện để phát triển khả năng sáng tạo của mình.

Bàn về vai trò của nhà trƣờng, E.B.Torrance đã nêu ra 5 khuyến khích

sự sáng tạo mà các nhà giáo dục nên thực hiện để phát huy khả năng của

ngƣời học bao gồm:

+ Giáo viên phải tôn trọng những câu hỏi khác thƣờng của ngƣời học.

+ Tôn trọng những ý tƣởng sáng tạo và sự tƣởng tƣợng của ngƣời học.

+ Tỏ ra cho ngƣời học thấy những ý kiến của các em có giá trị

+ Thỉnh thoảng để cho ngƣời học luyện tập mà không lo ngại bị

đánh giá.

+ Khi đánh giá cần tạo mối liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả

Nhiều nhà Tâm lý học đã chỉ ra rằng kẻ thù số một của sáng tạo chính

là sụ phê bình quá mạnh mẽ và sự lƣời biếng [23, tr.33]. Chính vì vậy các nhà

giáo dục cần có niềm tin rằng mỗi ngƣời học đều có tiềm năng sáng tạo, giúp

các em hình thành niềm yêu thích hoạt động, thói quen làm việc kiên trì và

nghị lực vƣợt qua khó khăn, phát huy đƣợc tính chủ động, tích cực sáng tạo.

Tiểu kết chƣơng 1

Sáng tạo và trí sáng tạo là những vấn đề nghiên cứu mới mẻ đƣợc

nhiều các học giả và các quốc gia trên thế giới quan tâm.

Sáng tạo và trí sáng tạo đƣợc nghiên cứu trên nhiều phƣơng diện:

Khái niệm, bản chất, cấu trúc, đặc điểm, biểu hiện, các yếu tố ảnh hƣởng...

Trí sáng tạo của sinh viên đƣợc chia làm các mức độ khác nhau và có

những đặc điểm, biểu hiện tƣơng đồng với ngƣời sáng tạo nói chung đồng

thời cũng mang những sắc thái khác biệt do những đặc thù của lứa tuổi, của

môi trƣờng đào tạo, học tập chi phối.

Sáng tạo kỹ thuật là sự sáng tạo mới trong kỹ thuật qua đó nâng cao

hiệu quả lao động, chất lƣợng sản phẩm giảm bớt sức lao động cho con ngƣời

và giảm giá thành sản phẩm cũng nhƣ rút ngắn thời gian lao động.

Mặc dù sáng tạo kĩ thuật là một yếu tố có ảnh hƣởng rất lớn đến năng

suất lao động nhƣng lại là một vấn đề hoàn toàn mới mẻ mà từ trƣớc đến nay

chƣa đƣợc nghiên cứu và có rất ít tài liệu nghiên cứu nói về vấn đề này.

Chƣơng 2:

TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Vài nét về địa bàn và khách thể nghiên cứu

- Trường đại học sư phạm kỹ thuật Vinh

Trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh là cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Lao động

Thƣơng binh và Xã hội Việt Nam. Trụ sở chính của trƣờng thuộc phƣờng

Hƣng Dũng Thành phố Vinh.

Năm 1960 Trƣờng Công nhân kỹ thuật Vinh đƣợc thành lập và là tiền

thân của trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh.

Năm 1999, Trƣờng cao đẳng Kỹ thuật Vinh đƣợc thành lập dựa trên cơ

sở trƣờng Công nhân Kỹ thuật Vinh theo Quyết định số: 129/1999/QĐ-TTg

của Thủ tƣớng Chính phủ ngày 28 – 05 năm 1999. Trƣờng chủ yếu là đào tạo

giáo viên dạy nghề và kỹ thuật viên trình độ cao đẳng.

Năm 2006 Trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh đƣợc thành lập trên cơ sở

trƣờng cao đẳng sƣ phạm Kỹ thuật Vinh theo Quyết định số 78/2006/QĐ-

TTG của Thủ tƣớng chính phủ Việt Nam ngày 14- 04-2006. Trƣờng đào tạo

các ngành nghề trình độ đại học, cao đẳng, kỹ sƣ và kỹ thuật viên. Trƣờng là

cơ sở đào tạo trình độ cao ở khu vực miền Trung và cả Việt Nam, thực hiện

công tác nghiên cứu khoa học gắn kết chặt chẽ công tác đào tạo giáo viên dạy

nghề với đào tạo nghề sản xuất.

Trƣờng có 10 khoa và bộ môn: Khoa cơ khí chế tạo máy, khoa cơ khí

động lực, khoa điện, khoa điện tử, khoa công nghệ thông tin, khoa sƣ phạm

kỹ thuật, khoa đại cƣơng và ngoại ngữ, khoa kinh tế, khoa tại chức, khoa lý

luận chính trị.

- Sinh viên trường đại sư phạm kỹ thuật Vinh

Sinh viên trƣờng đại học sƣ phạm kỹ thuật Vinh đến từ các tỉnh

miền Trung nhƣ Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Bình.... Đa số xuất thân từ

các gia đình ở nông thôn, nghề nghiệp chính là nông nghiệp, một số ít là

con các gia đình sản xuất thủ công nghiệp, kinh doanh nhỏ và gia đình

công nhân viên chức.

Sinh viên trƣờng đại học sƣ phạm kỹ thuật Vinh đang ở giai đoạn chín

muồi về thể lực cũng nhƣ trí tuệ và phát huy hết nội lực của mình trong học

tập và trải nghiệm những vốn kiến thức đã đƣợc học.

2.2. Tổ chức nghiên cứu

2.2.1. Giai đoạn 1: Nghiên cứu lí luận

Mục đích: Xây dựng cơ sở cho quá trình nghiên cứu, định hƣớng đƣợc

mục đích và quá trình nghiên cứu

Nội dung: - Nghiên cứu, phân tích tổng hợp các tài liệu lí luận về trí

sáng tạo, các tài liệu về sinh viên sƣ phạm kĩ thuật.

- Xây dựng hệ thống tiêu chí đo đạc đánh giá mức độ biểu hiện trí sáng

tạo của sinh viên Trƣờng ĐH Sƣ phạm Kỹ thuật Vinh.

- Xây dựng các công cụ đo lƣờng trí sáng tạo: lựa chọn trắc nghiệm

phù hợp, bài tập đo nghiệm, phiếu hỏi.

- Các phƣơng pháp nghiên cứu: Đọc, phân tích, tổng hợp tài liệu khái

quát hóa các tài liệu lí luận và phƣơng pháp chuyên gia.

- Các phƣơng pháp xử lí số liệu

2.2.2. Giai đoạn 2: Khảo sát thực trạng

- Mục đích: Chỉ ra đƣợc mức độ, đặc điểm, biểu hiện trí sáng tạo của

sinh viên thuộc hệ đại học trƣờng đại học kĩ thuật Vinh.

- Nội dung:

* Mức độ sáng tạo của sinh viên thuộc hệ đại học trƣờng sƣ phạm kĩ

thuật Vinh.

* Những biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh.

* Các yếu tố ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ

thuật Vinh.

- Phƣơng pháp nghiên cứu: Trắc nghiệm, điều tra viết bằng bảng hỏi,

phân tích chân dung sáng tạo, xử lí số liệu, xử lí các bài tập đo nghiệm trên

các sinh viên.

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu

2.3.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận

- Hệ thống hóa các tài liệu lý luận về sáng tạo và sáng tạo nghệ thuật

qua các công trình nghiên cứu của các tác giả ở Việt Nam và thế giới.

- Xác định khái niệm công cụ và các khái niệm liên quan

- Phân tích đặc điểm lứa tuổi sinh viên và sinh viên trƣờng kỹ thuật,

biểu hiện mức độ đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến sự sáng tạo của sinh

viên nói chung và sinh viên trƣờng đại học SP kỹ thuật nói riêng

- Trong quá trình nghiên cứu lý luận chúng tôi chủ yếu sử dụng phƣơng

pháp nghiên cứu tài liệu văn bản. Phƣơng pháp này gồm các công đoạn: sƣu

tầm, đọc, phân tích, tổng hợp khái quát hóa các tài liệu lý luận. Ngoài ra

phƣơng pháp chuyên gia cũng đƣợc sử dụng để thu nhận thông tin bổ trợ cho

việc lựa chọn phƣơng pháp, kỹ thuật đánh giá đo lƣờng các hiện tƣợng tâm lý

đang đƣợc nghiên cứu

2.3.2. Phương pháp trắc nghiệm

Chúng tôi sử dụng trắc nghiệm TSD – Z của K.K Urban về sáng tạo

+ Mục đích: Đo mức sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh

+ Nghiệm thể có thể dùng bút chì, bút bi nét nhỏ để thực hiện theo yêu

cầu của nghiệm viên.

+ Trắc nghiệm TSD-Z của K.K.URBAN gồm 2 dạng văn bản (dạng

A và dạng B) mỗi bản có 6 chi tiết cho trƣớc gồm: nửa vòng tròn, một góc

vuông, một đƣờn cong, một đƣờng nét đứt, một chấm đen nhỏ, 5 yếu tố

này nằm trong khung hình chữ nhật và một chữ “U” nhỏ nằm ngoài hình

chữ nhật.

+ Quá trình tiến hành: chúng tôi xin trình bày chi tiết ở phần phụ lục

+ Đánh giá trắc nghiệm: Ở đây chúng tôi đánh giá mức độ sáng tạo

của sinh viên với 14 tiêu chí cụ thể: Mở rộng thêm (Mr), Bổ sung thêm (Bs),

Phần tử mới (Pm), Liên kết theo hình vẽ (Lkh), Liên kết theo đề tài tranh

(Lkd), Vƣợt khung do họa tiết (Vh), Vƣợt khung không phụ thuộc họa tiết

(Vkh), Phối cảnh (Pc), Hài cảm (Hc), Tính bất quy tắc A (BqA), Tính bất

quy tắc B (BqB)Tính bất quy tắc C (BqC), Tính bất quy tắc D (BqD), Thời

gian (Tg). Điểm sáng tạo của sinh viên là tổng điểm của 14 tiêu chí trên, căn

cứ vào bảng đánh giá phân loại ban đầu để xác định mức độ sáng tạo của

sinh viên.

Tổng số điểm: Các điểm cho từng phạm trù từ 0 đến 14 điểm đƣợc ghi

vào các ô vuông nhỏ rồi đƣợc cộng lại và ghi tổng số điểm gọi là điểm tổng

TSD – Z vào ô vuông to cuối cùng.

Đánh giá so sánh: Điểm tổng TSD - Z nhằm so sánh giữa các cá nhân

với nhau, nó có thể tìm thấy trong các bảng phân loại thô tƣơng ứng. Tùy theo

mục đích nghiên cứu các nhóm thành tích đƣợc xếp loại nhờ vào bảng chuẩn

của test thông qua quá trình chuyển nó thành giá trị chuẩn.

1. Bảng đánh giá phân loại thô ban đầu

A = Kém Pr: dƣới 10 %, Pr: 0 -10

Ứng với giá trị test T≤37

B = Dƣới trung bình Pr: 11 -25

ứng với giá trị test T 37 - 43

C = Trung bình 50%, Pr 26 -75

ứng với giá trị test T 44- 56

F = Giỏi :Pr: trên 97,5%

Ứng với giá trị test T > 70 (>X+25)

G = Xuất sắc Pr: 100

Ứng với giá trị test T =80

D = Trên trung bình :Pr: 76 -90

ứng với giá trị test T 57 – 63

E = Khá :Pr: 92 – 97,5

ứng với giá trị test T 64 - 70

2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

Mục đích: Thu thập ý kiến của các giảng viên và sinh viên của các

ngành đào tạo tƣơng ứng về mức độ, biểu hiện các yếu tố ảnh hƣởng đến trí

sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh.

Nội dung: Bảng hỏi dành cho cán bộ - giảng viên

Bảng hỏi dành cho sinh viên

+ Cách tiến hành: Sau khi hoàn thành bảng hỏi chúng tôi tiến hành phát

trực tiếp các bảng hỏi đến cán bộ - giảng viên và sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ

thuật Vinh và thu lại phiếu hỏi.

+ Trƣớc khi phát bảng hỏi nghiệm viên dùng thời gian 5 phút để trao

đổi với nghiệm thể về mục đích, cách thức trả lời, phƣơng hƣớng sử dụng kết

quả trả lời...tạo không khí thoải mái gần gũi nhƣng nghiêm túc đảm bảo số

liệu thu đƣợc đầy đủ rõ ràng trung thực.

+ Duy trì sự nghiêm túc trong suốt thời gian sinh viên trả lời, nhắc nhở

sinh viên các thông tin trƣớc khi nộp lại.

+ Đánh giá:

Các câu hỏi trong bảng hỏi có nhiều hình thức khác nhau vì thế cũng có

nhiều cách xứ lý và đánh giá khác nhau:

* Câu hỏi lựa chọn thông thƣờng: Biểu hiện của những sinh viên kỹ

thuật có trí sáng tạo, xử lý thống kê theo tỷ lệ phần trăm.

* Câu hỏi nhiều lựa chọn: Thống kê theo phần trăm, cho điểm theo

mức độ

- Vai trò của sáng tạo:

+ Không bao giờ: 1 điểm

+ Thỉnh thoảng: 2 điểm

+ Thƣờng xuyên: 3 điểm

- Yếu tố ảnh hƣởng trí sáng tạo:

Mức độ 1: 1 điểm

Mức độ 2: 2 điểm

Mức độ 3: 3 điểm

Mức độ 4: 4 điểm

Mức độ 5: 5 điểm

2.3.4. Phương pháp phân tích chân dung sáng tạo của một số sinh

viên là đại diện

+ Mục đích: Nhằm làm rõ hơn những biểu hiện đặc điểm trí sáng tạo

của sinh viên

+ Nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu những trƣờng hợp SV có mức độ

sáng tạo cao và có mức độ sáng tạo thấp.

Phân tích tính đặc thù của mỗi chân dung sáng tạo của sinh viên

2.3.5. Phương pháp giải các bài tập đo nghiệm nghiên cứu

Mục đích: đo nghiệm biểu hiện đặc điểm trí sáng tạo của sinh viên

trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh.

Nguyên tắc thiết kế bài tập đo nghiệm trí sáng tạo:

+ Không thể dựa vào trí nhớ để giải đƣợc

+ Bài tập không chứa lời giải, tức lời giải không thể rút ra đƣợc từ các

yếu tố cho trƣớc

+ Không phải là dạng đố từ

+ Không dựa vào tri thức cụ thể của môn học nào

+ Tạo sự tập trung suy nghĩ cao để giải quyết

Chúng tôi xây dựng bài tập đo nghiệm trên cơ sở 6 thành tố cơ bản

trong cấu trúc sáng tạo: tính linh hoạt, tính mềm dẻo, tính độc đáo, tính cấu

trúc – kế hoạch, nhạy cảm vấn đề và định nghĩa lại sự vật hiện tƣợng.

Tên các bài tập đo nghiệm: Cách sử dụng đồ vật khác lạ, Định nghĩa

lại sự vật, Vẽ tranh từ các đƣờng nét cho trƣớc, Tìm điểm giống nhau giữa

các đồ vật, Tình huống giả định, Bài toán về đƣờng đi, Bài toán về que

diêm, Nêu lí do

Nội dung các bài tập đo nghiệm (chúng tôi trình bày ở phần Phụ lục 4)

- Tính độc đáo biểu hiện thông qua bài tập cách sử dụng đồ vật khác lạ,

nêu lí do

- Tính linh hoạt thông qua bài tập Bài toán về que diêm, Bài toán về

đƣờng đi, Tình huống giả định.

- Tính mềm dẻo thông qua các bài tập tìm điểm giống nhau giữa các

đồ vật.

- Tính cấu trúc – kế hoạch thông qua các bài tập Vẽ tranh từ các đƣờng

nét cho trƣớc.

Kết quả của mỗi bài tập đƣợc đánh giá trên các số điểm khác nhau

tƣơng đồng với các mức độ khác nhau trên cơ sở xem xét số lƣợng, chất

lƣợng của các đáp án có đƣợc.

- Dƣới trung bình → 0 – 1 điểm

- Trung bình → 2 điểm

- Khá → 3 điểm

- Giỏi → 4 điểm

- Xuất sắc → 5 điểm

Trong quá trình đánh giá luôn có 2 ngƣời thực hiện theo các bƣớc sau:

- Bƣớc 1. Thực hiện chấm độc lập

- Bƣớc 2. Thảo luận những điểm sai lệch

- Bƣớc 3. Xem xét lại và thống nhất kết quả.

2.3.6. Phương pháp chuyên gia

Mục đích: xin ý kiến định hƣớng, tham vấn đóng góp của các chuyên

gia, giảng viên trong việc triển khai nghiên cứu các vấn đề liên quan đến đề

tài nhƣ: giả thuyết khoa học, các tiêu chí đánh giá, bộ công cụ khảo sát, bài

tập đo nghiệm...

2.3.7. Phương pháp xử lý số liệu

Mục đích: nhằm xử lý số liệu của đề tài, làm bộc lộ mặt định hƣớng

của đề tài. Sử dụng thống kê toán học về công thức tính tỉ lệ %, độ lệch

chuẩn, giá trị trung bình tổng thể, hệ số tƣơng quan, ƣớc lƣợng, kiểm định

giá trị tổng thể...

Tiểu kết chƣơng 2

Quá trình nghiên cứu đƣợc chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn nghiên cứu

lí luận nhằm xây dựng cơ sở cho quá trình nghiên cứu, định hƣớng đƣợc mục

đích và quá trình nghiên cứu, giai đoạn khảo sát thực trạng nhằm chỉ ra đƣợc

mức độ, đặc điểm, biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên thuộc hệ đại học trƣờng

đại học kĩ thuật Vinh .

Trong các giai đoạn cụ thể ấy, chúng tôi đã sử dụng những phƣơng

pháp nghiên cứu sau: Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lí luận gồm các công

đoạn sƣu tầm, đọc, phân tích, tổng hợp khái quát hóa các tài liệu lý luận, xác

định các khái niệm công cụ và các khái niệm liên quan…, Quan sát, Trắc

nghiệm – sử dụng thang đo trí sáng tạo TSD – Z của K.Urban, Giải bài tập đo

nghiệm – do nhóm nghiên cứu tự sáng tạo dựa trên các yếu tố cấu thành nên

trí sáng tạo nhƣ tinh mềm dẻo linh hoạt…, Điều tra viết bằng bảng hỏi –

nhằm thu thập làm rõ hơn quan niệm về trí sáng tạo, cá nhân sáng tạo của sinh

viên trƣơng ĐHSP Kỹ thuật Vinh cũng nhƣ tìm hiểu về các yếu tố ảnh hƣởng

đến khả năng sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh, Phƣơng

pháp chuyên gia, Nhóm phƣơng pháp xử lý số liệu.

Chƣơng 3:

THỰC TRẠNG TRÍ SÁNG TẠO CỦA SINH VIÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT VINH VÀ ĐỀ XUẤT

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

3.1. Đánh giá chung về trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Kỹ thuật

Vinh theo test TSD – Z của K.K.Urban

Sau khi tiến hành nghiên cứu theo đúng quy trình hƣớng dẫn của trắc

nghiệm sáng tạo TSD-Z của K.K.Urban chúng tôi đã phân tích kết quả thu

đƣợc từ đó đƣa ra đƣợc những nhận định tổng quát về mức độ sáng tạo của

SV trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh.

Để so sánh mức độ tƣơng quan giữa kết quả TSD-Z dạng A và dạng B

trên 180 sinh viên chúng tôi tiến hành thực hiện thao tác

Analyze/Corrlate/Bivariate trong phần mềm SPSS chúng tôi thu đƣợc kết quả

r – 0,885. Điều này cho thấy kết quả test dạng A và dạng B có mối tƣơng

quan khá chặt chẽ với nhau. Điều này có nghĩa kết quả test không bị chi phối

bởi hoàn cảnh và các tác động qua lại của môi trƣờng xung quanh tại thời

điểm tiến hành điều tra. Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên tƣơng đối ổn định

và Test dạng A và dạng B đạt độ tin cậy cao.

3.1.1. Kết quả chung

Kết quả về mức độ sáng tạo sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh

thông qua sản phẩm Test TSD-Z dạng A, B, A-B.

Bảng 3.1. Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mức độ Dạng test A – Yếu (%) B – Dƣới TB (%) C – TB (%) D – Trên TB (%) E – Khá (%) F – Giỏi (%) G – Xuất sắc (%)

Test dạng A 22 47,8 13,5 12,7 4 0 0

Test dạng B 24 27,3 40,4 12,6 6 0 0

Test dạng A+B 20 45 18 12 5 0 0

Biểu đồ: 3.1 Mức độ sáng tạo của sinh viên thể hiện qua test TSD- Z

Từ bảng kết quả trên cho chúng ta thấy đƣợc những thông tin chung

nhất về trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh. Mức độ sáng

tạo của sinh viên ở mức độ trung bình kém. Sinh viên có trí sáng tạo ở các

mức độ từ yếu đến khá không có sinh viên đạt mức độ giỏi xuất sắc. Mức độ

sáng tạo tập trung chủ yếu ở mức độ trung bình, và nhiều ở mức độ dƣới trung

bình. Chỉ có 12% đạt mức độ khá. Điều đó chứng tỏ có khá nhiều sinh viên

chƣa có đủ yếu tố cần thiết cho sự sáng tạo. Điều đó sẽ khiến cho SV sẽ gặp

không ít khó khăn trong việc học tập và phát triển nghề sau này.

Kết quả trên khá chênh lệch với sự tự đánh giá sự sáng tạo của bản thân

của sinh viên thông qua bảng hỏi điều tra. Theo số liệu thống kê đƣợc thì:

không có sinh viên nào đánh giá mức độ sáng tạo của mình yếu và dƣới trung

bình, 35% đánh giá mình ở mức độ TB, 60% cho rằng mức độ sáng tạo của

mình ở mức độ khá, 5% cho rằng mình ở mức độ giỏi. Tuy nhiên nhƣ vậy

cũng hoan nghênh tinh thần đánh giá gần với bản thân của sinh viên.

Thống kê kết quả từ phiếu hỏi cho thấy có đến 80% sinh viên đều nhận

thức đƣợc tầm quan trọng của sự sáng tạo đối với ngành nghề mà mình đã

chọn và học. Họ đều có nhu cầu sáng tạo trong học tập và rèn luyện kỹ năng

nghề nghiệp của mình với những lý do hết sức thiết thực chứng tỏ họ hiểu

đƣợc tầm quan trọng của trí sáng tạo nhƣ sáng tạo để tạo ra những cái mới

cho riêng mình góp phần tạo ra những sản phẩm mang tính kỹ thuật cao, giá

thành rẻ đáp ứng nhu cầu của xã hội ngoài ra còn mang tính độc đáo khẳng

định bản thân mong muốn xã hội thừa nhận năng lực và tài năng của mình.

Tuy nhiên bên cạnh vẫn còn có một số sinh viên tỏ ra bình thƣờng cụ thể là

6,7% và 4% sinh viên ít có nhu cầu về sáng tạo. Tuy nhiên những nhận thức

về tầm quan trọng của sáng tạo cũng nhƣ mong muốn đƣợc sáng tạo trong

nghề nghiệp và học tập trên của sinh viên chƣa biến thành hành động cũng

nhƣ thành động lực để phấn đấu cố gắng trong học tập của sinh viên.

3.1.2. Biểu hiện trí sáng tạo qua các tiêu chí test TSD – Z

Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh qua

các tiêu chí test TSD – Z

Bảng 3.2 Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

qua các tiêu chí của Test TSD - Z

Mức độ 1 2 3 4 5 6

Tiêu chí (%) (%) (%) (%) (%) (%)

Mr 13,5 15 39 25,1 4,5 4,9

Bs 13,5 15 39 25,1 4,5 4,9

Pm 39,5 11,5 10,9 1,1 2 35

Lkh 48,5 25,9 19 4,1 0,56 5

Lkđ 92 8 0 4,5 0 0

Vk 0 0 0 9 0 0

Vhk 84 14,5 0,8 0 0,7 0

Pc 85 13,8 1,2 0 0 0

Hc 83,9 15 1,1 0 0 0

BqtA 14,5

BqtB 0,8

BqtC 4,7

BqtD 0

Tg 0

Các ký hiệu viết tắt: Mr, Bs, Pm, Lkh, Vk…Tg: Chúng tôi trình bày chi

tiết, cụ thể ở phần phụ lục.

Từ bảng thống kê cho thấy: Có 68,6% sinh viên đạt trên 3 điểm về tiêu

chí Mr, ở các tiêu chí Vhk, Pc, Hc phần lớn sinh viên đạt điểm thấp, ở tiêu chí

Vhk có 84% sinh viên đạt điểm 1, 14,5% sinh viên đạt điểm 2 và chỉ có 0,8%

sinh viên đạt điểm3, 0,7% sinh viên đạt điểm 5. Tiêu chí Pc thì có tới 85%

sinh viên đạt điểm 1, 13,8% sinh viên đạt điểm 2, 1,2% sinh viên đạt điểm 3

không có sinh viên nào đạt điểm 4 trở lên. Tiêu chí Hc thì có 83,9 sinh viên

đạt điểm 1, 15% sinh viên đạt điểm 2, và 1,1% sinh viên đạt điểm 3. Sinh

viên không đạt điểm 4 trở lên ở tiêu chí Pc, Hc.

Từ kết quả trên cho chúng ta thấy: phần lớn sinh viên bị hạn chế về sức

tƣởng tƣợng, tƣởng tƣợng của sinh viên không phong phú không thoát ra khỏi

sự ràng buộc của vốn kinh nghiệm cũ khả năng liên kết các thành phần thành

tố, chất liệu… của sinh viên bị hạn chế, ít sinh viên có biểu hiện vƣợt khung ,

vƣợt chuẩn, dám chứng tỏ, thể hiện cái tôi trong quá trình sáng tạo. Đặc biệt ở

tiêu chí Hc sinh viên đạt điểm rất thấp, chứng tỏ khả năng bộc lộ sự nhạy cảm

của bản thân của sinh viên còn rất thấp. Một số nhỏ sinh viên có cách thức,

cách thức sử dụng, cách thực hiện mới lạ độc đáo trong quá trình sáng tạo rất

ít sinh viên có khả năng phản ứng hoặc biểu hiện sự vật theo các chiều không

gian, không có tính hƣ cấu trừu tƣợng, tƣợng trƣng trong quá trình sáng tạo.

Một vài sinh viên sử dụng các ký tự, ký hiệu tƣợng trƣng trong quá trình sáng

tạo và đa số có sinh viên có góc nhìn quan điểm cách làm lặp lại, rập khuôn

theo ngƣời khác theo những hình ảnh biểu tƣợng phƣơng thức cách làm đã có

trong vốn kinh nghiệm của họ.

Về mặt thời gian không có sinh viên nào đạt điểm về thời gian thƣờng

có 2 hình thức biểu tƣợng trong sản phẩm test TSD-Z của sinh viên năm thứ 3

trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh là: thực hiện bài tập rất nhanh (dƣới 3 phút) hoặc

thực hiện bài Test rất chậm (trên 25 phút). Điều này khẳng định trong quá

trình sáng tạo sinh viên hoặc không có tính kiên trì, bế tắc trong quá trình bộc

phát ý tƣởng sáng tạo khả năng thực thi ý tƣởng sáng tạo chậm.

3.2. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua các thông số

3.2.1. Trí sáng tạo qua các khối sinh viên 1 và 3

Sở dĩ chúng tôi lựa chọn khối sinh viên năm thứ nhất và khối sinh viên

năm thứ 3 để so sánh bởi vì sinh viên năm thứ nhất là những em mới vào còn

những sinh viên năm thứ 3 đã có sự giáo dục đào tạo của nhà trƣờng để xem

có sự khác nhau về trí sáng tạo giữa những em chƣa có sự giáo dục của nhà

trƣờng và những em đã có sự giáo dục của nhà trƣờng để có phƣơng pháp hỗ

trợ phát triển trí sáng tạo cho phù hợp.

a) Kết quả về mức độ sáng tạo của SV năm thứ nhất trường ĐHSP Kỹ

Bảng 3.3. Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ 1 trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mức độ

A – Yếu

B – Dƣới

C – TB

D – Trên

E – Khá

F – Giỏi

G – Xuất

Dạng Test

(%)

TB (%)

(%)

TB (%)

(%)

sắc (%)

Test dạng A

Test dạng B

Test dạng A+B

thuật Vinh

Biểu đồ: 3.2 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ nhất thể hiện qua test TSD- Z

Từ bảng kết quả trên chúng ta có thể khẳng định mức độ sáng tạo của

sinh viên năm thứ nhất trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh ở mức độ thấp. Mức độ

đó thể hiện: không có sinh viên nào đạt mức độ giỏi và xuất sắc, chỉ có 2%

sinh viên năm thứ nhất đạt mức độ sáng tạo loại khá, 12% đạt mức trên trung

bình, 9% ở mức độ trung bình, có tới 52% ở mức dƣới trung bình và 25 % ở

mức độ kém.

b) Kết quả về mức độ sáng tạo của SV năm thứ ba trường ĐHSP Kỹ

thuật Vinh

Bảng 3.4 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ 3 trường ĐHSP

Kỹ thuật Vinh

Mức độ A – Yếu B – Dƣới C – TB D – Trên E – Khá F – Giỏi G – Xuất

(%) TB (%) (%) TB (%) (%) (%) sắc (%) Dạng Test

Test dạng A 20 50 10 4 0 0 16

Test dạng B 20 45 12 5 0 0 18

Test dạng A+B 21 50 9 2 18

Biểu đồ: 3.3 Mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ ba thể hiện qua test

TSD- Z

Từ bảng kết quả trên chúng ta có thể khẳng định mức độ sáng tạo của

sinh viên năm thứ ba trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh ở mức độ thấp. Mức độ đó

thể hiện: không có sinh viên nào đạt mức độ giỏi và xuất sắc, chỉ có 2% sinh

viên năm thứ nhất đạt mức độ sáng tạo loại khá, 9% đạt mức trên trung bình,

18% ở mức độ trung bình, có tới 50% ở mức dƣới trung bình và 21 % ở mức

độ kém.

c) Phân tích kết quả Test dưới góc độ năm học

Bảng 3.5 Mức độ sáng tạo của sinh viên dưới góc độ năm học

Mức độ A – Yếu B – Dƣới C – TB D – Trên E – Khá F – G Giỏi

(%) TB (%) (%) TB (%) (%) (%)

SV năm thứ 3 21 50 18 9 2 0

SV năm thứ nhất 25 52 12 9 2 0

Biểu đồ 3.4 Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP kỹ thuật Vinh

Qua bảng so sánh trên chúng ta nhận thấy mức độ sáng tạo của sinh

viên năm thứ 3 có cao hơn mức độ sáng tạo của sinh viên năm thứ nhất, tuy

nhiên mức độ chênh lệch không đáng kể.

3.2.2. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh so với các đại

học khác

Mức độ sáng tạo sủa sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh với các

trƣờng đại học khác.

Bảng 3.6 Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh so với

các trường khác

A – Yếu B – Dƣới C – TB D – Trên E – Khá F – Giỏi G – Xuất

(%) TB (%) (%) TB (%) (%) (%) sắc (%)

SV trƣờng ĐHSP 20 45 18 12 5 0 0 Kỹ thuật Vinh

SV trƣờng ĐH

Nghệ Thuật – 0,5 10,9 66,7 14,1 6,2 1,6 0

ĐH Huế

SV khoa tự nhiên 0 trƣờng ĐHKHTN 17 19 39 19 1 1,1

- ĐHQGHN

Biểu đồ 3.5 Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

so với các trường khác

Qua bảng so sánh trên chúng tôi nhận thấy mức độ sáng tạo của sinh

viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh khá chênh lệch với các trƣờng khác. Mức độ

sáng tạo của đa số sinh viên các trƣờng đều nằm ở mức độ trung bình trong

khi phần nhiều các sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh nằm nhiều ở mức

độ dƣới trung bình. Mặt khác ở trƣờng ĐH Nghệ thuật – ĐH Huế hay trƣờng

ĐHKHTN – ĐHHQGHN đều có trên 1% cá nhân đạt mức độ sáng tạo giỏi

trong khi SV ở trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh hầu nhƣ không có các cá nhân

sáng tạo nổi bật.

3.2.3. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh qua giới

Bảng 3.7 Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP kỹ thuật Vinh theo giới tính

Phân tích kết quả sáng tạo của sinh viên theo giới tính

Giới tính Mức độ sáng tạo A – Yếu (%) B – Dƣới TB (%) C – TB (%) D – Trên TB (%) E – Khá (%) F – Giỏi (%) G – Xuất sắc (%)

Nam Nữ 23 20 49 45 14 18 10 12 4 5

Biểu đồ 3.6. Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP kỹ thuật Vinh theo giới tính

Qua biểu đồ so sánh trên chúng ta nhận thấy có sự phân hóa rõ rệt

về mức độ sáng tạo ở nam sinh viên trong khi ở nữ sinh viên hầu nhƣ

không có sự phân hóa rõ ràng. Cụ thể đa phần mức độ sáng tạo của nữ

sinh viên ở mức độ trung bình và một ít trên trung bình. Trong khi thì

phần lớn mức độ sáng tạo khá và mức độ sáng tạo yếu đều thuộc về nam

sinh viên. Nhƣ vậy chứng tỏ ở sinh viên trƣờng ĐHSP kỹ thuật Vinh một

số sinh viên nam có mức độ sáng tạo khá trong khi một số khác lại ở

mức độ kém, có sự phân hóa rõ rệt trong khi đối với nữ sinh viên thì

không có quá nhiều sự chênh lệch. Ngoài ra khi nghiên cứu những sản

phẩm Test của SV chúng tôi nhận thấy sinh viên nữ bộc lộ tốt sự nhạy

cảm khả năng quan sát có tính kiên định và tính kiềm chế bản thân, cẩn

thận nhƣng cảm xúc thƣờng thay đổi không ổn định. Các em thƣờng vẽ

những hình ảnh gắn với quá khứ những cảnh sinh hoạt quen thuộc nhƣ

góc học tập, phong cảnh làng quê, thuyền biển, con sông giếng nƣớc…

trong khi đó sinh viên nam có cảm xúc ổn định, thích thể hiện cái tôi,

nhƣng kém nhạy cảm và các em thƣờng vẽ các hình ảnh gắn với hiện tại

nhƣ ly cà phê, thuốc lá, bóng đá…Khi thực hiện Test, SV nam thƣờng vẽ

nhanh ít bị gò bó trong khuôn khổ trong khi đó sinh viên nữ thƣờng vẽ tỉ

mỉ trau chuốt từng chi tiết và phần lớn SV nữ chƣa dám thể hiện cái

riêng của mình, hầu nhƣ không vẽ ở ngoài khung chữ nhật. Chỉ dám sáng

tạo vừa đủ.

3.2.4. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh qua học lực

Mức độ sáng tạo cúa SV theo học lực

Bảng 3.8 Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP kỹ thuật Vinh

theo học lực

Mức độ A – Yếu C – TB E – Khá B – Dƣới D – Trên

TB (%) TB (%) Học lực (%) (%) (%)

23 49 14 10 4 Xuất sắc

20 45 18 12 5 Giỏi

18 50 17 12 3 Khá

Biểu đồ 3.7. Mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP kỹ thuật Vinh

theo học lực

Qua bảng thống kê trên chúng ta nhận thấy có sự khác biệt khá lớn về

mức độ sáng tạo giữa những sinh viên giỏi xuất sắc với những sinh viên kém.

Đa số sinh viên có học lực kém, trung bình đều có mức độ sáng tạo kém, dƣới

trung bình. Những sinh viên có mức độ sáng tạo khá, trên trung bình đều có

học lực tốt.

3.2.5. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ thuật Vinh theo khoa

Phân tích so sánh kết quả TSD-Z dƣới góc độ ngành học

Để tiến hành nghiên cứu chúng tôi chọn ngẫu nhiên các đối tƣợng sinh

viên đại diện cho các ngành học: khoa cơ khí chế tạo, khoa điện, khoa sƣ

phạm kỹ thuật.

So sánh kết quả nghiên cứu trí sáng tạo trên 3 khối sinh viên

trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Bảng 3.9 Bảng kết quả nghiên cứu trí sáng tạo trên 3 khối sinh viên trường

ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mức độ sáng tạo A (%) B (%) C (%) D (%) E (%) F-G (%) Khối lớp

Khoa cơ khí chế tạo máy 30 27 25 10 8

Khoa Điện 55 24 11 8 2

Khoa SP Kỹ thuật 45 26 14 11 4

Biểu đồ 3.8. Bảng kết quả nghiên cứu trí sáng tạo trên 3 khối sinh viên trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Qua phân tích số liệu chúng tôi nhận thấy có sự khác nhau về mức độ

sáng tạo của SV giữa các ngành học tuy nhiên sự chênh nhau không đáng kể.

Trong đó mức độ sáng tạo của khoa cơ khí chế tạo máy cao nhất, tiếp theo là

mức độ sáng tạo của khoa SP kỹ thuật và cuối cùng khoa điện. Điều này có

thể đƣợc lý giải nhƣ sau:

Ngành cơ khí chế tạo máy là một ngành đƣợc các thí sinh dự thi luôn

đánh giá cao và bản thân mỗi sinh viên khi quyết tâm theo học ngành này bản

thân họ đã phải luôn cố gắng vƣợt qua bản thân để tìm cho mình những điều

mới mẻ đáp ứng của ngành học. Và đặc trƣng của ngành này là mỗi cá nhân

phải tự vƣơn lên để có vị trí của mình cho sự nghiệp của mình sau. Cho nên

mỗi SV của khoa này đều có chất lƣợng đầu vào tốt, ý thức rèn luyện tốt. Yêu

cầu sáng tạo của SV khoa SP kỹ thuật cũng đòi hỏi khá cao tuy nhiên đấy

không phải là yếu tố quyết định ảnh hƣởng lớn đến sinh viên nên không

khuyến khích hết khả năng sáng tạo của sinh viên. Còn ngành điện là một

ngành không đòi hỏi quá nhiều đến yếu tố sáng tạo, sáng tạo chỉ là một yếu tố

cần và giúp cho SV thuận lợi hơn trong học tập cũng nhƣ trong công việc sau

này chứ không phải là yếu tố quyết định cho nên mức độ sáng tạo của sinh

viên khoa Điện đạt mức độ thấp.

3.3. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua bảng hỏi

Để tìm hiểu quan niệm của sinh viên về trí sáng tạo chúng tôi tiến hành

điều tra trên 2 phƣơng diện: quan niệm về cá nhân sáng tạo, các phƣơng pháp

học tập phát huy trí sáng tạo.

Bảng 3.10 Quan niệm về cá nhân sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP

Biểu

Chung

Quan niệm

hiện

(%)

Thích những tri thức mới tiên tiến

87,3

Thƣờng xuyên sao chép lại tài liệu

5,2

4,5

Khi có những ý tƣởng mới xuất hiện nhanh chóng

lên kế hoạch triển khai để thực hiện chúng

Tự ý làm theo những gì mình thích

10,5

15,3

Khó chịu với những nguyên tắc giới hạn

17,8 30,7

20,5

Cá nhân

Có tƣ duy trực giác tốt

sáng tạo

Ngƣời có tƣ duy trí nhớ tốt

80,5

Ngƣời có trí tƣởng tƣợng phong phú có linh cảm

trực giác tốt

ngƣời luôn thích tranh luận hay đƣa ra những thắc

mắc hay đặt câu hỏi với giáo viên với bạn bè về các

vấn đề lên quan đến học tập và trong cuộc sống.

Ý kiến khác

4,2

3,6

Tự học có hƣớng dẫn điều khiển của GV

6,8

Phƣơng

Nắm vững lý thuyết, thực hành nhiều

3,3

9,4

8,6

pháp

Đƣợc phổ biến cập nhật những thành tựu mới tiên

9,8

30,5

20,4

học tập

tiến

phát huy

Học qua việc xâm nhập thực tế

3,3

6,2

5,8

trí sáng

Bầu không khí tập thể lớp học

5,6

6,4

tạo

Ý kiến khác

3,3

4,2

kỹ thuật Vinh qua bảng hỏi

Theo kết quả tổng hợp đƣợc chúng tôi rút ra những biểu hiện của ngƣời

có trí sáng tạo theo quan niệm của SV ĐHSP kỹ thuật Vinh nhƣ sau:

- Là những ngƣời thích thể hiện vận dụng những kiến thức học một

cách hợp lý

- Tự tin và độc lập. Ý thức tự chủ và quyết đoán cao luôn có chính kiến

riêng, có niềm tin mạnh mẽ vào chính kiến của mình.

- Biết cách trình bày bài học của mình dựa trên những ý tƣởng mới lạ,

độc đáo có dấu ấn cá nhân mạnh mẽ.

- Biết suy nghĩ chệch hƣớng không chấp nhận rập khuôn

- Tìm cho mình một phong cách sáng tác phù hợp

- Là những ngƣời có tƣ duy nhạy bén linh hoạt mềm dẻo

- Là ngƣời có tƣ duy trí nhớ tốt

- Là ngƣời có trí tƣởng tƣợng phong phú có linh cảm trực giác tốt

- Là ngƣời luôn thích tranh luận hay đƣa ra những thắc mắc hay đặt

câu hỏi với giáo viên với bạn bè về các vấn đề lên quan đến học tập và

trong cuộc sống.

- Ham hiểu biết, say mê với công việc

- Trong học tập là ngƣời biết cách học hỏi từ nhiều nguồn khác nhau

thầy cô, bạn bè, sách vở, internet

3.4. Trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP Vinh qua giải bài tập đo

nghiệm

Biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh qua

kết quả giải các bài tâp đo nghiệm

Bảng 3.11 Kết quả bài tập đo nghiệm trí sáng tạo của sinh viên

trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

TT Mức độ sáng tạo

Dƣới TB (%) TB (%) Khá (%) Giỏi (%) XS (%) Tên bài tập

Cách sử dụng khác lạ 74,4 25,6 0 0 0 1

Định nghĩa lại sự vật 73,7 17,3 0 0 9 2

Ghép hình từ đƣờng nét 39,8 0 0 0 60,2 3

Tìm điểm giống nhau 0 0 47,4 0 52,6 4

Tình huống giả định 0 56 0 0 43 5

Bài toán về đƣờng đi 35 52 0,75 0 11,3 6

Bài toán về que diêm 0 0 0 1,3 98,7 7

Nêu 3 lý do bút chì có 6 cạnh 30 10 57 3 0

Theo bảng trên chúng ta thấy có 0,75% sinh viên có tính linh hoạt ở

mức độ giỏi, những sinh viên này khi thực hiện bài toán về đƣờng đi họ

thƣờng đạt 2 yêu cầu: tìm đƣợc nhiều đƣờng đi xuất phát từ điểm “A” đến

điểm “B” và tìm đƣợc nhiều đƣờng mới, độc đáo. Với sinh viên đạt mức độ

linh hoạt thấp họ chỉ tìm ra những đƣờn dễ thấy thƣờng đi qua 3 điểm của

hình tròn, những sinh viên đạt mức độ thấp, khá thì bắt đầu phát hiện đƣợc

nhữn đƣờn đi phức tạp hơn (đi qua 4 điểm) còn những sinh viên giỏi họ đã

tỉm ra đƣợc những con đƣơng mới, phức tạp và độc đáo trong đó có sự đảo

lộn hoán đổi và xoay vòng vai trò của các điểm.

Tính nhạy cảm có 47,4% đạt mức giỏi, nhạy cảm đƣợc biểu hiện trong

bài tập tìm điểm giống nhau, nêu lý do. Tình huống ở đây đó là quyển sách và

cửa sổ có 3 điểm giống nhau. Sinh viên phải thật nhạy cảm mới tìm ra đƣợc

những điểm giống nhau đó. Hay tình huống nêu lý do vì sao bút chì có 6 cạnh

phải có sự nhạy cảm sinh viên mới nhận ra vấn đề.

Tính mềm dẻo có 35,3 % sinh viên đạt mức khá.

Có 3,8% sinh viên đạt mức khá với các sự vật hiện tƣợng mà bài tập đo

nghiệm đƣa ra nhƣ cánh đông là nơi nuôi dƣỡng tƣơng lai... mà chƣa có mức

độ độc đáo và phức tạp hơn.

3.5. Kết quả tổng hợp

a) Đánh giá chung về thực trạng

+ Về mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ Thuật Vinh

- Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ Thuật Vinh ở mức

độ trung bình kém, không có mức độ sáng tạo loại giỏi, xuất sắc, chỉ có loại

khá, trên trung bình và trung bình. Mức độ sáng tạo yếu, dƣới trung bình

chiếm tỷ lệ lớn.

+ Về biểu hiện và đặc điểm trí sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP

Kỹ Thuật Vinh

- Sinh viên có khả năng nhạy cảm trong quá trình sáng tạo.

- Sinh viên có khả năng vƣợt ra khỏi những khuôn khổ, ràng buộc,

chuẩn mực cũ trong quá trình sáng tạo.

- Luôn biết thắc mắc, tranh cãi với mọi ngƣời về các vấn đề họ quan tâm.

- Các đặc điểm nổi trội nằm ở các tiêu chí đơn lẻ, không đồng đều và

chỉ biểu lộ ở mức sơ khai, có nghĩa là trong giai đoạn đầu nên không ổn định.

- Phần lớn các sinh viên yếu hoặc không có tính mở rộng vấn đề trong

quá trình sáng tạo.

- Sinh viên không có hoặc rất yếu về các năng lực liên tƣởng xa và khả

năng tạo ra cái hiếm lạ, độc đáo trong quá trình sáng tạo.

- Trí tƣởng tƣợng của sinh viên không phong phú, sâu sắc, trí tƣởng

tƣợng bị hạn chế nhiều do bị chế ƣớc , tác động, ảnh hƣởng mạnh mẽ bởi

những hình ảnh, biểu tƣợng của môi trƣờng sống cũ. Trí tƣởng tƣợng không

đƣợc kích hoạt thông qua quá trình tạo những liên kết mới với những hình

ảnh, biểu tƣợng của môi trƣờng sống hiện tại, với tri thức, những biểu tƣợng

trong môi trƣờng học tập đào tạo mới (trƣờng đại học), với những kích thích

từ phƣơng tiện truyền thông và với các biểu tƣợng mang xu thế tƣơng lai.

- Trí sáng tạo của sinh viên chịu tác động mạnh mẽ bởi vốn kinh

nghiệm cũ, đƣợc tạo thành từ những hình ảnh, biểu tƣợng của môi trƣờng

sống quen thuộc, các yếu tố khác nhau nhƣ quá trình học tập, môi trƣờng học

tập, trí thức chung và những trí thức khoa học- kỹ thuật- công nghệ hiện đại,

sự tác động của giảng viên…không có vai trò lớn trong quá trình sáng tạo của

sinh viên.

- Trí sáng tạo của sinh viên khoa cơ khí chế tạo máy, trƣờng ĐHSP Kỹ

Thuật Vinh trội hơn về tính mềm dẻo và tính cấu trúc – kế hoạch.

- Sinh viên khoa SPKT, trƣờng ĐHSP Kỹ Thuật Vinh trội hơn về thành

phần định nghĩa lại sự vật, hiện tƣợng trong trí sáng tạo.

- Sinh viên ở cả ba khoa Điện, cơ khí chế tạo máy, SPKT trƣờng

ĐHSP Kỹ Thuật Vinh là tƣơng đồng nhau về tính linh hoạt và nhạy cảm trong

trí sáng tạo.

Xét ở mức độ tổng thể chúng tôi thấy trí sáng tạo của sinh viên,

trƣờng ĐHSP Kỹ Thuật Vinh ở cả ba khối Điện, cơ khí chế tạo máy, SPKT

không có sự khác biệt nhau về mức độ, cũng nhƣ biểu hiện và đặc điểm.

* Những mặt mạnh

Trên cơ sở phân tích tổng hợp các số liệu nghiên cứu chúng tôi rút ra

đƣợc một số đặc điểm nổi trội trong quá trình sáng tạo của sinh viên trƣờng

ĐHSP kỹ thuật Vinh nhƣ sau:

- Sinh viên có khả năng nhạy cảm, mềm dẻo trong quá trình sáng tạo.

- Có tƣ duy linh hoạt trong quá trình sáng tạo thể hiện khả năng gạt bỏ

sự cứng nhắc mà mỗi ngƣời đều có tuy nhiên không thoát ra đƣợc ngoài giải

pháp quen thuộc làm thay đổi một cách dễ dàng các thái độ đã cố hữu sẵn

trong hoạt động tinh thần trí tuệ.

- Sinh viên có khả năng vƣợt ra ngoài khỏi những khuôn khổ ràng

buộc chuẩn mực cũ trong quá trình sáng tạo.

- Có những cách làm giải quyết tình huống mới khác lạ, độc đáo.

- Luôn biết thắc mắc tranh cãi với mọi ngƣời về các vấn đề họ quan

tâm theo ý kiến của sinh viên, giảng viên.

Tuy nhiên dựa vào kết quả thu đƣợc chúng tôi có thể khẳng định:

- Số lƣợng sinh viên đạt đƣợc các mức sáng tạo cao chỉ chiếm tỷ lệ rất

ít so với nghiệm thể và mức độ đạt đƣợc cung không nằm ở mức độ cao, số ít

là loại khá trong test TSD – Z, trong bài tập đo nghiệm có loại giỏi.

- Các đặc điểm nổi trội chủ yếu nằm ở tiêu chí đơn lẻ không đồng bộ và

chỉ biểu lộ ở mức độ sơ khai có nghĩa là đang ở giai đoạn đầu chƣa ổn định.

* Những mặt hạn chế

- Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh ở mức độ

trung bình kém thể hiện thông qua số điểm test đạt đƣợc thấp.

- Phần lớn các sinh viên yếu hoặc không thể hiện khả năng về tính mở

rộng, vấn đề mới trong quá trình sáng tạo

- Sinh viên không có hoặc rất yếu về năng lực liên tƣởng xa và khả

năng tạo ra đƣợc cái hiếm lạ, độc đáo trong quá trình sáng tạo.

- Phần lớn sinh viên không có tính linh hoạt mềm dẻo, khả năng

xác định lại vấn đề, tính mở rộng vấn đề và tính nhạy cảm trong q uá

trình sáng tạo.

- Sinh viên không hoặc ít có sự biểu hiện hiếm lạ độc đáo trong sáng tạo.

- Trí tƣởng tƣợng của sinh viên ít phong phú sâu sắc bị hạn chế bởi

những hình ảnh biểu tƣợng của môi trƣờng sống cũ.

- Nhiều sinh viên không dám tranh luận ý tƣởng của mình trong học

tập cũng nhƣ trong cuộc sống.

- Sinh viên rất yếu về khả năng trừu tƣợng có sự rập khuôn, lặp lại cao

trong quá trình sáng tạo.

- Khả năng nảy sinh ý tƣởng sáng tạo kém, bế tắc không có tính kiên

trì trong quá trình sáng tạo, tốc độ thực thi ý tƣởng chậm, hiệu quả chƣa cao.

3.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến trí sáng tạo của sinh viên ĐHSP kỹ

thuật Vinh

a. Các yếu tố bên trong ảnh hưởng đến trí sáng tạo của sinh viên

trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mỗi một yếu tố bên trong đều có những ảnh hƣởng nhất định đến khả

năng sáng tạo của mỗi sinh viên. Vai trò của mỗi yếu tố đã đƣợc chúng tôi

làm rõ ở phần cơ sở lý luận. Ở đây chúng tôi quan tâm đến sự đánh giá của

sinh viên đối với từng yếu tố mà theo họ có ảnh hƣởng nhất.

Bảng 3.12 Các yếu tố bên trong ảnh hưởng đến trí sáng tạo của sinh viên

trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mức độ Tổng Yếu tố Điểm TB Thứ bậc điểm 2 3 4 5 1

2 Tƣởng tƣợng 8 35 74 73 784 4.08 2

3 Cảm xúc 7 44 67 71 772 4.02 3

Trí nhớ 2 20 73 65 32 681 3.55 5

Tƣ duy 2 5 32 71 82 802 4.18 1

Trực giác 1 23 75 66 27 671 3.49 6

Năng lực quan sát 7 13 55 63 54 720 3.75 4

Qua bảng đáng giá mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố bên trong đến trí

sáng tạo của sinh viên, chúng ta nhận thấy SV kỹ thuật đánh giá tƣ duy có ảnh

hƣởng quan trọng nhất đến khả năng sáng tạo của sinh viên kỹ thuật. Học Kỹ

thuật là học cách làm việc muốn sáng tạo trong công việc thì ngƣời kỹ sƣ phải

có tƣ duy cực tốt nó ảnh hƣởng rất nhiều đến khả năng làm việc của mỗi cá

nhân. Ngƣời kỹ sƣ có khả năng tƣ duy tốt sẽ có khả năng tạo ra những sản

phẩm chất lƣợng có tính giá trị cao, góp phần phát triển xã hội. Cảm xúc là

yếu tố mà theo hầu hết sinh viên đánh giá đóng vai trò quan trọng thứ 3. Cảm

xúc đấy chính là sự nhạy cảm, đam mê khát vọng sáng tạo. Nếu nhân cách

sáng tạo không nhạy cảm trƣớc vấn đề để từ đó tìm ra cách giải quyết.

Các yếu tố năng lực quan sát trí nhớ và trực giác đều là những yếu tố

tác động đến khả năng sáng tạo của sinh viên. Trí nhớ tốt sẽ giúp sinh viên

khẳng định đƣợc khả năng sáng tạo của mình khi những dữ liệu thu đƣợc

đóng vai trò cơ bản trong việc làm cơ sở đƣa ra những ý tƣởng mới.

b. Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến trí sáng tạo của sinh viên

* Theo đánh giá của sinh viên

Bảng 3.13 Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến trí sáng tạo của SV

trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Mức độ Tổng Yếu tố Điểm TB Thứ bậc điểm 1 2 3 4 5

Nội dung chƣơng 3 18 83 71 17 657 3.42 3 trình học tập

Phƣơng tiện điều 7 30 79 52 24 632 5 3.29 kiện học tập tốt

Nhu cầu của xã hội 8 31 70 55 28 640 4 3.33

Điều kiện kinh tế 35 44 42 40 31 564 7 2.94 của gia đình

Phƣơng pháp giảng 2 14 54 78 44 724 3.77 1 dạy của GV

Phƣơng pháp học 4 14 67 61 46 707 3.68 2 tập của sinh viên

Các hoạt động ngoài

6 giờ, cuộc thi chuyên 7 38 83 50 14 602 3.14

môn

Qua bảng đánh giá mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố bên ngoài đến trí

sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh, chúng tôi nhận thấy hầu

hết sinh viên đều đánh giá cao tầm quan trọng của phƣơng pháp giảng dạy và

lòng nhiệt huyết của Giảng viên. Bên cạnh đó yếu tố phƣơng pháp học của

sinh viên cũng đóng góp quan trọng không nhỏ đến đến khả năng sáng tạo của

sinh viên.. Nội dung chƣơng trình học chiếm vị trí thứ 3.

* Theo đánh giá của giảng viên

Bảng 3.14 Các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến trí sáng tạo của sinh viên

trường ĐHSP Kỹ thuật Vinh

Yếu tố Tổng điểm Điểm TB Thứ bậc

Nội dung chƣơng trình học tập 167 5.57 1

Phƣơng tiện điều kiện học tập tốt 110 3.67 5

Nhu cầu của xã hội 108 3.60 6

Điều kiện kinh tế của gia đình 102 3.40 7

Phƣơng pháp giảng dạy của GV 121 4.03 3

Phƣơng pháp học tập của sinh viên 129 4.30 2

118 3.93 4 Các hoạt động ngoài giờ, cuộc thi chuyên môn

Ở bảng trên chúng ta thấy theo đánh giá của GV thì phƣơng pháp học

của sinh viên yếu tố quan trong xếp thứ 2 những yếu tố ảnh hƣởng từ giáo

viên chiếm vị trí thứ 3. Sở dĩ có sự trái ngƣợc nhƣ vậy là do về phía sinh viên

luôn mong muốn đƣợc học tập những kinh nghiệm, kiến thức kỹ năng thực

hành nghề nghiệp của giảng viên. Nếu GV có phƣơng pháp giảng dạy phù

hợp nhiệt huyết, khuyến khích, kích thích năng lực sáng tạo của sinh viên sẽ

làm cho các em hứng thú hơn. Có thể thấy phƣơng pháp học tập thụ động vẫn

còn tồn tại trong tâm lý của sinh viên, mong muốn đƣợc học hỏi nhƣng chƣa

có sự tự giác. Về phía GV các thầy cô cho rằng trong môi trƣờng đại học các

em phải tích cực chủ động sáng tạo để tìm ra cho mình một phƣơng pháp học

tập rèn luyện phù hợp. Thầy cô chỉ đóng vai trò là ngƣời định hƣớng cố vấn.

Việc học của sinh viên không chỉ diễn ra trong nội dung chƣơng trình học mà

còn thông qua các buổi ngoại khóa các buổi triển lãm các cuộc thi tay nghề…

Dù rằng có khá nhiều điều kiện nuôi dƣỡng sáng tạo nhƣng tài năng hay khả

năng sáng tạo của con ngƣời lại thƣờng xuất phát từ thực tiễn từ hoạt động

thực tế. Sự phát triển phải dựa vào bản thân hoạt động tích cực của mỗi

ngƣời. Trong khi đó SV lại chƣa nhận thấy vai trò của các hoạt động đó mang

lại. Mỗi khi có hoạt động SV chỉ đi xem chứ không có sự phân tích tìm tòi

học hỏi rút kinh nghiệm nào.

- Môi trƣờng nhà trƣờng: Mỗi một chuyên ngành một khoa đều có nội

dung, mục tiêu, yêu cầu riêng. Nhà trƣờng xây dựng đƣợc nội dung chƣơng

trình học phù hợp với đặc thù riêng của từng chuyên ngành sẽ góp phần nâng

cao trí sáng tạo cho sinh viên. Bên cạnh đó việc đầu tƣ phƣơng tiện, trang

thiết bị học tập thuận lợi, phòng học phòng luyện tập xƣởng thực hành, trang

thiết bị, dụng cụ dạy học…cũng giúp cho sinh viên có điều kiện thực hành

những kiến thức mà mình thu đƣợc để học có thể đi đôi với hành.

- Nhu cầu của xã hội: Với ĐTB = 3,33 xếp thứ 4 có thể thấy xu hƣớng

muốn đƣợc thực hành theo yêu cầu của xã hội đã và đang hình thành trong

một bộ phận sinh viên. Nắm bắt đƣợc xu thế phát triển để tìm ra đƣợc một

hƣớng đi đúng đắn cho bản thân thích ứng với thời đại không có gì sai.

Nhƣng nếu không có sự định hƣớng đúng đắn sẽ khó khăn cho việc đƣa lý

thuyết vào thực tế.

- Trong các yếu tố tác động từ bên ngoài điều kiện gia đình là yếu tố

đƣợc xem là ít có tác động nhất đến trí sáng tạo của sinh viên. Vì đa phần sinh

viên đều sống xa nhà, bản thân họ khi theo học ở các trƣờng ĐH là sự cố gắng

về kinh tế của gia đình. Nên bản thân họ phải cố vì những điều họ đang có.

3.7. Chân dung sáng tạo của một số sinh viên là đại diện

Để tìm hiểu rõ hơn thực trạng về mức độ đặc điểm biểu hiện trí sáng

tạo của sinh viên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu chân dung tâm lý của 4

trƣờng hợp điển hình trong đó có 2 chân dung SV đạt mức sáng tạo giỏi, 2

chân dung sinhviên đạt mức sáng tạo yếu.

- Trƣờng hợp thứ nhất

Học và tên: N.V.C Giới tính: Nam, sinh viên năm thứ 3 khoa Cơ khí

chế tạo máy, học lực giỏi.

Kết quả TSD- Z: Dạng A: 52, Dạng B: 47, Dạng A + B: 96. Xếp loại khá

Ở hầu hết các tiêu chí của Test sinh viên này đều đƣợc điểm khá cao,

sát ngƣỡng giỏi, hình thành ý tƣởng nhanh, cách thể hiện mới lạ, dám vƣợt ra

khỏi khuôn khổ giới hạn. Có trí tƣởng tƣợng phong phú khả năng tƣ duy tốt.

Kết quả giải bài tập đo nghiệm cho thấy sinh viên có các đặc điểm của

trí sáng tạo nổi bật: có năng lực mềm dẻo qua việc qua việc lấy nút chai ra

khỏi cái chai rỗng, hình thành nhiều ý tƣởng mới lạ độc đáo, khả năng nhạy

cảm tốt.

Theo quan sát của chúng tôi và sự đánh giá của các thầy cô giáo giảng

dạy: SV C. Là ngƣời có nhiều yếu tố của con ngƣời sáng tạo. Trong các giờ

học các môn chuyên nghành sinh viên này có sự đam mê, tập trung chú ý, khả

năng tiếp thu bài giảng tốt. Biết vận dụng linh hoạt các kiến thức, thực hành

nhiều và có trách nhiệm với việc đã nhận. C. luôn biết cách nhìn nhận ra vấn

đề, sửa chữa và làm mới mọi điều xung quanh mình. Điều này cũng giúp cho

C. trong việc thực hành những tri thức mà mình đã đƣợc học.

Ngoài ra C. còn tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa, tham gia

các câu lạc bộ dành cho ngƣời yêu thích sự sáng tạo của trƣờng, tham gia các

cuộc thi trí sáng tạo cấp khối, cấp trƣờng và có những thành tích nhất định.

- Trƣờng hợp thứ 2:

Họ và tên: T.V.H.L Giới tính nữ, Sinh viên năm thứ 3 khoa SP kỹ

thuật, Học lực: Giỏi

Kết quả TSD – Z: Dạng A: 53, Dạng B: 50, Dạng A+B: 97 Xếp loại khá

Đạt điểm tối đa ở các tiêu chí Mr, Bs, Pm, Vh, Vkh, BqA, BqB, BqC

Điểm bài tập đo nghiệm

Từ những kết quả trên cho thấy SV L. là ngƣời có khả năng bao quát tốt,

dám vƣợt chuẩn, vƣợt khung, không tuân theo sự rập khuôn, lặp lại mà luôn

tìm những cái mới, lạ, độc đáo. Khả năng tƣởng tƣợng tƣ duy tốt. Nhạy cảm

trong quá trình sáng tạo. Trong những giờ học lý thuyết trên lớp, khi giáo viên

nêu câu hỏi gợi mở, các cách thức giải quyết vấn đề liên quan đến nội dung

bài học L. thƣờng mạnh dạn trình bày phát biểu theo lập luận suy nghĩ của

bản thân trên cơ sở những kiến thức và kinh nghiệm đã có. Ngoài ra L. là

ngƣời thích làm việc, là ngƣời có kỷ luật gắn bó với công việc đã nhận, kiên

trì hứng thú với những vấn đề mới. Đặc biệt khi có những ý tƣởng mới xuất

hiện L. thƣờng nhanh chóng lên kế hoạch triển khai thực hiện chúng. Vì vậy

mà năm 2010 – 2011, L. đã đƣợc hội đồng chuyên môn của khoa đánh giá có

tính sáng tạo cao.

- Trƣờng hợp thứ 3:

Họ tên: T.V.Q Giới tính: Nam, sinh viên năm thứ 3 khoa Cơ khí chế

tạo máy, Học lực: Trung bình

Kết quả TSD – Z: Dạng A: 15, Dạng B: 16, Dạng A+B: 31 Xếp loại: Yếu

Sinh viên này đạt điểm kém ở tất cả các tiêu chí và bài tập đo nghiệm.

Từ những kết quả trên kết hợp với việc quan sát, phỏng vấn và qua sự

đánh giá của giáo viên chúng tôi nhận thấy: Q. Là ngƣời khá máy móc rập

khuôn trong tất cả các hoạt động, sức ì lớn, ngại sự thay đổi ngại cái mới. Khả

năng tiếp thu bài mới còn nhiều khó khăn. Q. vƣợt qua những bài học của

mình nhờ sự nỗ lực của bản thân. Trong quá trình thực hiện test TSD – Z

cũng nhƣ giải các bài tập đo nghiệm Q. luôn thể hiện sự nóng vội, ngại khó và

thực hiện theo hình thức đối phó thể hiện sự lƣời suy nghĩ với cái mới.

- Trƣờng hợp thứ 4:

Họ và tên: T.T.N Giới tính: Nữ, sinh viên năm thứ 3 khoa điện trƣờng

ĐHSP Kỹ thuật Vinh, Học lực: yếu

Kết quả TSD – Z: Dạng A: 10, Dạng B: 12, Dạng A+B: 22 Xếp loại: Yếu

Sinh viên này đạt điểm kém ở các tiêu chí của test TSD – Z cũng nhƣ

các bài tập đo nghiệm

Từ những kết quả trên cùng với việc quan sát và phỏng vấn và qua sự

đánh giá của giáo viên, chúng tôi nhận thấy gia đình N. Là một gia đình có

điều kiện, bố mẹ đều là công chức bên ngành điện, ngay sau khi ra trƣờng thì

N. Đã có một công việc ổn định theo ngành của bố mẹ. Đó cũng chính là một

yếu tố làm tăng sức ì trong quá trình học tập và sáng tạo của N. Trong quá

trình học tập N. là một ngƣời lƣời làm việc, không có sự say mê hứng thú

trong học tập, hầu nhƣ không nắm đƣợc nội dung của chƣơng trình học.

3.8. Đề xuất

Từ những kết quả thu đƣợc ở phần thực trạng chúng tôi khẳng định

muốn phát triển nâng cao trí sáng tạo cho sinh viên, trƣờng ĐHSP Kỹ Thuật

Vinh cần phải có những biện pháp phù hợp cho cả sinh viên lẫn nhà trƣờng

nói chung và đội ngũ cán bộ giảng viên nói riêng.

 Đối với sinh viên :

- Sinh viên phải chủ động phát triển trí sáng tạo của bản thân, phải

tích cực chủ động trong hoạt động nhận thức, hoạt động hình thành, rèn

luyện các kỹ năng nghiệp vụ nghề ngiệp và các hoạt động phong trào.

Trong các hoạt động đó sinh viên phải luôn tích cực suy nghĩ nhằm nảy

sinh những ý tƣởng, phƣơng thức hoạt động mới, độc đáo, hiệu quả theo

phƣơng thức sáng tạo.

- Sinh viên phải đào sâu tri thức, tiếp cận những tri thức khoa học kỹ

thuật – công nghệ tiên tiến, hiện đại vào quá trình học tập và cuộc sống, đặc

biệt sinh viên phải sử dụng và gắn kết những tri thức chuyên môn của ngành

nghề đâò tạo vào quá trình định hƣớng cho hoạt động thực tiễn hiện tại, cũng

nhƣ biến nó thành những hình ảnh, biểu tƣợng thấm sâu trong hoài bão ƣớc

mowcuar bản thân.

- Sinh viên nên tìm những tài liệu hƣớng dẫn những biện pháp nhằm

phát triển trí tƣởng tƣợng tích cực.

- Sinh viên không nên có thái độ an phận trong cuộc sống, từ đó không

có những khát khao chinh phục những thành tựu mới, cách làm mới, những

hiểu biết mới.

- Cần ý thức đƣợc vai trò, tầm quan trọng của sáng tạo trong cuộc

sống, học hỏi những ngƣời sáng tạo trong cuộc sống.

- Luôn luôn tự tin với những ý tƣởng mới của bản thân, biết trình bày,

thuyết phục ngƣời khác lắng nghe và đồng tình với ý tƣởng sáng tạo của bản

thân, đặc biệt luôn có tinh thần cầu thị khi trao đổi, tranh luận ý kiến của mình

với bạn bè và giảng viên.

- Nên tìm những ngƣời có ý tƣởng, hay hứng thú cùng một vấn đề

trong học tập, trong cuộc sống để cùng trao đổi,trò chuyện nhằm phát triển ý

tƣởng, đồng thời tạo điều kiện giao lƣu, hợp tác, lên kế hoạch để thực hiện

hóa ý tƣởng thành sản phẩm sáng tạo trong hiện thực.

- Luôn hình thành cho mình thói quen, hứng thú tìm tòi, khám phá về

những vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, từ đó không ngừng đặt ra

những thắc mắc,thử nghiệm mới, gắn nó vào trong quá trình giải quyết bài

tập, nhiệm vụ hay thậm chí nâng lên thành các công trình nghiên cứu khoa

học của bản thân.

Khi có điều kiện hãy tham gia các khóa rèn luyện trí sáng tạo, cách

làm việc hiệu quả và sáng tạo, gia nhập, sinh hoạt các câu lạc bộ sáng tạo của

các tổ chức, cá nhân ở địa phƣơng hoặc các câu lạc bộ sáng tạo của nhà

trƣờng tổ chức nhằm phát triển trí sáng tạo của bản thân.

 Với trường ĐHSP Kỹ Thuật Vinh:

- Xem việc phát triển trí sáng tạo cho sinh viên là một trong những

nhiệm vụ trọng tâm của nhà trƣờng, của hoạt động giáo dục và đào tạo nghề

nghiệp tƣơng ứng.

- Thực hiện đồng bộ các giải pháp tác động nhằm phát triển trí sáng tạo

cho sinh viên nhƣ nhận định của sinh viên và đội ngũ cán bộ - giảng viên ở

phần trên.

- Tạo môi trƣờng học tập song hành với sự phát triển trí sáng tạo của

sinh viên nhƣ tạo môi trƣờng học tập dân chủ, thoải mái tự do – an toàn cho

sinh viên hoạt động và học tập.

- Giáo dục cho sinh viên thấy sáng tạo và phát triển trí sáng tạo là

nhiệm vụ cơ bản, quan trọng trong quá trình học tập và nghề nghiệp của họ,

từ đó tạo ra một không khí sôi nổi giữa các sinh viên cùng ngành đào tạo,

sinh viên giữa các ngành đào tạo thi đua sáng tạo trong học tập và trong

hoạt động khác.

- Cán bộ - giảng viên phải luôn khích lệ, động viên, tôn trọng ý kiến, ý

tƣởng sáng tạo của sinh viên, cao hơn là tạo những cơ hội, điều kiện để sinh

viên bột phát, thể nghiệm trí sáng tạo của mình nhƣ: khuyến khích sinh viên

thực hiện các ý tƣởng, thành lập các nhóm sinh viên sáng tạo trong học tập

chuyên ngành, khơi gợi các đề tài nghiên cứu cho sinh viên thực hiện, đặt ra

các vấn đề về học tập và trong cuộc sống để các em suy ngẫm và tìm ra cách

giải quyết mới, độc đáo, xây dựng, thiết kế các bài tập, tình huống đòi hỏi

sinh viên giải quyết theo phƣơng thức sáng tạo, thiết kế, thành lập các dự án

(nghiên cứu khoa học, hoạt động phong trào, công tác xã hội, phát triển

chuyên ngành, giúp đỡ địa phƣơng giải quyết cá khó khăn…) và cho các em

tham gia nhƣ những thành viên độc lập. Từ đó, vừa tạo môi trƣờng, điều kiện

để bộc phát trí sáng tạo của sinh viên, đề ra và xây dựng các tiêu chí đánh giá

để ghi nhận, khích lệ thành quả sáng tạo của sinh viên.

- Mời các cán bộ, giảng viên của trƣờng có thành tựu trong hoạt động

sáng tạo, am tƣờng, hiểu biết sâu sắc về sáng tạo, các chuyên gia nghiên cứu

về sáng tạo, các kỹ sƣ, thợ lành nghề, các nhà quản lý, kinh doanh…có những

biểu hiện, thành quả cao về sáng tạo đƣợc xã hội thừa nhận nói chung về sáng

tạo, thành quả sáng tạo của họ cho sinh viên nghe, đồng thời thông qua đó mở

các câu lạc bộ sáng tạo, mời các chuyên viên hƣớng dẫn cho các em sinh hoạt

nhằm phát triển, nâng cao trí sáng tạo.

Tiểu kết chƣơng 3

Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng Đại học sƣ phạm kỹ thuật Vinh

ở mức trung bình kém. Bên cạnh những mặt mạnh nhƣ tƣ duy linh hoạt mềm

dẻo, luôn biết thắc mắc, tranh cãi với mọi ngƣời về các vấn đề họ quan tâm, kiên

trì tìm tòi để sáng tạo… Thì những mặt hạn chế trong trí sáng tạo của sinh viên

trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh còn tồn tại khá nhiều nhƣ biểu hiện đặc điểm trí

sáng tạo không đa dạng không phong phú và không có sự khác biệt lớn giữa

các tiêu chí, cũng nhƣ giữa các sinh viên. Trí tƣởng tƣợng của sinh viên ít

phong phú sâu sắc và bị hạn chế bởi những hình ảnh biểu tƣợng của môi

trƣờng sống cũ, nhiều sinh viên không dám tranh luận ý tƣởng của mình trong

học tập cũng nhƣ trong cuộc sống,

Trí sáng tạo của sinh viên bị ảnh hƣởng bởi nhiều yếu tố bao gồm các

yếu tố bên trong lẫn các yếu tố bên ngoài và và có sự khác nhau về mức độ

ảnh hƣởng giữa các yếu tố.

Nhà trƣờng đã có những biện pháp giáo dục nhằm tăng khả năng

sáng tạo cho sinh viên nhƣng hiệu quả chƣa cao do nhà trƣờng chƣa thật sát

sao trong việc thực hiện các biện pháp cũng nhƣ sự hợp tác của sinh viên

chƣa cao .

KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

* Về lí luận:

+ Trí sáng tạo: Sáng tạo và trí sáng tạo là những vấn đề nghiên cứu mới

mẻ đƣợc nhiều các học giả và các quốc gia trên thế giới quan tâm

Sáng tạo và trí sáng tạo đƣợc nghiên cứu trên nhiều phƣơng diện:

Khái niệm, bản chất, cấu trúc, đặc điểm, biểu hiện, các yếu tố ảnh hƣởng...

Trí sáng tạo của sinh viên đƣợc chia làm các mức độ khác nhau và có

những đặc điểm, biểu hiện tƣơng đồng với ngƣời sáng tạo nói chung đồng

thời cũng mang những sắc thái khác biệt do những đặc thù của lứa tuổi, của

môi trƣờng đào tạo, học tập chi phối.

+ Biểu hiện chung về sự sáng tạo của sinh viên kỹ thuật

- Tò mò ham hiểu biết

- Thích những tri thức mới, tiên tiến

- Kiên trì giải quyết vấn đề mới

- Có kỷ luật và gắn bó với công việc đã nhận.

- Thích làm việc

- Khó chịu với những nguyên tắc và giới hạn do ngƣời khác áp đặt.

- Luôn thích tìm kiếm khó khăn và thử thách

- Hứng thú rộng và hài hƣớc

- Có sự độc đáo và sáng tạo có giá trị

- Có trực giác tốt

- Có năng lực tiến hành công việc từ đầu đến cuối

- Thận trọng trong mọi tình huống và có lập trƣờng rõ ràng

- Có năng lực tự lập và tự chủ cao

- Luôn cố gắng thay đổi điều kiện lao động

- Sống có nội tâm

* Về thực tiễn:

- Mức độ, biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật

Vinh qua Test TSD – Z của K.URBAN, qua điều tra bằng bảng hỏi, qua giải

bài tập đo nghiệm.

+ Về mức độ sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ Thuật Vinh

- Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ Thuật Vinh ở mức

độ trung bình kém, không có mức độ sáng tạo loại giỏi, xuất sắc, chỉ có loại

khá, trên trung bình và trung bình. Mức độ sáng tạo yếu, dƣới trung bình

chiếm tỷ lệ lớn.

+ Về biểu hiện trí sáng tạo của sinh viên trường ĐHSP Kỹ Thuật

Vinh

a) Những mặt mạnh

Trên cơ sở phân tích tổng hợp các số liệu nghiên cứu chúng tôi rút ra

đƣợc một số đặc điểm nổi trội trong quá trình sáng tạo của sinh viên trƣờng

ĐHSP kỹ thuật Vinh nhƣ sau:

- Sinh viên có khả năng nhạy cảm, mềm dẻo trong quá trình sáng tạo

- Có tƣ duy linh hoạt trong quá trình sáng tạo thể hiện khả năng gạt bỏ

sự cứng nhắc mà mỗi ngƣời đều có nhƣng không thoát ra đƣợc ngoài giải

pháp quen thuộc là làm thay đổi một cách dễ dàng các thái độ đã cố hữu sẵn

trong hoạt động tinh thần trí tuệ.

- Sinh viên có khả năng vƣợt ra ngoài khỏi những khuôn khổ ràng

buộc chuẩn mực cũ trong quá trình sáng tạo.

- Có những cách làm giải quyết tình huống mới khác lạ, độc đáo.

- Luôn biết thắc mắc tranh cãi với mọi ngƣời về các vấn đề họ quan tâm.

b) Những mặt hạn chế

- Mức độ sáng tạo của sinh viên trƣờng ĐHSP Kỹ thuật Vinh ở mức độ

trung bình kém thể hiện thông qua số điểm test đạt đƣợc thấp.

- Phần lớn các sinh viên yếu hoặc không thể hiện khả năng về tính mở

rộng, vấn đề mới trong quá trình sáng tạo

- Sinh viên không có hoặc rất yếu về năng lực liên tƣởng xa và khả

năng tạo ra đƣợc cái hiếm lạ, độc đáo trong quá trình sáng tạo.

- Phần lớn sinh viên không có tính linh hoạt mềm dẻo, khả năng

xác định lại vấn đề, tính mở rộng vấn đề và tính nhạy cảm trong quá

trình sáng tạo.

- Sinh viên ít có sự biểu hiện hiếm lạ độc đáo trong sáng tạo.

- Trí tƣởng tƣợng của sinh viên ít phong phú sâu sắc thƣờng bị hạn chế

bởi những hình ảnh biểu tƣợng của môi trƣờng sống cũ.

- Nhiều sinh viên không dám tranh luận ý tƣởng của mình trong học

tập cũng nhƣ trong cuộc sống.

- Sinh viên rất yếu về khả năng trừu tƣợng có sự rập khuôn, lặp lại cao

trong quá trình sáng tạo.

- Khả năng nảy sinh ý tƣởng sáng tạo kém, bế tắc không có tính kiên

trì trong quá trình sáng tạo, tốc độ thực thi ý tƣởng chậm hiệu quả chƣa cao.

- Trí tƣởng tƣợng của sinh viên không phong phú, sâu sắc, trí tƣởng

tƣợng bị hạn chế nhiều do bị chế ƣớc, tác động, ảnh hƣởng mạnh mẽ bởi