Luận văn Thạc sĩ Y học: Đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp viên Ích khí an thần – HVY trong điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM

ĐỖ THỊ HUYỀN

ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CỦA NHĨ CHÂM KẾT

HỢP VIÊN ÍCH KHÍ AN THẦN – HVY TRONG

ĐIỀU TRỊ MẤT NGỦ THỂ TÂM TỲ HƯ

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

HÀ NỘI - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

HỌC VIỆN Y DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN VIỆT NAM

ĐỖ THỊ HUYỀN

ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CỦA NHĨ CHÂM KẾT HỢP

VIÊN ÍCH KHÍ AN THẦN – HVY TRONG ĐIỀU TRỊ

MẤT NGỦ THỂ TÂM TỲ HƯ

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Chuyên ngành: Y học cổ truyền

Mã số: 8720115

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Đức Hữu

HÀ NỘI - 2022

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, với tất cả lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc,

tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Đảng uỷ, Ban Giám đốc Học viện Y dược học

cổ truyền Việt Nam, Phòng đào tạo sau đại học, các Phòng ban, Bộ môn của

học viện, là nơi trực tiếp đào tạo và tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập,

nghiên cứu.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn

khoa học TS. Trần Đức Hữu – Trưởng phòng Tổ chức Học viện Y dược học cổ

truyền Việt Nam, người đã tận tình, hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ, động viên tôi

trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Nhân dịp này tôi xin được chân thành cảm ơn đến Hội đồng đề cương,

Hội đồng đạo đức đã đóng góp ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới toàn thể thầy cô, đồng nghiệp tại

khoa Y dược cổ truyền, bệnh viện Trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương

đã luôn bên tôi, giúp đỡ tôi trong quá trình tôi thực hiện và nghiên cứu.

Tôi vô cùng biết ơn gia đình, bạn bè, anh chị em đồng nghiệp và tập thể

lớp cao học 12 khoá 2019-2021 chuyên ngành Y học cổ truyền đã động viên,

khích lệ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và hoàn thành

luận văn này.

Luận văn hoàn thành có nhiều tâm huyết của người viết, nhưng không

tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp

ý kiến của các nhà khoa học, của quý thầy cô, và các bạn đồng nghiệp.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Học viên

Đỗ Thị Huyền

LỜI CAM ĐOAN

Tôi là Đỗ Thị Huyền, học viên cao học khoá 12 Học viện Y dược Học

cổ truyền Việt Nam, chuyên ngành Y học cổ truyền, xin cam đoan:

1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn

của TS. Trần Đức Hữu.

2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã

được công bố tại Việt Nam.

3. Các số liệu, thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung

thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết

này.

Hà Nội, ngày ….. tháng ….. năm 2022

Tác giả

Đỗ Thị Huyền

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Đối chứng ĐC

Bệnh nhân BN

International Classification of Diseases ICD

(Phân loại quốc tế về bệnh tật)

Nghiên cứu NC

The Pittsburgh Sleep Quality Index PSQI

(Thang đánh giá chất lượng giấc ngủ)

Trung bình TB

Trung học cơ sở THCS

Trung học phổ thông THPT

Y học cổ truyền YHCT

Y học hiện đại YHHĐ

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………...………..…………..1

CHƯƠNG 1…………………………………………………………….……..3

TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………...……...…..……..3

1.1. Tổng quan về mất ngủ theo Y học hiện đại………………………....…….3

1.1.1. Khái niệm về mất ngủ…………………………………..…………..…..3

1.1.2. Phân loại……………………………...…………………........…………3

1.1.3. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh………………………...……………..4

1.1.4. Lâm sàng……………………………….……………………..…..…….5

1.1.5. Chẩn đoán xác định mất ngủ không thực tổn……………………....…..6

1.1.6. Các phương pháp đánh giá rối loạn giấc ngủ trên lâm sàng và cận lâm

sàng……………………………………………………………………………6

1.1.7. Điều trị……………………………………………..…………...………7

1.2. Quan điểm của Y học cổ truyền về mất ngủ……………………….……..9

1.2.1. Bệnh danh………………………………….………………………..….9

1.2.2. Bệnh nguyên, bệnh cơ………………………………………..………..10

1.2.3. Phân thể lâm sàng và điều trị mất ngủ theo YHCT……………….……11

1.3. Tổng quan về viên nén Ích khí an thần – HVY sử dụng trong nghiên

cứu…………………………………………………………………………...13

1.4. Tổng quan về phương pháp nhĩ châm…………………………………..15

1.4.1. Quá trình hình thành và phát triển nhĩ châm…………………………..15

1.4.2. Cơ sở lý luận của nhĩ châm…………………………………...……….17

1.4.3. Phạm vi ứng dụng của nhĩ châm………………………………...…….20

1.5. Một số công trình nghiên cứu về điều trị mất ngủ không thực

tổn…………………………………………………………………………....22

1.5.1. Nghiên cứu về dịch tễ học……………..………………...…..…….…..22

1.5.2. Nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam………………..…………….....23

CHƯƠNG 2…………………………..…...…………………………………27

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…...………..……….....27

2.1. Đối tượng nghiên cứu………………………....…...…….………………27

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân nghiên cứu……………………………….27

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi nghiên cứu………………...…….28

2.2. Thời gian nghiên cứu…………………………..………………….…..…28

2.3. Địa điểm nghiên cứu………………………..……..………….…………28

2.4. Phương tiện nghiên cứu………………………………….....…………...28

2.5. Phương pháp nghiên cứu……………………….……..…..……………..29

2.5.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………….…………...…29

2.5.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu……………………………………….………….29

2.5.3. Các bước tiến hành nghiên cứu……………………………………..….30

2.5.4. Các biến số, chỉ số theo dõi……………………………………....…….31

2.5.5. Xử lý số liệu……………………………………….…………………..34

2.5.6. Sai số và cách xử lý sai số………………………………………….…..34

2.5.7. Đạo đức trong nghiên cứu……………………………………………..35

CHƯƠNG 3………………………………………….…………………...….37

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………….…….37

3.1. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu………………………….….37

3.1.1. Đặc điểm tuổi…………………………...…………..…………...…….37

3.1.2. Đặc điểm giới………………………………...……..……………...….37

3.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình, xã hội…………………38

3.1.4. Đặc điểm tình trạng mất ngủ…………...……………………..…….….40

3.2. Hiệu quả điều trị mất ngủ………………………….………………..……41

3.2.1. Chất lượng giấc ngủ theo cảm giác chủ quan của người bệnh………...41

3.2.2. Thời lượng giấc ngủ…………...…………………………..….……….42

3.2.3. Các rối loạn giấc ngủ…………………...………………………...……42

3.2.4. Hiệu quả cải thiện các rối loạn trong ngày…………………..………...44

3.2.5. Đánh giá chung kết quả theo điểm PSQI trước và sau điều trị…………46

3.2.6. Đánh giá chỉ số huyết áp trước và sau điều trị………….………………47

3.3. Tác dụng không mong muốn……..…...……………………………...….48

3.3.1. Sự thay đổi về chỉ số sinh hoá máu trước và sau điều trị……...………48

3.3.2. Sự thay đổi về chỉ số huyết học………………..………………………48

3.3.3. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng…………………….……..49

CHƯƠNG 4………………………………..………………………………...50

BÀN LUẬN ………………………………………………..…………..……50

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu……………………………..50

4.1.1. Đặc điểm về tuổi………………………………………………....……50

4.1.2. Đặc điểm về giới tính………………………………………..………...51

4.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp………………………………..…………….52

4.1.4. Đặc điểm hôn nhân và tình trạng chung sống……………………….…52

4.1.5. Đặc điểm về thời gian mất ngủ……………………….……………….52

4.1.6. Tính chất xuất hiện mất ngủ…………………………………………..53

4.2. Hiệu quả điều trị………………………………………….……………..53

4.2.1. Chất lượng giấc ngủ chủ quan……………………………………..….53

4.2.2. Thời lượng giấc ngủ…………………………………………….…….54

4.2.3. Hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị…………………….…………55

4.2.4. Các rối loạn giấc ngủ…………………………………………………..55

4.2.5. Cải thiện các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ………………………...57

4.2.6. Kết quả cải thiện giấc ngủ theo thang điểm PSQI…………………….59

4.2.7. Tác dụng của nhĩ hoàn châm lên điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư……….60

4.2.8. Tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị………………62

KẾT LUẬN………………………………………..……………………...…64

KIẾN NGHỊ…………………………...……………………………...…...…66

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Ký hiệu các huyệt vị trên loa tai…………………………..……......21

Bảng 3.1. Đặc điểm về tuổi của đối tượng nghiên cứu…………………….…37

Bảng 3.2.Phân bố bệnh nhân theo giới……………………….……………...37

Bảng 3.3. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm xã hội học………………….…38

Bảng 3.4. Đặc điểm tình trạng mất ngủ………………………………..…….40

Bảng 3.5. Chất lượng giấc ngủ chủ quan trước và sau điều trị…………..…..41

Bảng 3.6. Thời lượng giấc ngủ trước và sau điều trị……………………… ..42

Bảng 3.7. Thời gian vào giấc ngủ trước và sau điều trị………………………42

Bảng 3.8. Tần suất thức giấc sớm trước và sau điều trị……………………...43

Bảng 3.9. Hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị…………………………...44

Bảng 3.10. Hiệu quả cải thiện các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ…….….44

Bảng 3.11. Tình trạng buổi sáng trước và sau điều trị…………………….....45

Bảng 3.12. Tỷ lệ biến đổi các điểm trong thang PSQI trước và sau điều trị…...46

Bảng 3.13. Sự biến đổi tổng điểm PSQI trước và sau điều trị……………......47

Bảng 3.14. Đánh giá chỉ số huyết áp của bệnh nhân trước và sau điều trị……..47

Bảng 3.14. Sự thay đổi chỉ số sinh hóa máu……………………………....….48

Bảng 3.15. Sự thay đổi về chỉ số huyết học……………………………..…....48

Bảng 3.16. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng………………..…......49

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1. Quy trình nghiên cứu……………………………………..….……36

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1. Thần kinh liên quan tới tai…………………………………..…..…19

Hình 1.2. Các vùng huyệt chủ yếu trên loa tai theo quy ước quốc tế………….21

Hình 2.1. Kim nhĩ hoàn………………………………………..……………..28

Hình 2.2. Viên Ích khí an thần – HVY ……………………………….……..29

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Giấc ngủ là nhu cầu sinh lý bình thường của con người. Sự hoạt động của

não trong giấc ngủ là một hoạt động có hiệu quả nhằm đảm bảo sự sống và phục

hồi sức khỏe của cơ thể sau một thời gian hoạt động. Con người không thể thiếu

giấc ngủ. Nếu loại bỏ hoàn toàn giấc ngủ trong một thời gian nhất định thì hoạt

động cơ thể con người sẽ bị rối loạn và dẫn đến tử vong [1].

Mất ngủ không thực tổn (hay còn gọi là mất ngủ mạn tính) là trạng thái

không thỏa mãn về số lượng và chất lượng của giấc ngủ, rối loạn này tồn tại trong

một thời gian dài (ít nhất là 1 tháng), làm ảnh hưởng tới sức khỏe và khả năng làm

việc của người bệnh: Giảm sự tập trung, sự chú ý, hiệu quả học tập, làm việc, có

thể dẫn đến các rối loạn hành vi, ảo giác và hoang tưởng. Bệnh tình có thể nặng

nhẹ khác nhau, nhẹ thì khó vào giấc ngủ, có khi ngủ được nhưng dễ tỉnh và khó

ngủ lại, nặng thì trằn trọc suốt đêm không ngủ được.

Theo Tổ chức y tế Thế giới, rối loạn giấc ngủ là một vấn đề nghiêm trọng

của thế kỉ 21. Ở Việt Nam, rối loạn giấc ngủ chiếm tỉ lệ khá cao, 50-80%, thường

gặp rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu.

Theo Y học hiện đại thuốc điều trị mất ngủ hay dùng là nhóm

Benzodiazepin hoặc các thuốc chống trầm cảm an dịu như Doxepin, Trazodin,

Trimipramin. Tuy nhiên những thuốc này đa phần là điều trị triệu chứng, thuốc có

tác dụng giải lo âu, gây buồn ngủ nhanh giúp người bệnh dễ đi vào giấc ngủ nhưng

nhược điểm là dễ gây quen thuốc, khi dùng kéo dài sẽ dẫn đến tình trạng lệ thuộc

vào thuốc, cơ thể mệt mỏi.

Theo Y học cổ truyền mất ngủ thuộc phạm vi chứng “thất miên”, “bất mị”,

“bất đắc miên”,... Nguyên nhân gây ra bệnh khá phức tạp trong đó Tâm Tỳ hư là

thể bệnh thường gặp trên lâm sàng. Y học cổ truyền có nhiều phương pháp điều

2

trị mất ngủ không thực tổn: Dùng thuốc, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, khí công

dưỡng sinh,… Mỗi phương pháp đều có ưu điểm riêng và mục đích cuối cùng là

đưa bệnh nhân đến giấc ngủ tự nhiên. Từ năm 1962 đến nay, ngoài phương pháp

điện châm, thủy châm, giáo sư Nguyễn Tài Thu đã nghiên cứu nhĩ châm – sử dụng

những huyệt trên loa tai để chữa bệnh [2]. Với ưu điểm tiện lợi, không tốn kém,

dễ ứng dụng ở các tuyến cơ sở, rút ngắn thời gian điều trị nên nhĩ châm đã được

ứng dụng rộng rãi, điều trị nhiều bệnh như liệt, các chứng đau,… đem lại kết quả

tốt.

Viên nén Ích khí an thần – HVY là chế phẩm y học cổ truyền có nguồn gốc

từ bài thuốc nam kinh nghiệm của lương y Nguyễn Kiều. Thuốc có tác dụng bổ

dương, ích khí, bổ huyết giải lo âu, an thần.

Nhằm góp phần đa dạng hoá phương pháp điều trị bằng y học cổ truyền,

giúp người bệnh có thêm sự lựa chọn trong điều trị, nên chúng tôi tiến hành nghiên

cứu đề tài “Đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp viên Ích khí an thần –

HVY trong điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư” nhằm 2 mục tiêu:

1. Đánh giá tác dụng của nhĩ hoàn châm kết hợp viên Ích khí an thần – HVY

trong điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư trên lâm sàng.

2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị.

3

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Tổng quan về mất ngủ theo Y học hiện đại

1.1.1. Khái niệm về mất ngủ

Mất ngủ được định nghĩa là khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ hoặc

thức dậy quá sớm và không quay trở lại được giấc ngủ hoặc ngủ dậy có cảm giác

không ngon giấc và mệt mỏi [3].

1.1.2. Phân loại

* Mất ngủ cấp tính: Gọi là mất ngủ cấp tính khi kéo dài dưới 1 tháng và có

thể do nhiều nguyên nhân gây ra: Thay đổi múi giờ, thay đổi nghề nghiệp, mất

người thân, do môi trường quá ồn, hay do sử dụng quá nhiều chất kích thích như

cà phê, chè,…

* Mất ngủ mạn tính – Mất ngủ không thực tổn: Khái niệm mất ngủ không

thực tổn (Nonorgamic insomnia) hay còn gọi là trạng thái mất ngủ mạn tính, mất

ngủ nguyên phát và được định nghĩa: Đó là trạng thái không thỏa mãn về số lượng

và chất lượng giấc ngủ, tồn tại 1 thời gian dài, ít nhất 1 tháng, đặc trưng bằng các

đặc điểm sau:

- Khó đi vào giấc ngủ: Là than phiền thường gặp, có ở hầu hết các bệnh

nhân.

- Khó duy trì giấc ngủ và thức dậy sớm: Giấc ngủ bệnh nhân bị chia cắt ra,

trong đêm thức giấc nhiều lần và rất khó ngủ lại, hoặc không phục hồi sức khoẻ

sau ngủ dậy, chất lượng giấc ngủ kém.

- Mất ngủ có liên quan đến các stress đời sống, gặp nhiều ở phụ nữ, người

lớn tuổi, tâm lý bị rối loạn và những người bất lợi về kinh tế xã hội. Khi bệnh nhân

có cảm giác căng thẳng, lo âu, buồn phiền hoặc trầm cảm.

4

- Mất ngủ nhiều lần dẫn đến mối lo sợ mất ngủ tăng lên và bận tâm lo lắng

quá mức về hậu quả ban đêm và ban ngày của nó, tạo thành một vòng luẩn quẩn

có huynh hướng kéo dài.

- Hậu quả ban ngày: Cảm giác mệt mỏi, thiếu hụt giấc ngủ, ảnh hưởng đến

hoạt động xã hội và nghề nghiệp.

Theo sách hướng dẫn chẩn đoán và thống kê các bệnh rối loạn tâm thần của

Mỹ năm 1994 (Diagnostic and statistical manual of mental disoder – 4th :DMS –

IV,1994) tiêu chuẩn chẩn đoán mất ngủ tức thời gồm các triệu chứng: Khó ngủ,

ngủ không yên giấc, khó quay lại giấc ngủ nếu bị tỉnh giấc giữa chừng. Mất ngủ

mạn tính kéo dài trên 1 năm sẽ là yếu tố nguy cơ gây trầm cảm nặng [4].

1.1.3. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến mất ngủ như:

- Các bệnh lý gây đau như thoái hóa khớp, viêm khớp, loãng xương, đau do

thiểu năng động mạch vành,… Các bệnh gây tiểu đêm như u xơ tiền liệt tuyến, đái

tháo đường,… Các bệnh gây khó thở như suy tim, viêm phế quản, hen phế quản,…

thường xảy ra vào lúc nửa đêm về sáng làm cho người bệnh tỉnh giấc giữa chừng

sau đó rất khó ngủ lại.

- Các bệnh lý tâm thần kinh: Trầm cảm, hay lo âu, stress (về công tác xã

hội, công việc gia đình, tài chính, tình cảm,… ), sa sút trí tuệ là những bệnh thường

hay gây rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi.

- Có một số trường hợp bị mất ngủ mạn tính ngay từ khi còn nhỏ.

- Do thuốc: Một số loại thuốc khi sử dụng ảnh hưởng đến giấc ngủ như

thuốc mê, thuốc lợi tiểu, một số thuốc chống suy nhược, các thuốc loại steroid, các

thuốc loại chẹn beta giao cảm, thuốc giảm đau chứa caffeine, một số loại thuốc

ho, nếu đang sử dụng thuốc an thần hoặc thuốc ngủ mà đột ngột dừng có thể là

nguyên nhân gây mất ngủ trở lại.

5

- Sử dụng chất kích thích: Rượu, bia, cà phê, thuốc lá,…

- Do rối loạn lịch thức ngủ trong ngày như lịch làm việc thay đổi thất

thường, làm việc theo ca không thường xuyên, do thay đổi múi giờ chênh lệch như

khi đi du lịch đến các vùng có mức chênh lệch múi giờ 6-24 giờ, thói quen của

người ngủ cùng như gáy,…

- Các yếu tố môi trường: Ánh sáng, tiếng ồn, nhiệt độ, nơi ngủ,…

1.1.4. Lâm sàng

* Các triệu chứng về giấc ngủ:

- Thời lượng giấc ngủ giảm: Tất cả các bệnh nhân đều giảm số lượng thời

gian ngủ, chỉ ngủ được 3-4 giờ/24 giờ, thậm chí có bệnh nhân còn thức trắng đêm.

- Khó đi vào giấc ngủ: Bệnh nhân không thấy có cảm giác buồn ngủ, trằn

trọc, căng thẳng lo âu, thường mất hơn 30p mới đi vào giấc ngủ.

- Hay tỉnh giấc ban đêm: Giấc ngủ của bệnh nhân bị chia cắt ra, giấc ngủ

chập chờn, không ngon giấc, khi tỉnh giấc rất khó ngủ lại.

- Hiệu quả giấc ngủ: Số giờ ngủ/Số giờ nằm trên giường x 100%

Ở người bình thường hiệu quả giấc ngủ từ 85% trở lên, còn người mất ngủ

hiệu quả giấc ngủ giảm đi nhiều tuỳ theo mức độ mất ngủ, nếu nặng có thể giảm

xuống dưới 65%.

- Thức giấc sớm: Phần lớn bệnh nhân phàn nàn là ngủ ít, tỉnh dậy sớm. Các

bệnh nhân thường có thói quen nằm lại trên giường để xem có thể ngủ lại được

không, vì vậy nhiều khi họ rời khỏi giường rất muộn so với lúc họ chưa bị mất

ngủ.

- Chất lượng giấc ngủ: Người ngủ tốt sau 1 đêm thấy cơ thể thoải mái, mọi

mệt nhọc biến mất, vẻ mặt tươi tỉnh.

6

Người mất ngủ sau một đêm không đem lại sức lực và sự tươi tỉnh, một giấc

ngủ chập chờn đôi khi khó xác định được là có ngủ hay không ngủ. Vẻ mặt mệt

mỏi, mắt thâm quầng, dáng vẻ chậm chạp, hay ngáp vặt.

* Các triệu chứng liên quan chức năng ban ngày:

- Trạng thái kém thoải mái, mệt mỏi vào ban ngày: Là hậu quả của trạng

thái thiếu hụt giấc ngủ. Bệnh nhân thụ động, ít quan tâm đến công việc, luôn suy

nghĩ tập trung vào sức khỏe giấc ngủ của họ.

- Tình trạng minh mẫn chủ quan vào ban ngày đặc biệt giảm hơn so với lúc

trưa, chiều. Ngủ gà nhiều vào buổi trưa, hoạt động kém vào lúc 20 giờ và lúc đi

ngủ. Sự minh mẫn cả ngày của họ kém hơn người bình thường.

* Các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ: Đau đầu, cảm giác chóng mặt vào

buổi sáng; Giảm trí nhớ: Hay quên, giảm chức năng nhận thức; Khó tập trung

chú ý, hay quên, giảm hứng thú trong công việc; Lo âu; Dễ ức chế cảm xúc, cáu

gắt, bực tức.

1.1.5. Chẩn đoán xác định mất ngủ không thực tổn

Theo tiêu chuẩn ICD 10 mục F51.0:

- Phàn nàn cả về khó đi vào giấc ngủ hay khó duy trì giấc ngủ, hay chất

lượng giấc ngủ kém.

- Rối loạn giấc ngủ đã xảy ra ít nhất 3 lần/ tuần, kéo dài ít nhất trong 1 tháng.

- Rối loạn giấc ngủ gây nên sự mệt mỏi rõ rệt trên cơ thể hoặc gây khó khăn

trong hoạt động chức năng ban ngày.

- Không có nguyên nhân tổn thương thực thể, như là tổn thương hệ thần

kinh hoặc những bệnh lý khác, rối loạn hành vi hoặc do dùng thuốc.

1.1.6. Các phương pháp đánh giá rối loạn giấc ngủ trên lâm sàng và cận lâm sàng

* Lâm sàng: Đánh giá chất lượng giấc ngủ bằng thang điểm Pittsburgh

(PSQI) của Daniel J.Buyse 1989, nhằm để đánh giá các chỉ số về chất lượng giấc

7

ngủ [5]. Thang điểm này được các nhà lâm sàng nhìn nhận như 1 công cụ hữu hiệu

để đánh giá giấc ngủ, khắc phục được tính chất chủ quan trong các khám nghiệm

trước đây. Năm 2001 ở Việt Nam, PSQI đã được chuẩn hóa. Các tác giả nhận thấy

thang đo này có giá trị sử dụng đáng tin cậy trong lâm sàng để đánh giá mức độ

mất ngủ và có thể dùng nó để theo dõi tiến triển mất ngủ [6].

* Cận lâm sàng:

Điện não đồ: Điện thế pha chậm của giấc ngủ có sự tăng chậm và tới mức

thấp hơn trong các bản delta và theta.

Trong những năm gần đây, một số tác giả sử dụng điện não đồ như một

phương tiện để chẩn đoán, theo dõi diễn biến và điều trị bệnh tâm căn suy nhược.

Các sóng điện não là những dao động có tần số, biên độ, hình dáng khác nhau [7].

Để đánh giá 1 bản điện não đồ, người ta dựa vào một số tiêu chuẩn hoặc đặc tính

như sau:

- Tần số của mỗi sóng (tính bằng Hz)

- Biên độ của sóng (tính bằng µV)

- Hình dáng các sóng.

- Vị trí, điều kiện xuất hiện các sóng.

- Điều kiện làm thay đổi các sóng [8].

Hình ảnh điện não đồ trên bệnh nhân tâm căn suy nhược cho thấy giảm biên

độ và chỉ số nhịp alpha, sóng điện não dẹt, chỉ có 30-35% trường hợp có xuất hiện

từng đợt sóng alpha. Có sóng nhanh beta, sóng chậm theta, delta trên tất cả vùng

não [9].

1.1.7. Điều trị

Các phương pháp như điều trị bằng thuốc, can thiệp hành vi và thay đổi lối

sống có thể góp phần điều trị mất ngủ.

* Phương pháp không dùng thuốc:

8

- Vệ sinh giấc ngủ: Là phương pháp giáo dục được thiết kế cho những người

mất ngủ cũng như cho cộng đồng, bao gồm các hướng dẫn làm thế nào có được

nhịp thức ngủ lành mạnh, cố gắng duy trì đều thời gian ngủ và thức.

- Liệu pháp kiểm soát kích thích: Để cải thiện giấc ngủ, người ta thường

thay đổi môi trường phòng ngủ như đặt giường ngủ nơi thoáng mát, yên tĩnh.

Tránh bất kỳ mọi hoạt động kích thích và tăng độ tỉnh táo trước khi đi ngủ như

xem tivi, đọc các sách có tác dụng hưng phấn. Nếu bệnh nhân không ngủ được sau

20 phút họ nên rời khỏi giường, ra khỏi phòng ngủ và chỉ nên quay lại khi cảm

thấy đủ mệt để buồn ngủ trở lại, việc này có thể lặp đi lặp lại cho đến khi bệnh

nhân ngủ được.

- Liệu pháp hạn chế giấc ngủ, tăng xu hướng ngủ và dễ đi vào giấc ngủ: Để

hạn chế thời gian thức tỉnh trên giường và tăng hiệu quả của giấc ngủ, bệnh nhân

không nên đi ngủ quá sớm.

- Liệu pháp hành vi, nhận thức: Nội dung giáo dục là khuyến khích bệnh

nhân xác định rõ yếu tố nào là yếu tố thuận lợi, khởi phát của mất ngủ. Từ đó giải

quyết các suy nghĩ thích nghi kém hoặc sự tin tưởng không đúng về mất ngủ.

- Rèn luyện thư giãn: Bệnh nhân nên thực hiện giãn cơ bắp hàng ngày. Tập

các bài thư giãn vào buổi tối, không nên làm việc căng thẳng trong 60 phút trước

ngủ.

- Ngừng hoặc giảm sử dụng rượu, cà phê, thuốc lá và các chất cản trở giấc

ngủ.

- Xoa bóp bấm huyệt, châm cứu, dưỡng sinh,… có tác dụng tốt điều trị mất

ngủ.

* Can thiệp thuốc:

- Sử dụng các loại thuốc có thời gian bán hủy ngắn, tác dụng nhanh và ít tác

dụng phụ cho những người mất ngủ tạm thời, những người khó đi vào giấc ngủ,

9

đặc biệt cho người có tuổi để tránh loạng choạng vào sáng hôm sau. Những loại

này tạo ra giấc ngủ nhanh sâu, tạo cảm giác dễ chịu thoải mái khi ngủ dậy. Nhưng

có nhược điểm gây hiện tượng tăng triệu chứng mất ngủ, đòi hỏi tăng liều ở ngày

kế tiếp [10].

- Sử dụng các loại thuốc có thời gian bán hủy vừa và chậm: Ưu điểm tác

dụng ổn định, ít làm tăng sự mất ngủ. Nhược điểm rất dễ bị lạm dụng và dễ gây

nghiện, ở người có tuổi phải lưu ý sự say thuốc, loạng choạng khi thức dậy và tác

dụng phụ kéo dài khô miệng sau giấc ngủ [11],[12].

- Các thuốc giải lo âu Benzodiazepines, khi sử dụng khởi đầu bằng liều thấp,

và chỉ dùng trong thời gian ngắn, không nên kéo dài vì sẽ gây lệ thuộc thuốc.

- Có thể sử dụng các thuốc gây ngủ, thuốc giải lo âu, thuốc chống trầm cảm

trong điều trị mất ngủ, vì mất ngủ liên quan mật thiết với lo âu và trầm cảm.

- Giáo dục phòng bệnh:

+ Làm việc có điều độ không thức đêm quá nhiều trong 1 thời gian lâu dễ

thành thói quen rồi thành bệnh.

+ Biện pháp tâm lý chủ yếu giáo dục người bệnh chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt.

1.2. Quan điểm của Y học cổ truyền về mất ngủ

1.2.1. Bệnh danh

Mất ngủ (bất mị - thất miên) là một chứng bệnh trong YHCT có biểu hiện

đặc trưng là vào giấc ngủ khó khăn, trường hợp nhẹ thì bệnh nhân khó vào giấc

ngủ, khi đã ngủ lại dễ tỉnh giấc, tỉnh rồi khó ngủ lại, trường hợp nặng thì mất ngủ

cả đêm. Sách Nội kinh ghi “Mục bất thính”, “Bất đắc miên”, “Bất đắc ngọa”. Sách

Nạn kinh đầu tiên gọi là “Bất mị”, sách Trung tàng kinh gọi là “Vô miên”. Sách

Ngoại đài bí yếu gọi là “Bất miên”, sách Thánh tế tổng ghi “Thiều thụy”. Sách

10

Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương gọi là “Thiểu mị”. Thông thường gọi là thất

miên [13].

1.2.2. Bệnh nguyên, bệnh cơ

Chứng mất ngủ do nhiều nguyên nhân gây ra, nhưng liên quan đến tâm, tỳ,

can, thận, và âm huyết không đủ vì dương thịnh, âm suy, âm dương không giao

nhau [14]. Giận dữ lo nghĩ, lao động mệt nhọc hại đến các tạng, tinh huyết hao tổn

ở trong ảnh hưởng đến nhau, ảnh hưởng đến mất ngủ kéo dài, bệnh mất ngủ phần

nhiều do hư.

- Lo nghĩ mệt nhọc: Làm hại đến tâm, tỳ, tâm tổn thương thì âm huyết hao

dần, thần không ở yên 1 chỗ, huyết nóng gây loạn thần. Sách Cảnh nhạc nói: “Nhọc

mệt lo nghĩ quá, làm huyết dịch hao mòn, thần hồn không có chủ sinh ra không

ngủ”.

- Dương không giao với âm: Tâm thận không giao, người vốn suy nhược

hoặc người bị bệnh lâu, thận âm hao tổn không nuôi dưỡng được tâm, thủy không

giúp được hỏa thì tâm dương bốc lên, hoặc tình chí quá cực, tâm thận bất giao thì

tâm hỏa càng thịnh lên, thần chí không yên mà không ngủ được.

- Âm hư hỏa vượng: Can khí nhiễu động, tình chí tổn thương, can khí mất

điều đạt, khí uất không thông lợi được, uất lại hóa hỏa, hỏa bốc lên, âm hư dương

cang, nhiễu động tâm thần, thần không yên mà không ngủ được.

- Tâm hư đởm khiếp: Không quyết đoán được việc, gặp việc dễ sợ, tâm thần

không yên cũng sinh ra mất ngủ, trường hợp này do người yếu, tâm đởm vốn hư

dễ kinh, dễ sợ, đêm ngủ không yên.

- Vị khí không hòa: Ăn uống không điều hòa, trường vị bị tổn thương, thức

ăn đình trệ gây thành đờm nhiệt, úng tắc ở giữa, đờm nhiệt quấy lên, vị khí không

điều hòa, làm ngủ không yên.

11

1.2.3. Phân thể lâm sàng và điều trị mất ngủ theo YHCT

1.2.3.1. Thể tâm tỳ hư

Triệu chứng: Không dễ đi vào giấc ngủ, mơ nhiều dễ tỉnh, tinh thần mệt

mỏi, ăn kém, kèm theo hoa mắt chóng mặt, tứ chi mệt mỏi, bụng đầy tiện lỏng,

sắc mặt kém sáng, lưỡi đạm rêu mỏng, mạch tế vô lực.

Biện chứng: Tâm chủ huyết, tỳ sinh huyết, tâm tỳ hư suy huyết không dưỡng

được tâm, thần không yên vị nên gây mất ngủ, hay mơ, hay quên, tim hồi hộp, hay

tỉnh giấc. Khí huyết hư suy, não không được nuôi dưỡng, thanh dương bất thăng

gây đầu choáng, chóng mặt. Huyết hư làm sắc mặt không tươi sáng, lưỡi nhợt. Tỳ

không kiện vận nên ăn uống kém, huyết ít khí hư tinh thần không phấn chấn, tay

chân rã rời, mạch tế nhược.

Pháp điều trị: Bổ dưỡng tâm tỳ, sinh khí huyết

Phương dược: Quy tỳ thang

Phương huyệt: Tam âm giao, Thái bạch, Nội quan, Tâm du, Cách du, Túc

tam lý

1.2.3.2. Tâm thận bất giao

Triệu chứng: Hư phiền không ngủ, hay mê, ngũ tâm phiền nhiệt, miệng khô,

ít tân dịch, váng đầu, ù tai, hồi hộp, lưỡi đỏ, mạch tế sác.

Biện chứng: Thận âm suy kém không giao được với tâm, tâm hỏa vượng

lên, hư nhiệt phiền nhiễu, tâm phiền ngủ kém, tâm quý không yên. Thận tinh suy

hao, bể tủy trống rỗng gây đầu choáng, tai ù, hay quên, thận âm hư làm lưng đau.

Tâm thận không giao, cửa tinh không kiên cố gây chiêm bao, di tinh. Miệng khô,

lòng bàn tay bàn chân nóng, lưỡi đỏ mạch sác là biểu hiện âm hư hỏa vượng.

Pháp điều trị: Tư âm giáng hỏa, dưỡng tâm an thần.

Phương dược: Hoàng liên a giao thang hoặc Chu sa an thần hoàn.

Phương huyệt: Tam âm giao, Quan nguyên, Khí hải, Thận du, Thái khê.

12

1.2.3.3. Tâm đởm khí hư

Triệu chứng: Khó ngủ, hay mơ, dễ hoảng hốt, kinh sợ, tim hồi hộp, thở

ngắn, mệt mỏi, tiểu tiện trong dài, lưỡi nhợt, mạch huyền tế.

Biện chứng: Tâm hư nên tâm thần không yên, hay hồi hộp. Đởm hư nên dễ

kinh sợ, hay mơ, dễ tỉnh giấc. Thở ngắn, khí đoản, mệt mỏi, tiểu tiện trong dài là

biểu hiện của khí hư. Sắc lưỡi nhợt, mạch huyền tế là biểu hiện khí huyết không

đủ.

Pháp: Ích khí trấn kinh, an thần định chí.

Phương dược: An thần định chí hoàn.

Phương huyệt: Tam âm giao, Quan nguyên, Khí hải, Thận du, Bách hội,

Thái xung, Khâu khư.

1.2.3.4. Can uất hóa hỏa

Triệu chứng: Không ngủ, tính tình nóng nảy, dễ tức giận, không muốn ăn,

khát nước, uống nước luôn, mặt, mắt đỏ, miệng đắng, tiểu tiện vàng đỏ, đại tiện bí

kết, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch huyền sác.

Biện chứng: Giận dữ hại can, can mất điều đạt, khí uất hóa hỏa, nhiễu đến

tâm thần gây không ngủ. Can khí phạm vệ nên không muốn ăn. Can uất hóa hỏa,

can hỏa hại vị, vị nhiệt gây miệng khát, thích uống nước. Hỏa nhiệt nhiễu lên gây

mắt đỏ, miệng đắng. Tiểu vàng đỏ, đại tiện bí kết, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch huyền

sác là biểu hiện của nhiệt.

Pháp: Sơ can tả nhiệt an thần

Phương dược: Long đởm tả can thang

Phương huyệt: Can du, Cách du, Tam âm giao, Huyết hải, Thái xung.

1.2.3.5. Đàm nhiệt nội nhiễu

13

Triệu chứng: Đầu nặng, mất ngủ, nhiều đờm, tức ngực, kém ăn, ợ hơi, nuốt

chua, buồn nôn, tâm phiền, miệng đắng, chóng mặt, rêu lưỡi nhờn vàng, mạch hoạt

sác.

Biện chứng: Do thức ăn đình trệ, thấp tích thành đờm, đờm sinh nhiệt, nhiệt

nhiễu lên tâm phiền không ngủ. Thức ăn hợp với đờm thấp trở trệ ở trung tiêu nên

ngực tức, thanh dương bị che mờ gây đầu nặng mắt hoa. Đờm thực đình trệ, khí

cơ không lưu lợi làm cho vị mấtt hòa giáng nên không muốn ăn, ợ hơi hoặc lợm

giọng nôn mửa. Rêu vàng mạch hoạt sác là triệu chứng đờm nhiệt và thức ăn bị

ngưng đọng ở trong.

Pháp: Hòa đàm thanh nhiệt, hòa trung an thần.

Phương dược: Ôn đởm thang.

Phương huyệt: Túc tam lý, Thái xung, Nội quan, Thần môn, Tam âm giao.

1.3. Tổng quan về viên nén Ích khí an thần – HVY sử dụng trong nghiên cứu

Viên nén Ích khí an thần – HVY có nguồn gốc từ bài thuốc nam kinh nghiệm

của lương y Nguyễn Kiều gồm: Đinh lăng 10g, Lạc tiên 10g, Bình vôi 5g, Ba kích

nam 10g, Vông nem 10g.

Phân tích bài thuốc: Đinh lăng có tác dụng thông huyết mạch, bồi bổ khí

huyết, tăng cường sinh lực là quân. Ba kích nam tác dụng trợ dương, bổ thận,

cường gân cốt, an ngũ tạng, bổ trung ích khí, dưỡng 2 kinh tỳ và thận là thần. Lạc

tiên có tác dụng an thần, thanh tâm, dưỡng can, thanh nhiệt; Bình vôi có tác dụng

an thần, dưỡng huyết, thanh nhiệt, giải độc là Tá. Vông nem tính bình vị đắng, vào

can tâm chữa mất ngủ do tâm can khí vượng là sứ.

Thành phần 1 viên nén Ích khí an thần – HVY 703 mg cao khô dược liệu:

14

Tên Cao khô hỗn

TT dược liệu Tên khoa học Khối lượng hợp tương

ứng 1 viên

1 Đinh lăng Radix polysciacis 163mg

2 Lạc tiên Herba passiflorae foetidae 147mg

703 mg 3 Bình vôi Tuber stephaniae 81mg

4 Ba kích nam Radix morindae officinalis 167mg

5 Vông nem Folium erythrinae 145mg

Các vị thuốc được cung cấp bởi khoa Dược – Bệnh viện Tuệ Tĩnh, đạt tiêu

chuẩn dược điển Việt Nam 5.

- Công dụng: Trợ dương, ích khí, bổ huyết giải lo âu, an thần.

- Chủ trị: Điều trị rối loạn giấc ngủ, mất ngủ nguyên nhân do khí huyết hư.

Chỉ định:

- Trị các chứng mất ngủ, giảm trí nhớ, tim đập hồi hộp, suy nhược thần kinh

do lo âu, căng thẳng, stress, làm việc quá sức.

- Trị suy nhược cơ thể, giúp ăn ngon.

- Trị chứng mất ngủ ở người cao tuổi.

Chống chỉ định: Người quá mẫn với bất cứ thành phần nào của thuốc.

Nguyễn Ngọc Đăng (2020) đã nghiên cứu đề tài “Đánh giá độc tính cấp và tác

dụng điều trị mất ngủ không thực tổn của viên nén Ích khí an thần – HVY” cho

kết luận: Về độc tính cấp của viên Ích khí an thần – HVY với liều cao nhất chuột

có thể dung nạp 37,5 viên/kg (75mg/kg) nhưng không có chuột chết, không có

hiện tượng đi phân lỏng, chuột ngủ nhiều. Về kết quả điều trị mất ngủ không thực

tổn của bài thuốc: làm tăng thời lượng giấc ngủ của người bệnh, làm giảm thời

gian đi vào giấc ngủ, cải thiện chất lượng giấc ngủ [15].

15

Phạm Minh Tuấn (2020) nghiên cứu độc tính bán trường diễn và tác dụng

điều trị mất ngủ không thực tổn của viên nén Ích khí an thần – HVY, cho kết quả:

Viên nén Ích khí an thần – HVY khi dùng đường uống trong 4 tuần liên tục với 2

mức liều 0,51mg/kg/ngày (tương đương liều điều trị dự kiến trên người), và

1,52mg/kg/ngày (gấp 3 lần liều tương tương liều điều trị dự kiến trên người) không

gây độc tính bán trường diễn trên chuột cống trắng. Và viên nén có tác dụng làm

tăng thời lượng giấc ngủ, cải thiện chất lượng giấc ngủ giúp bệnh nhân ngủ ngon

giấc hơn [16].

1.4. Tổng quan về phương pháp nhĩ châm

Nhĩ châm (dùng kim châm vào những điểm mẫn cảm trên loa ) gồm nhiều

phương pháp như điện nhĩ châm, từ nhĩ châm, laser châm, ôn châm, nhĩ áp, dán

cao thuốc và gài kim. Trong đó nhĩ hoàn châm (gài nhĩ hoàn) là phương pháp

thường dùng với những bệnh mạn tính. Việc gài kim và lưu lại trên tai trong thời

gian dài là để duy trì kích thích vào huyệt và tăng tác dụng điều hòa chức năng các

tạng phủ. Thời gian lưu kim từ 3-5 ngày mới phải thay kim. Khi đắc khí, bệnh

nhân có cảm giác nóng bừng trên tai, thầy thuốc sẽ thấy đỏ ửng trên tai, sờ vào tai

thấy nóng hơn. Thủ thuật kích thích mạnh là tả, kích thích nhẹ là bổ [17].

1.4.1. Quá trình hình thành và phát triển nhĩ châm

Nhĩ châm là một di sản quý báu trong châm cứu học cổ truyền của nhân

loại. Nó có nguồn gốc rất xa xưa từ phương pháp chữa bệnh dân gian của nhiều

dân tộc thuộc vùng Địa Trung Hải vào thời đại văn minh cổ đại Ai Cập, đồng thời

cũng được nêu trong kho tàng y học cổ truyền Phương Đông [18].

Tại châu Âu: Thời Ai Cập cổ đại đã đề cập gây tuyệt sản ở phụ nữ bằng

cách châm trên loa tai, thời Hipocrate có nêu phương pháp gây vô sinh ở nam giới

bằng cách chích trên loa tai. Tác giả Lusitanus (Bồ Đào Nha – thế kỷ XVII) có đề

16

cao lợi ích của việc dí báng loa tai để chữa chứng đau thần kinh tọa, đau đầu, và

một số chứng sung huyết khác. Từ thế kỷ XVIII – XIX: Valsalva đã miêu tả trên

cùng một bản vẽ của loa tai, giải phẫu các dây thần kinh, các động mạch và một

phần tĩnh mạch của loa tai, ông cũng mô tả chính xác các vùng để chữa đau răng,

đau thần kinh hông. Đến giữa thế kỷ XIX, xuất hiện nhiều công trình trên các tạp

chí y học của Pháp về vấn đề châm loa tai chữa chứng đau thần kinh hông, đau

thần kinh mắt, đau răng. Thế kỷ XX, BS.P.Nogier (Pháp) đã xây dựng được bản

đồ đầu tiên về các khu vực phản ánh thân thể con người trên loa tai làm cơ sở quan

trọng cho nhĩ châm hiện đại ra đời, phương pháp nhĩ châm mới được hình thành

và áp dụng ở nhiều nước châu Âu [2],[18].

Tại các nước có nền YHCT và Việt Nam: Nhĩ châm là phương pháp trị liệu

có cở sở lý luận được đề cập trong các tài liệu kinh điển bởi các y gia từ thời cổ

đại. Trong Nội kinh và Nạn kinh, có nhiều đoạn kinh văn ghi chép về mối quan hệ

mật thiết giữa tai và toàn thân thông qua hệ thống kinh lạc, lục phủ ngũ tạng, với

toàn bộ cơ thể [18].

Tại Việt Nam, từ năm 1962, Viện nghiên cứu Đông y đã bắt đầu nghiên cứu

nhĩ châm. Năm 1968, Viện đã báo cáo tổng kết 5 năm nghiên cứu nhĩ châm thực

hiện trên 1923 đối tượng, khảo sát điểm đau trên loa tai, khảo sát sơ đồ loa tai để

chữa bệnh. Trong năm 1981-1984, Bộ môn YHCT trường Đại học Y Hà Nội đã

đạt một số kết quả ứng dụng châm loa tai. Từ năm 1990, Bệnh viện Châm cứu

Trung ương là một bệnh viện đầu ngành về châm cứu và các phương pháp không

dùng thuốc, GS.Nguyễn Tài Thu đã cho thành lập phòng nhĩ châm, chính thức áp

dụng châm loa tai vào trong điều trị và nghiên cứu khoa học các chứng bệnh thuộc

chuyên ngành thần kinh, tiêu hóa, sinh dục,… đạt nhiều kết quả tốt, từ đó đã có

những đánh giá kết luận:

- Châm loa tai có hiệu quả điều trị rõ rệt nhiều loại chứng bệnh.

17

- Số ngày điều trị không kéo dài, ít tai biến.

1.4.2. Cơ sở lý luận của nhĩ châm

1.4.2.1. Mối liên hệ giữa tai và các kinh mạch, tạng phủ theo YHCT

Trung y chẩn đoán học giảng nghĩa đã đề cập đến tai trong vọng chẩn:

“Người bình thường, tai dày thịt mà nhuận trạch đó là tiên thiên thận âm đầy đủ,

tai mỏng mà khô là tiên thiên thận âm không đủ. Tai thuộc kinh thiếu dương, là

nơi hội tụ của tông mạch. Nhĩ châm liệu pháp chữa các bệnh ở tạng phủ càng

chứng minh sự liên kết mật thiết giữa tai và toàn thân”.

Trong những tài liệu kinh điển của châm cứu đều có đề cập mối liên quan

giữa tai và các kinh mạch. Trong Linh khu có nêu “Tai là nơi hội tụ của tổng

mạch” hoặc “ Khí huyết của 12 kinh mạch, 365 lạc đều lên mặt để tưới cho 5 quan,

7 khiếu, não tủy ở đầu mặt,… trong đó có khí huyết tách ra để tưới nhuận cho tai”.

Sách Nội kinh mô tả rất rõ mối quan hệ giữa loa tai và tạng phủ “Thận khí

thông với tai, thận hòa thì tai nghe được”. Tố vấn ghi “Bệnh can hư thì tai không

nghe được, khí nghịch thì đau đầu, điếc tai”. Do đó, lục phủ ngũ tạng và 12 kinh

đều có quan hệ với nhau qua loa tai. Tai trực tiếp thông đạt với kinh Đởm, kinh

Bàng quang, kinh Vị, kinh Tam tiêu, kinh Tiểu trường, kinh Đại trường, gián tiếp

thông đạt với kinh Thận, kinh Phế, kinh Can, kinh Tâm bào. Như vậy có thể xem

tai như một điểm đồng quy của kinh lạc, “Thập nhị kinh mạch giả thượng lạc vu

nhĩ”. Cho nên các vùng huyệt phân bố ở tai là những đại biểu của 12 kinh mạch.

Khi phát sinh bệnh tật ở 1 tạng phủ nào đó thì sẽ có phản ứng trên loa tai và xuất

hiện một điểm đau tương ứng gọi là thống điểm. Nếu trên cơ thể có chỗ đau là tại

chỗ ấy kinh khí không thông đạt (thống tắc bất thông), khí huyết bị tắc nghẽn thì

tổ chức tương ứng ở chỗ đó bị bệnh. Do đó, khi có biểu hiện không thông ở 1 vùng

nào đó thì có thể trị liệu ở vùng ấy hoặc vùng tương đương trên loa tai.

18

Trên loa tai mỗi vùng huyệt là một vùng tương ứng với mỗi tạng phủ bên

trong. Theo Nogier dái tai liên hệ với Thận, lòng tai tương quan với Tỳ, phần trên

thuộc Tâm, nhĩ bình là vùng của Phế, vành tai là hành lang của Can. Tất cả những

lý luận trên đã đặt nền tảng cho cơ sở lý luận về mối liên quan giữa tai và lục phủ

ngũ tạng. Như vậy tai có quan hệ mật thiết với 12 kinh mạch và tất cả các tạng phủ

trong cơ thể. Đây cũng chính là cở sở lý luận về YHCT của phương pháp nhĩ

châm.

1.4.2.2. Theo giải phẫu, thần kinh, sinh lý học

Sự phân bố thần kinh ở tai rất phong phú gồm: Các nhánh chính của dây

thần kinh tai to và dây thần kinh chẩm nhỏ ở tiết đoạn thần kinh C2-C3, nhánh

thái dương của dây thần kinh V, nhánh tai sau của dây thần kinh mặt, nhánh tai

sau của dây thần kinh phế vị [19],[20],[21].

- Nhánh trước của dây thần kinh tai – thái dương: Nhánh này đi từ dây thần

kinh tai - thái dương của dây thần kinh V cho ra 3 đến 4 nhánh nhỏ.

- Dây thần kinh tai to: Xuất phát từ đám rối cổ, men theo bề mặt của cơ ức

đòn chũm, đi lên ngang dái tai, phân ra 2 nhánh, nhánh trước tai và nhánh sau tai.

- Nhánh tai của dây X: Nhánh này bắt đầu phát ra từ hạch thần kinh cảnh

của dây phế vị, ra phía trước hợp lại với sợi thần kinh VII trong ống của dây này,

men theo rãnh của mặt sau loa tai tách ra 2 nhánh phân bố tại xoắn tai dưới và ống

tai ngoài.

- Nhánh tai của thần kinh VII: Sau khi ra khỏi lỗ trâm chũm, dây VII cho ra

nhánh tai phân bố ở mặt sau tai và xoắn tai trên, tại chỗ dưới và sau rễ luân, nơi

giữa của chân đối luân và phần dưới của hố tam giác.

- Dây thần kinh chẩm nhỏ: Xuất phát từ đám rối cổ, đi lên theo cơ ức đòn

chũm, phân ra 1 số nhánh tới phần trên của loa tai; 1/3 da mặt sau loa tai, nhánh

19

trước tai và nhánh đâm xuyên phân bố ở luân tai, phần trên của thuyền tai, chân

trên của đối luân và một phần của hố tam giác.

Hình 1.1. Thần kinh liên quan tới tai

* Phân bố mạch máu và bạch mạch của loa tai: Loa tai được cung ứng máu

khá đầy đủ, chủ yếu dựa vào động mạch thái dương nông của động mạch cổ ngoài

và động mạch sau tai. Các tĩnh mạch nhỏ của mặt trước loa tai đổ vào tĩnh mạch

thái dương nông. Tĩnh mạch của mặt sau loa tai hợp lại thành 3-5 tĩnh mạch đổ

vào tĩnh mạch sau tai. Bạch mạch của loa tai khá phong phú, hình thành 1 mạng

lưới tại loa tai.

* Phân vùng loa tai và những thay đổi bệnh lý: Trên lâm sàng ta có thể quan

sát thấy các hiện tượng sau:

- Ở loa tai có vùng phản ứng hoặc điểm phản ứng trong khi ở đường kinh

tương ứng với vùng bệnh không tìm thấy điểm phản ứng hoặc vùng phản ứng.

- Ở loa tai không có vùng phản ứng hoặc điểm phản ứng trong khi ở đường

kinh tương ứng với vùng bệnh có điểm phản ứng hoặc vùng phản ứng.

20

- Ở loa tai và trên đường kinh tương ứng với vùng bệnh đều có điểm phản

ứng hoặc vùng phản ứng.

- Riêng loa tai: Điểm phản ứng hoặc vùng phản ứng có khi xuất hiện ở cả 2

loa tai, có khi chỉ có ở 1 loa tai, có khi 1 bệnh nhân có nhiều điểm phản ứng hoặc

vùng phản ứng, có khi cùng 1 bệnh trên các đối tượng khác nhau lại có những

vùng phản ứng hoặc điểm phản ứng ở cac vị trí khác nhau, không theo quy luật.

Thực tiễn lâm sàng cho thấy: Khi cơ thể có bệnh đa số trường hợp trên mặt

của loa tai, tại những vị trí của loa tai có quan hệ với nơi đang bị bệnh xuất hiện

những vùng phản ứng bệnh lý. Khi bệnh đỡ hoặc khỏi, cảm giác ấn đau ở điểm

này cũng giảm hoặc mất đi.

1.4.3. Phạm vi ứng dụng của nhĩ châm

- Các chứng thuộc hệ thần kinh: Đau đầu, mất ngủ, suy nhược thần kinh, rối

loạn thần kinh thực vật, đau thần kinh tọa, đau thần kinh liên sườn,…

- Các chứng thuộc hệ vận động: Đau vai gáy, đau lưng, các chứng đau viêm

khớp cấp, mãn.

- Các chứng đau nhức: Viêm tuyến vú, tắc tia sữa, đau bụng kinh, rối loạn

kinh nguyệt, viêm amydan,…

- Các loại bệnh khác: Suyễn, đau dạ dày, bệnh ngoài da, đái dầm, tăng huyết

áp, huyết áp thấp,…

Để thống nhất vùng huyệt trong nhĩ châm, hội đồng châm cứu Tây Thái

Bình Dương họp tháng 6 năm 1987 tại Seoul (Hàn Quốc) đã lấy 3 sơ đồ loa tai

của 3 nước: Việt Nam (Nguyễn Tài Thu), Trung Quốc (Vương Thế Tài), Pháp

(P.Nogier) để so sánh, nghiên cứu và sơ bộ công nhận 44 vùng huyệt thống nhất

trên loa tai như sau:

21

C1 = buồng trứng, tinh hoàn C2 = cổ, giáp trạng C3 = vai C4 = đốt sống C5 = ngực, vú C6 = bụng D1 = đầu gối D2 = bánh chè, cẳng chân E = đùi, chân, thần kinh tọa F1 = mũi F2 = thực quản, thanh quản, da H1 = vai, cánh tay H2 = khuỷu tay H3 = cổ tay, bàn tay G = não tủy

O1 = tâm, thần môn O2 = tử cung, sinh dục O3 = tâm bào P1 = dạ dày, vị P2 = tiểu trường P3 = đại trường P4 = buồn trứng, tinh hoàn P5 = bàng quang, niệu đạo P6 = thận P7 = tỳ, can, đởm Q1 = phổi, tâm bào Q2 = tâm Q3 = miệng, thực quản, thanh quản Q4 = tai, thính giác

A1 = mắt A2 = miệng, lưỡi A3 = trán A4 = tai A5 = gáy A6 = răng, mũi A7 = răng A8 = thị giác A9 = thị giác B1 = cơ hoành B2 = trực tràng B3 = niệu đạo B4 = sinh dục ngoài B5 = can B6 = thần kinh thực vật, tâm bào

TK THỰC VẬT

THẦN MÔN

TỲ

TÂM

Bảng 1.1. Ký hiệu các huyệt vị trên loa tai

Hình 1.2. Các vùng huyệt chủ yếu trên loa tai theo quy ước quốc tế

22

1.5. Một số công trình nghiên cứu về điều trị mất ngủ không thực tổn

Trong những năm gần đây phương pháp châm loa tai được nhiều nhà y học

trên thế giới quan tâm. Trong nhiều công trình nghiên cứu đã công nhận phương

pháp Nhĩ châm có giá trị trong điều trị và chẩn đoán bệnh.

1.5.1. Nghiên cứu về dịch tễ học

Tỷ lệ mất ngủ trong cộng đồng theo nhiều nghiên cứu dao động từ 20-30%.

Theo số liệu công bố của viện Gallup (Mỹ) năm 1990 nghiên cứu ở 8 nước cho

thấy [22]:

Tên nước Tỷ lệ người mất ngủ Tỷ lệ người mất ngủ mạn tính

(%) (%)

Pháp 31 19

Ý 35 5

Anh 34 11

Đan Mạch 31 9

Bỉ 27 9

Tây Ban Nha 23 9

Đức 23 7

Mỹ 27 9

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện rằng tỷ lệ mắc các vấn đề về giấc ngủ

cao hơn ở phụ nữ và các nhóm tuổi cao [23],[24]. Các vấn đề về giấc ngủ không

liên quan nhiều đến sự đô thị hóa bởi phần lớn những người được khảo sát sống ở

khu vực nông thôn, ngoại ô. Và con số này có thể cao hơn ở khu vực thành thị.

Một trong những yếu tố đáng chú ý nhất trong phân tích này đó là sự khác biệt

giữa các quốc gia được tiến hành nghiên cứu [24].

23

- Trong các nước được phân tích , Bangladesh có tỷ lệ cao nhất số người

mắc các vấn đề về giấc ngủ 43,9% phụ nữ, 23,6% ở nam giới.

- Tỷ lệ mắc các vấn đề về giấc ngủ tăng lên nhanh chóng tại các nước đang

phát triển, gần bằng tỷ lệ được thấy ở các nước phát triển. Điều này là do sự gia

tăng tỷ lệ mắc các vấn đề như trầm cảm, lo âu.

- Các nước như Kenya, Ghana (châu Phi) có tỷ lệ từ 8,3%-28,5%.

- Theo số liệu thống kê có đến 4% dân số châu Á chịu ảnh hưởng của bệnh

rối loạn giấc ngủ.

Ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu khẳng định bệnh này rất phổ biến. Một

khảo sát mới đây tại thành phố Hồ Chí Minh trên 800 người cho thấy có 20% bị

mất ngủ. Báo cáo tại hội thảo “Vấn đề toàn cầu hóa, thành thị hóa và sức khỏe tâm

thần” ở Huế năm 2010 cho biết, hiện nay ở Việt Nam có 20% dân số đang mặc

bệnh “ tâm thần hiện đại” do ảnh hưởng của đô thị hóa. Rối loạn giấc ngủ là một

trong số những rối loạn tâm thần này [25],[26].

Kết quả 1 số nghiên cứu cũng cho thấy mất ngủ có liên quan tới giới và tuổi:

- Lagresi và cộng sự (1983) nhận thấy tỷ lệ mất ngủ tăng theo tuổi.

- Theo Mellinger và cộng sự (1989), Gislason và cộng sự (1987) tỷ lệ nam

nữ ½

- Theo Lương Hữu Thông (1995) ở Việt Nam tỷ lệ mất ngủ ở nam 34,5-

40%, ở nữ 60-65,5%. Trong đó phụ nữ trung niên chiếm đa số [11].

- Theo tổ chức y tế thế giới (1996): Số phụ nữ mất ngủ cao hơn 1,5 lần nam

giới dù không có sự gia tăng đáng kể về tuổi tác.

1.5.2. Nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam

Chyi Lo (người Trung Quốc) và cộng sự tháng 3/2013 đăng trên viện quốc

gia Hoa Kỳ dùng viên từ nhân tạo dán trên huyệt ở loa tai, sau kích thích làm

bệnh nhân đi vào giấc ngủ sớm hơn 15 phút và cải thiện hiệu quả của thói quen

24

đi ngủ tăng lên đến 84,04%, thúc đẩy giấc ngủ sâu hơn trong nhóm thực nghiệm,

từ đó nâng cao chất lượng giấc ngủ.

Từ năm 1992 đến nay, viện châm cứu Trung ương đã lập nhóm nghiên cứu

về nhĩ châm sau chuyển thành đơn vị nhĩ châm để ứng dụng hiệu quả và tiếp tục

đánh giá tác dụng của liệu pháp này.

Lưu Thị Hiệp (1999) “Bước đầu nghiên cứu nhĩ châm trên hai huyệt giao

cảm – thần môn để trị chứng mất ngủ thể tâm huyết bất túc”, kết quả công thức

đạt thành công 24/30 ca, bệnh nhân ngủ sâu hơn từ 20-25 phút/đêm, những ngày

điều trị cuối có thể ngủ thêm được 2 giờ. Các triệu chứng hồi hộp, lo âu giảm

khoảng 70% [27].

Lê Thị Hương giang (2002) Đã “Đánh giá hiệu quả lâm sàng điều trị mất

ngủ không thực tổn (thể tâm tỳ hư) bằng điện châm” và kết luận: Thời lượng giấc

ngủ sau điện châm tăng lên dần và kết thúc điều trị thời lượng giấc ngủ tăng lên

trung bình 3-4 tiếng. Hiệu quả giấc ngủ đạt loại tốt là 96,65% [28].

Nguyễn Bá Quang (2004) đánh giá tác dụng của điện nhĩ châm trong điều

trị đau đầu thể can hoả vượng, kết luận: Sau điều trị bệnh nhân đạt kết quả rất tốt

là 56,3%, tốt là 28,4%, trung bình 14,7%, không có trường hợp là không có kết

quả [29].

Đào Hữu Minh (2004) nghiên cứu lâm sàng điều trị béo phì bằng nhĩ châm

kết hợp với thể châm, kết quả sau điều trị thể trong, các thành phần mỡ máu như

cholesterol toàn phần, triglycerid đều giảm có ý nghĩa thống kê [30].

Đỗ Trí Đức (2005) đã “Đánh giá tác dụng điều trị đau và mất ngủ bằng điện

châm ở bệnh nhân ung thư vòm họng giai đoạn muộn” và rút ra kết luận: Khi điện

châm huyệt Hợp cốc, Chi câu, Quyền liêu có tác dụng trong điều trị đau và mất

ngủ cho bệnh nhân ung thư vòm họng giai đoạn muộn [31].

25

Đoàn Văn Minh (2009) đã đánh giá tác dụng điện châm huyệt Nội quan,

thần môn, tam âm giao trong điều trị mất ngủ không thực tổn, đã có kết luận: Tỷ

lệ bệnh nhân có thời gian đi vào giấc ngủ dưới 15 phút sau điều trị nhóm đối chứng

là 93,3%, nhóm nghiên cứu là 100%. Tỷ lệ bệnh nhân không còn triệu chứng thức

giấc sớm ở nhóm đối chứng là 70%, ở nhóm nghiên cứu là 76,7% [25].

Nguyễn Tuyết Trang (2010) đã đánh giá bài thuốc quy tỳ thang trong điều

trị chứng hư lao thể tâm tỳ hư và rút ra kết luận: Bài thuốc quy tỳ thang có tác

dụng cải thiện rõ rệt rối loạn giấc ngủ với tỷ lệ 63,33% [32].

Lê Thế Khoát (2014) đã đánh giá tác dụng của điện châm và cứu kết hợp

với xoa bóp bấm huyệt trong điều trị mất ngủ không thực tổn và đưa ra kết luận:

Thời lượng và hiệu quả giấc ngủ được tăng lên nhiều sau 10 ngày điều trị và tăng

lên nhiều sau 15 ngày điều trị, bệnh nhân đi vào giấc ngủ nhanh và êm dịu [33].

Trần Văn Thanh (2014) đã nghiên cứu tác dụng của nhĩ châm trên bệnh

nhân rối loạn giấc ngủ do Stress kết quả sau điều trị chất lương giấc ngủ cải thiện

rõ rệt [34].

Trần Thị Liên (2015) đã sử dụng điện nhĩ châm để điều trị mất ngủ thể tâm

thận bất giao, nâng cao hiệu quả của thói quen đi ngủ từ dưới 70% trước điều trị

lên trên 85% sau điều trị [35].

Nguyễn Đình Phát (2016) đã đánh giá hiệu quả của từ nhĩ châm điều trị mất

ngủ thể tâm tỳ hư, cho thấy hiệu quả giấc ngủ đã tăng đáng kể sau 15 ngày điều

trị [36].

Nguyễn Đức Minh (2018) đã đánh giá tác dụng của phương pháp điện châm

huyệt Nội quan, Thái xung trong điều trị rối loạn giấc ngủ thể can đởm hoả vượng,

kết quả hiệu quả giấc ngủ tăng lên rõ rệt sau điều trị 100% bệnh nhân có hiệu quả

giấc ngủ >85%. Tổng điểm PSQI trung bình giảm từ 18,69±0,711 xuống còn

3,89±0,531 điểm [37].

26

Ngô Quang Vinh (2019) đã nghiên cứu “Hiệu quả điều trị mất ngủ bằng

phương pháp nhĩ châm các huyệt Thần môn, Tâm, Tỳ, Thận, Vùng dưới đồi kết

hợp với thể châm trên bệnh nhân mất ngủ không thực tổn”, kết quả sau 28 ngày

điều trị PSQI trung bình giảm theo thời gian: trước điều trị là 12,3±1,2, sau 14

ngày điều trị 10,5±1,7, sau 28 ngày điều trị 6,9±2,4 [38].

Phùng Đức Đạt (2020) đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp với phương

pháp thở 4 thì của bác sỹ Nguyễn Văn Hưởng trong điều trị mất ngủ không thực

tổn, đã kết luận chất lượng và hiệu quả giấc ngủ cải thiện rõ rệt sau thời gian điều

trị [39].

Nguyễn Đức Minh (2021) đã nghiên cứu”Hiệu quả điều trị mất ngủ không

thực tổn thể tâm tỳ hư bằng phương pháp cấy chỉ kết hợp tập dưỡng sinh”, kết quả:

Thời gian vào giấc ngủ, tần suất rối loạn giấc ngủ ở nhóm nghiên cứu cải thiện rõ

rệt so với trước điều trị, tổng điểm PSQI trung bình giảm từ 13,97±3,01 trước điều

trị xuống còn 4,52±1,14 sau điều trị [40].

Nguyễn Thị Vui (2021) đã đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp cấy chỉ

trong điều trị rối loạn giấc ngủ không thực tổn và đưa ra kết luận: Thời lượng giấc

ngủ tăng từ 2,98 ± 0,52 giờ lên 6,31 ± 0,57 giờ, điểm PSQI giảm từ 14,65 ± 1,07

điểm xuống còn 4,83 ± 0,96 điểm [41].

27

CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Bệnh nhân được khám, chẩn đoán mất ngủ thể tâm tỳ hư điều trị ngoại trú,

nội trú tại bệnh viện trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương.

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân nghiên cứu

Theo YHHĐ Theo YHCT

- Bệnh nhân tuổi từ 18-70, không phân biệt giới, tự Bệnh nhân thuộc thể

nguyện tham gia nghiên cứu. tâm tỳ hư:

- Bệnh nhân được chẩn đoán mất ngủ không thực tổn - Vọng: Sắc mặt vàng,

theo tiêu chuẩn ICD 10 mục F51.0 chất lưỡi nhạt bệu, rêu

trắng.  Phàn nàn cả về khó đi vào giấc ngủ hay khó duy

- Văn: Tiếng nói nhỏ, trì giấc ngủ, hay chất lượng giấc ngủ kém.

rõ, hơi thở ngắn,  Rối loạn giấc ngủ đã xảy ra ít nhất 3 lần/ tuần,

không hôi. kéo dài ít nhất trong 1 tháng.

- Vấn: Hồi hộp hay  Rối loạn giấc ngủ gây nên sự mệt mỏi rõ rệt trên

quên, ít ngủ hay mê, cơ thể hoặc gây khó khăn trong hoạt động chức

kém ăn, mệt mỏi, bụng năng ban ngày.

trướng đại tiện nhão,  Không có nguyên nhân tổn thương thực thể, như

kinh nguyệt không là tổn thương hệ thần kinh hoặc những bệnh lý

đều (đối với phụ nữ). khác, rối loạn hành vi hoặc do dùng thuốc.

- Thiết: Mạch tế - Bệnh nhân tuân thủ quy trình điều trị.

nhược.

28

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi nghiên cứu

- Bệnh nhân mất ngủ do nguyên nhân thực thể.

- Phụ nữ có thai/cho con bú.

- Bệnh nhân tự ý bỏ thuốc hoặc dùng thuốc khác trong quá trình điều trị.

- Bệnh nhân có biểu hiện cấp cứu nội, ngoại khoa, các bệnh mạn tính cần

sự can thiệp của YHHĐ, bệnh nhân suy gan, suy thận nặng hoặc suy giảm miễn

dịch (HIV/AIDS), sa sút trí tuệ người cao tuổi, bệnh lý tâm thần kinh.

- Bệnh nhân có biểu hiện dị ứng thuốc, dị ứng với kim nhĩ hoàn, dị ứng với

băng dính trên kim nhĩ hoàn, triệu chứng mất ngủ nặng lên. Cần phải thay đổi

phương pháp điều trị đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

- Bệnh nhân không muốn tiếp tục tham gia nghiên cứu.

2.2. Thời gian nghiên cứu:

Từ tháng 4/2021 đến hết tháng 12/2021.

2.3. Địa điểm nghiên cứu:

Bệnh viện trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương.

2.4. Phương tiện nghiên cứu

* Chất liệu nghiên cứu:

- Kim châm cứu: Kim gài loa tai (Nhĩ hoàn) do công ty cổ phần xuất nhập

khẩu Khánh Phong sản xuất. Đường kính 0.22 mm, Độ dài 1.3 mm. Hộp 10 vỉ x

10 cây/ hộp

Hình 2.1. Kim nhĩ hoàn

29

- Viên nén Ích khí an thần – HVY

Hình 2.2. Viên Ích khí an thần – HVY

Liều lượng và cách dùng: Uống mỗi lần 3 viên, ngày 2 lần.

Ngày sản xuất: 29/3/2019. Hạn sử dụng: 3 năm kể từ ngày sản xuất.

Tiêu chuẩn áp dụng: TCCS

* Phương tiện nghiên cứu:

- Dụng cụ cơ bản châm cứu: Bông cồn, khay, panh kẹp

- Dụng cụ khác: Máy đo huyết áp, tai nghe, đồng hồ bấm giây.

- Bệnh án mẫu chuyên biệt phù hợp với mục tiêu, nội dung nghiên cứu.

2.5. Phương pháp nghiên cứu

2.5.1. Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp nghiên cứu tiến cứu, so sánh

kết quả trước - sau điều trị, có đối chứng.

2.5.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu

Chọn cỡ mẫu thuận tiện, 60 bệnh nhân chia 2 nhóm:

+ Nhóm I (nhóm nghiên cứu – Nhóm NC): Gồm 30 bệnh nhân được điều

trị bằng phương pháp nhĩ châm kết hợp viên Ích khí an thần - HVY. Ngày uống 6

viên, chia 2 lần lúc 11 giờ và 20 giờ trong 20 ngày.

30

+ Nhóm II (Nhóm đối chứng – Nhóm ĐC): Gồm 30 bệnh nhân được điều

trị bằng phương pháp nhĩ châm trong 20 ngày.

2.5.3. Các bước tiến hành nghiên cứu

2.5.3.1. Chọn bệnh nhân: Các bệnh nhân mất ngủ vào viện được thăm khám lâm

sàng toàn diện theo YHHĐ và YHCT để lựa chọn thể bệnh. Thông qua thăm khám

loại trừ những đối tượng không đủ tiêu chuẩn nghiên cứu.

- Đo mạch, huyết áp ở thời điểm khám, sau điều trị 20 ngày.

- Thực hiện test PSQI, được đánh giá trước và sau khi điều trị.

- Lập hồ sơ nghiên cứu (60 bệnh nhân): Làm bệnh án khám lâm sàng và cận

lâm sàng cần thiết.

2.5.3.2. Quy trình điều trị

Công thức huyệt: Theo phác đồ của Nguyễn Tài Thu [2].

Ký hiệu

Tên cơ

vùng theo

quan, bộ

Vị trí

Tác dụng

quy ước

phận

quốc tế

Q2

Tâm

Nằm ở chỗ trũng nhất xoắn

- Dưỡng huyết, an thần, giảm

tai dưới

đau.

Tỳ

Nằm ở vị trí tiếp giáp xoắn

- Chữa mất ngủ do tỳ hư, ăn

P7

tai dưới và đối bình tai.

uống không ngon.

Thần môn Nằm ở đỉnh hố tam giác của

- Chữa nhức đầu, mất ngủ,

loa tai

giảm đau.

O1

Thần kinh

Nằm trên vành tai cạnh lồi

- Điều tiết sự hưng phấn, an

B6

thực vật

củ vành tai

thần, giảm đau.

Kỹ thuật gài kim:

- Chuẩn bị bệnh nhân: Tư thế ngồi.

31

- Giải thích cho bệnh nhân về mục đích điều trị và một số triệu chứng có thể

xuất hiện trong khi điều trị để bệnh nhân yên tâm như: Cảm giác nóng trên tai một

lúc sau điều trị sẽ hết.

- Thầy thuốc xác định vị trí huyệt.

- Sát khuẩn tai bằng bông cồn. Sát khuẩn tay.

- Gài kim vào đúng vị trí huyệt.

- Ngón tay cái day nhẹ để kim gắn chặt trên tai đồng thời kích thích vào

huyệt.

- Để bệnh nhân nghỉ ngơi 5 phút trước khi ra về.

- Liệu trình điều trị: Lưu kim 3 ngày/lần x 7lần/liệu trình.

2.5.3.3. Theo dõi sau điều trị

Bệnh nhân được theo dõi trong quá trình điều trị để phát hiện các bất thường.

Các bất thường sẽ được bác sĩ thăm khám đánh giá về mức độ và xử trí. Có thể

xem xét ngừng điều trị nếu các tác dụng không mong muốn làm ảnh hưởng nhiều

đến sức khỏe bệnh nhân, bệnh nhân khó chịu nhiều và từ chối tiếp tục tham gia

vào nghiên cứu.

- Các lượng giá về triệu chứng lâm sàng, các test đánh giá lâm sàng được

tiến hành tại thời điểm D₀ (trước khi điều trị), D₂₀ (sau điều trị 20 ngày).

2.5.4. Các biến số, chỉ số theo dõi

2.5.4.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu

- Tuổi, giới, nghề nghiệp, trình độ văn hoá, thời gian mắc bệnh, tính chất xuất hiện

bệnh.

2.5.4.2. Chỉ tiêu nghiên cứu

* Các triệu chứng về giấc ngủ được đánh giá tại thời điểm D₀ và D₂₀.

- Chất lượng giấc ngủ chủ quan của người bệnh.

+ Tốt: Dễ vào giấc, ngủ sâu, sảng khoái sau khi ngủ.

32

+ Khá: Dễ vào giấc, cảm thấy ngủ đủ giấc.

+ Trung bình: Vào giấc khó hơn, ngủ không sâu, dễ tỉnh giấc, ngủ lại ít.

+ Kém: Khó vào giấc, hay mê, hay tỉnh giấc, khó ngủ lại hoặc thức trắng

đêm.

- Thời lượng giấc ngủ mỗi đêm của bệnh nhân (giờ/đêm): Thời gian ngủ được

trung bình trong 1 đêm.

- Hiệu quả giấc ngủ ( = số giờ ngủ/ số giờ nằm trên giường x 100%)

Kết quả Hiệu quả giấc ngủ

Tốt ≥85%

Trung bình 75%-84%

Kém 65%-74%

Rất kém <65%

- Tần suất mất ngủ: Số đêm mất ngủ trong 1 tuần (lần/tuần)

- Thời gian vào giấc ngủ (phút): Sau khi đã nằm trên giường, mỗi đêm mất khoảng

bao lâu mới ngủ được.

- Tần suất thức giấc sớm (lần/tuần)

- Các triệu chứng cơ thể kèm theo: Mệt mỏi, giảm tập trung, hay quên, lo lắng,

cáu gắt, hoa mắt chóng mặt.

- Tình trạng buổi sáng của người bệnh được đánh giá theo các mức độ sau:

+ Tốt: Sau khi ngủ dậy, cơ thể thoải mái, mệt nhọc biến mất, vẻ mặt tươi

tỉnh.

+ Cải thiện: Sau khi ngủ dậy thấy cơ thể thoải mái nhưng vẻ mặt còn mệt

mỏi.

+ Không đổi: Sau khi ngủ dậy, không đem lại sức lực và sự tươi tỉnh, mệt

mỏi hay ngáp vặt.

33

+ Nặng hơn: Sau khi ngủ dậy, cơ thể mệt mỏi hơn, dáng vẻ chậm chạp hơn.

- Theo dõi một số tác dụng không mong muốn của nhĩ hoàn châm, tác dụng phụ

của thuốc sau điều trị ngày thứ 20 (D₂₀). Ảnh hưởng của thuốc trên một số chỉ số

cận lâm sàng: công thức máu (hồng cầu, bạch cầu, huyết sắc tố), chức năng gan

(ALT, AST), chức năng thận (ure, creatinin)

* Điểm đánh giá chung mức độ rối loạn giấc ngủ test PSQI:

Đánh giá chất lượng giấc ngủ bằng thang điểm Pittsburgh (PSQI) của Daniel

J.Buyse 1989, nhằm đánh giá các chỉ số về chất lượng giấc ngủ (Phụ lục 2). Test

PSQI là một công cụ đơn giản, hiệu quả, bao gồm 7 yếu tố của giấc ngủ:

+ Yếu tố 1: Chất lượng giấc ngủ theo cảm giác chủ quan của bệnh nhân (1 câu)

+ Yếu tố 2: Giai đoạn đi vào giấc ngủ (1 câu).

+ Yếu tố 3: Thời lượng giấc ngủ (1 câu).

+ Yếu tố 4: Hiệu quả của thói quen đi ngủ (2 câu).

+ Yếu tố 5: Các rối loạn giấc ngủ (10 câu).

+ Yếu tố 6: Sự sử dụng thuốc ngủ (1 câu).

+ Yếu tố 7: Rối loạn trong ngày. (2 câu)

2.5.4.3. Tiêu chuẩn đánh giá kết quả

* Đánh giá mức độ mất ngủ tại thời điểm D₀ và D₂₀ theo PSQI

Mỗi yếu tố được đánh giá ở 4 mức độ:

Không có rối loạn 0 điểm

Rối loạn nhẹ 1 điểm

Rối loạn vừa 2 điểm

Rối loạn nặng 3 điểm

34

Tổng điểm PSQI Đánh giá

0 Tốt

1-7 Khá

8-14 Trung bình

15-21 Kém

So sánh điểm PSQI trung bình, mức độ về rối loạn giấc ngủ theo PSQI tại

thời điểm D₀, D₂₀ ở mỗi nhóm, và so sánh giữa 2 nhóm.

2.5.5. Xử lý số liệu

Số liệu được xử lý theo phương pháp thống kê y sinh học với sự hỗ trợ của

phần mềm SPSS 20.0. Sử dụng các thuật toán thống kê: Tính X trung bình, tỷ lệ

phần trăm, độ lệch chuẩn, so sánh các tỷ lệ.

2.5.6. Sai số và cách xử lý sai số

- Các triệu chứng chủ quan khó đánh giá.

Khắc phục: Sử dụng bộ câu hỏi đã được chuẩn hóa, cho điểm dựa theo mức độ.

- Sai số khi nhớ lại các triệu chứng cần đánh giá sau 10 ngày, 20 ngày.

Khắc phục: Bệnh nhân ghi lại nhật ký giấc ngủ gồm: thời gian cần để vào giấc

ngủ, số giờ ngủ, số lần tỉnh trong đêm, chất lượng giấc ngủ.

- Bệnh nhân không tuân thủ điều trị

Khắc phục: Trình bày giải thích rõ cho đối tượng nghiên cứu về quá trình điều trị

và nghiên cứu, chỉ tiến hành nghiên cứu khi BN đồng ý và cam kết tham gia đầy

đủ.

- Bệnh nhân tự ý sử dụng phương pháp điều trị khác.

Khắc phục: Thường xuyên liên lạc hỏi bệnh nhân, người nhà bệnh nhân.

35

2.5.7. Đạo đức trong nghiên cứu

- Đề cương nghiên cứu đã được Hội đồng của Học viện Y dược học cổ

truyền Việt Nam thông qua.

- Khi tiến hành nghiên cứu được sự đồng ý của Ban Giám đốc Bệnh viện

Trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương và Học viện Y dược học cổ truyền Việt

Nam.

- Mọi thông tin cá nhân của đối tượng tham gia nghiên cứu đều được giữ bí

mật tuyệt đối. Tất cả các bệnh nhân đều được giải thích rõ mục đích, ý nghĩa của

nghiên cứu và hoàn toàn tự nguyện tham gia. Nghiên cứu chỉ được tiến hành khi

được sự đồng ý của bệnh nhân và họ có quyền rút khỏi nghiên cứu với bất kỳ lý

do gì.

- Đề tài nghiên cứu được tiến hành hoàn toàn nhằm mục đích tìm ra thêm 1

phương pháp điều trị phối hợp trên bệnh nhân mất ngủ không thực tổn (cải thiện

tình trạng giấc ngủ, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân), ngoài ra không

có mục đích gì khác.

- Khách quan trong đánh giá và phân loại, trung thực trong xử lý số liệu.

36

BN đến khám tại Bệnh viện Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương

Khám lâm sàng

Khám lâm sàng

(YHHĐ)

(YHCT)

Chẩn đoán mất ngủ

thể tâm tỳ hư

n=60

Nhóm nghiên cứu (n=30)

Nhóm đối chứng (n=30)

-Nhĩ châm

-Nhĩ châm

Thời điểm D₀, D₂₀ Chỉ tiêu lâm sàng Test PSQI

- Uống Ích khí an thần -

HVY

Đánh giá kết quả điều trị và so sánh giữa 2 nhóm

Kết luận

Sơ đồ 2.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu

37

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu

3.1.1. Đặc điểm tuổi

Bảng 3.1. Đặc điểm về tuổi của đối tượng nghiên cứu

pa-b Tuổi Tổng

> 0,05

Nhóm ĐC (b) % 0 6,6 10,0 36,7 46,7 100

Nhóm NC (a) % n 0 0 3,3 1 6,7 2 40,0 12 50,0 15 30 100 58,23 ± 7,93 % n 0 0 5,0 3 8,3 5 38,3 23 48,4 29 60 100 57,27 ± 8,33 n 0 2 3 11 14 30 56,3 ± 8,74

18-29 30-39 40-49 50-59 60-70 Tổng Tuổi TB ± SD) ( Nhận xét: Nhóm tuổi mắc mất ngủ cao nhất ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu có

độ tuổi từ 60-70 tuổi, và không xuất hiện triệu chứng mất ngủ ở nhóm tuổi 18-29

tuổi. Độ tuổi trung bình là 57,265 ± 8,331 tuổi. Không có sự khác biệt về độ tuổi

giữa 2 nhóm nghiên cứu với p > 0,05.

3.1.2. Đặc điểm giới

Bảng 3.2.Phân bố bệnh nhân theo giới

Giới Tổng số

Nhóm NC (a) % n 36,7 11 63,3 19 100 30 Nhóm ĐC (b) % n 33,3 10 66,7 20 100 30 n 21 39 60 % 35,0 65,0 100

> 0,05 Nam Nữ Tổng pa-b

Nhận xét: Tỷ lệ mắc mất ngủ ở nữ cao hơn nam (nhóm nghiên cứu nam chiếm

36,7%, nữ chiếm 63,3%; Nhóm đối chứng nam chiếm 33,3%, nữ chiếm 66,7%).

38

- Không có sự khác biệt về phân bố theo giới giữa 2 nhóm nghiên cứu với

66.7%

63.3%

70.0%

60.0%

50.0%

36.7%

33.3%

40.0%

30.0%

20.0%

10.0%

0.0%

Nhóm nghiên cứu

Nhóm đối chứng

Nữ

Nam

p>0,05.

Biểu đồ 3.1. Đặc điểm về giới của đối tượng nghiên cứu

3.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình, xã hội

Bảng 3.3. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm xã hội học

Nhóm ĐC (b) Tổng số pa-b

Nhóm NC (a)

n % n % n %

> 0,05

5 12 13 30 16,7 40,0 43,3 100 4 11 15 30 13,3 36,7 50,0 100 9 23 28 60 15,0 38,3 46,7 100

> 0,05

8 4 11 7 30 26,7 13,3 36,7 23,3 100 Nghề nghiệp Hưu trí LĐ trí óc LĐ chân tay Tổng Trình độ học vấn Trên THPT THPT THCS Dưới THCS Tổng 9 5 10 6 30 30,0 16,7 33,3 20,0 100 17 9 21 13 60 28,3 15,0 35,0 21,7 100

39

> 0,05

83,3 10,0 6,7 100 26 3 1 30 86,7 10,0 3,3 100 51 6 3 60 85,0 10,0 5,0 100

> 0,05

100,0 0 0 100 30 0 0 30 100,0 0 0 100 60 0 0 60 100,0 0 0 100

Tình trạng hôn nhân 25 Có vợ/ chồng 3 Ly hôn/ góa 2 Khác Tổng 30 Tình trạng chung sống 30 Cùng gia đình 0 Sống một mình 0 Khác 30 Tổng Nhận xét:

Tỷ lệ mất ngủ mạn tính tập trung nhiều nhất ở nhóm lao động chân tay và

lao động trí óc. Không có sự khác biệt về học vấn giữa 2 nhóm với p > 0,05. Không

có sự khác biệt về tình trạng hôn nhân và tình trạng chung sống giữa 2 nhóm (p

60.0%

50.0%

50.0%

46.7%

43.3%

40.0%

38.3%

40.0%

36.7%

30.0%

20.0%

16.7%

15.0%

13.3%

10.0%

0.0%

Nhóm Nghiên Cứu

Nhóm Chứng

Tổng

Hưu trí

Lao động trí óc

Lao động chân tay

>0,05). Đa số bệnh nhân đang có vợ/chồng và đang sống với gia đình.

Biểu đồ 3.2. Đặc điểm về nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu

40

3.1.4. Đặc điểm tình trạng mất ngủ

Bảng 3.4. Đặc điểm tình trạng mất ngủ

Nhóm NC (a) Nhóm ĐC (b) pa-b

n % n % Tổng số n %

> 0,05

Thời lượng giấc ngủ < 1 giờ 1-3 giờ >3 giờ Tổng

13,3 4 63,4 19 23,3 7 30 100 2,48 ± 0,88 10,0 3 66,7 20 23,3 7 30 100 2,53 ± 0,99 11,7 7 65,0 39 23,3 14 60 100 2,51 ± 0,92 ± SD (giờ)

> 0,05

Thời gian mất ngủ <3 tháng 3 tháng-1 năm >1 năm Tổng

3,33 1 33,33 10 63,34 19 30 100 17,4 ± 8,78 6,67 2 40 12 53,33 16 30 100 18,07 ± 9,94 5 3 36,67 22 58,33 35 60 100 17,74 ± 9,31 ± SD (tháng)

> 0,05

16,7 83,3 100 5 25 30 4 26 30 13,3 86,7 100 9 51 60 15,0 85,0 100

> 0,05

Tính chất xuất hiện mất ngủ Đột ngột Từ từ Tổng Thời gian vào giấc <30 phút 30-60 phút ≥60 phút Tổng

13,33 4 46,67 14 40 12 30 100 1,09 ± 0,67 16,67 5 60 18 23,33 7 30 100 1,13 ± 0,79 15 9 53,33 32 31,67 19 60 100 1,11 ± 0,72 ± SD (giờ)

Nhận xét:

Trước điều trị, đa số bệnh nhân mất ngủ từ từ, bệnh nhân ngủ từ 1-3h mỗi

đêm, thời gian vào giấc > 30 phút, tình trạng mất ngủ kéo dài trên 3 tháng. Sự khác

biệt về đặc điểm tình trạng mất ngủ giữa nhóm nghiên cứu và đối chứng là không

có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).

41

70.00%

63.34%

58.33%

60.00%

53.33%

50.00%

40.00%

36.67%

40.00%

33.33%

30.00%

20.00%

6.67%

5.00%

10.00%

3.33%

0.00%

Nhóm nghiên cứu

Nhóm chứng

Tổng

< 3 tháng

3 tháng - 12 tháng

> 12 tháng

Biểu đồ 3.3. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh

3.2. Hiệu quả điều trị mất ngủ

3.2.1. Chất lượng giấc ngủ theo cảm giác chủ quan của người bệnh

Bảng 3.5. Chất lượng giấc ngủ chủ quan trước và sau điều trị

Mức độ Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

D₀

> 0,05

13,33 76,67 10 0 100 D₀ n % 0 0 0 0 6,67 2 93,33 28 100 30 D₂₀ (b) n % 2 6,67 20 66,67 26.66 8 0 0 100 30 D₂₀ (a) n % 4 23 3 0 30 % 0 0 10 90 100 n 0 0 3 27 30

< 0,05 < 0,05

Tốt Khá Trung bình Kém Tổng pD₂₀-D₀ Nhận xét: Trước điều trị, đa số người bệnh đánh giá chất lượng giấc ngủ kém

với tỷ lệ 93,33% ở nhóm chứng và 90% ở nhóm nghiên cứu, không có bệnh nhân

nào đánh giá chất lượng ngủ tốt. Sau điều trị, chất lượng giấc ngủ đã được cải

thiện đáng kể, không còn bệnh nhân nào có chất lượng giấc ngủ kém. Ở nhóm

42

nghiên cứu số người có chất lượng giấc ngủ khá là 76,67% và tốt là 13,33%. Tỷ

lệ này ở nhóm đối chứng là 66,67% khá và 6,67% tốt.

- Chất lượng giấc ngủ theo cảm giác chủ quan của bệnh nhân ở mỗi nhóm

không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

3.2.2. Thời lượng giấc ngủ

Bảng 3.6. Thời lượng giấc ngủ trước và sau điều trị

± SD) D₁₀ ( ± SD) D₂₀ (

D₀ ( 4,17 ± 0,55 5,62 ± 0,52 ± SD) 6,83 ± 0,62 pD₂₀-D₀ < 0,05

4,23 ± 0,63 5,33 ± 0,55 6,08 ± 0,51 < 0,05

> 0,05 < 0,05 < 0,05 Nhóm NC (a) n=30 Nhóm ĐC (b) n=30 pa-b

> 0,05 Nhận xét: Sau 10 ngày điều trị, ở mỗi nhóm thời lượng giấc ngủ đều được cải

thiện hơn so với trước điều trị, sự khác biệt giữa 2 nhóm không có ý nghĩa thống

kê với p > 0,05. Nhưng sau 20 ngày điều trị, thời lượng giấc ngủ trung bình ở

nhóm nghiên cứu là 6,83± 0,62 cao hơn so với nhóm đối chứng 6,08 ± 0,51. Sự

khác biệt giữa 2 nhóm lúc này có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

3.2.3. Các rối loạn giấc ngủ

3.2.3.1. Thời lượng vào giấc ngủ

Bảng 3.7. Thời gian vào giấc ngủ trước và sau điều trị

Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

D₀ D₀

Thời gian (phút)

D₂₀ (a) % 16,67 70 13,33 100 % 0 0 100 100 n 0 0 30 30 n 0 1 29 30 D₂₀ (b) % 3,33 66,67 30 100 % 0 3,33 96,67 100

n 5 21 4 30 < 0,05 n 1 20 9 30 < 0,05 > 0,05

≤30 31-60 >60 Tổng pD₂₀-D₀ Nhận xét:

43

- Trước điều trị, hầu hết bệnh nhân có thời gian đi vào giấc ngủ là hơn 60 phút.

- Sau điều trị 20 ngày, thời gian vào giấc ngủ ở mỗi nhóm đều cải thiện so

với trước điều trị. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

- Thời gian vào giấc ngủ tại thời điểm 20 ngày sau điều trị của nhóm chứng

và nhóm nghiên cứu khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

3.2.3.2. Tần suất thức giấc sớm

Bảng 3.8. Tần suất thức giấc sớm trước và sau điều trị

Tần suất thức Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

giấc sớm D₀ D₂₀ (a) D₀ D₂₀ (b)

n % n % n % n %

0 0 2 6,67 0 2 6,67 0 0 lần

0 0 11 36,67 0 9 30 0 1 lần

> 2 6,67 17 56,66 3,33 19 63,33 1 2-3 lần

0,05 28 93,33 0 0 29 96,67 0 0 >3 lần

30 100 30 100 30 100 30 100 Tổng

< 0,05 < 0,05 pD₂₀-D₀

Nhận xét:

- Tại thời điểm trước điều trị, phần lớn người bệnh thức giấc sớm hơn 3

lần/tuần (96,67% ở nhóm chứng và 93,33% ở nhóm nghiên cứu. Sau điều trị thì

không còn người bệnh thức giấc sớm trên 3 lần/tuần trở lên ở cả 2 nhóm.

- Sau điều trị 20 ngày, mức độ thức giấc sớm ở mỗi nhóm đều cải thiện tốt

có ý nghĩa thống kê so với trước điều trị với p < 0,05, giữa nhóm chứng và nhóm

nghiên cứu khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

44

3.2.3.3. Hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị

Bảng 3.9. Hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị

Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

Hiệu quả giấc ngủ D₀

< 0,05

D₀ n % 100 30 0 0 0 0 0 0 100 30 % 100 0 0 0 100 D₂₀ (b) % 0 3,33 56,67 40 100 n 30 0 0 0 30

n 0 1 17 12 30 < 0,05 D₂₀ (a) n % 0 0 0 0 14 46,67 16 53,33 100 30 < 0,05

<65% 65-74% 75-84% >85% Tổng pD₂₀-D₀ Nhận xét: Ở mỗi nhóm điều trị, hiệu quả giấc ngủ được cải thiện tốt hơn so với

trước điều trị. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Hiệu quả giấc ngủ

tại thời điểm 20 ngày sau điều trị của nhóm nghiên cứu cải thiện tốt hơn so với

nhóm đối chứng có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

3.2.4. Hiệu quả cải thiện các rối loạn trong ngày

3.2.4.1. Các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ

Bảng 3.10. Hiệu quả cải thiện các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ

Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

Triệu chứng thứ phát sau mất ngủ

D₂₀ (b) n % 0

30 > 0,05 D₀ n % 28 93,33 20 66,67 11 36,67 22 73,33 17 56,67 D₂₀ (a) n % 0 0 20 6 6,67 2 3 10 5 D₀ n % 29 96,67 0 70 21 40 12 60 18 50 16,67 15 10 33,33 8 26,67 9 7 23,33

0 5

13,33 60 4 18 0 20

16,67 0 23,33 16 53,33 6 < 0,05 0 7 < 0,05

Mệt mỏi Giảm tập trung Lo lắng Hay quên Hoa mắt, chóng mặt Sút cân Ngủ gà pD₂₀-D₀ Nhận xét: Trước điều trị, triệu chứng mệt mỏi chiếm tỷ lệ cao nhất (93,33% ở

nhóm nghiên cứu và 96,67% ở nhóm đối chứng). Sau điều trị, các triệu chứng thứ

45

phát được cải thiện tốt hơn ở cả 2 nhóm. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p <

0,05. Các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ tại thời điểm sau điều trị 20 ngày giữa

nhóm nghiên cứu và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p <

0,05.

3.2.4.2. Tình trạng buổi sáng

Bảng 3.11. Tình trạng buổi sáng trước và sau điều trị

Tình Nhóm NC Nhóm Đc pa-b

trạng D₀ D₂₀ (a) D₀ D₂₀ (b)

buổi sáng n % % n n % n %

Nặng 27 90 0 0 26 86,67 0 0

> Không đổi 3 10 3,33 1 3 10 2 6,67

0,05 Cải thiện 0 0 50 15 1 3,33 17 56,67

0 0 Tốt 46,67 14 0 0 11 36,66

Tổng 30 30 100 30 100 100 30 100

< 0,05 < 0,05 pD₂₀-D₀

Nhận xét:

- Sau điều trị 20 ngày, tỷ lệ bệnh nhân có tình trạng buổi sáng nặng của 2

nhóm nghiên cứu đều giảm từ 90% xuống 0 % đối với bệnh nhân nhóm nghiên

cứu và từ 86,67 % xuống còn 0 %. Sau điều trị các bệnh nhân có tình trạng buổi

sáng cải thiện và tốt.

- Mức độ cải thiện tình trạng buổi sáng trước và sau điều trị ở mỗi nhóm

khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

- Mức độ cải thiện tình trạng buổi sáng tại thời điểm sau điều trị của nhóm

nghiên cứu và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

46

3.2.5. Đánh giá chung kết quả theo điểm PSQI trước và sau điều trị

Bảng 3.12. Tỷ lệ biến đổi các điểm trong thang PSQI trước và sau điều trị

Yếu tố pa-b

Nhóm NC D₀ ± SD D₂₀ (a) ± SD Nhóm ĐC D₀ ± SD D₂₀ (b) ± SD

2,53 ± 0,51 0,73 ± 0,52 2,43 ± 0,57 1,03 ± 0,72

2,63 ± 0,56 1,17 ± 0,7 2,73 ± 0,45 1,3 7± 0,67

> 0,05

2,87 ± 0,35 1,13 ± 0,57 2,77 ± 0,43 1,53 ± 0,63

2,83 ± 0,38 1,23 ± 0,5 2,73 ± 0,45 1,53 ± 0,57

1,93 ± 0,78 1,03 ± 0,75 2,07 ± 0,74 1,17 ± 0,65

1,47 ± 0,51 0 ± 0 1,53 ± 0,51 0 ± 0

1,97 ± 0,72 1,07 ± 0,58 2,13 ± 0,68 1,27 ± 0,64

< 0,05 < 0,05

Chất lượng giấc ngủ chủ quan Giai đoạn đi vào giấc ngủ Thời lượng giấc ngủ Hiệu quả của thói quen đi ngủ Các rối loạn trong giấc ngủ Sự sử dụng thuốc ngủ Rối loạn trong ngày pD₂₀-D₀ Nhận xét:

- Tỷ lệ biến đổi các thành phần trong thang PSQI trước và sau điều trị ở

từng nhóm cải thiện rõ và có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Giữa 2 nhóm thì sự

khác biệt không có ý nghĩa thống kê.

- Sau 20 ngày điều trị, hiệu quả chất lượng giấc ngủ theo đánh giá chủ quan

của nhóm nghiên cứu là (0,73±0,52) thấp hơn so với nhóm chứng (1,03±0,72),

điều này chứng tỏ rằng chất lượng giấc ngủ của bệnh nhân nhóm nghiên cứu tốt

hơn so với nhóm đối chứng.

47

Bảng 3.13. Sự biến đổi tổng điểm PSQI trước và sau điều trị

Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

Điểm PSQI

D₂₀ (a) ± SD D₀ ± SD D₂₀ (b) ± SD

PSQI 4,77 ± 0,94 14,03 ± 2,81 5,17 ± 0,95 < 0,05

D₀ ± SD 13,63 ± 2,37

< 0,05 < 0,05

pD₂₀-D₀ Nhận xét:

- Tổng điểm PSQI trước và sau điều trị ở từng nhóm cải thiện rõ và có ý

nghĩa thống kê với p < 0,05.

- Tỷ lệ điểm trung bình PSQI sau điều trị ở nhóm nghiên cứu là 4,77 ± 0,94

điểm, ở nhóm đối chứng là 5,17 ± 0,95 điểm, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với

p < 0,05.

3.2.6. Đánh giá chỉ số huyết áp trước và sau điều trị

Bảng 3.14. Đánh giá chỉ số huyết áp của bệnh nhân trước và sau điều trị

Huyết áp Nhóm NC Nhóm ĐC pa-b

D₀ D₂₀ D₀ D₂₀

± SD ± SD ± SD ± SD

Tâm thu 118,67 120,33±6,15 117,67±10,06 120,67±6,91 > 0,05

±8,6

Tâm 70,67±5,83 72,33±5,04 71,33±8,6 71,67±5,31

trương

> 0,05 > 0,05 pD₂₀-D₀

Nhận xét:

- Chỉ số huyết áp tâm thu và tâm trương ở từng nhóm đều năm trong giới

hạn bình thường trước và sau điều trị. Sự khác biệt huyết áp ở từng nhóm không

có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

48

3.3. Tác dụng không mong muốn

3.3.1. Sự thay đổi về chỉ số sinh hoá máu trước và sau điều trị

Bảng 3.14. Sự thay đổi chỉ số sinh hóa máu

pD₂₀-D₀

± SD D₂₀ (b) ± SD D₂₀ (a)

Nhóm NC (a) ± SD D₀ 5,71 ± 1,05 Nhóm ĐC (b) ± SD D₀ 5,87 ± 1,02 6,25 ± 0,58 6,24 ± 0,52

> 0,05 > 0,05

> 0,05 84,03 ± 10,16 23,41 ± 4,25

> 0,05 26,78 ± 4,57

83,28 ± 9,68 23,12 ± 3,43 26,68 ± 4,07 84,61 ± 9,16 23,01 ± 3,24 29,47 ± 3,91 86,34 ± 7,65 22,52 ± 2,34 28,63 ± 3,05

Chỉ số sinh hoá máu Ure (mmol/l) Creatinin (μmol/l) AST (U/L) ALT (U/L) Nhận xét:

- Các chỉ số AST, ALT, Ure, Creatinin ở thời điểm trước và sau điều trị có

sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

3.3.2. Sự thay đổi về chỉ số huyết học

Bảng 3.15. Sự thay đổi về chỉ số huyết học

Chỉ số pa-b

Nhóm NC D₀ ± SD D₂₀ (a) ± SD Nhóm ĐC D₀ ± SD

4,85 ± 0,45 4,94 ± 0,36 4,79 ± 0,51 D₂₀ (b) ± SD 4,81 ± 0,3

> 0,05 6,46 ± 1,39 6,87 ± 1,44 6,86 ± 1,13 6,87 ± 0,92

140,77 ± 5,31 139,77 ± 4,96 139,23 ±6 ,03 140,57 ± 9,15

> 0,05 > 0,05

Hồng cầu (T/l) Bạch cầu (G/l) Huyết sắc tố (gt/l) pD₂₀-D₀ Nhận xét:

- Sự thay đổi về chỉ số Hồng cầu, Bạch cầu, Huyết sắc tố sau 20 ngày điều

trị không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

49

3.3.3. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng

Bảng 3.16. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng

n % Triệu chứng

Tác dụng không mong muốn của thuốc

0 0 Buồn nôn

0 0 Đầy bụng chán ăn

0 0 Đau bụng

0 0 Iả chảy

0 0 Táo bón

0 0 Sẩn ngứa

Tác dụng không mong muốn của nhĩ hoàn châm

0 0 Vựng châm

0 0 Chảy máu

0 0 Nhiễm khuẩn

0 0 Ngứa/đỏ tại vị trí châm

Nhận xét:

- Chưa thấy tác dụng không mong muốn của thuốc và của phương pháp nhĩ

châm trên lâm sàng trong thời gian điều trị.

50

CHƯƠNG 4

BÀN LUẬN

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu

4.1.1. Đặc điểm về tuổi

Trong nghiên cứu này của chúng tôi, người bệnh mất ngủ không thực tổn

đến khám và điều trị gặp ở nhiều nhóm tuổi khác nhau. Tuổi trung bình trong

nghiên cứu là 57,27 ± 8,33, nhỏ nhất là 35 tuổi, lớn nhất là 69 tuổi. Nhóm tuổi

hay gặp nhất là nhóm tuổi 60-70 tuổi với 29 bệnh nhân, chiếm tỷ lệ 48,33%.

Tiếp đến là nhóm tuổi 50-59 với 23 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 38,3%. Nhóm tuổi ít

có bệnh nhân mất ngủ là nhóm từ 40-49 tuổi và nhóm 30-39 tuổi với tỷ lệ lần

lượt là 8,3% và 5%. Trong đó không gặp bệnh nhân mất ngủ ở độ tuổi 18-29

tuổi.

Theo Quera – Salva (1991), Hahogen (1993) và Ohayon (1996) đã giải thích

sự gia tăng mất ngủ có liên quan đến tuổi tác. Sự thay đổi về kiểu giấc ngủ như là

giảm đáng kể giấc ngủ có sóng chậm, đó là do sự thoái hoá của cơ chế truyền sóng

chậm theo giải phẫu – thần kinh [42],[43],[44]. Theo nghiên cứu của Vũ Thị Châu

Loan (2016) nhóm 60-69 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất chiếm 37,9% [45]. Kết

quả nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu trên, lứa tuổi

trung niên từ 60-70 tuổi là lứa tuổi phổ biến nhất.

Ở lứa tuổi trung niên, áp lực từ công việc, trách nhiệm với gia đình và con

cái gây ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng giấc ngủ. Mặt khác, lứa tuổi từ 35

đến 70 tuổi thì nữ đang ở trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, còn nam

trong giai đoạn tiền mãn tinh. Sự thay đổi hoocmon sinh dục, nội tiết cũng là một

trong những yếu tố gây ra mất ngủ [43]. Theo YHCT giấc ngủ vốn thuộc âm, do

51

thần làm chủ, thần yên thì ngủ được, thần không yên thì không ngủ được. Khí

huyết suy, dinh khí bất túc là nguyên nhân làm cho thần không được yên, dẫn đến

mất ngủ [20].

4.1.2. Đặc điểm về giới tính

Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ nữ giới là 65% cao hơn tỷ lệ nam giới

là 35%. Tỷ lệ nữ/nam tương ứng là 1,86/1. Tương đồng với các nghiên cứu của

Đoàn Văn Minh (2009) tỷ lệ nữ giới là 63,3%, nam giới là 36,7% [25]. Kết quả

nghiên cứu của Đinh Danh Sáng (2016) tỷ lệ nữ chiếm 67,33% [46]. Kết quả

nghiên cứu của Nguyễn Thị Oanh (2017) tỷ lệ nữ/nam là 2,37/1 [47]. Kết quả

nghiên cứu của Phạm Minh Tuấn (2020) tỷ lệ nữ chiếm 63,3%, nam chiếm 36,7%

[16]. Trong nghiên cứu của Li R.H và cộng sự năm 2002 về sự khác biệt giới trong

chứng mất ngủ ở người trưởng thành Trung Quốc ở Hồng Kông cho thấy nữ giới

có nguy cơ bị mắc mất ngủ cao hơn nam giới 1,6 lần [48].

Lý giải về sự khác biệt giới tính có liên quan đến rối loạn giấc ngủ, nhiều

tác giả cho rằng nữ giới thường hay lo lắng, suy nghĩ nhiều hơn về mọi vấn đề, từ

áp lực công việc, hôn nhân gia đình, chăm sóc con cái, … Nhất là nữ giới trong

độ tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh. Điều này gây nên tình trạng stress từ từ và kéo

dài. Lúc đầu nhẹ sau nặng dần đến mức gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt mới

đi điều trị. Mất ngủ có thể xuất hiện từ sau các stress. Mặt khác có thể nữ giới

chăm sóc sức khoẻ thường xuyên, tỷ lệ đến viện điều trị nhiều hơn nam giới. Sự

suy giảm hoocmon sinh dục nữ quanh giai đoạn mãn kinh gây ra các biến đổi thể

chất và làm rối loạn một số chức năng của cơ thể bao gồm: bốc hoả, mất ngủ, rối

loạn cảm xúc, mệt mỏi, căng thẳng, lo lắng. Y học cổ truyền cho rằng ở người cao

tuổi “Khí huyết suy, cơ nhục bất hoạt, vinh vệ chi đạo sáp”. Âm huyết là phần vật

chất quan trọng tạo thành có thể con người. Dương khí có đầy đủ hay không cũng

52

phải nhờ âm huyết mà tồn tại. Sách Cảnh Nhạc toàn thư đã viêt: “Chân âm, tinh

huyết hư, âm dương không giao hoà thì thần chí không yên gây mất ngủ”[49]. Phụ

nữ liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, thai sản nên âm huyết và tinh huyết dễ bị tổn

thương suy yếu dẫn đến mất ngủ.

4.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp

Trong nghiên cứu của chúng tôi tỷ lệ lao động chân tay chiếm tỷ lệ cao hơn

so với các nhóm nghề nghiệp khác có thể giải thích do đặc điểm dân cư thuộc địa

bàn tỉnh đa số thuộc nhóm lao động phổ thông, công nhân là chính. Sự khác biệt

về đặc điểm nghề và trình độ học vấn giữa hai nhóm không có ý nghĩa thống kê.

4.1.4. Đặc điểm hôn nhân và tình trạng chung sống

Cả hai nhóm trong nghiên cứu của chúng tôi đều có tỷ lệ đang sống cùng

vợ/chồng và sống cùng gia đình cao nhất. Tỷ lệ này phù hợp với kết quả nghiên

cứu của Chia – Hao Yeh và cộng sự cho rằng nhóm phụ nữ đã kết hôn chiếm tỉ lệ

cao nhất, lần lượt là 60% và 73% [50].

4.1.5. Đặc điểm về thời gian mất ngủ

Thời gian xuất hiện triệu chứng mất ngủ là thời gian từ khi bắt đầu xuất hiện

triệu chứng đến khi người bệnh đến khám và điều trị. Trong nghiên cứu của chúng

tôi, 63,34% bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu và 53,33% bệnh nhân ở nhóm chứng

đã xuất hiện triệu chứng mất ngủ trên 12 tháng. Tỷ lệ người bệnh có thời gian xuất

hiện triệu chứng mất ngủ dưới 3 tháng thấp ở nhóm nghiên cứu và nhóm chứng

lần lượt là 3,33% và 6,67%. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương tự kết quả

nghiên cứu của Đoàn Văn Minh (2009) thời gian mất ngủ của các bệnh nhân dao

động từ 12-14 tháng [25]. Hickie (2002) thời gian mắc bệnh của người bệnh mất

ngủ trên 12 tháng là chủ yếu [51].

Nguyên nhân thời gian xuất hiện triệu chứng mất ngủ khá dài là do mất ngủ

không phải bệnh cấp tính, mất ngủ ban đầu chưa ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt

53

hàng ngày, người bệnh có thể cảm thấy đây là hiện tượng bình thường do tuổi tác;

khi không có các bệnh lý khác kèm theo xảy ra hoặc cho rằng chỉ cần tự điều trị

tại nhà, người bệnh sẽ không đi khám. Đến khi bệnh kéo dài có ảnh hưởng đến

công việc, sinh hoạt hằng ngày thì họ mới đến viện. Thời gian mất ngủ trung bình

cao cũng cho thấy rằng vấn đề điều trị bệnh nhân mất ngủ phức tạp.

Một số yếu tố thúc đẩy tình trạng mất ngủ có liên quan đến các biến đổi trng

gia đình, vấn đề ly dị, áp lực công việc (yếu tố stress). Stress có thể gây hại đối

với cơ thể vì nó phá vỡ hoạt động sinh lý và cảm xúc của cơ thể. Có ít nhất 4 hệ

thống sinh lý bị ảnh hưởng hoặc trở thành bệnh lý dưới tác động của stress, những

hệ thống này là hệ giao cảm - tuỷ thượng thận, hệ tuyến yên – vỏ thượng thận, hệ

peptid và hệ miễn dịch. Điều này cũng phù hợp với lý luận y học cổ truyền là mỗi

loại cảm xúc âm tính làm tổn thương một loại khí nhất định trong cơ thể con người,

chẳng hạn: ưu thương tỳ, khủng thương thận, nộ thương can, cuối cùng sẽ gây ra

nhiều bệnh tật khác nhau, trong đó thường gặp nhất là mất ngủ.

4.1.6. Tính chất xuất hiện mất ngủ

Bệnh nhân tham gia nghiên cứu chủ yếu là nhóm xuất hiện mất ngủ từ từ

83,3% ở nhóm nghiên cứu và 86,7% ở nhóm chứng. Sự khác biệt giữa 2 nhóm

không có ý nghĩa thống kê. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi khá phù hợp với

nghiên cứu của Lê Thị Hương Giang (2002) tỷ lệ khởi phát từ từ chiếm 83,3%

[28].

4.2. Hiệu quả điều trị

4.2.1. Chất lượng giấc ngủ chủ quan

Chất lượng giấc ngủ chủ quan là đánh giá của chính bản thân người bệnh

với giấc ngủ của mình. Trước điều trị phần lớn bệnh nhân đánh giá chất lượng giấc

ngủ của mình kém với tỷ lệ 90% ở nhóm nghiên cứu và 93,33% ở nhóm chứng.

Sau điều trị đã có 76,67% bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu và 66,67% bệnh nhân ở

54

nhóm chứng cảm thấy giấc ngủ khá. Không còn bệnh nhân nào có giấc ngủ kém.

Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Đăng (2020) sau điều

trị gần 100% bệnh nhân đánh giá chất lượng giấc ngủ khá và tốt [15]. Điều này đã

thể hiện một phần sự hài lòng về giấc ngủ của bệnh nhân trong nghiên cứu này.

Chất lượng giấc ngủ của người bệnh mang tính chất chủ quan, phụ thuộc

vào nhiều yếu tố: bệnh nhân cần ít thời gian để vào giấc hơn, ngủ được lâu hơn,

số lần tỉnh giấc và thời gian tỉnh giấc ít hơn hoặc cảm giác khi ngủ dậy tốtt hơn,…

Trước điều trị tất cả bệnh nhân đều không hài lòng về chất lượng giấc ngủ của bản

thân. Nguyên nhân làm giảm chất lượng giấc ngủ là do bệnh nhân ngủ không sâu

giấc, có khi mơ, gặp ác mộng, cơ thể không được thư giãn, vỏ não không được ức

chế hoàn toàn, vì vậy buổi sáng ngủ dậy họ không thấy thoải mái, thấy mệt mỏi,

muốn ngủ tiếp. Viên “Ích khí an thần – HVY” làm giảm thời gian cần để vào giấc,

giảm các triệu chứnh rối loạn về đêm, tăng thời lượng giấc ngủ do đó cải thiện

đáng kể chất lượng giấc ngủ chủ quan của bệnh nhân. Thành phần Đinh lăng, Ba

kích trong thuốc có tác dụng bổ dương, ích khí [52]. Khi sử dụng kết hợp với các

vị thuốc an thần, điều trị triệu chứng mất ngủ đều đặn trong một thời gian dài có

thể hỗ trợ làm cơ thể cảm thấy khoẻ mạnh, tỉnh táo hơn khi lao động.

4.2.2. Thời lượng giấc ngủ

Thời lượng giấc ngủ là một trong những tiêu chí để đánh giá chất lượng giấc

ngủ. Theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi, thời lượng giấc ngủ ở cả 2 nhóm

nghiên cứu và đối chứng tăng có ý nghĩa thống kê trong thời gian điều trị. Sự khác

biệt về mức độ tăng thời lượng giấc ngủ giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê. Sau 20

ngày điều trị, thời lượng giấc ngủ của nhóm bệnh nhân sử dụng thuốc “Ích khí an

thần – HVY” kết hợp phương pháp nhĩ châm đã tăng từ 4,17 ± 0,55 giờ lên 6,83

± 0,62 giờ. Như vậy có thể thấy nhĩ châm và viên Ích khí an thần – HVY có tác

dụng điều trị kéo dài thời lượng giấc ngủ. Khả năng là do tác dụng của các vị thuốc

55

an thần như lạc tiên, bình vôi, vông nem. Mặt khác có thể do bệnh nhân vào viện,

nhận được sự quan tâm tận tình của y bác sĩ, thay đổi môi trường sinh hoạt đã giải

quyết được những vấn đề tâm lý thường gặp ở bệnh nhân mất ngủ có các stress

trong cuộc sống: hay cảm thấy lo lắng, căng thẳng, thất vọng, chán nản,… .

4.2.3. Hiệu quả giấc ngủ trước và sau điều trị

Trong nghiên cứu này của chúng tôi, trước điều trị không có bệnh nhân nào

có hiệu quả giấc ngủ > 65% ở cả hai nhóm. Sau đièu trị thì 100% bệnh nhân có

hiệu quả giấc ngủ từ 65% trở lên. Trong đó tỷ lệ bệnh nhân có hiệu quả giấc ngủ

> 85 % ở nhóm nghiên cứu là 53,33% cao hơn ở nhóm chứng là 40%. Sự khác

biệt có ý nghĩa thống kế với p < 0,05. Hiệu quả giấc ngủ sau điều trị tăng lên có

nghĩa là thời lượng giấc ngủ được cải thiện. Như vậy, phương pháp nhĩ châm kết

hợp viên Ích khí an thần – HVY có tác dụng tốt trong điều trị mất ngủ không thực

tổn.

4.2.4. Các rối loạn giấc ngủ

4.2.4.1. Thời gian vào giấc ngủ

Triệu chứng khó vào giấc ngủ là triệu chứng thường gặp trên các đối tượng

nghiên cứu của chúng tôi. Rất ít bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi có thể

ngủ được trong vòng 30 phút sau khi nằm trên giường để ngủ. Điều này chứng tỏ

bệnh nhân gặp vấn đề trong việc ức chế vỏ não để hình thành giấc ngủ. Tuổi trung

niên, cơ thể xuất hiện những biến đổi căn bản về thể chất, tinh thần, hoạt động xã

hội. Tình trạng sức khoẻ đi xuống xuất hiện những bất thường gây khó chịu ảnh

hưởng tới chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Những thay đổi trong sinh hoạt và

công việc như tình trạng về hưu, căng thẳng phát sinh trong gia đình, hôn nhân và

con cái,… cũng như lo lắng về sức khoẻ bệnh tật ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý

người bệnh. Trạng thái căng thẳng, lo âu rất thường gặp ở nhóm đối tượng này.

Stress tâm lý kéo dài kích thích cơ thể tăng cường sản xuất adrenalin, noradrenalin

56

là các chất thuộc hệ monoaminonergic có tá dụng hoạt hoá quá trình thức, do đó

quá trình hình thành giấc ngủ của bệnh nhân cũng sẽ bị ảnh hưởng. Xét theo

YHCT, để bắt đầu giấc ngủ đòi hỏi thần phải trở về tạng tâm. Nếu thần trí không

yên, suy tư lo lắng, căng thẳng quá độ thì sẽ khó vào giấc ngủ.

Sau điều trị, thời gian đi vào giấc ngủ của nhóm chứng và nhóm nghiên cứu

đều giảm có ý nghĩa thống kê so với trước điều trị. Tuy nhiên nhóm nghiên cứu

thời gian vào giấc ngủ cải thiện tốt hơn so với nhóm chứng. Liên quan tới việc

hình thành giấc ngủ, tâm thần được yên tĩnh, không bị nhiễu động thì khí huyết

bình hoà, thần được trở về quy tại tâm. Bất cứ một yếu tố nào làm nhiễu loạn tâm

trí đều ảnh hưởng tới giấc ngủ. Tất cả mọi yếu tố uất lại trong cơ thể đều sinh

nhiệt, nhiệt tính thượng thăng hay gây nhiễu loạn tâm thần. Thuốc nghiên cứu của

chúng tôi có các vị thuốc an thần là Lạc tiên, Bình vôi, Vông nem đều có vị ngọt

nhẹ, tính mát do đó giảm được phần nhiệt nhiễu loạn tâm thần làm người bệnh dễ

đi vào giấc ngủ hơn. Xét về đặc điểm dược lý, các vị thuốc trên đều có tác dụng

ức chế thần kinh trung ương, làm an thần, gây ngủ, hạ nhiệt, hạ áp do đó thích hợp

để điều trị tình trạng mất ngủ.

4.2.4.2. Tần suất thức giấc sớm

Hầu hết các bệnh nhân phàn nàn về vấn đề ngủ ít và hay tỉnh giấc sớm. Vì

vậy một trong những mục tiêu của nghiên cứu điều trị mất ngủ là giảm số lần thức

giấc sớm. Trong nghiên cứu của chúng tôi, tại thời điểm trước điều trị, phần lớn

các bệnh nhân thức giấc sớm hơn 3 lần/tuần (93,33% ở nhóm nghiên cứu, 96,67%

ở nhóm chứng). Sau nghiên cứu ở mỗi nhóm điều trị mức độ thức giấc sớm đều

được cải thiện có ý nghĩa thống kê so với trước điều trị. Đến thời điểm sau điều

trị, không còn bệnh nhân thức giấc sớm hơn 3 lần/tuần ở cả 2 nhóm. Kết quả

nghiên cứu của chúng tôi tương tự kết quả nghiên cứu của Lê Thị Hương Giang

(2002) [28], Vũ Thị Châu Loan (2016) [45]. Trong các nghiên cứu trên, các bệnh

57

nhân sau điều trị hầu hết không còn người bệnh nào có tần suất thức giấc trên 3

lần/tuần.

4.2.5. Cải thiện các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ

Mất ngủ kéo dài làm tình trạng buổi sáng mệt mỏi ảnh hưởng đến công việc

và cuộc sống. Trong nghiên cứu của chúng tôi, tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu

hầu hết bệnh nhân ở cả hai nhóm đều có nhiều triệu chứng cơ thể kèm theo mất

ngủ. Ở nhóm nghiên cứu tỷ lệ người bệnh có triệu chứng mệt mỏi là 93,33%;

66,67% người bệnh có biểu hiện giảm tập trung; 36,67% người bệnh có biểu hiện

lo lắng; 73,33% người bệnh có biểu hiện hay quên; 56,67% người bệnh có biểu

hiện hoa mắt, chóng mặt; 60% bệnh nhân có biểu hiện ngủ gà. Ở nhóm chứng

96,67% bệnh nhân có biểu hiện mệt mỏi; 70% bệnh nhân có biểu hiện giảm tập

trung; 40% bệnh nhân có biểu hiện lo lắng; 60% bệnh nhân có biểu hiện hay quên;

50% bệnh nhân có biểu hiện hoa mắt, chóng mặt; 53,33% bệnh nhân có biểu hiện

ngủ gà.Sau quá trình điều trị, tỷ lệ mắc các triệu chứng kèm theo giảm rõ rệt ở cả

2 nhóm.

Trong nghiên cứu của chúng tôi, ba triệu chứng thứ phát sau mất ngủ hay

gặp nhất là: mệt mỏi, giảm tập trung và hay quên.

Giấc ngủ không chỉ là nhu cầu bản năng của con người mà vai trò quan

trọng nhất của nó là giúp tái tạo và bảo tồn năng lượng. Vì vậy sau một đêm ngủ

tốt chúng ta cảm thấy cơ thể khoẻ mạnh, thoải mái, sẵn sàng cho một ngày làm

việc mới. Trái lại sau đêm mất ngủ, chúng ta rơi vào tình trạng mệt mỏi, không đủ

năng lượng để làm bất cứ việc gì.

Tỷ lệ giảm tập trung chú ý ở 2 nhóm trong nghiên cứu này của chúng tôi

trên 60%, có thể giải thích là do đối tượng nghiên cứu của chúng tôi phần lớn là

58

người trung tuổi, nên ngoài vấn đề giảm tập trung do mất ngủ còn kèm theo giảm

tập trung theo tuổi tác.

Mất ngủ và suy giảm trí nhớ, trên 60% bệnh nhân trong nghiên cứu của

chúng tôi gặp tình trạng hay quên. Theo nghiên cứu của Backhaus (2006) chỉ ra

sự suy giảm khả năng phục hồi trí nhớ giữa những người mất ngủ và người có giấc

ngủ bình thường do sự ảnh hưởng của cấu trúc giấc ngủ và sự giải phóng cortisol

ban đêm [53]. Ở những người mất ngủ, sự tiết cortisol không được đảm bảo, về

lâu dài dẫn đến tình trạng suy giảm trí nhớ.

Tình trạng buổi sáng của bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi cũng

được cải thiện rõ rệt. Trước điều trị 90% bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu, 86,67%

bệnh nhân ở nhóm chứng có tình trạng buổi sáng nặng, họ khó khăn trong việc giữ

đầu óc tỉnh táo để duy trì hứng thú hoàn thành công việc. Sau điều trị, 46,67%

bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu và 36,66% bệnh nhân ở nhóm đối chứng cảm thấy

tốt. Sự khác biệt trước và sau điều trị có ý nghĩa thống kê. Sự khác biệt giữa nhóm

chứng và nhóm nghiên cứu không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05.

Toàn bài thuốc bao gồm 5 vị có tác dụng trợ dương, ích khí, bổ huyết giải

lo âu, an thần. Đinh lăng có tác dụng thông huyết mạch, bồi bổ khí huyết, tăng

cường sinh lực là vị thuốc quân. Ba kích nam có tác dụng trợ dương, bổ thận,

cường gân cốt, an ngũ tạng, bổ trung ích khí, dưỡng 2 kinh tỳ và thận là thần. Lạc

tiên có tác dụng an thần, thanh tâm, dưỡng can, thanh nhiệt; Bình vôi có tác dụng

an thần, dưỡng huyết, thanh nhiệt, giải độc là tá. Vông nem tính bình, vị đắng vào

can tâm chữa mất ngủ là sứ. Bài thuốc vừa có tác dụng trị tiêu giải quyết được

triệu chứng mất ngủ nhanh chóng lại có khả năng bổ hư, trị được gốc của bệnh.

Tuệ Tĩnh trong cuốn nam dược thần hiệu cho rằng “mất ngủ có 3 nguyên nhân:

Người già dương suy hay ốm mới khỏi còn yếu mà không ngủ được, đàm tụ ở

đởm kinh và thần không yên mà không ngủ. Trị mất ngủ thông thường là trị vào

59

phần âm và huyết bởi vì âm huyết có đầy đủ thì thần mới được nương tựa [54].

Tuy nhiên bài thuốc nghiên cứu của chúng tôi lại lấy trợ dương, bổ khí làm chính

bởi hai vị Đinh lăng và Ba kích bởi mục đích bổ khí để kiện tỳ, để dưỡng sinh

huyết mới. Và đặc biệt 5 vị thuốc trong chế phẩm nghiên cứu của chúng tôi đều là

các vị thuốc nam, sẵn có, đảm bảo về độ ổn định nồng độ hoạt chất, quá trình sản

xuất, thu hái, bảo quản, vận chuyển dễ dàng hơn. “Nam dược trị nam nhân” luôn

là tôn chí hành nghề và là mong ước của danh y Tuệ Tĩnh truyền lại cho các thế

hệ thầy thuốc sau này. Việc phát triển các bài thuốc nam dần thay thế các vị thuốc

bắc sẽ giúp cho việc chủ động nguồn dược liệu để điều trị bệnh hiệu quả và an

toàn.

4.2.6. Kết quả cải thiện giấc ngủ theo thang điểm PSQI

Thang điểm đánh giá PSQI gồm 7 yếu tố:

- Yếu tố 1: Chất lượng giấc ngủ theo chủ quan của người bệnh

- Yếu tố 2: Giai đoạn đi vào giấc ngủ

- Yếu tố 3: Thời lượng giấc ngủ

- Yếu tố 4: Hiệu quả thói quen đi ngủ

- Yếu tố 5: Các rối loạn trong giấc ngủ

- Yếu tố 6: Sự sử dụng thuốc ngủ

- Yếu tố 7: Rối loạn trong ngày

Thang điểm này được nhiều tác giả trong nước và trên thế giới sử dụng đánh

giá hiệu quả điều trị mất ngủ trong các nghiên cứu: Phạm Minh Tuấn (2020) đánh

giá tác dụng của viên Ích khí an thần HVY trong điều trị mất ngủ không thực tổn

[16]. Kết quả sau điều trị cho thấy điểm các thành tố và tổng điểm trung bình sau

điều trị giảm so với trước điều trị.

Theo nghiên cứu của chúng tôi, sau điều trị điểm trung bình từng thành

phần, điểm trung bình chung test PSQI của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng khác

60

biệt không có ý nghĩa thống kê, tuy nhiên nhóm nghiên cứu có xu hướng cải thiện

hơn nhóm chứng.

Điều này cho thấy bên cạnh việc dùng thuốc thì phương pháp nhĩ hoàn châm

có hiệu quả trong điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư theo nguyên lý châm cứu giúp cơ

thể lập lại trạng thái cân bằng âm dương, điều hoà chức năng các tạng phủ. Trong

nghiên cứu của chúng tôi đã sử dụng nhóm huyệt Thần môn, Thần kinh thực vật,

Tâm, Tỳ để áp dụng điều trị mất ngủ. Châm cứu có tác dụng tại chỗ, cũng như ở

nơi xa, được dẫn truyền qua trung gian, là hệ thống thần kinh cảm giác tới rất nhiều

hệ thống tổ chức trên hệ thống thần kinh trung ương ở vỏ não, tạo sự hoạt hoá các

hệ thống sinh lý khác nhau trên não cũng như ở ngoại vi. Trong quá trình châm

cứu có giải phóng các morphin nội sinh, hoạt hoá hệ dưới đồi và tuyến yên tác

động lên cơ quan mà chúng phụ trách.

4.2.7. Tác dụng của nhĩ hoàn châm lên điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư

Theo Y học cổ truyền, mất ngủ là một chứng trạng nằm trong nhiều bệnh lý

khác nhau như: Tâm căn suy nhược, hư lao,… Nguyên nhân sinh ra chứng mất

ngủ cũng rất phức tạp. Hải Thượng Lãn Ông viết trong Y trung quan kiện “ Thần

trí bất điều có thể dẫn tới tâm hư, tỳ hư, phế hư gây ra mất ngủ” [55]. Sách Y tông

kim giám viết “Mất ngủ sinh ra do hiện tượng không điều hoà của ngũ chí: thần,

hồn, khí, phách, ý, chí”. Nguyên nhân mất ngủ có thể phân ra 5 loại sau: Tâm và

tỳ hư, Tâm thận bất giao, Khí của tâm và đởm hạ, Vị không điều hoà và bị suy

nhược sau khi ốm.

Trong nghiên cứu của chúng tôi đã lựa chọn thể bệnh thường gặp trên lâm

sàng là thể Tâm tỳ hư, nghiên cứu tập trung vào sự đánh giá sự cải thiện giấc ngủ

sau khi nhĩ hoàn châm nhóm huyệt Thần môn, Thần kinh thực vật, Tâm, Tỳ. Qua

các kết quả nghiên cứu của chúng tôi nhận thấy: Các bệnh nhân trong khi điều trị

61

đều có kết quả tốt sau 20 ngày nhĩ hoàn châm. Cụ thể dựa vào 7 thành tố trong

thang điểm PSQI đều có tiến triển tốt.

Theo quan niệm của y học phương Đông, một tạng hoặc một phủ khi phát

sinh bệnh biến sẽ có biểu hiện tương ứng trên đường tuần hành của kinh lạc đi qua

nó. Và có thể thông qua những huyệt vị trên kinh lạc để điều chỉnh những rối loạn

bệnh lý của tạng phủ bên trong. Can, thận chủ hạ tiêu, Tỳ chủ trung tiêu, Tâm chủ

thượng tiêu. Vì vậy khi tác động vào các huyệt liên quan thì có thể điều tiết toàn

bộ quá trình chuyển hoá, thanh lọc và bài tiết ở khu vực này.

Sự kết hợp nhóm huyệt: B6 Thần kinh thực vật, O1 Thần môn, Q2 Tâm, P7

Tỳ với nhau có tác dụng quân bình được âm dương. Bời vì huyệt O1 Thần môn có

tác dụng chữa nhức đầu, mất ngủ, chóng mặt, an thần, giảm đau, chống dị ứng,

châm tê. Huyệt B6 Thần kinh thực vật có tác dụng điều tiết sự hưng phấn, ức chế

của vỏ đại não, an thần, giảm đau. Huyệt Q2 Tâm có tác dụng dưỡng huyết, an

thần, giảm đau. Huyệt P7 Tỳ có tác dụng chữa mất ngủ do tỳ hư, ăn uống không

ngon.

Trên cơ sở nguyên lý Y học cổ truyền từ trước đến nay, châm cứu được xem

là một phương pháp dùng để lập lại cân bằng âm dương, phục hồi dinh vệ khí

huyết thông qua sự kích thích lên các huyệt khác nhau trên cơ thể và sự phối ngũ

các huyệt để điều trị bệnh. Ngủ có gốc ở phần âm, mà thần làm chủ, thần yên thì

ngủ được, thần không yên thì không ngủ được. Như vậy giấc ngủ có liên quan đến

âm huyết, liên quan đến các tạng Tâm, Tỳ, Can, Thận. Do đó mất ngủ do Tâm tỳ

hư thì dùng phép chữa an thần, bổ dưỡng tâm tỳ. Nhĩ hoàn châm vào nhóm huyệt

trên thì có tác dụng quân bình được âm dương. Huyệt Thần môn trong trường hợp

này sẽ tạo sự cân bằng giữa âm và dương, âm huyết đây đủ, thần chí sẽ ổn định vì

vậy có tác dụng an thần.

62

4.2.8. Tác dụng không mong muốn của phương pháp Nhĩ châm và viên Ích khí

an thần HVY lên một số chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng.

4.2.8.1. Các chỉ số lâm sàng

Sau 20 ngày điều trị, không có bệnh nhân nào có biểu hiện triệu chứng như:

Buồn nôn, đầy bụng, chán ăn, đau bụng, táo bón, ỉa chảy, sẩn ngứa, phù, huyết áp

thay đổi. Có thể nói thuốc khá an toàn với bệnh nhân mất ngủ thể tâm tỳ hư vì

không thấy phản ứng phụ trên lâm sàng. Kết quả này cũng phù hợp với nghiên cứu

của Nguyễn Ngọc Đăng (2020), không có bệnh nhân nào có phản ứng phụ khi

dùng thuốc [15].

4.2.8.2. Các chỉ số sinh hoá

Theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi, các chỉ số AST, ALT, ure, creatinin

ở thời điểm trước và sau điều trị có sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê với p

> 0,05. Như vậy viên Ích khí an thần HVY không ảnh hưởng chức năng gan, thận

của bệnh nhân.

4.2.8.3. Các chỉ số huyết học

Trong nghiên cứu của chúng tôi, sự thay đổi về chỉ số huyết học sau 20 ngày

điều trị không có khác biệt có ý nghĩa thống kê với p > 0,05. Như vậy viên Ích khí

an thần HVY không làm thay đổi công thức máu của bệnh nhân.

4.2.8.4. Đánh giá chỉ số huyết áp trước và sau điều trị

Chỉ số huyết áp tâm thu và tâm trương ở từng nhóm đều nằm trong giới hạn

bình thường trước và sau điều trị.

4.2.8.5. Tác dụng không mong muốn của nhĩ châm

Phương pháp nhĩ châm trong khi tiến hành đều khiến bệnh nhân có cảm giác

tức tại vùng huyệt tác động, tuy nhiên triệu chứng này hoàn toàn mất đi sau điều

trị. Đau tức tại vùng huyệt được tác động có thể được lý giải đó là hiện tượng đắc

khí khi tác động đúng huyệt. Theo YHCT, hiện tượng này là phản ứng của cơ thể

63

khi kích thích tới ngưỡng gây ra những thay đổi về thần kinh và thể dịch, có tác

dụng chữa bệnh.

Không có bệnh nhân nào ở cả hai nhóm có biểu hiện vựng châm, chảy máu,

ngứa hay nhiễm khuẩn trong điều trị bằng phương pháp nhĩ châm.

Qua đó có thể thấy nhĩ châm cũng là một phương pháp điều trị mất ngủ

không thực tổn an toàn và hiệu quả.

64

KẾT LUẬN

Nghiên cứu được thực hiện trên 60 bệnh nhân mất ngủ thể tâm tỳ hư ở bệnh

viện trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương chia thành hai nhóm: Nhóm chứng

được điều trị bằng nhĩ châm, nhóm nghiên cứu được điều trị bằng nhĩ châm kết

hợp viên Ích khí an thần – HVY. Chúng tôi có kết luận như sau:

1. Kết quả điều trị mất ngủ thể tâm tỳ hư bằng phương pháp nhĩ châm kết

hợp viên Ích khí an thần – HVY

- Làm tăng thời lượng giấc ngủ của người bệnh: Sau 20 ngày điều trị, thời lượng

giấc ngủ của nhóm bệnh nhân nghiên cứu đã tăng từ 4,17 ± 0,55 giờ lên 6,83 ±

0,62 giờ, ở nhóm chứng là 6,08 ± 0,51.

- Làm giảm thời gian đi vào giấc ngủ: Sau điều trị, tỷ lệ bệnh nhân có thời gian

đi vào giấc ngủ từ 31-60 phút ở nhóm nghiên cứu và nhóm đối chứng lần lượt là:

70% và 66,67%.

- Tăng hiệu quả giấc ngủ: Tại thời điểm sau điều trị 20 ngày, hầu hết các bệnh

nhân có hiệu quả giấc ngủ trên 75% ở cả hai nhóm. Trong đó tỷ lệ bệnh nhân có

hiệu quả giấc ngủ >85% ở nhóm nghiên cứu là 53,33%; ở nhóm chứng là 40%.

- Cải thiện chất lượng giấc ngủ: Sau 20 ngày điều trị, 90% bệnh nhân ở nhóm

nghiên cứu cảm thấy chất lượng giấc ngủ khá và tốt, cao hơn ở nhóm chứng, nhóm

chứng có khoảng 73% bệnh nhân cảm thấy giâc ngủ khá và tốt.

- Hiệu quả làm giảm các hình thái rối loạn giấc ngủ: Sau 20 ngày điều trị, không

còn bệnh nhân thức giấc sớm trên 3 lần/tuần ở cả 2 nhóm. Tỷ lệ bệnh nhân không

còn thức giấc sớm và thức giấc sớm 1 lần/tuần ở nhóm nghiên cứu lần lượt là:

6,67% và 36,67%; ở nhóm chứng là 6,67% và 30%.

- Cải thiện tình trạng buổi sáng.

- Làm giảm các triệu chứng kèm theo mất ngủ.

65

- Biến đổi các điểm trong thang PSQI: Có sự cải thiện rõ rệt của các yếu tố

trong thang điểm PSQI. Tổng điểm PSQI sau điều trị giảm rõ rệt. Sự khác biệt

giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.

2. Tác dụng không mong muốn của phương pháp

Hiện tại chưa phát hiện các tác dụng không mong muốn của phương pháp

nhĩ châm kết hợp Ích khí an thần – HVY.

66

KIẾN NGHỊ

Phương pháp nhĩ châm kết hợp viên Ích khí an thần – HVY nên được ứng dụng

nhiều trên lâm sàng để điều trị cho bệnh nhân mất ngủ thể tâm tỳ hư vì hiệu quả

tốt và an toàn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ môn sinh lý học, Trường đại học Y Hà Nội (1997). Chuyên đề sinh lý học,

Tập 1, NXB Y học Hà Nội, tr 150-151.

2. Nguyễn Tài Thu, Trần Thúy (1997). Châm cứu sau đại học, NXB Y học.

3. RoehsT., Merlotti L,. Zorick F.(1994). Sedative, memory and performance

effects of hypnotics, Psychopharmacology, (116), 130-134.

4. ICD 10 (2015). Mục F51.0: Rối loạn giấc ngủ - F51.0: Mất ngủ không thực

tổn, Nhà Xuất bản Y học, Hà Nội, 235-236.

5. Phạm Khuê (1999). Rối loạn giấc ngủ người cao tuổi, Bài giảng Lão khoa,

Nhà xuất bản y học, Hà Nội, 199-207.

6. Diagnostic criteria from DSM IV (2009). Primary Insommia, Primary Sleep

Disorder, Dysomnias, American Psychitric Association, 307(42), 255-256.

7. Kirkwood BR. (1998). Essentials of Medical Statistics, Us: Blackwell Scienti

Publications.

8. Nguyễn Thị Vân Thanh, Nguyễn Phương Hoa, Nguyễn Vũ Bích Hiền, Cao

Văn Tuân (2001). Giới thiệu và sơ bộ khảo sát chỉ báo chất lượng giấc ngủ

Pittsburgh (PSQI) trên nhóm bệnh nhân ở địa bàn Hà Nội, Viện sức khỏe tâm

thần trung ương.

9. Trần Thị Liên (2015). Nghiên cứu tác dụng của điện nhĩ châm điều trị mất

ngủ thể tâm thận bất giao, Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ y học, Học viện y dược

học cổ truyền Việt Nam.

10. Vũ Đăng Nguyên (1994). Nghiên cứu đặc điểm điện não và lưu huyết não của

người vận hành máy trong một số nghề đặc biệt, Luận án PTS khoa học y

dược, Học viện quân y.

11. Vũ Đăng Nguyên (1998). Các phương pháp chẩn đoán bổ trợ về thần kinh,

Nhà xuất bản y học Hà Nội, 146-156

12. National Institute of Health (2005). NIH State-of-the-Science Confernce

Statement on manifestation and management of chronic insomnia in adults,

NIH State-of-the-Science Statement, 22(2), 1-30.

13. Gia Minh (2012). Báo động tỷ lệ mắc rối loạn giấc ngủ tại các nước phát triển,

Tạp chí Future, số 2/2013, 14-21.

14. Nguyễn Nhược Kim, Nguyễn Thị Thu Hà (2016). Bệnh học nội khoa Y học

cổ truyền – Sau đại học, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 170-180.

15. Nguyễn Ngọc Đăng (2020). Đánh giá độc tính cấp và tác dụng điều trị mất

ngủ không thực tổn của viên nén “Ích khí an thần – HVY”, Luận văn thạc sỹ

y học, Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam, tr 34.

16. Phạm Minh Tuấn (2020). Nghiên cứu độc tính bán trường diễn và tác dụng

điều trị mất ngủ không thực tổn của viên nén “Ích khí an thần – HVY”, Luận

văn bác sỹ chuyên khoa cấp II, Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam,

tr 72.

17. Nguyễn Nhược Kim (2011). Lý luận cơ bản YHCT, Nhà xuất bản giáo dục

Việt Nam, Hà Nội, 125-135.

18. Nguyễn Nhược Kim (2011). Lý luận cơ bản YHCT, Nhà xuất bản giáo dục

Việt Nam, Hà Nội, 125-135.

19. Nguyễn Tài Thu, Nguyễn Văn Thường, Nguyễn Văn Khánh (1969). Nhĩ

châm, Thủy châm, Mai hoa châm, NXB Y học và Thể dục thể thao, tr 3- 38.

20. Nạn kinh (1995), NXB Y học, 30.

21. Bộ môn sinh lý học, Trường Đại học Y Hà Nội (1997). Chuyên đề sinh lý học,

Tập 1, NXB Y học Hà Nội, tr 150 – 151.

22. Lê Quang Cường, Pierre Jallon (2006). Điện não đồ trong giấc ngủ, Điện não

đồ lâm sàng, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, 64-104.

23. The National Institute of Metal Health of The National Institutes of Health

(1999). Press Release: Treating Late – Life Insomnia, (online)

24. Võ Văn Bản (1994). Rối loạn giấc ngủ, Các chuyên đề tâm thần học, Viện

sức khỏe tâm thần, Nhà xuất bản y học, 45-78.

25. Đoàn Văn Minh (2009). Đánh giá tác dụng điện châm huyệt nội quan, thần

môn, tam âm giao trong điều trị mất ngủ không thực tổn, Luận văn tốt nghiệp

thạc sỹ y học, Trường đại học Y Hà Nội.

26. Benjamin J.Sadock et al (2005). Normal sleep and sleep disorders, Concise

textbook of Clinical psychiatry second edition, 309-321.

27. Lưu Thị Hiệp (1999). Bước đầu nghiên cứu nhĩ châm trên hai huyệt Giao cảm,

Thần môn để trị chứng mất ngủ thể Tâm huyết bất túc, Tạp chí châm cứu Việt

Nam, tr 23-27.

28. Lê Thị Hương Giang (2002). Đánh giá hiệu quả lâm sàng điều trị mất ngủ

không thực tổn thế tâm tỳ hư, Luận văn thạc sỹ y học, Trường Đại học Y Hà

Nội, Hà Nội.

29. Nguyễn Bá Quang (2004). Đánh giá tác dụng của điện nhĩ châm trong điều trị

đau đầu thể can hoả vượng, Tạp chí nghiên cứu Y học, tr 52-58.

30. Đào Hữu Minh (2004). Nghiên cứu lâm sàng điều trị béo phì bằng nhĩ châm

kết hợp với thể châm, Tạp chí nghiên cứu Y dược cổ truyển Việt Nam, tr 29-

31.

31. Đỗ Trí Đức (2005). Đánh giá tác dụng điều trị đau và mất ngủ bằng điện châm

ở bệnh nhân ung thư vòm họng, Luận văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y

Hà Nội.

32. Nguyễn Tuyết Trang (2010). Đánh giá tác dụng của bài thuốc Quy tỳ thang

trog điều trị chứng hư lao thể tâm tỳ hư, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ, Trường

Đại học Y Hà Nội.

33. Lê Thế Khoát (2014). Đánh giá tác dụng của điện châm và cứu kết hợp với

xoa bóp bấm huyệt trong điều trị mất ngủ không thực tổn, Luận văn tốt nghiệp

bác sĩ CKII, Trường Đại học Y dược Thái Bình.

34. Trần Văn Thanh (2014). Nghiên cứu tác dụng cảu châm loa tai trên bệnh nhân

rối loạn giấc ngủ do Stress, Đề tài cấp thành phố Hà Nội, tr 10,11,15.

35. Trần Thị Liên (2015). Nghiên cứu tác dụng của điện nhĩ châm điều trị mất

ngủ thể tâm thận bất giao, Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ y học, Học viện y dược

học cổ truyền Việt Nam.

36. Nguyễn Đình Phát (2016). Đánh giá hiệu quả của từ nhĩ châm điều trị mất ngủ

thể tâm tỳ hư, Luận văn thạc sĩ y học, Học viện Y dược học cổ truyền Việt

Nam.

37. Nguyễn Đức Minh (2018). Đánh giá tác dụng của phương pháp điện châm

huyệt Nội quan, Thái xung trong điều trị rối loạn giấc ngủ thể can đởm hoả

vượng, Tạp chí Y dược lâm sàng 108, tr 54-64.

38. Ngô Quang Vinh (2019). Hiệu quả điều trị mất ngủ bằng phương pháp nhĩ

châm các huyệt Thần môn, Tâm, Tỳ, Thận, Vùng dưới đồi kết hợp với thể

châm trên bệnh nhân mất ngủ không thực tổn, Tạp chí nghiên cứu Y học, tr

12-19.

39. Phùng Đức Đạt (2020). Đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp phương pháp

thở 4 thì của bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng trong điều trị mất ngủ không thực tổn,

Luận văn thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

40. Nguyễn Đức Minh (2021). Hiệu quả điều trị mất ngủ không thực tổn thể tâm

tỳ hư bằng phương pháp cấy chỉ kết hợp tập dưỡng sinh, Tạp chí Y học Việt

Nam, tr 29-34.

41. Nguyễn Thị Vui (2021). Đánh giá tác dụng của nhĩ châm kết hợp cấy chỉ trong

đièu trị rối loạn giấc ngủ không thực tổn, Luận văn bác sĩ nội trú, Trường Đại

học Y Hà Nội.

42. Quera – Salva M.A., Orluc A. and Goldenberg F.. (1991) . Insomnia and use

of hypnotics: study of a French population. Sleep.14 (5), 386 – 391.

43. Ohayon M. (1996). Epidemiological study on insomnia in the general

population. Sleep. 38(9), 706 – 713

44. Hohagen F., Rink., and Kapper C. (1994). Prealence and treatment of

insomnia in general practice: a long itudinal study. European Archives of

Psychiatry and Clinical neurosciences. 242, 329 – 336.

45. Vũ Thị Châu Loan (2016). Đánh giá tác dụng hỗ trợ điều trị mất ngủ không

thực tổn bằng phép thư giãn Y học cổ truyền. Luận văn bác sĩ chuyên khoa

cấp II, Trường Đại học Y Hà Nội, Hà Nội.

46. Đinh Danh Sáng (2006). Đánh giá tác dụng cải thiện giấc ngủ của nhĩ châm

trong điều trị bệnh nhân rối loạn giấc ngủ theo thang điểm Pittsburgh, Luận

văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

47. Nguyễn Thị Oanh (2017). Khảo sát thực trạng mất ngủ của các bệnh nhân

tăng huyết áp điều trị nội trú tại bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, Luận

văn tốt nghiệp bác sĩ y khoa, Trường Đại học Y Hà Nội, Hà Nội.

48. Li RH, Wing YK and Ho SC, (2002). Gender differences in insomnia .

Psychosom. 53(1), 601 -609.

49. Trương Giới Tân (1931). Cảnh nhạc toàn thư.

50. Yao HF, Zhang HF, Chen XL. (2012). Observation on therapeutic effect of

scalpacupoint catgut embedding for 33 cases of insomniapatients. Chan Ci

Yan Jiu. 37 (5), 394-397.

51. Hickie IB, Davenport TA and Ricci. (2002). Screening for depression in

general practice and related medical settings. Med J Aust. 177(7), 111-116.

52. Đỗ Huy Bích, Đặng Quang Chung, Bùi Xuân Chương (2007), Cây thuốc và

động vật làm thuốc ở Việt Nam, Tập 1-2, Nhà xuất bản khoa học kỹ thuật.

53. Backhaus J., Junghanns K, Born J et al (2006). Impaired declarative memory

consolodation during sleep in patient with primary insomnia: Influence of

sleep architecture and nocturnal cortisol relese. Biol Psychiatry. 60(12), 1324

– 1330

54. Trần Thuý, Vũ Nam (2007). Chuyên đề nội khoa y học cổ truyền, Nhà xuất

bản Y học, Hà Nội, 402-410.

55. Lê Hữu Trác (2001). Hải Thượng Lãn Ông Y tông tâm lĩnh, tập 1,2,3,4, Nhà

xuất bản Y học Hà Nội.

Phụ lục 01

BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU

ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CỦA NHĨ CHÂM KẾT HỢP VIÊN ÍCH KHÍ

STT……………………………………. Mã số bệnh án…………………………

AN THẦN – HVY TRONG ĐIỀU TRỊ MẤT NGỦ THỂ TÂM TỲ HƯ

PHẦN HÀNH CHÍNH

Họ và tên: ……………………………... Tuổi: …………….. Giới: ………………

Tôn giáo

1. Không

2. Có

Dân tộc

1. Kinh

2. Khác

Trình độ học vấn 1. Không biết chữ 2. Tiểu học

3. THCS

4. THPT

5. Trên ĐH, CĐ

Nghề nghiệp

1. Hưu trí

2. LĐ trí óc

3. LĐ chân tay

Nơi sống

1. Nông thôn

2. Thành thị

3. Miền núi

Tình trạng hôn

1. Chưa kết hôn

2. Đã kết hôn

3. Ly dị

4. Góa

nhân

Hoàn cảnh gia

1. Sống cùng gia

2. Sống cô đơn

3. Khác

đình

đình

Địa chỉ liên hệ: …………………………………………………SĐT: ………………

Ngày vào viện: ………………………………………………………………………

Ngày ra viện: …………………………………………………………………………

Tổng số ngày điều trị: …………………………………………………………………

Các chuyên khoa đã khám trước vào viện: ……………………………………………

LÝ DO VÀO VIỆN: …………………………………………………………………

A/ PHẦN Y HỌC HIỆN ĐẠI

I. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG

1. Các triệu chứng về mất ngủ

Triệu chứng

Thời điểm

D₀

D₂₀

Thời lượng giấc ngủ

Thời lượng đi vào giấc ngủ (phút)

<30

31-60

>60

Hiệu quả giấc ngủ (%)

<65

65-74

75-84

≥85

Chất lượng giấc ngủ

Tốt

Khá

Trung bình

Kém

Thời gian xuất hiện mất ngủ

<3 tháng

3-1 năm

>1 năm

Thức giấc sớm (lần/tuần)

0

1

2

≥3

Tình trạng buổi sớm

Nặng

Không đổi

Cải thiện

Tốt

Rối loạn trong ngày (lần/tần)

0

1

2

≥3

2. Các triệu chứng kèm theo mất ngủ

Triệu chứng

Thời điểm

D₀

D₂₀

Chóng mặt

Cáu gắt

Mệt mỏi

Sút cân

Hay quên

Giảm tập trung

Ngủ gà

Lo lắng

II. TIỀN SỬ

1. Bản thân: ………………………………………………………………………

2. Gia đình: …………………………………………………………………………

3. Thói quen liên quan đến mất ngủ 1. Có 2. Không

TT

Thói quen

1

Rượu, bia

2

Thuốc lá

3

Café

4

Khác

III. TRIỆU CHỨNG CẬN LÂM SÀNG

TT

Chỉ số

Trước điều trị

Sau điều trị

1

ALT (U/l)

2

AST (U/l)

3

Ure (mmol/l)

4

Creatinin

IV. CHẨN ĐOÁN THEO YHHĐ

B/ Y HỌC CỔ TRUYỀN

I. VỌNG CHẨN

1. Hình thái: 1.Gầy 2.Béo 3.Cân đối 4.Nằm co 5.Ưa tĩnh 6.Nằm duỗi

7.Hiếu động 8.Khác

2.Thần: 1.Còn thần 2.Không còn thần 3.Khác

3. Sắc: 1.Bệch (trắng) 2.Đỏ 3.Vàng 4.Xanh 5.Đen

4. Trạch: 1.Tươi nhuận 2.Khô 3.Khác

5. Lưỡi:

- Chất lưỡi: 1.Bình thường 2.Bệu 3.Gầy mỏng 4.Nứt 5.Cứng 6.Loét 7.Lệch

8.Rụt 9.Khác

- Rêu lưỡi: 1.Có 2.Không 3.Bong 4.Dầy 5.Mỏng 6.Ướt 7.Khô 8.Dính

9.Trắng 10.Vàng 11.Đen 12.Khác

II. VĂN CHẨN

1. Âm thanh

- Tiếng nói: 1.Bình thường 2.To 3.Nhỏ 4.Đứt quãng 5.Khàn 6.Ngọng

- Tiếng thở: 1.Bình thường 2.Đứt quãng 3.Ngắn 4.Mạnh 5.Yếu 6.Thô 7.Rít

8.Khò khè 9.Chậm 10.Gấp 11.Khác

- Ho: 1.Có 2.Không

1.Ho liên tục 2.Cơn 3.Ít 4.Nhiều 5.Khan 6.Có đờm 7.Khác

- Ợ: 1.Có 2.Không

- Nấc: 1.Có 2.Không

2. Mùi

- Mùi cơ thể, mùi hơi thở: 1.Có 2.Không

1.Chua 2.Khắm 3.Tanh 4.Thối 5.Hôi 6.Khác

- Chất thải biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

1. Đờm 2.Chất nôn 3.Phân 4.Nước tiểu 5.Khí hư

6. Kinh nguyệt 7.Khác

III. VẤN CHẨN

1. Hàn nhiệt

- Biểu hiện: 1.Bình thường 2.Hàn 3.Nhiệt 4.Khác

1.Thích nóng 2.Sợ nóng 3.Thích mát 4.Sợ lạnh 5.Trong người nóng

6.Trong người lạnh 7.Rét run 8.Hàn nhiệt vãng lai 9.Khác

2. Mồ hôi: 1.Bình thường 2.Không mồ hôi 3.Tự hãn 4.Đạo hãn 5.Nhiều 6.Ít 7.Khác

3. Đầu mặt: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

- Đau đầu: 1. Một chỗ 2.Nửa đầu 3.Cả đầu 4.Di chuyển 5.Ê ẩm 6.Nhói 7.Căng

8.Nặng đầu 9.Hoa mắt chóng mặt 10.Nhìn không rõ

- Tai: 11.Ù 12.Điếc 13.Nặng 14.Đau

- Mũi: 15.Ngạt 16.Chảy nước 17.Chảy máu cam 18.Đau

- Họng: 19.Đau 20.Khô

- Cổ vai: 21.Mỏi 22.Đau 23.Khó vận động 24.Khác

4. Lưng: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

1.Đau 2.Khó vận động 3.Co cứng cơ 4.Khác

5. Ngực và bụng: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

1.Tức 2.Đau 3.Sôi 4.Nóng ruột 5.Đầy trướng 6.Ngột ngạt khó thở

7.Đau tức 8.Bồn chồn không yên 9.Đánh trống ngực 10.Khác

6. Chân tay: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

7. Ăn: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

1.Thích nóng 2.Thích mát 3.Ăn nhiều 4.Ăn ít 5.Đắng miệng 6.Nhạt miệng

7.Thèm ăn 8.Chán ăn 9.Ăn vào bụng chướng 10.Khác

8. Uống: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

Thích uống: 1.Mát 2.Ấm nóng 3.Nhiều 4.Ít 5.Khác

9. Đại tiểu tiện: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

- Tiểu tiện: 1.Vàng 2.Đỏ 3.Đục 4.Buốt 5.Dắt 6.Không tự chủ 7.Bí 8.Khác

- Đại tiện: 1.Táo 2.Nhão 3.Sống 4.Toàn nước 5.Nhầy mũi 6.Bí 7.Khác

10. Ngủ: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

1.Khó vào giấc ngủ 2.Hay tỉnh 3.Dậy sớm 4.Hay mơ 5.Khác

11. Kinh nguyệt, sinh dục

- Kinh nguyệt: Biểu hiện bệnh lý: 1.Có 2.Không

+Rối loạn kinh nguyệt: 1.Đến trước kỳ 2.Đến sau kỳ

3.Lúc đến trước lúc đên sau kì 4.Tắc kinh 5.Khác

+Thống kinh: 1.Đau trước kỳ 2.Đau trong kỳ 3.Đau sau kỳ 4.Khác

+Đới hạ: 1.Vàng 2.Trắng 3.Hôi 4.Hồng 5.Khác

- Rối loạn khả năng sinh dục: 1.Có 2.Không

+Nam: 1.Yếu khi giao hợp 2.Liệt dương 3.Di tinh 4.Hoạt tinh 5.Mộng tinh

6.Lãnh tinh

+Nữ: 7.Không thụ thai 8.Sẩy thai/động thai 9.Sảy thai liên tiếp 10.Khác

12. Điều kiện xuất hiện bệnh: 1.Có 2.Không

IV. THIẾT CHẨN

1. Xúc chẩn:

- Da: 1.Bình thường 2.Khô 3.Nóng 4.Lạnh 5.Ướt 6.Chân tay nóng

7.Chân tay lạnh 8.Ấn lõm 9.Ấn đau 10.Cục cứng 11.Khác

- Mồ hôi: 1.Toàn thân 2.Trán 3.Chân tay 4.Khác

- Cơ xương khớp: 1.Săn chắc 2.Mềm 3.Căng cứng 4.Co cơ ấn đau 5.Gân đau

6.Xương khớp đau 7.Khác

- Bụng: 1.Mềm 2.Chướng 3.Cổ chướng 4.Có hòn cục 5.Đau thiện án 6.Đau cự án

7. Khác

2. Mạch chẩn: 1.Phù 2.Trầm 3.Trì 4.Sác 5.Tế 6.Huyền 7.Hoạt 8.Vô lực 9.Có lực

10.Khác

- Mạch tay trái: Thốn , Quan , Xích

- Mạch tay phải: Thốn , Quan , Xích

V.CHẨN ĐOÁN

- Bệnh danh:………………………………………………………………………

- Bát cương: ………………………………………………………………………

- Tạng phủ: …………………………………………………………………………

- Nguyên nhân: ……………………………………………………………………….

VI. ĐIỀU TRỊ: Điều trị đơn thuần YHCT

1. Pháp điều trị:………………………………………………………………………

2. Phương điều trị: …………………………………………………………………….

3. Chế độ dinh dưỡng: 1.Lỏng 2.Đặc 3.Không 4.Khác

4. Chế độ chăm sóc: 1.Cấp I 2.Cấp II 3.Cấp III

VII. DỰ HẬU:…………………………………………………………………..

VIII. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN

Triệu chứng

Có

Không

Buồn nôn

Đầy bụng, chán ăn

Háo khát

Táo bón

Ỉa chảy

Sẩn ngứa

Vựng châm

Nhiễm khuẩn

IX. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ: ………………………………………………………

Thầy hướng dẫn duyệt bệnh án

Ngày…. tháng…. năm 2021

Người thực hiện

Phụ lục 2

CHỈ SỐ CHẤT LƯỢNG GIẤC NGỦ PITTSBURGH (PSQI)

Họ tên bệnh nhân: …………………………………Tuổi: ……….Giới:……………...

Lần khám: …………………….Ngày khám: …………………….Mức độ:…………

1. Yếu tố 1: Chất lượng giấc ngủ theo đánh giá chủ quan (trong tháng qua)

Điểm yếu tố 1

Tốt

0 đ

Khá

1 đ

Trung bình

2 đ

Kém

3 đ

2.Yếu tố 2: Giai đoạn ngủ gà:

Trong mỗi tháng qua mỗi đêm mất khoảng bao nhiêu phút mới ngủ được sau

khi đã nằm lên giường?

Điểm yếu tố 2

Số phút là

0 đ

< 15 phút

1 đ

16-30 phút

2 đ

31-60 phút

3 đ

> 60 phút

Không

thể chợp trong

Không mắt được vòng 30 phút

<1 lần/ tuần

1-2 lần/ tuần

> 3 lần/tuần

Tổng 2 mục: 0 = 0, 1-2 = 1, 3-4 = 2, 5-6 = 3

3. Yếu tố 3: Trong tháng qua mỗi đêm ngủ được mấy tiếng?

> 7 giờ

0 đ

Điểm yếu tố 3

6-7 giờ

1 đ

5-6 giờ

2 đ

< 5 giờ

3 đ

4. Yếu tố 4: Thời lượng giấc ngủ

- Trong tháng qua đi ngủ lúc mấy giờ:

- Trong tháng qua thức dậy lúc mấy giờ:

- Trong tháng qua mỗi đêm ngủ được mấy tiếng:

- Số giờ nằm trên giường = Giờ thức dậy – giờ đi ngủ.

- Hiệu quả của thói quen đi ngủ (%): Số giờ ngủ/số giờ nằm trên giường x100%

Điểm yếu tố 4

0 đ

>80%

1 đ

75-84%

2 đ

65-74%

3 đ

<65%

5. Yếu tố 5: Rối loạn giấc ngủ:

Trong tháng qua có thường gặp các vấn đề gây mất ngủ sau đây không?

Các vấn đề

0

<1 lần/tuần

1-2 lần/tuần

3 lần/tuần

Điểm yếu tố 5

Không thể chợp mắt được trong vòng 30 phút

Tỉnh dậy lúc nửa đêm hoặc dậy quá sớm lúc buổi sáng

Phải thức dậy để tắm

Khó thở

Ho hoặc ngáy to

Cảm thấy rất lạnh

Cảm thấy rất nóng

Có ác mộng

Thấy đau

Các lý do khác

Tổng điểm 9 mục: 0 = 0; 1-9 = 1; 10-18 = 2; 19-27 = 3

6. Yếu tố 6: Sự sử dụng thuốc ngủ:

Trong tháng qua có thường xuyên sử dụng thuốc ngủ không?

Điểm yếu tố 6

Không

0 đ

< 1 lần/ tuần

1 đ

1-2 lần/ tuần

2 đ

> 3 lần/ tuần

3 đ

7. Yếu tố 7: Rối loạn trong ngày

Trong tháng qua có thường gặp khó khăn trong việc giữ tỉnh táo khi lái xe, lúc

ăn hay lúc tham gia các hoạt động xã hội hay không?

Không

< 1 lần/ tuần

1-2 lần/ tuần

> 3 lần/ tuần

Trong tháng vừa qua việc duy trì sự nhiệt tình để hoàn thành công việc có gây

khó khăn gì hay không?

Không có khó khăn gì

Chỉ gây khó khăn nhỏ

Trong chừng mực nào đó cũng gây khó khăn

Gây khó khăn lớn

Tổng điểm 2 mục: 0 = 0; 1-2 = 1; 3-4 = 2; 5-6 = 3

Tổng điểm của 7 yếu tố: ……………………………………………………………

Phụ lục 3

PHIẾU TÌNH NGUYỆN THAM GIA NGHIÊN CỨU

Tên tôi là: ………………………………………………………………………

Tuổi: ………………………….. Giới: …………………………………………

Địa chỉ: …………………………………………………..SĐT: ………………

Nghề nghiệp: …………………………………………………………………

Xác nhận rằng:

1. Tôi đã đọc các thông tin đửa ra cho nghiên cứu khoa học “Đánh giá tác dụng

của nhĩ châm kết hợp viên Ích khí an thần – HVY trong điều trị mất ngủ thể

tâm tỳ hư” và tôi đã được cán bộ nghiên cứu giải thích về nghiên cứu này và

các thủ tục đăng ký tình nguyện tham gia vào nghiên cứu.

2. Tôi đã hiểu rằng tôi có quyền tiếp cận với các dữ liệu mà những người có

trách nhiệm mô tả trong tờ thông tin.

3. Tôi hiểu rằng tôi có quyền rút khỏi nghiên cứu vào bất cứ thời điểm nào vì

bất cứ lý do gì.

4. Tôi đồng ý rằng các bác sỹ chăm sóc sức khỏe chính của tôi sẽ được thông

báo về việc tôi tham gia nghiên cứu này.

5. Tôi đồng ý tham gia nghiên cứu này.

Có Không

Ngày…. tháng…. năm 2021

Chữ ký của tình nguyện viên

Phụ lục 4

LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN MẤT NGỦ

1. Hãy đi ngủ vào đúng giờ nhất định trong ngày, không sớm và không muộn

quá.

2. Làm giảm căng thẳng thần kinh trước khi đi ngủ bằng cách đọc báo, nghe

nhạc, đi dạo, ngâm chân nước ấm, ngồi thiền.

3. Hãy làm cho phòng ngủ thoáng, không nóng quá, không lạnh quá.

4. Chú ý chất lượng giường ngủ.

5. Hãy làm cho mỗi ngày của bạn đầy ắp các hoạt động có ích và vui vẻ.

6. Hãy quan tâm tới mọi người, công việc, đừng quá suy nghĩ về giấc ngủ và

sức khỏe của mình.

7. Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.

8. Không lạm dụng rượu, bia, thuốc lá, chè, cà phê,.. đặc biệt sau 4 giờ chiều.

9. Hãy để đầu óc thư thái thoải mái.

10. Không tự ý dùng thuốc ngủ, có vấn đề gì nên đến gặp bác sỹ.