Luận văn tốt nghiệp: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh - Những vấn đề đặt ra và giải pháp

Chia sẻ: Nguyen Hai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

230
lượt xem 67
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dân chủ không chỉ là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa mà còn là động lực, là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng mà Đảng và nhân dân ta xây dựng. Từ lâu, Đảng ta luôn coi trọng phát huy quyền làm chủ của nhân dân, dựa vào dân, nên đã đưa cách mạng nước ta vượt qua mọi gian nan thử thách, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng XHCN, dân chủ hóa đời sống xã hội đã được Đảng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh - Những vấn đề đặt ra và giải pháp

LUẬN VĂN: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh - Những vấn đề đặt ra và giải pháp
Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Dân chủ không chỉ là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa mà còn là động lực, là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng mà Đảng và nhân dân ta xây dựng. Từ lâu, Đảng ta luôn coi trọng phát huy quyền làm chủ của nhân dân, dựa vào dân, nên đã đưa cách mạng nước ta vượt qua mọi gian nan thử thách, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng XHCN, dân chủ hóa đời sống xã hội đã được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định là một trong những nội dung cốt lõi, trọng tâm. Đặc biệt là dân chủ hóa đời sống xã hội từ cơ sở. Chính vì vậy mà ngày 18/2/1998, Bộ Chính trị đã ra chỉ thị 30 CT/TW về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Tiếp đó, ngày 15/5/1998, để cụ thể hóa Chỉ thị này, Thủ tướng Chính phủ ra Nghị định 29 NĐ/CP về ban hành "Quy chế thực hiện dân chủ ở xã" nhằm phát huy sức sáng tạo của nhân dân trong phát triển kinh tế, ổn định chính trị, xã hội, tăng cường đoàn kết toàn dân, cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí, xây dựng Đảng, chính quyền, đoàn thể vững mạnh, góp phần thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Qua 3 năm triển khai thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; mặc dầu thời gian còn ngắn, song thực tế đã cho thấy những kết quả bước đầu là rất quan trọng. Tuy vậy, vẫn còn bộc lộ những thiếu sót, yếu kém như: quyền làm chủ của nhân dân còn bị vi phạm ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực. Tệ quan liêu, cửa quyền, mệnh lệnh, tham nhũng, sách nhiễu, gây phiền hà cho dân vẫn còn khá phổ biến và nghiêm trọng mà chưa đẩy lùi, chưa ngăn chặn được. Phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" chậm đi vào cuộc sống. Do vậy báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương khóa VIII tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng tiếp tục nêu rõ: "Thực hiện tốt quy chế
dân chủ ở cơ sở, tạo điều kiện để nhân dân tham gia quản lý xã hội, thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng. Khắc phục mọi biểu hiện dân chủ hình thức; xây dựng luật trưng cầu ý dân" [12, 134]. Để không ngừng tăng cường hiệu quả của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở và góp phần xem xét, đánh giá vấn đề một cách khách quan, khoa học, việc đi sâu nghiên cứu, tổng kết, đánh giá quá trình thực hiện trên phạm vi toàn quốc hay từng địa phương cụ thể đều có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn. Với tầm quan trọng trên, chúng tôi chọn vấn đề: " Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh - Những vấn đề đặt ra và giải pháp " làm đề tài luận văn thạc sĩ Triết học, chuyên ngành chủ nghĩa cộng sản khoa học, hy vọng có thể góp phần nhỏ bé, thiết thực vào một vấn đề hết sức bức xúc hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Đây là vấn đề mới được triển khai thực hiện ở nước ta, nhưng đã có một số công trình, bài viết liên quan. Các bài phát biểu của các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã nhấn mạnh ý nghĩa, tầm quan trọng của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở như: Lê Khả Phiếu (1998), "Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng và thực hiện thiết chế dân chủ ở cơ sở", Tạp chí Cộng sản, (3), tr. 3-7. Đỗ Mười (1998), "Phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở", Tạp chí Cộng sản (20), tr. 3 - 8. Các bài viết của các tác giả phân tích, lý giải về yêu cầu, cách thức tổ chức, con đường, biện pháp... để thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, như "Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở" của Trần Quang Nhiếp, Tạp chí Cộng sản, 1998, số 13, tr. 19-24; "Một số vấn đề về quy chế thực hiện dân chủ ở xã" của Vũ Anh Tuấn, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 9, 1998, tr. 54-56; "Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thiết chế dân chủ ở nước ta" của Nguyễn Đình Tấn, Tạp chí Nghiên cứu lý luận, số 10, 1998 tr. 37-39; "Cải cách thủ tục hành chính ở cấp xã nhằm đảm bảo dân chủ ở cơ sở" của Bùi Đức Kháng, Tạp chí Thanh tra, số 3, 1998, tr. 32-33.
Các bài viết của các tác giả nhằm sơ kết, đánh giá bước đầu như: "Thực hiện dân chủ ở xã - Mấy vấn đề đặt ra" của Trần Quang Nhiếp Tạp chí Cộng sản, số 10, 1999, tr. 40-44; "Nhìn lại việc thực hiện thí điểm quy chế dân chủ ở cơ sở" của Đỗ Quang Tuấn (2000), Tạp chí Dân vận, số (1+2), tr. 10-11, 13; "Một số vấn đề đặt ra sau hai năm thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở" của Nguyễn Tiến Dũng, Tạp chí Công tác tư tưởng văn hóa, số 6, 2000, tr. 15-18; "Kết quả thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, vấn đề đặt ra và một số giải pháp" của Dương Xuân Ngọc, Lưu Văn Lan, Thông tin Lý luận, số 9, 2000, tr. 26-30; "Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn nông thôn - kết quả bước đầu và những vấn đề cần giải quyết" của Nguyễn Quốc Phẩm, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 10, 2000, tr. 32-37. Một số bài viết góp phần làm rõ cơ sở lý luận cho việc thực hiện và đánh giá quá trình thực hiện quy chế dân chủ cơ sở. Như: "Củng cố các hình thức dân chủ vì sự vững mạnh của Nhà nước ta" của Đào Trí úc, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 1, 1998, tr. 3-4; "Dân chủ- một vấn đề thuộc bản chất của Nhà nước ta" của Đặng Xuân Kỳ, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 7, 1998, tr. 6-9; "Cơ sở lý luận - Thực tiễn của phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" và "Mấy vấn đề xây dựng quy chế dân chủ ở cơ sở" của Đỗ Quang Tuấn, Tạp chí Cộng sản, số 8, 1998, tr. 8-12; "Những chỉ dẫn của Lênin về đấu tranh chống quan liệu và thực hành dân chủ" của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí Thông tin Lý luận, số 4, 1999), tr. 27-30... Các công trình đã được đăng thành sách, phân tích một cách sâu sắc, phong phú cả nội dung lý luận và thực tiễn qua khảo sát ở các vùng, các địa phương như: "Quy chế thực hiện dân chủ ở cấp xã - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn" do Dương Xuân Ngọc chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000; "Hệ thống chính trị cấp cơ sở và dân chủ hóa đời sống xã hội ở nông thôn miền núi, vùng dân tộc thiểu số các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta" do Nguyễn Quốc Phẩm chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000; "Cộng đồng làng xã Việt Nam hiện nay" do Nguyễn Văn Sáu, Hồ Văn Thông chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001...
Liên quan đến vấn đề này còn có luận văn thạc sĩ Triết học (chuyên ngành CNCSKH) của các tác giả Nguyễn Minh Thi (Bảo vệ tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2000), "Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại các vùng nông thôn miền núi của tỉnh Bắc Giang hiện nay", luận văn tốt nghiệp cử nhân Đại học chính trị của tác giả Nguyễn Đăng Tiến (Bảo vệ tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2000): "Thực hiện dân chủ ở xã, phương, thị trấn nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp". Riêng ở Thành phố Vinh có các văn bản, chỉ thị của Thành ủy, ủy ban nhân dân thành phố Vinh về triển khai thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; các báo cáo đánh giá của Ban chỉ đạo thành ủy, của Ban chỉ đạo một số phường, xã... Như vậy, thời gian qua đã có một số sách, báo, bài viết của các tác giả đề cập đến vấn đề thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Tuy nhiên, về việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh, cho đến nay chưa có công trình khoa học nào đề cập tới. Những tài liệu vừa nêu trên sẽ giúp ích cho việc tham khảo, đối chứng trong nghiên cứu đề tài của tác giả luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Từ việc đánh giá quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh, chỉ ra những vấn đề cần giải quyết để từ đó đề ra một số giải pháp nhằm thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở trong sự nghiệp đổi mới trên địa bàn đã nêu. - Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích đó, luận văn có nhiệm vụ: + Phân tích, làm rõ ý nghĩa của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở là mục tiêu, động lực của quá trình dân chủ hóa đời sống xã hội, đẩy nhanh quá trình xây dựng thành phố giàu, mạnh.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn thành phố Vinh. + Vạch ra những nguyên nhân làm hạn chế quá trình thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh. + Đề xuất những phương hướng, giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh. - Phạm vi nghiên cứu Với điều kiện cho phép, đề tài chỉ nghiên cứu việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở xã, phường thuộc Thành phố Vinh trong 3 năm qua. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận - Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận về dân chủ của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các văn kiện của Đảng và Nhà nước có liên quan đến đề tài, nhất là Chỉ thị 30CT/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 29 của Chính phủ. Đồng thời, người viết cũng kế thừa có chọn lọc các công trình và các bài viết của các tác giả khác đã được công bố. Cơ sở thực tiễn: Người viết đã tiến hành điều tra, nghiên cứu thực tiễn một số phường, xã thuộc Thành phố Vinh trong quá trình thực hiện quy chế dân chủ 3 năm qua đối chiếu so sánh với thực tiễn vấn đề chung trong phạm vi cả nước. Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng tổng hợp các phương pháp lôgích và lịch sử, so sánh và tổng hợp, đồng thời có sử dụng phương pháp điều tra xã hội học để tiến hành thực hiện luận văn. 6. Những đóng góp mới của luận văn - Qua việc điều tra, nghiên cứu, phân tích quá trình thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Vinh, luận văn khái quát một số kết quả bước đầu, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của nó; đồng thời đề xuất những phương hướng, giải pháp cụ thể nhằm tăng cường thực hiện quy chế dân chủ phù hợp với điều kiện của địa bàn, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu giảng dạy chuyên đề, đồng thời cũng là tài liệu tham khảo cho các cơ quan chức năng trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh trên địa bàn một thành phố của miền Trung. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, 7 tiết.
Chương 1 ý nghĩa của việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở đối với quá trình đổi mới thành phố vinh hiện nay 1.1. Những căn cứ lý luận và thực tiễn chủ yếu của việc ban hành quy chế dân chủ ở cơ sở 1.1.1. Dân chủ - một vấn đề thuộc bản chất của chế độ XHCN 1.1.1.1. Một số quan điểm cơ bản về dân chủ Xung quanh quan niệm về dân chủ, cho đến nay đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu, luận bàn. ở đây chúng tôi chỉ kế thừa và nêu lên một số quan điểm có tính chất khái quát. Dân chủ là một khái niệm đa nghĩa, phức tạp, thuộc phạm trù chính trị có nguồn gốc từ xã hội Hy Lạp cổ đại. ở đây, "dân chủ" là một từ ghép bao gồm hai chữ: Dêmos, có nghĩa là người bình dân, là dân chúng (không phải là quý tộc, cũng không phải là nô lệ), và Kratia - có nguồn gốc từ chữ Kratos - có nghĩa là quyền lực cai trị, sức mạnh. Do vậy, từ nguyên Dêmos Kratia có nghĩa là dân chủ, quyền lực, là sự thống trị, nền cai trị của người bình dân. Nó được biểu hiện theo nghĩa đối lập với chế độ độc tài. Theo đó, dân chủ có nghĩa là quyền lực của nhân dân; dân chủ là sự cai trị của nhân dân. Nhân dân là chủ thể của quyền lực, sử dụng quyền lực, trong đó quyền lực chính trị là quan trọng nhất để tổ chức, quản lý xã hội, thực hiện sự nghiệp giải phóng xã hội, giải phóng con người. Từ khi xuất hiện cho đến nay nội dung của khái niệm dân chủ được chuyển hóa ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới. "Dân chủ" có nghĩa chung là quyền lực của người bình dân, quyền làm chủ xã hội, và làm chủ bản thân con người, là quyền làm chủ của nhân dân trong xã hội. Càng ngày, khái niệm dân chủ càng được mở rộng nhiều hơn, mang nhiều nội dung mới mẻ hơn, nó được gắn với ý thức chính trị, gắn với chính quyền của nhân dân, gắn với tiến trình lịch sử của xã hội loài người. Đồng
thời nó còn là giá trị xã hội nhân văn, đánh dấu những nấc thang tiến bộ của xã hội loài người. Trong xã hội cộng sản nguyên thủy, ở buổi bình minh của lịch sử nhân loại, trước sức mạnh huyền bí của thiên nhiên hoang sơ, để tồn tại và phát triển, con người buộc phải gắn bó với nhau thành cộng đồng để tạo nên sức mạnh cộng đồng. Và con người, ngay từ buổi đầu ấy đã sử dụng sức mạnh cộng đồng để thực hiện quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc. Nhà nhân chủng học người Mỹ đầu thế kỷ XIX L.Moóc gan đã nhận xét: "Toàn thể các thành viên của Thị tộc đều là những người tự do, có nghĩa vụ bảo vệ tự do của nhau; họ đều có những quyền cá nhân ngang nhau - Cả tù trưởng lẫn Thủ lĩnh quân sự đều không đòi hỏi những quyền ưu tiên nào cả, họ kết thành một tập thể thân ái, gắn bó với nhau bởi những quan hệ dòng máu. Tự do, bình đẳng, bác ái tuy chưa bao giờ được nêu thành công thức, nhưng vẫn là những nguyên tắc cơ bản của Thị tộc" [28, 136]. Do kết quả của quá trình phát triển lực lượng sản xuất và phân công lao động, xã hội cộng sản nguyên thủy tan rã, chế độ chiếm hữu tư nhân đối với tư liệu sản xuất ra đời; cùng với nó là sự xuất hiện giai cấp và một bộ máy quyền lực đặc biệt thuộc về một số người ra đời - đó là nhà nước. Ngay từ khi mới ra đời, Nhà nước đã thừa nhận tham vọng đặc quyền đứng trên xã hội để giải quyết những vấn đề xã hội. Giai cấp chủ nô nhân danh xã hội, chiếm đoạt nhà nước, biến nhà nước thành công cụ thực hiện quyền lực chính trị của mình. Nhà nước chủ nô chính là hình thức, hình thái đầu tiên của chế độ dân chủ trong xã hội có giai cấp. Dân chủ chủ nô đã đem lại cho loài người một mô hình về mặt tổ chức và cơ chế vận hành của một thể chế dân chủ. Theo quy luật phát triển của xã hội loài người, chế độ dân chủ sau phải cao hơn chế độ dân chủ trước; kiểu nhà nước sau phải tiến bộ hơn kiểu nhà nước trước. Song, trái lại, kiểu nhà nước phong kiến lại độc đoán chuyên quyền, kết hợp với thế lực của thần quyền hà hiếp nhân dân nên nhân dân hầu như bị gạt khỏi cơ chế của quyền lực, bị mất hết quyền lực. C.Mác đã viết: nguyên tắc duy nhất của chế độ chuyên chế là con người bị mất hết nhân tính.
Thiết lập nền dân chủ tư sản, dưới ngọn cờ dân chủ, giai cấp tư sản đang lên đã nhanh chóng nắm lấy để lật đổ chế độ chuyên chế phong kiến và tuyên bố về các quyền tự do, bình đẳng, bác ái, về quyền tự do cá nhân của con người, về các quyền tự quyết của các dân tộc. Song thực tế trong xã hội tử bản, "chủ nghĩa tự do" cho toàn xã hội đã bị thay thế bằng chủ nghĩa mất tự do cho giai cấp bị trị. Do vậy, sự tha hóa quyền lực của nhân dân là tất yếu phổ biến ở các nước tư bản chủ nghĩa. Đúng như nhận xét của C.Mác: Chế độ bầu cử tự do trong chủ nghĩa tư bản biến thành "tự do" của nhân dân lựa chọn những người thống trị mình. Tuyệt nhiên không phải là sự lựa chọn những người đại diện cho lợi ích của bản thân mình. Lênin trong tác phẩm "Nhà nước và Cách mạng" đã nói: "Chế độ đại nghị Tư sản là chế độ kết hợp chế độ dân chủ (không phải cho nhân dân) với chế độ quan liêu (chống nhân dân)" [37, 135]. Như vậy, theo Lênin, hình thái chính trị của nhà nước tư sản chính là chế độ dân chủ tư sản đầy giả dối và cạm bẫy. Dù là hình thức "thiếu thành thực" và "gian dối", nhưng so với lịch sử nhân loại, dân chủ tư sản cũng đã đạt được bước tiến dài trên con đường giải phóng cá nhân. Nhưng nó vẫn là nền dân chủ được xây dựng trên sự tước đoạt dân chủ, tước đoạt quyền tự do chính đáng của các giai cấp, các tầng lớp khác, nhằm bảo vệ tối đa lợi ích của giai cấp tư sản. Dân chủ tư sản vì thế, không thể là mục đích cuối cùng mà loài người hướng tới. Chỉ có chế độ dân chủ vô sản, chế độ dân chủ được thiết lập trên cơ sở của chế độ kinh tế, mà ở đó các tư liệu sản xuất chủ yếu đã thuộc về toàn xã hội, lực lượng sản xuất không hề tăng lên, sự đối kháng giai cấp đã bị thủ tiêu thì quyền làm chủ của quần chúng nhân dân mới được thực hiện đầy đủ. Từ sự phân tích trên, chúng ta có thể khái quát những nét cơ bản về dân chủ như sau: - Dân chủ là sản phẩm của xã hội loài người, gắn với giai cấp và đấu tranh giai cấp. - Dân chủ là một hình thái nhà nước, mà ở đó thừa nhận quyền ngang nhau của dân cư trong việc xác định cơ cấu nhà nước và quản lý xã hội.
- Dân chủ cũng được xem xét với tư cách là phương thức của phong trào chính trị - xã hội của quần chúng, quyền hiện thực của nhân dân. - Dân chủ với tư cách là hệ thống quyền hành, tự do và trách nhiệm của công dân được quy định bởi hiến pháp và pháp luật, là hình thức nhà nước, hình thức tổ chức và thực hiện quyền lực xã hội. - Dân chủ với tư cách là chế độ chính trị... Song với nghĩa chung nhất, phổ biến nhất, dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân. Do đó, thước đo trình độ dân chủ của một chế độ nhà nước được xác định bằng mức độ thực hiện nguyên tắc toàn quyền thuộc về nhân dân, nhân dân tham gia quá trình quản lý nhà nước như thế nào. Dân chủ trong xã hội có đối kháng giai cấp luôn luôn chứa đựng sự mâu thuẫn giữa bản chất giai cấp của giai cấp thống trị với tính nhân dân. Trong xã hội tư bản chủ nghĩa, yếu tố mang tính nhân dân tăng lên so với các xã hội trước, khiến cho mâu thuẫn giữa bản chất giai cấp của giai cấp tư sản cầm quyền với tính nhân dân (tính vô sản) của dân chủ càng trở nên gay gắt. Đó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới cách mạng xã hội nhằm giải quyết mâu thuẫn trên bằng việc thiết lập một chế độ dân chủ mới, dân chủ XHCN - một chế độ dân chủ khác về chất so với chế độ dân chủ tư sản. Đó là "Chế độ sẽ thi hành ngay lập tức những biện pháp để chặt tận gốc chế độ quan liêu và sẽ có thể thi hành những biện pháp ấy tới cùng, tới chỗ hoàn toàn phá hủy chế độ quan liêu, tới chỗ hoàn toàn xây dựng một chế độ dân chủ cho nhân dân" [37, 135]. Là một hình thức của Nhà nước đặc thù, nhà nước nửa nhà nước, chế độ dân chủ XHCN là chế độ chính trị mà ở đó, những giá trị dân chủ, quyền lực của nhân dân được thể chế hóa thành pháp luật, thành hệ thống chính trị (trong đó nhà nước là trụ cột) thành nguyên tắc, mục tiêu của sự phát triển. Các giá trị và chuẩn mực dân chủ thâm nhập và chi phối mọi hoạt động của mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội; mọi công dân và tổ chức xã hội đều có khả năng nhận thức và vận dụng các giá trị dân chủ, và biến thành những quy tắc phổ biến trong hoạt động và các quan hệ xã hội. Dân chủ XHCN phục vụ lợi ích của người lao động và nó dựa vào chế độ sở hữu
xã hội; dân chủ XHCN phát triển ngày càng sâu sắc cùng với việc thiết lập một nền kinh tế mới, hoàn thiện mọi mặt đời sống xã hội và cá nhân. Chế độ dân chủ XHCN là sự thay thế lịch sử đối với chế độ dân chủ tư sản, là nấc thang mới trên chặng đường phát triển của dân chủ. Chế độ dân chủ XHCN, theo C.Mác "là sự tự quy định của nhân dân", chủ quyền thuộc về nhân dân. Lênin cũng viết: "Đồng thời với việc mở rộng rất nhiều chế độ dân chủ - lần đầu tiên biến thành chế độ dân chủ cho người nghèo, chế độ dân chủ cho nhân dân... dân chủ cho tuyệt đại đa số nhân dân" [37, 107]. Lênin cũng cho rằng, dân chủ XHCN là nền dân chủ gấp triệu lần dân chủ tư sản, là dân chủ cho nhân dân lao động; dân chủ thực sự, theo nghĩa thống nhất giữa các quyền và nghĩa vụ công dân được ghi trong hiến pháp, pháp luật với sự thực hiện trong thực tế. Nhà nước có trách nhiệm tạo ra những điều kiện vật chất và tinh thần để công dân có thể thực hiện được dân chủ như luật định. Dân chủ XHCN là nền dân chủ toàn diện trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, tư tưởng. Thực chất của dân chủ XHCN là sự tham gia một cách tích cực, thực sự bình đẳng và ngày càng rộng rãi của những người lao động vào quản lý công việc của Nhà nước và xã hội. Là thành quả của quá trình hoạt động tự giác của quần chúng nhân dân, dân chủ XHCN với tư cách là quyền lực của nhân dân; đồng thời với tư cách là chế độ chính trị sẽ từng bước hoàn thiện và phát huy vai trò, động lực to lớn trong tiến trình cách mạng, dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đảng mác xít Lêninnít. Tất nhiên trình độ chín muồi của dân chủ XHCN tùy thuộc vào trình độ trưởng thành về "tính" XHCN của các mối quan hệ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; trong đó quan hệ kinh tế có vai trò quan trọng nhất, quyết định nhất. Dân chủ XHCN là một hình thái dân chủ do nhân dân lao động chủ động thiết lập trong tiến trình đấu tranh cách mạng, dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, thông qua đội tiền phong chính trị của mình là Đảng cộng sản. Trong tác phẩm "Tuyên ngôn của Đảng cộng sản", C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ rõ: "Giai cấp vô sản mỗi nước trước hết phải tự mình giành lấy chính quyền, phải tự mình vươn lên thành giai cấp
dân tộc" [26, 623-624], phải giành lấy dân chủ với ý nghĩa trực tiếp là giành lấy quyền lực nhà nước (quyền lực dân chủ về chính trị) và tổ chức quyền lực đã giành được đó thành nhà nước vô sản, nhà nước dân chủ vô sản, chế độ dân chủ vô sản, một chế độ dân chủ tiến bộ, khác về chất so với chế độ dân chủ tư sản. Từ sau thắng loại của Cách mạng tháng M ười, Nhà nước Xô viết - chế độ dân chủ XHCN đầu tiên trên thế giới đã được thiết lập. Theo Lênin, "Chế độ Xô viết là chế độ dân chủ ở mức cao nhất cho công nhân và nông dân; đồng thời, nó có nghĩa là sự đoạn tuyệt với chế độ dân chủ tư sản và sự xuất hiện trong lịch sử thế giới, một chế độ dân chủ kiểu mới, tức là chế độ dân chủ vô sản hay là chuyên chính vô sản" [38, 184]. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng khẳng định: "Chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân làm chủ" [32, 251]. ở nước ta, sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam á được thiết lập. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước ta là Nhà nước của dân, do dân, vì dân, chế độ ta là chế độ do nhân dân làm chủ. Mỗi công dân đều có quyền và nghĩa vụ tham gia làm chủ đất nước, làm chủ xã hội, và làm chủ bản thân mình. Những luận điểm cơ bản ấy đã được nêu rõ trong các nghị quyết của Đảng, trong các hiến pháp của Nhà nước, và được thể hiện trong nhiều văn bản pháp luật, nhiều chính sách được ban hành từ trước đến nay. Những điều đó cũng khẳng định dân chủ là vấn đề thuộc bản chất của chế độ XHCN nói chung, của Nhà nước ta nói riêng. 1.1.1.2. Đảng Cộng sản Việt Nam với việc nhận thức về dân chủ và dân chủ ở cơ sở Những yếu tố dân chủ, tinh thần dân chủ, truyền thống "lấy dân làm gốc", coi trọng dân vốn đã hình thành trong lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, được Đảng ta kế thừa và phát huy trong điều kiện mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, đã có nhận thức rất sớm và sâu sắc về vấn đề dân chủ và vai trò của việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Theo Người, dân chủ, thứ
nhất là: dân là chủ: "Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ" [30, 515]; thứ hai, dân chủ là dân làm chủ: "nước ta là nước dân chủ, nghĩa là nước nhà do nhân dân làm chủ" [31, 452]; dân chủ là toàn bộ quyền lực, lợi ích đều thuộc về nhân dân: "Nước ta là một nước dân chủ. Mọi công việc đều vì lợi ích của dân mà làm. Khắp nơi có đoàn thể nhân dân, như Hội đồng nhân dân, Mặt trận, Công đoàn, Hội nông dân cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, v.v... Những đoàn thể ấy là tổ chức của dân, phấn đấu cho dân, bênh vực quyền của dân, liên lạc mật thiết nhân dân với chính phủ" [30, 66]. Hồ Chí Minh cũng sớm nhận thức sâu sắc về sức mạnh của quần chúng nhân dân; coi dân là gốc của nước, của cách mạng. Người nói: "Dân chúng đồng lòng, việc gì cũng làm được. Dân chúng không ủng hộ, việc gì làm cũng không nên" [29, 293]. Bởi vậy, theo Người, dân chủ là dựa vào lực lượng quần chúng, đi đúng đường lối quần chúng. Dân chủ đối lập với quan liêu: "Chống tham ô, lãng phí, quan liêu là dân chủ". Không những chỉ có quan điểm dân chủ đúng đắn, mà Người còn nhận thấy vai trò, tầm quan trọng của việc thực hành dân chủ. Dân chủ XHCN không có mục đích tự thân; hiểu dân chủ, thực hành dân chủ trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội là vì mục tiêu đem lại hạnh phúc ấm no, tự do, bình đẳng cho mọi người dân lao động trong đời sống một cách đích thực. Bởi vậy, Người nói: "Thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng có thể giải quyết mọi khó khăn" [33, 249]. Trước lúc "đi xa", trong bản Di chúc, với muôn vàn tình thương yêu để lại cho muôn đời con cháu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: "Toàn Đảng, toàn dân ta, đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới". Như vậy, dân chủ luôn là nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây chính là cơ sở tư
tưởng, lý luận giúp Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng trong xây dựng nền dân chủ XHCN ở nước ta. Hơn 70 năm lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh giành độc lập và xây dựng chủ nghĩa xã hội, Đảng ta bao giờ cũng coi dân chủ là một nội dung quan trọng trong đường lối cách mạng của mình. Mở rộng dân chủ XHCN, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, vừa là mục tiêu, vừa là động lực để nhân dân ta vượt qua khó khăn, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chiến lược, lại vừa là bản chất, là đặc trưng của chế độ mới. Những yếu tố dân chủ, tinh thần dân chủ, "lấy dân làm gốc", "coi dân là trọng" vốn đã hình thành trong lịch sử dựng nước và giữ nước của nhân dân ta từ mấy ngàn năm trước cũng đã được Đảng ta kế thừa và phát huy trong điều kiện mới. Ngay từ khi mới ra đời, Đảng ta lãnh đạo nhân dân đấu tranh thực hiện Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Hai mục tiêu dân tộc và dân chủ gắn bó chặt chẽ với nhau từ buổi khởi đầu sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo. Nội dung dân chủ trong giai đoạn cách mạng trước chủ yếu là đem lại ruộng đất cho dân cày - Thành phần đông đảo nhất trong dân cư. Sau cách mạng dân tộc dân chủ thành công, Đảng ta lãnh đạo đất nước chuyển sang giai đoạn cách mạng mới - cách mạng XHCN. Làm cách mạng XHCN chính là giải phóng xã hội, giải phóng con người, phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở trình độ hoàn thiện và toàn diện hơn, xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, đem lại ấm no, hạnh phúc, và những giá trị cao cả, tiến bộ cho con người. Từ Đại hội Đảng lần thứ IV, Đảng ta đã xác định việc xây dựng chế độ làm chủ tập thể XHCN là một trong bốn mục tiêu cơ bản của cách mạng XHCN, và cũng là một trong bốn đặc trưng của cách mạng XHCN ở nước ta. Quan điểm đó được tiếp tục khẳng định và cụ thể hóa từng bước trong nghị quyết Đại hội V của Đảng. Đại hội toàn quốc lần thứ VI của Đảng, Đại hội mở đầu của sự nghiệp đổi mới ở nước ta. Quan điểm lấy dân làm gốc, phát huy sức mạnh của các thành phần kinh tế nhằm giải phóng lực lượng sản xuất; đổi mới nội dung và phương pháp lãnh đạo của Đảng trên cơ sở nắm vững nguyên tắc, kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu những thành tựu văn minh nhân loại, bảo đảm quá trình đổi mới diễn ra đúng nguyên tắc tập trung dân chủ... Bởi vậy, trên thực tế, quyền làm chủ của nhân dân đã từng bước được khơi dậy và phát huy. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng với việc thông qua cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH đã nhấn mạnh: "Xã hội mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội do nhân dân lao động làm chủ", và "Toàn bộ tổ chức, hoạt động của hệ thống chính trị nước ta trong giai đoạn mới là nhằm xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ XHCN, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân" [7, 19], "Thực hiện dân chủ XHCN là thực chất của việc đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị. Đây vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới" [6, 90]. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng (6/1996), tiếp tục khẳng định "Xây dựng nền dân chủ XHCN là một nội dung cơ bản của đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta. Phải có cơ chế và cách làm cụ thể để thực hiện phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" đối với các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Thực hiện tốt cơ chế làm chủ của nhân dân: làm chủ thông qua đại diện, làm chủ trực tiếp và các hình thức tự quản tại cơ sở" [8, 43]. Việc ban hành Chỉ thị 30 CT/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 29 NĐ/CP (năm 1998) là sự cụ thể hóa quan điểm đó của Đảng và Nhà nước ta Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IXcủa Đảng (4/2001), được xem là đại hội của trí tuệ, dân chủ, đoàn kết và đổi mới. Tại Đại hội này, nội dung dân chủ lại càng được coi trọng. Dân chủ đã được đặt trong những mục tiêu của con đường đi lên CNXH ở nước ta, đó là: "độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" [12, 22]. Như vậy, nội dung dân chủ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân luôn là nội dung quan trọng và nhất quán trong toàn bộ đường lối cách mạng của Đảng ta từ trước tới nay, và được phát triển, nâng cao thêm qua các giai đoạn cách mạng. Dân
chủ gắn liền với "dân sinh", "dân trí"; dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng nói chung, của công cuộc đổi mới nói riêng. Qua hơn 15 năm đổi mới, thực hiện các Nghị quyết của Đảng, quyền làm chủ của nhân dân đã được phát huy thêm một bước; nhờ vậy mà tiềm năng to lớn về vật chất, tinh thần và trí tuệ của nhân dân được khơi dậy. Dân chủ đã đem lại cho nhân dân không phải những giá trị dân chủ trừu tượng, mà bằng những kết quả cụ thể trên nhiều lĩnh vực quan trọng của đời sống xã hội. Dân chủ đã trở thành nhu cầu khách quan đi liền với yêu cầu của nền kinh tế thị trường, là yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; dân chủ cũng là vấn đề nhạy cảm, hết sức phức tạp. Trong những năm qua, mặc dầu đã có những thành tựu nhất định. Song, "quyền làm chủ của nhân dân vẫn bị vi phạm ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực; tệ quan liêu, cửa quyền, tham nhũng, sách nhiễu dân vẫn diễn ra phổ biến và nghiêm trọng. Đây là nguy cơ lớn của Đảng cầm quyền. Quan liêu và tham nhũng làm xói mòn bản chất cách mạng của Đảng, của Nhà nước, đục ruỗng bộ máy tổ chức, làm suy thoái đội ngũ đảng viên, cán bộ, công chức về đạo đức và chính trị, phá hoại mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân" [35, 4]. Phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" chưa được cụ thể hóa thành pháp luật, thành cơ chế, chế độ nên chậm đi vào cuộc sống. Vì vậy, chỉ có mở rộng dân chủ XHCN, phát huy sức mạnh quyền làm chủ của nhân dân, chống tiêu cực, chống suy thoái, chống tham nhũng, củng cố Đảng, làm trong sạch bộ máy nhà nước, lành mạnh hóa các quan hệ xã hội... mới có thể tạo động lực to lớn xây dựng và phát triển đất nước. Nhận thức được những vấn đề trên, Đảng và Nhà nước ta đã không ngừng phát huy quyền làm chủ của nhân dân, của các tổ chức chính trị xã hội. Việc thực hiện dân chủ XHCN, phát huy quyền làm chủ của nhân dân được tiến hành dưới nhiều cấp độ, nhiều hình thức. Trong đó, thực hiện dân chủ ở cơ sở nói chung, ở phường, xã nói riêng là vấn đề hết sức quan trọng; có ý nghĩa vừa cấp bách, vừa lâu dài.
1.1.2. Thực hiện dân chủ ở xã, phường - nội dung quan trọng của dân chủ XHCN ở nước ta 1.1.2.1. Vị trí, vai trò của xã, phường Xã, phường là đơn vị hành chính cơ sở của nhà nước, là cấp trực tiếp nhất, gần dân nhất. Ngày nay, hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: "Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương - Tỉnh chia thành huyện, thành phố trực thuộc tỉnh và thị xã. Thành phố trực thuộc Trung ương chia thành quận, huyện và thị xã. Huyện chia thành xã, thị trấn. Thành phố trực thuộc tỉnh, thị xã chia thành phường và xã. Quận chia thành phường" [20, 184]. Trong bốn cấp chính quyền của bộ máy nhà nước, chính quyền phường, xã là cấp cơ sở; là nền tảng của xã hội, là nơi đông đảo nhân dân sinh sống; là nơi nhân dân thực hiện dân chủ một cách trực tiếp và rộng rãi nhằm giải quyết các công việc trong nội bộ cộng đồng dân cư, bảo đảm đoàn kết, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội và vệ sinh môi trường; là nơi nhân dân sản xuất, kinh doanh, lao động, học tập; xã, phường cũng là nơi nảy sinh nhiều yêu cầu bức xúc hàng ngày của các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội; cũng là nơi trực tiếp thực hiện mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; Do vậy, cũng là nơi nhân dân đang có nhiều đòi hỏi về quyền làm chủ; nơi diễn ra sự tiếp xúc và thể hiện các mối liên hệ đan chéo nhau như: Đảng với dân, dân với dân, các tổ chức, các đơn vị kinh tế, xã hội với dân... Các phong trào hành động cách mạng của quần chúng, cũng như các vấn đề dân sinh, dân chủ, dân an đều thể hiện rõ nhất ở xã, phường. Hồ Chí Minh khẳng định: "Nền tảng của mọi công tác là cấp xã" và "Cấp xã là gần gũi dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi công việc đều xong xuôi" [29, tr. 317]. Vai trò của xã, phường là rất quan trọng. Do vậy yêu cầu là phải thấy được điểm giống và khác nhau của hai loại hình xã và phường, có như vậy, việc chỉ đạo, Tổ chức thực hiện mới có hiệu quả.
Điểm giống nhau cơ bản là: Xã, phường đều là đơn vị hành chính cấp cơ sở, là nền tảng xã hội. Cơ cấu tổ chức, thiết chế xã hội của hệ thống chính trị xã, phường đều giống nhau. Vị trí, vai trò xã, phường đều quan trọng đối với sự hưng vọng của quốc gia dân tộc... Điểm khác nhau cũng rất nhiều, song chủ yếu trên các lĩnh vực sau: Về dân cư: Dân cư trên địa bàn xã chủ yếu là nông dân, họ sống gắn bó với nhau qua nhiều đời, nhiều thế hệ. Quan hệ chủ yếu là dòng họ, huyết thống, tình làng nghĩa xóm... Do vậy, dân cư ở đây thuần hơn. Còn cư dân trên địa bàn phường chủ yếu được tạo lập do quan hệ công tác, do nhu cầu vể nhà ở, nơi cư trú. Ngoài cư dân sống ổn định, thì một số lượng lớn tạm trú, hoặc sống tạm bợ không đăng ký. Hơn nữa, ở phường, do cơ cấu nghề nghiệp đa dạng nên cơ cấu dân cư cũng đa dạng và phức tạp hơn. Nếu như ở địa bàn xã, nông dân là chủ yếu; thì ở phường vừa có công nhân, nông dân, tầng lớp trí thức, có cả bộ phận tư sản, tiểu tư sản; có cả sinh viên, bộ đội, có cả các nhà quản lý, lãnh đạo của nhiều cấp, nhiều ngành. Về tâm lý: Địa bàn xã chủ yếu là nông dân nên tâm lý tiểu nông nhỏ mọn, dễ dao động, ngả nghiêng. Họ nhìn nhận lợi ích một cách sát thực, cụ thể, đặc biệt là lợi ích kinh tế trước mắt. Hơn nữa, ở địa bàn xã, tâm lý bảo thủ, cục bộ, nể nang, xuôi chiều là phổ biến. Còn ở địa bàn phường, do cư dân phức tạp, nên diễn biến tâm lý cũng phức tạp hơn. Con người thường phải "gượng gạo" chấp nhận nhau theo kiểu "bán anh em xa, mua láng giềng gần". Về đội ngũ cán bộ: Trên địa bàn xã, cán bộ còn nhiều bất cập. Những người có trình độ cao đẳng, đại học chưa nhiều, tính bảo thủ, trì trệ còn nặng. Yếu tố dòng họ, làng xóm chi phối lớn. Thậm chí có lúc vai trò "già làng", "tr ưởng tộc" lấn át chính quyền. Ngược lại, ở phường đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trình độ lý luận chính trị cao hơn; sự giao lưu của họ cũng rộng hơn. Nhưng vai trò của họ có sự khác hơn so với ở xã. Nếu như ở xã, đội ngũ cán bộ chịu trách nhiệm quản lý điều hành trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội - như là Nhà nước thu nhỏ, thì ở phường cũng vậy, song vai trò quản lý hành chính, quản lý cư dân nổi bật hơn.
Còn vai trò trong quản lý, điều hành chuyên môn, nghiệp vụ, về lao động sản xuất lại chủ yếu phụ thuộc vào các cơ quan, doanh nghiệp. Việc nhìn nhận được những điểm khác nhau cơ bản giữa xã và phường sẽ tạo điều kiện thực hiện QCDC cơ sở một cách sát thực, hiệu quả hơn; vị trí của xã, phường đối với phát huy quyền làm chủ của nhân dân càng cao hơn. Thực hiện dân chủ ở xã, phường cũng sẽ góp phần thúc đẩy cải cách hành chính, sửa đổi những cơ chế, chính sách và thủ tục hành chính sao cho sát thực, phù hợp với thực tiễn cuộc sống hàng ngày. Thực hiện dân chủ ở xã, phường cũng là biện pháp phát huy và mở rộng dân chủ, đưa nội dung "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" vào cuộc sống có hiệu quả cao hơn. Nắm bắt được yêu cầu của thực tiễn; trải qua quá trình nghiên cứu, tìm tòi, thử nghiệm. Ngày 18/2/1998, Bộ Chính trị ra chỉ thị số 30-CT/TW về "Xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở". Trên cơ sở đó ngày 11/5/1998 Chính phủ ra nghị định số 29/1998 NĐ/CP "Về việc thực hiện QCDC ở xã", cùng với Chỉ thị số 22/1998 CT- TTg ngày 15/5/1998 "Về triển khai quy chế thực hiện dân chủ ở xã", Chỉ thị số 24 CT-TTg ngày 19/6/1998 "Về việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của làng bản, thôn ấp, cụm dân cư" của Thủ tướng Chính phủ. Đây là những văn bản quan trọng do Đảng, Nhà nước ban hành. Tinh thần, cơ bản của chỉ thị và nghị định này là làm sao dân chủ XHCN được mở rộng, quyền làm chủ của nhân dân được phát huy. Đó cũng chính là mục tiêu, động lực bảo đảm cho sự thắng lợi của cách mạng, của công cuộc đổi mới. 1.1.2.2. Dân chủ ở xã, phường - nội dung quan trọng của quá trình dân chủ hóa Dân chủ XHCN là nền dân chủ mang bản chất của giai cấp công nhân, nền dân chủ rộng rãi nhất cho đại đa số nhân dân lao động; là nền dân chủ phát huy tính tự giác, sáng tạo của mỗi cá nhân. Nền dân chủ này dựa trên chế độ sở hữu mới -Sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất chủ yếu, nên nó được đảm bảo một cách vững chắc.