Máy tính kinh doanh - Bài 2

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

HỆ THỐNG MÁY TÍNH I. Phần cứng: thành phần vật lý của máy tính 1.1 Nhận thông tin, dữ liệu (Input) Thuật ngữ Input dùng để nói đến dữ liệu, phần mềm, các chỉ dẫn được nhập vào bộ nhớ của máy tính. Có bốn dạng input như sau: Phần mềm: Phần mềm nằm trong thiết bị lưu trữ được lấy ra nhập vào bộ nhớ máy tính. Ví dụ như khi phần mềm xử lý văn bản được khởi động, máy tính sẽ chuyển chương trình xử lý văn bản từ ổ cứng vào bộ nhớ của máy...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Máy tính kinh doanh - Bài 2

BAØI 2: HEÄ THOÁNG MAÙY TÍNH I. Phaàn cöùng: thaønh phaàn vaät lyù cuûa maùy tính 1.1 Nhaän thoâng tin, döõ lieäu (Input) Thuaät ngöõ Input duøng ñeå noùi ñeán döõ lieäu, phaàn meàm, caùc chæ daãn ñöôïc nhaäp vaøo boä nhôù cuûa maùy tính. Coù boán daïng input nhö sau: Phaàn meàm: Phaàn meàm naèm trong thieát bò löu tröõ ñöôïc laáy ra nhaäp vaøo boä nhôù maùy tính. Ví duï nhö khi phaàn meàm xöû lyù vaên baûn ñöôïc khôûi ñoäng, maùy tính seõ chuyeån chöông trình xöû lyù vaên baûn töø oå cöùng vaøo boä nhôù cuûa maùy tính ñeå chaïy chöông trình naøy. Döõ lieäu: Döõ lieäu theå hieän ôû daïng chöa ñöôïc saép xeáp hay ñieàu chænh nhö yù, ví duï caùc con soá, ñoaïn vaên, hình aûnh, aâm thanh. Maùy tính coù theå chuyeån hay xöû lyù ñeå chuùng höõu duïng hôn. Leänh: Söû duïng leänh ñeå höôùng daãn chöông trình laøm moät thao taùc naøo ñoù. Ví duï duøng caùc leänh nhö xoùa, di chuyeån, ñònh daïng ñoaïn vaên trong chöông trình xöû lyù vaên baûn. Ñaùp öùng: Ñoâi khi ngöôøi duøng baét buoäc phaûi traû lôøi nhöõng yeâu caàu cuûa chöông trình. Ví duï ngöôøi söû duïng phaûi ñaùp öùng nhöõng hoäi thoaïi “Yes/No/Cancel” raát thöôøng xuaát hieän khi duøng maùy tính. Caùc thieát bò nhaäp lieäu coù vai troø nhö nhöõng giaùc quan cuûa maùy tính. Chuùng laø nhöõng boä phaän phaàn cöùng, baøn phím vaø chuoät laø hai thieát bò nhaäp ñöôïc duøng thöôøng xuyeân vaø phoå bieán nhaát. Coù theå chuùng ta chöa hình dung heát coù bao nhieâu caùch ñeå maùy tính “caûm nhaän” theá giôùi xung quanh, nhöng coù theå noùi maùy tính coù “maét”, “tai” vaø coù caùch nhaän bieát muøi. Baøn phím Khi nhaán vaøo phím, baøn phím seõ gôûi moät xung tín hieäu ñeán maùy tính qua moät daây caùp. Hieän nay coù nhieàu maùy tính coù coång hoàng ngoaïi coù theå duøng ñöôïc baøn phím khoâng daây, hoaït ñoäng theo nguyeân lyù gioáng nhö thieát bò ñieàu khieån töø xa cuûa maùy thu hình. Khi maùy tính nhaän ñöôïc xung tín hieäu cuûa baøn phím, noù seõ hieån thò kyù töï treân maøn hình, kyù töï laø baát kyø chöõ caùi, con soá, daáu caâu hay caùc kyù hieäu ñaëc bieät. Kyù töï seõ xuaát hieän ngay vò trí cuûa daáu cheøn (cursor), ñoù laø moät vaïch naèm doïc hoaëc moät hoäp saùng nhaáp nhaùy treân maøn hình. Baøn phím cuûa maùy ñeå baøn thoâng thöôøng coù 101 phím, maùy notebook coù soá löôïng phím ít hôn. Ngoaøi caùc phím kyù töï, coù moät soá phím khaùc ñöôïc chia theo nhoùm sau Phím di chuyeån daáu cheøn: chuùng goàm caùc phím coù muõi teân, phím Home vaø End Vuøng phím soá: Naèm saùt beân phaûi cuûa baøn phím, duøng ñeå nhaäp döõ lieäu daïng soá nhanh choùng Phím chuyeån traïng thaùi: Coù hai phím thöôøng duøng laø Num Lock vaø Caps Lock. Phím Num Lock naèm ôû vuøng phím soá, coù hai traïng thaùi baät taét, khi baät seõ cho pheùp nhaäp soá, khi taét thì caùc phím soá laïi coù taùc duïng nhö caùc phím di chuyeån daáu cheøn. Phím Caps Lock duøng Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 1
ñeå chuyeån qua laïi giöõa 2 traïng thaùi goõ chöõ hoa vaø goõ chöõ thöôøng. Baøn phím seõ coù ñeøn tín hieäu ñeå cho bieát caùc phím naøy ñang baät hay taét. Phím chöùc naêng: haøng treân cuøng cuûa baøn phím laø caùc phím chöùc naêng kyù hieäu töø F1, F2 … ñeán F12. Moãi chöông trình phaàn meàm khaùc nhau seõ xaùc ñònh chöùc naêng cuûa caùc phím naøy khaùc nhau, tuy nhieân phím F1 thöôøng duøng ñeå cung caáp thoâng tin trôï giuùp ngöôøi duøng phaàn meàm. Haøng treân cuøng beân traùi coù phím Esc thöôøng duøng ñeå huûy boû thao taùc leänh hoaëc ngöøng moät thao taùc naøo ñoù. Phím chuyeån ñoåi: Laø caùc phím khi nhaán seõ khoâng coù hieäu quaû gì caû ngoaïi tröø nhaán keøm theâm phím khaùc, coù caùc phím Ctrl (control), phím Alt (alternative) vaø phím Shift Ví duï: khi kyù hieäu Ctrl + Shift + Enter nghóa laø nhaán vaø giöõ phím Ctrl vaø Shift vaø nhaán theâm phím Enter Coù 2 loaïi baøn phím coù kieåu boá trí caùc phím kyù töï khaùc nhau do thoùi quen söû duïng: QWERTY vaø DVORAK, laø caùc kyù töï naèm haøng treân beân tay traùi cuûa vuøng phím kyù töï Nhaän bieát gioïng noùi Baøn phím laø thieát bò thoâng duïng nhöng khoâng deã duøng vaø coù nguy cô söùc khoûe, neân nhieàu chuyeân gia tin raèng maùy tính seõ hoïc ñöôïc caùch nhaän bieát vaø ñaùp laïi gioïng noùi con ngöôøi. Nhaän bieát gioïng noùi laø moät loaïi thieát bò nhaäp qua ñoù maùy tính nhaän bieát ñöôïc lôøi noùi, vaø tuøy vaøo ngöõ caûnh, lôøi noùi ñöôïc dieãn dòch thaønh moät leänh hoaëc thaønh noäi dung döõ lieäu nhaäp vaøo. Ñeå nhaäp lieäu theo kieåu naøy, maùy tính phaûi coù phaàn meàm ñaëc bieät vaø micro. ÔÛ moät soá quoác gia, toång ñaøi ñieän thoaïi ngaøy nay söû duïng coâng ngheä nhaän gioïng ñeå cung caáp soá ñieän thoaïi cuûa ai ñoù khi ngöôøi yeâu caàu ñoïc teân cuûa hoï moät caùch töï ñoäng. Thieát bò troû Thieát bò hoã trôï ngöôøi duøng ñieàu khieån maùy tính thoâng qua söï di chuyeån cuûa moät daáu troû treân maøn hình. Thieát bò coù theå duøng ñeå thao taùc leänh baèng caùch click nuùt moät laàn, 2 laàn hoaëc reâ thieát bò. Thieát bò cuõng ñöôïc duøng ñeå nhaäp lieäu, ví duï nhö veõ vaø toâ maøu trong chöông trình ñoà hoïa. Thieát bò troû phoå bieán nhaát laø chuoät (mouse), laø thieát bò tieâu chuaån cho heä thoáng maùy tính ngaøy nay. Beân caïnh ñoù coøn coù moät soá thieát bò khaùc thay theá chuoät nhö quaû caàu xoay (trackball), que chæ (pointing stick) hoaëc mieáng ñeäm caûm giaùc (touchpad). Ngaøy nay coù nhieàu loaïi chuoät theo caùc chuaån khaùc nhau vaø coâng ngheä khaùc nhau nhö chuoät loaïi PS/2 ñeå noái vaøo coång PS/2, loaïi USB, chuoät khoâng daây, chuoät quang hoïc, chuoät coù baùnh xe ñeå duyeät web hoaëc cuoän maøn hình nhanh choùng. Moät soá thieát bò khaùc ñeå nhaän döõ lieäu töø ngoaøi vaøo maùy tính: Card aâm thanh: nhaän aâm thanh töø micro hoaëc thieát bò phaùt aâm thanh khaùc Card video: nhaän tín hieäu soá hay tín hieäu töông töï cuûa video Maùy quay vaø chuïp aûnh kyõ thuaät soá (digital camera) Maùy queùt (scanner) Maùy fax Nguy cô söùc khoûe khi duøng baøn phím vaø chuoät: Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 2
Vôùi nhöõng ngöôøi duøng baøn phím thöôøng xuyeân vaø laâu daøi, hoï phaûi ñeà phoøng chöùng roái loaïn chaán thöông tích luõy (CTD) hay coøn goïi laø toån thöông do caêng cô laëp laïi (RSI). Chaán thöông naøy laø söï laøm toån haïi caùc moâ thaàn kinh caûm giaùc do söï di chuyeån laëp ñi laëp laïi haøng ngaøn laàn moãi ngaøy, nghieâm troïng hôn coù theå caàn ñeán phaåu thuaät. Caùc chaán thöông coù theå taùc ñoäng ñeán coå, vai, phaàn treân cuûa löng, phaàn treân cuûa caùnh tay, khuyûu tay, caúng tay, coå tay, vaø caùc ngoùn tay. Ngaøy nay coù nhöõng baøn phím thieát keá theo hình cong phuø hôïp vôùi vò trí caùnh tay ñeå giaûm thieåu chaán thöông coå tay khi goõ phím. Ñeå ñeà phoøng caùc chaán thöông, ngöôøi söû duïng neân chuù yù nghæ giöõa giôø trong khi duøng maùy tính, tö theá ngoài hôïp lyù (löng thaúng, khuyûu tay luoân vuoâng goùc, ñuøi song song vôùi saøn nhaø, baøn chaân ñaët treân saøn nhaø). 1.2 Xöû lyù, chuyeån döõ lieäu thaønh thoâng tin Ñoàng hoà heä thoáng Caùc söï kieän trong maùy tính xaûy ra theo nhòp toác ñoä ñöôïc kieåm soaùt bôûi ñoàng hoà heä thoáng (system clock). Boä phaän naøy laø moät maïch ñieän töû phaùt ra xung ñieän coù nhòp raát nhanh ño theo haøng trieäu chu kyø moãi giaây (MHz). Nhòp ñoàng hoà cuûa vi xöû lyù goïi laø toác ñoä ñoàng hoà (clock speed). Löu yù ñoàng hoà heä thoáng khoâng lieân quan gì ñeán vieäc ño ngaøy giôø, chöùc naêng naøy do moät maïch khaùc thöïc hieän, ñoàng hoà heä thoáng coù chöùc naêng ñoàng boä hoùa caùc hoaït ñoäng beân trong maùy tính. Boä vi xöû lyù Maïch xöû lyù cuûa maùy tính goïi laø ñôn vò xöû lyù trung taâm (CPU) ñöôïc ñaët trong hoäp maùy, hoäp maùy coøn coù caùc boä phaän khaùc nhö thieát bò löu tröõ, caùc coång noái cho thieát bò nhaäp vaø xuaát. Caùc maùy tính ngaøy nay söû duïng CPU thu nhoû, laø moät maïch ñieän töû phöùc taïp ñöôïc cheá taïo treân moät mieáng daùt moûng goïi laø chip laøm baèng silicon. Boä vi xöû lyù laø moät trong vaøi con chíp gaén treân baûng maïch ñieän töû chính cuûa maùy tính, baûng maïch naøy goïi laø mainboard hoaëc motherboard. Treân baûng maïch cuõng coù caùc con chip ñoùng vai troø laø boä nhôù cuûa maùy tính. Coù theå hình dung moät ngöôøi thôï söûa ñoàng hoà coù moät baøn laøm vieäc vôùi caùc duïng cuï vaø caùc boä phaän ñöôïc saép xeáp traät töï ñeå coù theå tìm ra nhanh choùng khi caàn. Boä nhôù maùy tính ñoùng vai troø nhö baøn laøm vieäc cuûa ngöôøi thôï, caùc con chíp saép xeáp ñeå cho boä nhôù löu tröõ caùc leänh chöông trình (duïng cuï ngöôøi thôï) vaø döõ lieäu (boä phaän ñoàng hoà) sao cho CPU coù theå truy xuaát chuùng nhanh choùng. CPU coù hai thaønh phaàn, ñôn vò ñieàu khieån (control unit) vaø ñôn vò loâgic-soá hoïc (arithmetic- logic unit). Ñôn vò ñieàu khieån quaûn lyù 4 hoaït ñoäng cô baûn sau: Tìm naïp (fetch): Laáy chæ daãn keá tieáp cuûa chöông trình töø boä nhôù maùy tính Giaûi maõ (decode): Luaän ra xem chöông trình noùi maùy tính laøm gì Thöïc thi (execute): Thöïc hieän haønh ñoäng ñöôïc yeâu caàu nhö coäng hai con soá hay xaùc ñònh xem con soá naøo lôùn hôn. Ghi laïi (write-back): Ghi keát quaû vaøo thanh ghi trong (internal register– laø moät nôi löu tröõ taïm thôøi) hoaëc ghi vaøo boä nhôù. Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 3
Chu kyø boán böôùc naøy goïi laø chu kyø xöû lyù vaø chia laøm hai giai ñoaïn: chu kyø leänh daãn (intruction cycle) goàm tìm naïp vaø giaûi maõ vaø chu kyø thöïc thi (execution cycle) goàm thöïc thi vaø ghi laïi. Ngaøy nay boä vi xöû lyù coù theå thöïc hieän toaøn boä chu kyø 4 böôùc naøy haøng trieäu laàn moãi giaây. Ñôn vò logic-soá hoïc coù theå thöïc hieän caùc pheùp toaùn soá hoïc vaø logic, coäng tröø nhaân chia so saùnh hai döõ lieäu vaø xem döõ lieäu naøo lôùn hôn hay nhoû hôn. Boä nhôù Boä nhôù coù 2 daïng laø thay ñoåi vaø khoâng thay ñoåi. Boä nhôù coù noäi dung bò maát ñi khi ngaét toaøn boä nguoàn caáp ñieän (keå caû pin) goïi laø boä nhôù thay ñoåi, coøn ngöôïc laïi laø khoâng thay ñoåi. ROM (read-only memory) Caùc leänh ñeå khôûi ñoäng maùy tính ñöôïc löu treân caùc con chíp ROM. ROM seõ löu heä vaøo/ra cô sôû (BIOS), khi khôûi ñoäng maùy BIOS thöïc hieän trình töï khôûi ñoäng nhö kieåm tra boä nhôù, ñònh caáu hình maïch video, caáu hình phaàn cöùng heä thoáng vaø chæ ñònh oå ñóa coù chöùa raõnh ghi khôûi ñoäng (boot sector). Raõnh khôûi ñoäng chöùa heä ñieàu haønh ñeå ñieàu khieån caùc chöùc naêng cô baûn cuûa maùy tính. CMOS (complementary metal-oxide semiconductor) Laø moät daïng boä nhôù ñaëc bieät duøng ñeå löu tröõ nhöõng thay ñoåi veà caáu hình trong luùc khôûi ñoäng, ví duï nhö ñònh ngaøy giôø, toác ñoä RAM. CMOS laø daïng boä nhôù thay ñoåi, caàn moät nguoàn ñieän töø pin, tuy nhieân vì duøng raát ít ñieän neân pin coù theå duøng trong nhieàu naêm. RAM (Random – Access memory) Laø boä nhôù truy xuaát ngaãu nhieân (RAM), boä nhôù naøy chöùa caùc chöông trình vaø döõ lieäu maø ngöôøi söû duïng ñang laøm vieäc. Maùy tính phaûi coù ñuû boä nhôù RAM ñeå coù theå chaïy ñöôïc moät soá caùc chöông trình naøo ñoù. Dung löôïng cuûa RAM ñöôïc ño baèng megabytes (MB). Moät megabyte baèng khoaûng moät trieäu kyù töï. Haàu heát caùc chöông trình ngaøy nay yeâu caàu dung löôïng cuûa RAM toái thieåu laø 16MB. Ngaøy nay maùy tính duøng nhieàu loaïi RAM, dynamic RAM goïi laø DRAM, synchronomous DRAM, goïi laø SDRAM, loaïi sau vaän haønh nhanh hôn loaïi tröôùc. Boä nhôù truy caäp nhanh (Cache memory) Boä nhôù RAM coù toác ñoä nhanh nhöng khoâng ñuû ñeå hoã trôï toác ñoä xöû lyù cuûa caùc boä xöû lyù ngaøy nay. Ñeå cho caùc boä vi xöû lyù vaän haønh vôùi toác ñoä cao nhaát, maùy tính seõ coù caùc boä nhôù cache, maëc duø dung löôïng thöôøng khoâng quaù 512KB, nhöng boä nhôù naøy hoaøn thieän hoaït ñoäng cuûa heä thoáng leân raát nhieàu, boä vi xöû lyù duøng boä nhôù truy caäp nhanh ñeå löu caùc leänh chöông trình vaø döõ lieäu truy caäp thöôøng xuyeân. Chipset Laø taäp hôïp caùc con chíp laøm vieäc vôùi nhau coù chöùc naêng chuyeån maïch ñeå boä xöû lyù coù theå chuyeån döõ lieäu ñeán vaø töø nhöõng nôi khaùc trong maùy tính. Moät trong nhöõng coâng vieäc ñoù laø noái boä vi xöû lyù vôùi caùc keânh daãn ra/vaøo cuûa maùy tính. Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 4
Caùc keânh daãn ra/vaøo (Input/Output buses) Treân maïch chính cuûa maùy tính coù caùc keânh daãn cho pheùp boä xöû lyù coù theå thoâng tin vôùi caùc thieát bò xuaát, nhaäp. Caùc keânh daãn chöùa caùc raõnh môû roäng (expansion slots), duøng ñeå gaén caùc baûng maïch môû roäng (expansion card). Caùc card naøy duøng ñeå keát noái maùy tính vôùi caùc thieát bò ngoaïi vi nhö maøn hình, maùy in, maùy queùt, thieát bò aâm thanh, hình aûnh, ñieän thoaïi… Ngaøy nay caùc maùy PC duøng keânh daãn chuaån PCI (Personal computer Inteface) hoã trôï heä thoáng gaén vaøo laø chaïy (Plug and Play). Vôùi heä PnP maùy tính nhaän dieän moät card môùi vaø ñònh caáu hình heä thoáng moät caùch töï ñoäng. Moät vaøi baûng maïch chính sau naøy vaãn coøn keânh daãn chuaån ISA (industrial standard archiecture), tuy nhieân raát hieám. Treân maïch chính coøn coù keânh daãn AGP (accelerated graphics port) cho maøn hình. 1.3 Ñaàu ra Thieát bò ñaàu ra giuùp cho ngöôøi duøng coù theå thaáy, nghe, thaäm chí caûm nhaän caùc keát quaû töø hoaït ñoäng xöû lyù. Hai thieát bò xuaát phoå bieán nhaát laø maøn hình vaø maùy in. Ñaàu ra chia laøm 2 loaïi chính: nhìn vaø nghe. Loaïi nhìn coù theå laø vaên baûn, hình ñoà hoïa, hình video. Loaïi nghe coù theå laø aâm thanh, aâm nhaïc, gioïng noùi toång hôïp. Boä ñieàu hôïp video (video adapter) Laø moät baûng maïch môû roäng gaén theâm treân mainboard (moät soá maùy tính coù video card ñöôïc thieát keá ngay treân mainboard), boä ñieàu hôïp video taïo ra tín hieäu vaø xaùc ñònh chaát löôïng hình aûnh hieån thò treân maøn hình. Boä ñieàu hôïp coù maïch ñieän töû vaø boä nhôù rieâng goïi laø video RAM (VRAM). Boä nhôù cuûa boä ñieàu hôïp seõ xaùc ñònh ñoä phaân giaûi (resolution), soá maøu coù theå hieån thò (color depth), vaø taàn soá queùt (refresh rate). Maøn hình Maøn hình duøng ñeå hieån thò caùc tín hieäu töø boä ñieàu hôïp video, cho pheùp ngöôøi duøng xem nhöõng thao thaùc xöû lyù döõ lieäu khi duøng phaàn meàm, löu yù raèng nhöõng keát quaû hieån thò treân maøn hình khoâng löu tröõ coá ñònh, muoán löu tröõ coá ñònh ngöôøi duøng phaûi löu keát quaû vaøo thieát bò löu tröõ hoaëc in keát quaû ra giaáy. Maøn hình ñöôïc phaân loaïi theo caùc coâng ngheä phaùt hình, soá maøu hieån thò vaø kích thöôùc. Maøn hình duøng coâng ngheä ñeøn chaân khoâng (Cathode-ray tube–CRT), hình aûnh ñöôïc taïo ra bôûi moät suùng ñieän töû baén ra chuøm ñieän töû vaøo beà maët laân tinh cuûa maøn hình, maøn hình maøu seõ coù 3 suùng ñieän töû cho 3 maøu chính ñöôïc baén keát hôïp ñeå taïo hình aûnh maøu. Maøn hình chaân khoâng coù giaù reû nhöng toán naêng löôïng vaø kích thöôùc lôùn. Maøn hình moûng duøng cho maùy notebook vaø caùc maùy tính nhoû, haàu heát duøng coâng ngheä tinh theå loûng (LCD). Maøn hình LCD cheøn caùc teá baøo chöùa caùc tinh theå nhoû vaøo giöõa hai beà maët trong suoát. Hình aûnh seõ ñöôïc taïo ra baèng caùch thay ñoåi doøng ñieän cung caáp cho caùc tinh theå. LCD coù nhieàu öu ñieåm hôn maøn hình CRT nhö tieâu ñieän naêng ít hôn, kích thöôùc goïn hôn, loaïi boû nhöùc maét do rung hình, tuy nhieân LCD coù giaù ñaét hôn nhieàu. Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 5
Maùy phoùng hình aûnh Thieát bò duøng ñeå phoùng tín hieäu hình aûnh töø boä ñieàu hôïp video leân töôøng hay maøn hình roäng. Coù nhöõng loaïi töông ñoái reû, nhoû goïn coù theå mang ñi ñöôïc, coù nhöõng loaïi ñaét hôn coâng suaát lôùn gaén coá ñònh trong thính phoøng. Maùy in Maùy duøng ñeå in keát quaû xöû lyù töø maùy tính, coù 2 coâng ngheä cô baûn cheá taïo maùy in cuûa maùy tính: maùy in goõ vaø maùy in khoâng goõ (impact vaø nonimpact printer) Maùy in coù boä phaän aán ñeø treân giaáy taïo neùt chöõ ñöôïc goïi laø maùy in goõ. Loaïi maùy in naøy coù theå taïo theâm baûn sao treân giaáy than, coù naép ñaäy ñeå giaøm bôùt tieáng oàn. Maùy in goõ goàm caùc loaïi maùy in theo haøng (line printer), in theo maãu töï (letter printer) vaø in theo ma traän ñieåm (dot-matrix) Maùy in khoâng goõ phoå bieán laø maùy in laser, phun möïc, vì khoâng ma saùt treân giaáy neân khoâng gaây tieáng oàn vaø do ñoù khoâng theå taïo baûn sao treân giaáy than. Maùy in vaän haønh theo nguyeân lyù taïo ma traän voâ soá ñieåm raát nhoû, giaù reû, coù theå in maøu, tuy nhieân toác ñoä in chaäm, coù theå taïo veát nhoøe, vaø chi phí cho hoäp möïc cao. Maùy in laser gioáng nhö maùy photocopy, töø söï ñieàu khieån cuûa maùy in, moät tia laser taïo ra söï tích ñieän treân troáng in ñang quay. Nhöõng ñieän tích naøy seõ huùt caùc boät tích ñieän traûi treân giaáy vaø moät boä phaän taïo nhieät seõ laøm noùng chaûy caùc boät naøy dính chaët vaøo giaáy in. Maùy in laser coù theå in 18 trang giaáy hay nhieàu hôn moãi phuùt. 1.4 Löu tröõ Maùy tính chöùa caùc chöông trình vaø döõ lieäu trong caùc thieát bò löu tröõ. Vieäc löu tröõ laø caàn thieát vì döõ lieäu khoâng maát ñi khi maùy tính bò ngaét ñieän hoaøn toaøn, hôn nöõa so vôùi boä nhôù thì thieát bò löu tröõ coù giaù thaáp hôn vaø coù theå löu tröõ löôïng döõ lieäu raát lôùn. Baûng sau so saùnh boä nhôù vaø thieát bò löu tröõ Thieát bò Toác ñoä truy xuaát Chi phí treân moãi MB Boä nhôù Cache memory Nhanh nhaát Cao nhaát RAM Nhanh Cao Löu tröõ OÅ ñóa cöùng Trung bình Trung bình Ñóa CD-ROM Chaäm Thaáp Baêng töø Raát chaäm Thaáp nhaát Giaù mua moät thanh RAM coù dung löôïng 128MB xaáp xæ baèng vôùi giaù cuûa moät oå cöùng dung löôïng 26 gigabytes (GB). Thieát bò löu tröõ löu tröõ phaàn meàm heä thoáng caàn thieát khi khôûi ñoäng maùy tính. Ngaøy nay thieát bò löu tröõ ñöôïc duøng raát phoå bieán trong caùc toå chöùc, cô quan ñeå löu tröõ thoâng tin thay cho giaáy tôø. Caùc loaïi thieát bò löu tröõ Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 6
Thieát bò löu tröõ coù theå ñöôïc phaân loaïi theo nhieàu caùch, theo caùch vaän haønh (chæ ñoïc hay ñoïc vaø ghi), phöông phaùp truy xuaát thoâng tin (tuaàn töï hay ngaãu nhieân), coâng ngheä söû duïng (töø tính, quang hoïc hay keát hôïp caû hai). Caùc thieát bò löu tröõ phoå bieán laø ñóa meàm (floppy disk), ñóa cöùng (hard disk), ñóa CD-ROM, CD RW, DVD-ROM, ñóa cöùng coù theå thaùo rôøi (removable hard disk), oå ñóa USB. 1.5 Thieát bò truyeàn thoâng Ñeå truyeàn döõ lieäu giöõa caùc maùy tính vôùi nhau caàn phaûi coù caùc thieát bò truyeàn thoâng. Thieát bò truyeàn thoâng laøm cho maùy tính coù theå keát noái vaøo maïnh maùy tính (computer network). Coù raát nhieàu loaïi thieát bò truyeàn thoâng, phoå bieán laø modem duøng ñeå keát noái maùy tính naøy vôùi maùy tính khaùc vaø Internet thoâng qua ñöôøng daây ñieän thoaïi, hoaëc laø card giao tieáp maïng (network interfae card) ñeå moùc noái maùy tính vaøo moät maïng noäi boä coù saün. Maïng noäi boä (LAN) laø moät nhoùm caùc maùy tính ñaët trong phaïm vi ñòa lyù giôùi haïn ví duï nhö moät toøa nhaø hay vaøi toøa nhaø saùt nhau, caùc maùy tính ñöôïc noái baèng caùc daây caùp toác ñoä cao. II. Phaàn meàm Phaàn meàm (software) bao goàm taát caû caùc chöông trình truyeàn cho phaàn cöùng maùy tính caùc caâu leänh thöïc thi theo töøng böôùc. Neáu khoâng coù phaàn meàm, maùy tính hoaøn toaøn voâ duïng, ngoaïi tröø ngöôøi duøng coù theå xem noù nhö moät caùi chaën giaáy ñaét tieàn ☺. Cheá taïo phaàn meàm Caùc nhaø laäp trình (programmer) taïo caùc chöông trình maùy tính baèng caùch vieát nhöõng leänh theo ngoân ngöõ laäp trình, ngoân ngöõ naøy giuùp cho caùc laäp trình vieân moâ taû caùc quaù trình töøng böôùc moät. Tröôùc khi chöông trình ñöôïc ñem vaøo söû duïng, boä maõ nguoàn (source code) phaûi ñöôïc bieân dòch thaønh maõ ñoái töôïng (object code). Maõ nguoàn laø caùc leänh chöông trình ñöôïc vieát bôûi laäp trình vieân vaø con ngöôøi coù theå ñoïc ñöôïc. Maõ ñoái töôïng laø caùc chæ leänh maùy tính coù theå ñoïc vaø thöïc hieän ñöôïc, maõ ñoái töôïng ñöôïc bieân dòch bôûi caùc chöông trình goïi laø trình bieân dòch (compiler), caùc chöông trình naøy ñoïc boä maõ nguoàn vaø bieân dòch thaønh maõ ñoái töôïng. Söû duïng phaàn meàm Haàu heát caùc chöông trình khoâng phaûi laø moät thöïc theå ñôn vaø nguyeân khoái maø laø bao goàm haøng traêm thaäm chí haøng ngaøn ñôn vò rieâng bieät goïi laø caùc taäp tin (file), caùc taäp tin naøy phaûi ñöôïc caøi ñaët treân oå cöùng cuûa maùy tính. Moät taäp tin laø moät ñôn vò cô baûn löu tröõ trong heä thoáng maùy tính. Moãi taäp tin ñeàu coù teân vaø moät soá thuoäc tính. Thuoäc tính cung caáp thoâng tin veà taäp tin nhö ngaøy taïo laäp, kích thöôùc, ngaøy chænh söûa sau cuøng, chæ coù theå ñoïc khoâng xoùa ñöôïc… Bôûi vì haàu heát caùc chöông trình bao goàm nhieàu taäp tin, neân chuùng thöôøng ñöôïc goïi laø goùi phaàn meàm. Ñeå coù theå duøng moät chöông trình ñaõ bieân dòch, ngöôøi duøng phaûi chuyeån chöông trình leân boä nhôù cuûa maùy tính, quaù trình naøy goïi laø naïp chöông trình (loading) laøm cho chöông trình coù theå thöïc hieän caùc leänh ñeå chaïy. Nhö baøi moät ñaõ ñeà caäp, coù hai loaïi phaàn meàm, phaàn meàm heä thoáng vaø phaàn meàm öùng duïng. Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 7
2.1 Phaàn meàm heä thoáng (sysem software) • Heä ñieàu haønh (operating system, OS): laø chöông trình ñieàu khieån chuû ñaïo cuûa maùy tính, coù theå hình dung OS nhö moät phieân baûn maùy tính hoùa cuûa ngöôøi caûnh saùt giao thoâng, ñöùng ôû giao loä cuûa phaàn cöùng maùy tính, phaàn meàm öùng duïng vaø ngöôøi söû duïng. Maùy tính khoâng theå chaïy neáu khoâng coù moät heä ñieàu haønh, heä ñieàu haønh thöôøng ñöôïc löu giöõ treân oå cöùng cuûa maùy tính. Khi khôûi ñoäng, maùy tính seõ cheùp moät boä phaän coát loõi cuûa heä ñieàu haønh goïi laø nhaân (kernel) hay chöông trình giaùm saùt vaøo boä nhôù, vaø seõ ñöôïc löu ôû nôi ñoù suoát phieân laøm vieäc. Phaàn coát loõi goïi laø thöôøng truù trong boä nhôù vì chuùng löu ôû ñoù suoát thôøi gian laøm vieäc cuûa maùy tính, vaø vì theá dung löôïng cuûa chuùng phaûi caøng nhoû caøng toát. Boä phaän ít thöôøng xuyeân söû duïng hôn cuûa heä ñieàu haønh goïi laø taïm truù seõ ñöôïc cheùp vaøo boä nhôù khi caàn thieát. Vì heä ñieàu haønh laøm vieäc chaët cheõ vôùi phaàn cöùng maùy tính, vaø phaàn meàm öùng duïng, do ñoù taát caû chuùng phaûi ñöôïc thieát keá ñeå laøm vieäc hoøa hôïp vôùi nhau. Heä ñieàu haønh yeâu caàu phaûi töông thích vôùi moät hoï vi xöû lyù naøo ñoù ví duï nhö Microsoft Window 98 phaûi chaïy vôùi boä xöû lyù Intel Pentium. Töông töï caùc trình öùng duïng phaûi ñöôïc thieát keá chaïy treân heä ñieàu haønh cuï theå. Moät soá chöùc naêng cô baûn cuûa heä ñieàu haønh: Quaûn lyù chöông trình: Coù nhöõng heä ñieàu haønh chæ coù theå chaïy moãi laàn moät trình öùng duïng, vaø coù nhöõng heä ñieàu haønh coù theå chaïy moät luùc nhieàu chöông trình. Quaûn lyù boä nhôù: Heä ñieàu haønh giao cho moãi chöông trình ñang chaïy moät phaàn boä nhôù cuûa heä ñieàu haønh goïi laø partition. Heä ñieàu haønh coù theå thöïc hieän boä nhôù aûo (virtual memory), moät phöông phaùp söû duïng oå ñóa cöùng laøm moät phaàn môû roäng cuûa boä nhôù RAM. Tuy boä nhôù aûo laøm cho boä nhôù coù dung löôïng nhieàu hôn nhöng laïi laøm maùy tính chaïy chaäm hôn. Ñieàu khieån thieát bò nhaäp vaø xuaát: Khi caùc thieát bò naøy phaùt ra caùc tín hieäu ngaét (interrupt) thoâng baùo cho heä ñieàu haønh moät söï kieän naøo ñoù ñaõ xaûy ra (ví duï, moät phím naøo ñoù ñöôïc nhaán, con troû chuoät ñaõ chuyeån ñeán vò trí môùi, moät vaên baûn ñaõ in xong). Heä ñieàu haønh seõ phaùt moät chöông trình con phaûn öùng laäp töùc ngay khi tín hieäu ngaét xaûy ra. Moãi thieát bò nhaäp hay xuaát phaûi coù boä phaän ñieàu khieån (device driver), ñoù laø caùc taäp tin chöùa caùc thoâng tin caàn thieát ñeå heä ñieàu haønh ñieàu khieån caùc thieát bò ñoù. Heä ñieàu haønh ngaøy nay chöùa haàu heát caùc boä ñieàu khieån cuûa caùc thieát bò ngoaïi vi phoå bieán. Giao dieän ngöôøi duøng (User interface): laø phaàn töông taùc vôùi ngöôøi duøng cuûa heä ñieàu haønh. Coù 3 daïng giao dieän laø doøng leänh (command line), trình ñôn (menu-driven) vaø ñoà hoïa (graphical) Caùc heä ñieàu haønh Nguoàn goác Naêm xuaát hieän Giao dieän Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 8
UNIX Phoøng thí nghieäm Bell cuûa Ñaàu nhöõng naêm 1970 Doøng leänh (gaàn ñaây coù AT&T ñoà hoïa) PARC Trung taâm nghieân cöùu Alto Giöõa cuoái 1970 Ñoà hoïa Palo cuûa taäp ñoaøn Xerox MS-DOS IBM ñöa ra thò tröôøng 1981 Doøng leänh Mac OS Apple Computer 1984 Ñoà hoïa Microsoft Haõng Microsoft Phieân baûn 3.x baét ñaàu Ñoà hoïa Windows khoaûng ñaàu 1990 ñeán phieân baûn gaàn ñaây 2000, XP, Linux Phieân baûn môùi cuûa Unix 1991 Ñoà hoïa ñöôïc taïo bôûi sinh vieân ñaïi hoïc ngöôøi Phaàn lan teân Linus Torvalds, nguoàn môû • Tieän ích heä thoáng (system utilities): Caùc trình tieän ích cung caáp theâm cho heä ñieàu haønh caùc coâng cuï quaûn lyù heä thoáng nhö: Quaûn lyù taäp tin (file management) Tìm kieám taäp tin (file finder) Sao cheùp döï phoøng (backup) Choáng virus (antivirus) Neùn taäp tin (file compression) Queùt oå ñóa (disk scanning) Chaép lieàn caùc taäp tin treân oå ñóa (file defragmentation) 2.2 Phaàn meàm öùng duïng: Microsoft Office (Word, Excel, Access) Taøi lieäu: Maùy tính trong kinh doanh, giaûi quyeát vaán ñeà trong quaûn lyù – vaên phoøng, Nguyeãn Thanh Huøng, 2003. Baøi 2: Heä thoáng maùy tính: phaàn cöùng vaø phaàn meàm 9