Mô phỏng mô hình gây suy giảm bạch cầu thực nghiệm trên chuột nhắt bằng phối hợp doxorubicin và cyclophosphamid

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> MÔ PHỎNG MÔ HÌNH GÂY SUY GIẢM BẠCH CẦU THỰC NGHIỆM<br /> TRÊN CHUỘT NHẮT BẰNG PHỐI HỢP DOXORUBICIN<br /> VÀ CYCLOPHOSPHAMID<br /> Lê Phan Thu Giang*, Hà Đức Cường**, Nguyễn Đăng Thoại**, Trần Mạnh Hùng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: “Mô phỏng mô hình gây suy giảm bạch cầu bằng cyclophosphamid và doxorubicin trên chuột<br /> nhắt” để làm công cụ sàng lọc và đánh giá khả năng khôi phục bạch cầu của các thuốc thử nghiệm, đặc biệt là các<br /> thuốc có nguồn gốc từ dược liệu.<br /> Phương pháp: Suy giảm bạch cầu được tiến hành bằng cách tiêm phúc mạc cyclophosphamid và doxorubicin<br /> ở các liều lượng khác nhau. Sử dụng buồng đếm Neubauer và xét nghiệm công thức máu để xác định mô hình<br /> phù hợp.<br /> Kết quả: cyclophosphamid (150 mg/kg) kết hợp với doxorubicin (5 mg/kg) tiêm phúc mạc với liều duy nhất<br /> gây giảm bạch cầu mạnh nhất ở thời điểm 4 ngày sau đó. Tác động làm giảm số lượng các loại bạch cầu cũng thể<br /> hiện rõ rệt, nhất là trên bạch cầu đa nhân trung tính và bạch cầu lympho. Tổng lượng bạch cầu có thể phục hồi tự<br /> nhiên trở về bình thường sau một đợt khảo sát (14 ngày sau khi tiêm cyclophosphamid và doxorubicin). Vì thế,<br /> mô hình chỉ có giá trị áp dụng vào ngày thứ 4.<br /> Kết luận: Mô hình này có thể được áp dụng làm công cụ sàng lọc các thuốc có tác dụng phòng ngừa suy<br /> giảm bạch cầu do thuốc hóa trị ung thư gây ra.<br /> Từ khóa: Cyclophosphamid, Doxorubicin, Suy giảm bạch cầu, Mô hình thực nghiệm<br /> <br /> ABTRACT<br /> DEVELOPMENT OF A MOUSE MODEL OF NEUTROPENIA INDUCED<br /> BY CYCLOPHOSPHAMID AND DOXORUBICIN<br /> Le Phan Thu Giang, Ha Duc Cuong, Nguyen Dang Thoai, Tran Manh Hung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 4 - 2013: 440 - 445<br /> Objective: A mouse model of neutropenia induced by cyclophosphamide and doxorubicin was developed to<br /> provide a tool for screening bone-marrow protecting agents.<br /> Methods: Neutropenia was induced by a single intraperitoneal injection of cyclophosphamid and<br /> doxorubicin. Neubauer cell counter and white blood cell count were applied to determine grade of neutropenia.<br /> Results: Cyclophosphamide (150 mg/kg, ip.) and doxorubicin (5 mg/kg, ip.) induced significant neutropenia<br /> after 4 days of injection. However, total white blood cell count returned to baseline 14 days thereafter, thus this<br /> model could be of value when evaluating at day 4.<br /> Conclusion: This mouse model can be applied for screening agents that exert protective effect on<br /> cyclophosphamid and doxorunicin-induced neutropenia.<br /> Key words: Cyclophosphamid, doxorubicin, Neutropenia, Mouse model<br /> <br /> * Khoa Dược, ĐH Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> ** Công ty Cổ phần Dược Phẩm OPC<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Trần Mạnh Hùng ĐT: 0937746596<br /> Email: tranmanhhung@uphcm.edu.vn<br /> <br /> 440<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> <br /> Ung thư là bệnh ác tính với tỷ lệ tử vong cao.<br /> Hiện nay, với sự ra đời của nhiều thuốc mới, tác<br /> động đến đích, kèm theo sự kết hợp các phương<br /> pháp phẫu trị, xạ trị và đặc biệt là hóa trị đã góp<br /> phần rất lớn trong điều trị và cải thiện chất<br /> lượng cuộc sống bệnh nhân. Các thuốc hóa trị<br /> như doxorubicin, cyclophosphamid là một trong<br /> những nhóm thuốc chính sử dụng trong các<br /> phác đồ điều trị ung thư vú(1), u lympho<br /> Hodgkin và không Hodgkin, ung thư phổi(2) và<br /> một số loại ung thư thường gặp khác với hiệu<br /> quả đã được chứng minh, nhưng nhóm này gây<br /> nhiều tác dụng phụ trên hệ tạo máu, gây suy<br /> giảm bạch cầu, vì thế làm hạn chế liều sử dụng<br /> trên lâm sàng.<br /> <br /> Thú vật thử nghiệm<br /> <br /> Bạch cầu có vai trò quan trọng trong việc bảo<br /> vệ cơ thể chống lại sự xâm nhập của các tác nhân<br /> gây bệnh. Giảm số lượng bạch cầu làm tăng<br /> nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội trong<br /> quá trình hóa trị ung thư và có thể gây tử vong<br /> cho người bệnh. Trước đây tình trạng giảm bạch<br /> cầu chỉ có thể khắc phục bằng cách giảm liều, trì<br /> hoãn hoặc ngưng hóa trị. Nhưng hiện nay khó<br /> khăn này đã được khắc phục bằng việc sử dụng<br /> các yếu tố kích thích tạo bạch cầu như: G-CSF<br /> (filgrastim/pegfilgrastim, lenograstim); GM-CSF<br /> (molgramostim, sargramostim). Bên cạnh đó, các<br /> sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu như tam<br /> thất, phụ tử, linh chi, trinh nữ hoàng cung…v,v,<br /> cũng đang được nghiên cứu như là những chất<br /> hỗ trợ điều trị, giúp hạn chế tác dụng phụ trên<br /> hệ tạo máu của các thuốc hóa trị.<br /> Với mục đích xây dựng các mô hình dược lý<br /> phù hợp phục vụ cho nghiên cứu sàng lọc thuốc<br /> có tác động phòng ngừa độc tính trên tủy xương,<br /> chúng tôi đã thực hiện đề tài “Mô phỏng mô<br /> hình gây suy giảm bạch cầu trên chuột nhắt<br /> bằng<br /> <br /> phối<br /> <br /> hợp<br /> <br /> cyclophosphamid”.<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> doxorubicin<br /> <br /> và<br /> <br /> Chuột nhắt trắng chủng Swiss albino, giống<br /> đực, khỏe mạnh, không có biểu hiện bất thường,<br /> có trọng lượng khoảng 24 ± 2 gam, do Viện<br /> <br /> Vắc-xin và Sinh phẩm Y Tế Nha Trang<br /> cung cấp. Hàng ngày chuột được cung cấp đầy<br /> đủ thức ăn và nước uống.<br /> <br /> Hóa chất và thuốc thử nghiệm<br /> - Endoxan® 200 mg (cyclophosphamid<br /> 200mg): Baxter Oncology GmbH – Germany<br /> - Doxorubin® 25 ml (doxorubicin 50 mg):<br /> Pharmachemie BV, Nederland<br /> - Neupogen® (filgrastim 30<br /> F.Hopmann – La Roche Ltd, Thụy Sỹ<br /> <br /> MIU):<br /> <br /> Phương pháp thử nghiệm<br /> Thử nghiệm sơ khởi trên trên buồng đếm<br /> Neubauer<br /> Thử nghiệm này nhằm khảo sát liều lượng<br /> của doxorubicin và cyclophosphamid trên mức<br /> độ gây suy giảm tổng lượng bạch cầu để từ đó có<br /> thể xác định liều lượng và thời gian thích hợp để<br /> mô<br /> phỏng<br /> mô<br /> hình<br /> thực<br /> nghiệm.<br /> Cyclophosphamid và doxorubicin được tiêm<br /> phúc mạc, thể tích tiêm 0,1 ml/10 g vào buổi<br /> sáng. Hằng ngày chuột được lấy máu đuôi và<br /> xác định số lượng bạch cầu bằng buồng đếm<br /> Neubauer vào thời điểm trước khi tiêm và liên<br /> tục 14 ngày sau khi tiêm. Chuột được thử<br /> nghiệm ở các liều sau:<br /> - Cyclophosphamid 100 mg/kg + doxorubicin<br /> 5 mg/kg, ip, liều duy nhất, ngày 0.<br /> - Cyclophosphamid 150 mg/kg + doxorubicin<br /> 5 mg/kg, ip, liều duy nhất, ngày 0.<br /> <br /> Thử nghiệm xác định trên máy xét nghiệm<br /> huyết học<br /> Sau khi đã xác định được liều lượng và thời<br /> gian gây suy giảm bạch cầu của các thuốc<br /> doxorubicin và cyclophosphamid trong thử<br /> nghiệm sơ khởi, chúng tôi tiến hành thử nghiệm<br /> xác định để xây dựng mô hình. Các mẫu máu<br /> <br /> 441<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> được xét nghiệm trên máy huyết học CELLDYN 3200. Tổng lượng bạch cầu, số lượng bạch<br /> cầu trung tính, bạch cầu lympho, bạch cầu đơn<br /> nhân, hồng cầu, tiểu cầu đều được ghi nhận và<br /> đưa vào kết quả thực nghiệm.<br /> <br /> Phân tích kết quả và thống kê<br /> Số liệu được trình bày là giá trị trung bình<br /> ± Sai số chuẩn của giá trị trung bình (Mean ±<br /> SEM). Việc thống kê được thực hiện trên phần<br /> mềm thống kê Minitab, sử dụng phép kiểm ttest để so sánh sự khác biệt giữa các lô với sự<br /> khác biệt có ý nghĩa khi giá trị p