Một năm triển khai nghị định 16/2015/NĐ-CP: Những vấn đề đặt ra và giải pháp khắc phục

NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> MỘT NĂM TRIỂN KHAI NGHỊ ĐỊNH 16/2015/NĐ-CP:<br /> NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC<br /> TS. NGUYỄN TRƯỜNG GIANG – Phó vụ trưởng - Vụ Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính)<br /> <br /> Nghị định 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập<br /> ban hành ngày 14/2/2015, được đánh giá là bước ngoặt lớn với nhiều đổi mới tạo điều kiện<br /> thuận lợi cho các đơn vị sự nghiệp công lập phát triển. Sau hơn một năm thực thi Nghị định,<br /> bước đầu đã có một số chuyển biến nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề cần được giải quyết…<br /> Kết quả ban đầu và những vấn đề đặt ra<br /> Các nội dung đổi mới cơ bản của Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP đã tiếp cận việc tính giá cung cấp<br /> dịch vụ công theo nguyên tắc thị trường, tạo điều<br /> kiện cho các đơn vị sự nghiệp công lập được tự chủ<br /> thực sự trong việc tính toán các chi phí đầu vào,<br /> đầu ra, thu hồi chi phí để tái đầu tư, đảm bảo đời<br /> sống cho người lao động. Đặc biệt, các quy định<br /> còn giúp tiết kiệm chi NSNN thông qua việc giảm<br /> chi hỗ trợ mang tính bình quân, cào bằng cho tất cả<br /> các đơn vị sự nghiệp công lập, không gắn với kết<br /> quả hoạt động của đơn vị… Đồng thời, Nghị đinh<br /> 16/2015/NĐ-CP cũng yêu cầu các đơn vị sự nghiệp<br /> công lập phải đổi mới cơ chế tổ chức, hoạt động,<br /> cạnh tranh bình đẳng với các đơn vị cung cấp dịch<br /> vụ công ngoài công lập...<br /> Nhìn chung, Nghị định 16/2015/NĐ-CP đã khắc<br /> phục được những hạn chế của Nghị định 43/2006/<br /> NĐ-CP, nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách<br /> nhiệm, thúc đẩy hoạt động của các đơn vị cung cấp<br /> sự nghiệp công theo hướng chất lượng, hiệu quả,<br /> nâng cao số lượng, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ<br /> công, đáp ứng tốt hơn nhu cầu hưởng thụ dịch vụ<br /> công của xã hội. Tuy nhiên, sau một năm triển khai<br /> cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra, kết quả mang<br /> lại vẫn chưa như kỳ vọng; Việc thực thi các nội dung<br /> mới của Nghị định vẫn chậm so với tiến độ và lộ<br /> trình đặt ra. Đến nay, về cơ bản các nội dung quy<br /> định mới vẫn đang dừng lại trên văn bản.<br /> Để những quy định mới của Nghị định 16/2015/<br /> NĐ-CP đi vào thực tiễn, phát huy được những đột<br /> phá cho các đơn vị sự nghiệp công lập cần nhìn<br /> nhận và phân tích một cách khách quan, khoa học,<br /> 38<br /> <br /> từ đó đưa ra các khuyến nghị và giải pháp phù<br /> hợp. Ngay sau khi Nghị định 16/2015/NĐ-CP được<br /> ban hành, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định<br /> số 695/QĐ-TTg ngày 21/5/2015 thông qua kế hoạch<br /> triển khai thực hiện. Trong đó, đặt ra yêu cầu trong<br /> quý III/2015 các bộ, ngành, cơ quan liên quan cần<br /> trình Chính phủ ban hành các quy định cụ thể hóa<br /> Nghị định 16/NĐ-CP để thực hiện từ đầu năm<br /> 2016. Cụ thể:<br /> Thứ nhất, Chính phủ giao các Bộ: Giáo dục và<br /> Đào tạo, Lao động - Thương binh và Xã hội, Văn<br /> hóa, Thể thao và Du lịch, Thông tin và Truyền<br /> thông, Y tế, Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối<br /> hợp với Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ và các bộ, cơ quan<br /> liên quan xây dựng và trình Chính phủ sửa đổi,<br /> ban hành Nghị định quy định cơ chế tự chủ của<br /> đơn vị sự nghiệp công lập trong từng lĩnh vực; Bộ<br /> Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và các<br /> bộ, cơ quan liên quan xây dựng và trình Chính phủ<br /> ban hành Nghị định quy định cơ chế tự chủ của<br /> đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp<br /> kinh tế và sự nghiệp khác;<br /> Thứ hai, giao các bộ trình Thủ tướng Chính phủ<br /> ban hành Quyết định về danh mục dịch vụ sự<br /> nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước trong<br /> từng lĩnh vực;<br /> Thứ ba, giao các bộ trình Thủ tướng Chính phủ<br /> ban hành Quyết định về quy hoạch mạng lưới các<br /> đơn vị sự nghiệp công lập thuộc bộ;<br /> Thứ tư, các bộ, cơ quan Trung ương, UBND các<br /> tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, căn cứ<br /> phạm vi quản lý, chức năng, nhiệm vụ theo thẩm<br /> quyền được giao rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban<br /> hành mới các tiêu chí, tiêu chuẩn chất lượng, cơ<br /> <br /> TÀI CHÍNH - Tháng 5/2016<br /> chế giám sát, đánh giá, kiểm định chất lượng dịch<br /> vụ sự nghiệp công; hiệu quả hoạt động của đơn vị<br /> sự nghiệp công; thực hiện thanh tra, kiểm tra, xử<br /> phạt vi phạm trong hoạt động cung ứng dịch vụ sự<br /> nghiệp công và tổ chức thực hiện các nội dung khác<br /> về trách nhiệm quản lý nhà nước đối với dịch vụ sự<br /> nghiệp công và đơn vị sự nghiệp công lập được quy<br /> định tại Điều 4 Nghị định số 16/2015/NĐ-CP. Tuy<br /> nhiên, tính đến cuối tháng 3/2016, trong 07 bộ được<br /> giao soạn thảo Nghị định cụ thể hóa Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP, mới có ba bộ trình Chính phủ dự<br /> thảo Nghị định (Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công<br /> nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường), chưa dự thảo<br /> Nghị định nào được ban hành do còn đang trong<br /> quá trình rà soát, thẩm định; Ba bộ đang ở khâu<br /> hoàn thiện dự thảo Nghị định và một bộ đang khảo<br /> sát thực tế để xây dựng Nghị định.<br /> Đối với quyết định phê duyệt danh mục dịch vụ<br /> sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước thì chưa<br /> có quyết định nào được ban hành. Đối với kế hoạch<br /> ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch mạng<br /> lưới các đơn vị sự nghiệp công lập đến năm 2020,<br /> định hướng đến năm 2030, thì Thủ tướng Chính<br /> phủ mới ban hành được 02 quyết định phê duyệt<br /> quy hoạch mạng lưới các đơn vị thuộc Bộ Khoa học<br /> và Công nghệ, Bộ Giao thông vận tải, còn lại quy<br /> hoạch mạng lưới các đơn vị sự nghiệp của hầu hết<br /> các bộ còn lại đều đang trong quá trình soạn thảo.<br /> Nguyên nhân chủ yếu của việc chậm trễ trên<br /> được xác định là do Nghị định 16/2015/NĐ-CP<br /> ban hành những quy định khung làm căn cứ để<br /> xây dựng, ban hành các quy định phù hợp với đặc<br /> thù hoạt động của các lĩnh vực chuyên ngành. Mặc<br /> dù vậy, nhiều bộ, ngành, cơ quan còn nhận thức<br /> chưa đầy đủ các quy định mới, lúng túng khi xây<br /> dựng các quy định để cụ thể hóa nội dung các quy<br /> định khung tại Nghị định. Nhiều cơ quan sao chép<br /> nguyên văn các nội dung quy định của Nghị định<br /> vào quy định của ngành nên các quy định này chưa<br /> gắn với đặc thù hoạt động của ngành.<br /> Nghị định 16/2015/NĐ-CP đưa ra lộ trình tính<br /> đủ chi phí trong giá cung cấp dịch vụ công, theo<br /> đó: đến năm 2016 tính đủ chi phí tiền lương, chi phí<br /> trực tiếp; đến năm 2018 tính đủ chi phí tiền lương,<br /> chi phí trực tiếp và chi phí quản lý; đến năm 2020<br /> tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí<br /> quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định. Tuy<br /> vậy, do lâu nay vẫn được nhà nước hỗ trợ qua giá<br /> cung cấp dịch vụ công nên khi chuyển sang cơ chế<br /> mới yêu cầu tính đủ chi phí trong giá cung cấp dịch<br /> vụ, nên nhiều cơ quan nhà nước chưa sẵn sàng cho<br /> việc thực hiện lộ trình này. Hơn nữa, cũng cần có<br /> <br /> thời gian chuẩn bị tâm lý cho người dân về việc<br /> này nên thời điểm thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ<br /> công có chậm hơn tiến độ yêu cầu.<br /> Bên cạnh đó, hiện nay đang có sự hiểu chưa<br /> thống nhất về danh mục dịch vụ công sử dụng ngân<br /> sách nhà nước. Có ý kiến cho rằng, danh mục dịch<br /> vụ công sử dụng ngân sách nhà nước là toàn bộ các<br /> dịch vụ công mà do các đơn vị sự nghiệp công lập<br /> đang cung cấp hiện nay; ý kiến khác lại hiểu, danh<br /> mục dịch vụ công sử dụng ngân sách chỉ nên bao<br /> gồm những loại dịch vụ công được nhà nước xác<br /> định cần có chính sách hỗ trợ thông qua chính sách<br /> giá trong một thời gian nhất định. Ngoài ra, còn có<br /> sự chưa thống nhất trong việc trình Thủ tướng ban<br /> hành các quy định về danh mục dịch vụ sự nghiệp<br /> công sử dụng ngân sách nhà nước của bộ, ngành<br /> hay của ngành, lĩnh vực. Mặt khác, vẫn còn sự e<br /> ngại trong chuyển đổi cơ chế hoạt động của các<br /> đơn vị sự nghiệp công lập sang thực hiện cơ chế tự<br /> chủ, tự chịu trách nhiệm đặc biệt là tự chủ về tài<br /> chính. Theo cơ chế hiện hành thì nguồn tài chính<br /> đảm bảo hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập<br /> bao gồm nguồn từ NSNN và nguồn thu cung cấp<br /> dịch vụ công. Nguồn NSNN tuy không cao nhưng<br /> lại mang tính ổn định, đảm bảo thu nhập và tiền<br /> lương cho người lao động ít nhất bằng một lần so<br /> chế độ nhà nước quy định. Nếu chuyển sang thực<br /> hiện cơ chế tự chủ tài chính thì nguồn tài chính<br /> từ NSNN sẽ không còn, đơn vị sự nghiệp sẽ phải<br /> tự đảm bảo toàn bộ tiền lương và các chi phí hoạt<br /> động khác từ nguồn thu cung cấp dịch vụ công.<br /> <br /> Một số giải pháp khắc phục<br /> Từ thực trạng phân tích cho thấy, cần có những<br /> giải pháp giải quyết cơ bản và triệt để các vướng<br /> mắc nêu trên mới có thể đưa được Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP vào cuộc sống. Cụ thể, bài viết đề<br /> xuất một số giải pháp cơ bản như sau:<br /> Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền,<br /> phổ biến và thống nhất nhận thức trong các cấp<br /> lãnh đạo, quản lý và người lao động trong các đơn<br /> vị sự nghiệp công về những nội dung đổi mới của<br /> Nghị đinh 16/2015/NĐ-CP. Đồng thời, sớm cụ thể<br /> hóa các quy định của Nghị định 16/2015/NĐ-CP<br /> vào từng bộ, ngành cụ thể chậm nhất đến cuối quý<br /> II/2016 phải trình Chính phủ ban hành các Nghị<br /> định hướng dẫn Nghị định 16/2015/NĐ-CP.<br /> Thứ hai, thống nhất nội dung hướng dẫn Nghị<br /> định 16/2015/NĐ-CP về danh mục các dịch vụ<br /> công sử dụng NSNN và phạm vi điều chỉnh của<br /> các văn bản này. Theo đó, cần thống nhất nhận<br /> định về danh mục các dịch vụ công sử dụng NSNN<br /> 39<br /> <br /> NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> là những dịch vụ công tiếp tục được NSNN hỗ trợ.<br /> Danh mục này cần có phạm vi áp dụng thống nhất<br /> đối với ngành, lĩnh vực trong cùng một khoảng<br /> thời gian nhất định. Danh mục các dịch vụ công sử<br /> dụng NSNN của ngành, lĩnh vực cần phải được rà<br /> soát trên nguyên tắc từng bước tiến tới xóa bỏ sự<br /> bao cấp của NSNN qua giá cung cấp dịch vụ công.<br /> Theo đó, chỉ đưa vào danh mục này các sản phẩm<br /> dịch vụ công thiết yếu, những sản phẩm dịch vụ<br /> công Nhà nước cần phải có chính sách hỗ trợ trong<br /> một thời gian nhất định. Nếu như đưa toàn bộ các<br /> dịch vụ công hiện nay đang được Nhà nước hỗ trợ<br /> vào danh mục này sẽ không phát huy được tinh<br /> thần đổi mới của Nghị định 16/2015/NĐ-CP. Để có<br /> thể đưa quy định này vào thực hiện từ đầu năm<br /> 2017 thì chậm nhất danh mục này cần được xây<br /> dựng và ban hành trước cuối quý II/2016 (trước<br /> thời điểm xây dựng dự toán NSNN năm 2017).<br /> <br /> Nghị định 16/2015/NĐ-CP đưa ra lộ trình tính<br /> đủ chi phí trong giá cung cấp dịch vụ công,<br /> theo đó: đến năm 2016 tính đủ chi phí tiền<br /> lương, chi phí trực tiếp; đến năm 2018 tính<br /> đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp và chi<br /> phí quản lý.<br /> <br /> Thứ ba, về lâu dài, cần nghiên cứu thay việc<br /> ban hành danh mục dịch vụ công sử dụng NSNN<br /> sang việc ban hành danh mục các đối tượng được<br /> hưởng sự hỗ trợ của Nhà nước trong sử dụng dịch<br /> vụ công. Theo đó, sẽ thay đổi cách hỗ trợ của Nhà<br /> nước thông qua sản phẩm dịch vụ công sang việc<br /> hỗ trợ cho đối tượng sử dụng dịch vụ công. Với<br /> cách này kinh phí của NSNN sẽ tới trực tiếp đối<br /> tượng cần hỗ trợ, các đối tượng này sẽ sử dụng<br /> kinh phí được hỗ trợ để mua dịch vụ công từ các<br /> nhà cung cấp; các đơn vị cung cấp dịch vụ công<br /> (không phân biệt công lập, ngoài công lập) sẽ phải<br /> cạnh tranh nâng cao chất lượng, hạ chi phí để thu<br /> hút khách hàng sử dụng dịch vụ.<br /> Thứ tư, thực tế cho thấy, sẽ có sự triển khai Nghị<br /> định 16/2015/NĐ-CP trái ngược nhau đối với 2 loại<br /> hình đơn vị sự nghiệp công lập. Đối với những đơn<br /> vị sự nghiệp công lập lâu nay đã có tính năng động,<br /> có khả năng tự chủ cao, nhưng đang bị trói buộc<br /> bởi các cơ chế quản lý cũ thì Nghị định 16/2015/<br /> NĐ-CP sẽ là động lực mới, với những cơ chế cởi<br /> trói. Các đơn vị này sẽ chủ động triển khai và khẩn<br /> trương thực hiện các quy định theo Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP; Cùng với đó, đối với các đơn vị<br /> sự nghiệp công lập thiếu tính năng động, hoặc hoạt<br /> 40<br /> <br /> động ở các khu vực không thuận lợi, còn phụ thuộc<br /> vào nguồn NSNN sẽ không sẵn sàng chuyển sang<br /> thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị định 16/2015/<br /> NĐ-CP cũng cần phải nắm rõ. Qua đó, các cơ quan<br /> quản lý nắm rõ thực tế khi xây dựng kế hoạch và<br /> lộ trình chuyển đổi các đơn vị sự nghiệp công lập<br /> theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP phù hợp với thực<br /> tế. Ngoài ra, cần xác định việc triển khai Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP là cơ hội để tái cơ cấu, sắp xếp,<br /> thay đổi phương thức hỗ trợ của NSNN, chuyển<br /> từ hỗ trợ bình quân sang gắn với yêu cầu và kết<br /> quả sử dụng NSNN. Vì vậy, cần kiên quyết và bắt<br /> buộc thực hiện chuyển đổi đối với tất cả các đơn vị<br /> sự nghiệp công lập.<br /> Thứ năm, để tạo điều kiện cho các đơn vị sự<br /> nghiệp có căn cứ thực hiện đúng các quy định pháp<br /> luật trong giai đoạn chuyển đổi giữa cơ chế quản<br /> lý cũ sang thực hiện theo cơ chế mới (Bộ Tài chính<br /> đã có Công văn số 1931/BTC-HCSN ngày 3/02/2016<br /> hướng dẫn về nội dung này). Theo đó, trong khi<br /> chờ các cơ quan quản lý nhà nước ban hành các<br /> văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện đồng bộ<br /> cơ chế mới quy định tại Nghi định 16/2015/NĐ-CP,<br /> các đơn vị sự nghiệp công lập tiếp tục thực hiện<br /> theo các quy định tại Nghị định 43/2006/NĐ-CP<br /> cho đến khi có văn bản hướng dẫn mới thay thế.<br /> Nâng cao quyền tự chủ của đơn vị sự nghiệp<br /> công lập là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với<br /> yêu cầu thực tế. Thực hiện tốt chính sách này sẽ có<br /> tác động rất quan trọng trong việc tạo động lực và<br /> thúc đẩy sự phát triển của việc cung cấp sản phẩm<br /> dịch vụ công, thỏa mãn tốt hơn nhu cầu của dân<br /> cư. Nhưng để chính sách mới đi vào thực tiễn cần<br /> có sự quyết tâm rất lớn của các cấp chính quyền.<br /> Cách đây một năm sau khi ban hành, Nghị định<br /> 16/2015/NĐ-CP đã được nhìn nhận như một bước<br /> chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức, tư duy và<br /> hành động trong việc thúc đẩy có chế tự chủ đối<br /> với đơn vị sự nghiệp công. <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> 1. Kết luận số 37-TB/TW ngày 26/5/2011 của Bộ Chính trị về Đề án “Đổi mới<br /> cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, đẩy mạnh xã hội hóa<br /> một số loại hình dịch vụ công”;<br /> 2. Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 quy định quyền tự chủ, tự<br /> chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài<br /> chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập;<br /> 3.  ghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 04/02/2015 quy định cơ chế tự chủ<br /> N<br /> của đơn vị sự nghiệp công lập;<br /> 4. Quyết định số 695/QĐ-TTg ngày 21/5/2015 ban hành kế hoạch triển khai<br /> thực hiện Nghị định số 16/2015/NĐ-CP;<br /> 5. Công văn số 1931/BTC-HCSN ngày 3/02/2016 của Bộ Tài chính.<br /> <br />