Đ tài: M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh cho h c sinh l p 5.ề ộ ố ệ ả ả ọ ớ
Ph n ầ1: Th c tr ng ự ạ đ tàiề
Năm h c 2018 – 2019, tôi đc phân công gi ng d y l p 5/2 v i 35 h cọ ượ ả ạ ớ ớ ọ
sinh. Qua tr c ti p gi ng d y phân môn T p làm văn, tôi th y khi làm văn tự ế ả ạ ậ ấ ả
c nh trong bài vi t c a các em còn có m t s m t h n ch sau:ả ế ủ ộ ố ặ ạ ế
- Bài vi t c a các em còn sai l i chính t .ế ủ ỗ ả
- Bài vi t ch a đúng tr ng tâm c a đ bài c n miêu t .ế ư ọ ủ ề ầ ả
- Khi làm văn các em còn miêu t h i h t, chung chung, v n t nghèo nàn nênả ờ ợ ố ừ
trong bài văn các em th ng li t kê các đi t ng miêu t , di n đt l ng c ng,ườ ệ ố ượ ả ễ ạ ủ ủ
s p x p ý l n x n.ắ ế ộ ộ
- Câu văn ch a giàu hình nh, các em ch a bi t cách dùng các bi n pháp nghư ả ư ế ệ ệ
thu t khi miêu t .ậ ả
- Khi làm văn, các em ch a xác đnh đúng yêu c u tr ng tâm c a đ bài.ư ị ầ ọ ủ ề
- Các em ch a bi t hình dung các đi t ng miêu t thông qua hình nh, âmư ế ố ượ ả ả
thanh, c m giác… v s v t khi quan sát.ả ề ự ậ
- Các em ít tìm hi u và đc sách, báo, tài li u tham kh o liên quan đn mônể ọ ệ ả ế
h c đ tích lũy v n t nên v n t c a các em đn đi u, nghèo nàn. Các em l iọ ể ố ừ ố ừ ủ ơ ệ ạ
không bi t s p x p câu văn, ý văn nh th nào đ bài vi t đc m ch l c. Bênế ắ ế ư ế ể ế ượ ạ ạ
c nh đó vi c di n đt m t c nh b ng v n t ng , ngôn ng c a các em v m tạ ệ ễ ạ ộ ả ằ ố ừ ữ ữ ủ ề ộ
s v t, c nh v t, v m t con ng i c th nào đó cũng g p nhi u lúng túng. Đoự ậ ả ậ ề ộ ườ ụ ể ặ ề
chinh la li do tôi đa ra: ư“M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh choộ ố ệ ả ả
h c sinh l p 5”.ọ ớ
Ph n 2: N i dung c n gi i quy tầ ộ ầ ả ế
Đng tr c th c tr ng nh trên, yêu c u đt ra c p thi t là ph i đi m iứ ướ ự ạ ư ầ ặ ấ ế ả ổ ớ
ph ng pháp d y h c đ h c sinh đn v i phân môn T p làm văn th lo i tươ ạ ọ ể ọ ế ớ ậ ể ạ ả
c nh m t cách say mê, h ng thú đ t đó có c m xúc vi t văn. Đ đt đcả ộ ứ ể ừ ả ế ể ạ ượ
m c tiêu trên, theo tôi c n ph i ti n hành gi i quy t các v n đ chính sau:ụ ầ ả ế ả ế ấ ề
- Rèn cho h c sinh kĩ năng quan sát và ghi chép.ọ
- Làm giàu v n t cho h c sinh.ố ừ ọ
- Luy n kĩ năng s d ng t ng , đt câu, s d ng bi n pháp ngh thu tệ ử ụ ừ ữ ặ ử ụ ệ ệ ậ
trong văn miêu t .ả
- Cung c p cho h c sinh ph ng pháp làm văn miêu t nói chung và t c nhấ ọ ươ ả ả ả
nói riêng.
Giáo viên: Ph m Th Trinh – Đn v : Ti u h c Hu nh Văn Đnh ạ ị ơ ị ể ọ ỳ ả 1
Đ tài: M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh cho h c sinh l p 5.ề ộ ố ệ ả ả ọ ớ
Ph n 3: Bi n pháp gi i quy tầ ệ ả ế
1. Rèn luy n kĩ năng quan sát cho h c sinhệ ọ
- Đi t ng c a văn miêu t là nh ng s v t, s vi c, là th gi i thiênố ượ ủ ả ữ ự ậ ự ệ ế ớ
nhiên, là con ng i và cu c s ng con ng i. Đó là m t th gi i h t s c đa d ng,ườ ộ ố ườ ộ ế ớ ế ứ ạ
ph c t p và s ng đng di n ra quanh ta, thay đi t ng gi , t ng ngày. V yứ ạ ố ộ ễ ổ ừ ờ ừ ậ
không ph i t nhiên mà h c sinh hi u và n m đc đc đi m c a t ng s v t,ả ự ọ ể ắ ượ ặ ể ủ ừ ự ậ
s vi c, t ng con ng i đ miêu t b n ch t c a nó. Vì v y tôi yêu c u h cự ệ ừ ườ ể ả ả ấ ủ ậ ầ ọ
sinh ph i th ng xuyên quan sát và ghi chép.ả ườ
- Đi v i các em h c sinh, khi làm văn miêu t thì kĩ năng quan sát và ghiố ớ ọ ả
chép nh ng đi u đã quan sát đc là m t trong nh ng vi c làm r t c n thi t. Vìữ ề ượ ộ ữ ệ ấ ầ ế
n u không đc quan sát tr c ti p các s v t, hi n t ng thì s x y ra tìnhế ượ ự ế ự ậ ệ ượ ẽ ả
tr ng b a đt hình nh trong bài, khi n cho nh ng hình nh y thi u tính chânạ ị ặ ả ế ữ ả ấ ế
th c ho c h t s c vô lí. Nên tôi th ng xuyên t ch c cho các em quan sát điự ặ ế ứ ườ ổ ứ ố
t ng miêu t qua các ti t h c ngoài tr i, quan sát th c t v i nh ng bài văn tượ ả ế ọ ờ ự ế ớ ữ ả
c nh đp quê h ng, tr ng l p,…ả ẹ ươ ườ ớ
- Mu n quan sát có hi u qu thì tôi h ng d n các em quan sát ph i có tínhố ệ ả ướ ẫ ả
m c đích, khi các em quan sát ph i có cách nghĩ, cách c m nh n c a riêng mình.ụ ả ả ậ ủ
Quan sát đ làm văn nh m ph n ánh m t đi t ng c th , v a chi ti t, v a cóể ằ ả ộ ố ượ ụ ể ừ ế ừ
tính khái quát. Qua vi c quan sát chi ti t t m , h c sinh s th y đc b n ch tệ ế ỉ ỉ ọ ẽ ấ ượ ả ấ
c a s vi c, nh ng quan sát ph i có l a ch n. Khi quan sát, tôi yêu c u các emủ ự ệ ư ả ự ọ ầ
tránh nh ng chi ti t r i r c, t n m n, mang tính ch t li t kê. Miêu t m t cáchữ ế ờ ạ ả ạ ấ ệ ả ộ
chi ti t nh ng mà ph i ch n l c, l a ch n nh ng đi m riêng bi t, n i b t, gâyế ư ả ọ ọ ự ọ ữ ể ệ ổ ậ
n t ng,… Đó là nh ng chi ti t l t t đc cái th n c a c nh. Tôi cũng yêuấ ượ ữ ế ộ ả ượ ầ ủ ả
c u h c sinh quan sát kèm ghi chép l i nh ng hình nh quan sát đc m t cáchầ ọ ạ ữ ả ượ ộ
đy đ.ầ ủ
- Ban đu tôi h ng d n h c sinh quan sát đ tìm ra màu s c, âm thanh, hìnhầ ướ ẫ ọ ể ắ
nh tiêu bi u c a s v t và c m xúc c a mình đi v i s v t.ả ể ủ ự ậ ả ủ ố ớ ự ậ
Khi quan sát, tôi khuy n khích các em c n s d ng đng th i nhi u giácế ầ ử ụ ồ ờ ề
quan khác nhau:
Giáo viên: Ph m Th Trinh – Đn v : Ti u h c Hu nh Văn Đnh ạ ị ơ ị ể ọ ỳ ả 2
Đ tài: M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh cho h c sinh l p 5.ề ộ ố ệ ả ả ọ ớ
+ Quan sát b ng m t đ nhìn ra hình kh i s v t.ằ ắ ể ố ự ậ
+ Quan sát b ng tai đ nh n ra âm thanh, nh p đi u g i c m xúc.ằ ể ậ ị ệ ợ ả
+ Quan sát b ng mũi nh m nh n ra nh ng mùi v tác đng đn tình c m.ằ ằ ậ ữ ị ộ ế ả
+ Quan sát b ng v giác, xúc giác đ c m nh n.ằ ị ể ả ậ
Nh cách quan sát này mà các em ghi nh n đc nhi u ý, nhi u hình nh,ờ ậ ượ ề ề ả
đo n văn, bài văn đa d ng phong phú.ạ ạ
- Bên c nh đó, các em h c sinh đc tôi l u ý: khi quan sát c n quan sát tạ ọ ượ ư ầ ỉ
m . Mu n tìm ra ý hay cho đo n văn, bài văn, h c sinh c n ph i quan sát kĩ, quanỉ ố ạ ọ ầ ả
sát nhi u l n c nh đó. Tránh quan sát qua loa s không tìm ra ý hay cho bài văn.ề ầ ả ẽ
Tôi nh n m nh cho các em các n i dung:ấ ạ ộ
+ C n xác đnh rõ v trí, th i đi m, th i gian, trình t quan sát.ầ ị ị ờ ể ờ ự
+ Có th quan sát t c th đn bao quát ho c ng c l i.ể ừ ụ ể ế ặ ượ ạ
+ Quan sát t trong ra ngoài ho c t ngoài vào trong, t trên xu ng d i…ừ ặ ừ ừ ố ướ
+ Quan sát theo trình t không gian (t xa đn g n hay t g n đn xa).ự ừ ế ầ ừ ầ ế
+ Quan sát theo trình t th i gian (theo các th i đi m trong ngày, theo mùaự ờ ờ ể
trong năm…).
Tôi minh h a cho h c sinh các cách quan sát đó qua các bài t p đc đ các emọ ọ ậ ọ ể
hi u ể
h n và có th v n d ng các cách quan sát đó khi vi t văn.ơ ể ậ ụ ế
* Ví d : Quan sát t ngoài vào trong đ miêu t c nh Đn Hùng.ụ ừ ể ả ả ề
“ Đn Th ng n m chót vót trên đnh núi Nghĩa Lĩnh. Tr c đn, nh ngề ượ ằ ỉ ướ ề ữ
khóm h i đng đâm bông r c đ, nh ng cánh b m nhi u màu s c bay d pả ườ ự ỏ ữ ướ ề ắ ậ
d n nh đang múa qu t xoè hoa. Trong đn dòng ch vàng Nam Qu c S n Hàờ ư ạ ề ữ ố ơ
uy nghiêm đ b c hoành phi treo chính gi a.”ề ở ứ ữ
2. Làm giàu v n t cho h c sinh:ố ừ ọ
- Khi tr c ti p gi ng d y các ti t T p làm văn, tôi th y các em h c sinh ítự ế ả ạ ế ậ ấ ọ
tham gia phát bi u. Lí do là các em không bi t th hi n ý c a mình b ng câu vănể ế ể ệ ủ ằ
nào, ho c khi vi t câu văn còn di n đt l ng c ng, ch a rõ nghĩa … b i l v nặ ế ễ ạ ủ ủ ư ở ẽ ố
t c a các em còn quá ít. Chính vì th tôi dùng bi n pháp làm giàu v n t choừ ủ ế ệ ố ừ
các em qua các phân môn T p đc, Luy n t và câu và t các ngu n tài li uậ ọ ệ ừ ừ ồ ệ
sách, báo, truy n,….ệ
- Làm giàu v n t qua phân môn T p đc: s l ng t ng miêu t các bàiố ừ ậ ọ ố ượ ừ ữ ả ở
th , bài văn r t phong phú đng th i cách s d ng chúng r t sáng t o nên khiơ ấ ồ ờ ử ụ ấ ạ
d y T p đc tôi đã ch ra các t ng miêu t , cách s d ng bi n pháp tu t , cáchạ ậ ọ ỉ ừ ữ ả ử ụ ệ ừ
đt câu trong m t vài tr ng h p đc s c đ phân tích cái hay, s sáng t o c aặ ộ ườ ợ ặ ắ ể ự ạ ủ
Giáo viên: Ph m Th Trinh – Đn v : Ti u h c Hu nh Văn Đnh ạ ị ơ ị ể ọ ỳ ả 3
Đ tài: M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh cho h c sinh l p 5.ề ộ ố ệ ả ả ọ ớ
nhà văn khi dùng chúng. Vi c phân tích này giúp các em ti p c n đc v i cácệ ế ậ ựơ ớ
văn b n ngh thu t, ti p c n v i kĩ năng vi t văn m t cách th ng xuyên và cóả ệ ậ ế ậ ớ ế ộ ườ
ch t l ng mà l i nh nhàng không áp đt.ấ ượ ạ ẹ ặ
- H ng d n h c sinh tích lũy v n t qua phân môn Luy n t và câu: l pướ ẫ ọ ố ừ ệ ừ ở ớ
5 phân môn Luy n t và câu là phân môn có th giúp h c sinh làm giàu v n tệ ừ ể ọ ố ừ
nhi u nh t. Đc bi t là các ti t: M r ng v n t ; T đng âm; T nhi u nghĩa;ề ấ ặ ệ ế ở ộ ố ừ ừ ồ ừ ề
T trái nghĩa... Trong các ti t này có các bài t p m r ng v n t r t c th , thi từ ế ậ ở ộ ố ừ ấ ụ ể ế
th c nh tìm t , ghép t , dùng t đt câu, s p x p các t thành nhóm miêu tự ư ừ ừ ừ ặ ắ ế ừ ả
(nhóm miêu t đc đi m c a c nh v t, nhóm miêu t ho t đng)... Tôi khuy nả ặ ể ủ ả ậ ả ạ ộ ế
khích các em tìm đc càng nhi u t theo yêu c u càng t t. ượ ề ừ ầ ố
* Ví d 1: Tìm nh ng t ng miêu t sóng n c. Đt câu v i m t trong cácụ ữ ừ ữ ả ướ ặ ớ ộ
t ng v a tìm đc ừ ữ ừ ượ
a. T sóng n c. M: ì mả ướ ầ
b. T làn sóng nh . M: lăn tănả ẹ
c. T đt sóng m nh. M: cu n cu nả ợ ạ ồ ộ
( Bài t p 4 - SGK Ti ng Vi t 5 - trang 78 ).ậ ế ệ
Đ giúp các em làm giàu v n t c a mình qua bài t p trên, tôi h ng d n các emể ố ừ ủ ậ ướ ẫ
th c hi n nh sau:ự ệ ư
+ Cho h c sinh đc yêu c u c a bài.ọ ọ ầ ủ
+ T ch c cho h c sinh làm vi c theo nhóm đ tìm t , đt câu ra phi u h c t p.ổ ứ ọ ệ ể ừ ặ ế ọ ậ
+ G i đi di n các nhóm báo cáo, yêu c u các nhóm khác nh n xét theo các tiêuọ ạ ệ ầ ậ
chí sau: Nh ng t ng tìm đc đã phù h p v i yêu c u c a t ng nhóm t ch a, câuữ ừ ữ ượ ợ ớ ầ ủ ừ ừ ư
văn đã
đt đúng ch a?ặ ư
+ Giáo viên nh n xét, tuyên d ng nh ng nhóm tìm đc nhi u t đ đngậ ươ ữ ượ ề ừ ể ộ
viên, khích l các em. Còn nhóm nào tìm t ch a phù h p, đt câu ch a đúng thìệ ừ ư ợ ặ ư
giáo viên gi i thích cho các em hi u đ các em s a l i. ả ể ể ử ạ
Riêng v i ph n đt câu tôi khuy n khích các em đt câu thêm v i các t khác.ớ ầ ặ ế ặ ớ ừ
Vi c làm này s giúp các em bi t s d ng v n t đ đt câu. ệ ẽ ế ử ụ ố ừ ể ặ
- Làm giàu v n t t các ngu n tài li u sách, báo, truy n,…Tôi khuy n khíchố ừ ừ ồ ệ ệ ế
các em xu ng th vi n đc sách, báo, truy n,... .đ tích lũy thêm v n t .ố ư ệ ọ ệ ể ố ừ
3. Luy n kĩ năng s d ng t ng , đt câu,ệ ử ụ ừ ữ ặ s d ng bi n pháp nghử ụ ệ ệ
thu t trong văn miêu tậ ả.
* V cách dùng t :ề ừ
Sau khi h c sinh đã có v n t nh t đnh, tôi giúp h c sinh các cách s d ngọ ố ừ ấ ị ọ ử ụ
v n t trong miêu t . ố ừ ả
Giáo viên: Ph m Th Trinh – Đn v : Ti u h c Hu nh Văn Đnh ạ ị ơ ị ể ọ ỳ ả 4
Đ tài: M t s bi n pháp rèn kĩ năng làm văn t c nh cho h c sinh l p 5.ề ộ ố ệ ả ả ọ ớ
- Dùng t ph i đm b o đ chính xác, đng th i bi u hi n đc t t ng,ừ ả ả ả ộ ồ ờ ể ệ ượ ư ưở
tình c m m t cách rõ ràng.ả ộ
- Ph i tuân th các tiêu chu n chính t .ả ủ ẩ ả
- Dùng t g i c m, g i t : th ng là các t đn, t ghép, t láy, đng t , tínhừ ợ ả ợ ả ườ ừ ơ ừ ừ ộ ừ
t ..ừ
- Dùng t giàu hình nh, âm thanh: th ng là các t láy, t t ng hình, từ ả ườ ừ ừ ượ ừ
t ng thanh...ượ
- S d ng t g n nghĩa, t trái nghĩa, t đng nghĩa, các bi n pháp tu t . ử ụ ừ ầ ừ ừ ồ ệ ừ
* Ví d :ụ
+ Dùng t chính xác: ừM t trăng ặtròn to ảánh sáng xu ng v n v t.ố ạ ậ
+ Dùng t có hình nh: ừ ả M t trăng ặtròn nh vành nónư lá to ánh sáng ảv ngằ
v cặ xu ng v n v t.ố ạ ậ
+ Dùng t trái nghĩa: ừVào mùa n c lũ, dòng sông tr nên d d n ướ ở ữ ằ không hi nề
hoà chút nào.
+ Dùng c m t so sánh, nhân hóa: ụ ừ Ánh trăng l ng qua k lá ồ ẽ nh ngàn v nư ạ
con đom đóm đang l p loè sáng.ậ
+ Dùng âm thanh: M a r iư ơ tí tách trên mái hiên, r iơ l p đp ộ ộ trên tàu lá chu iố….
* V cách đềt câu:ặ
- Trong khi làm văn, tôi nh c nh h c sinh ph i vi t câu văn đúng ng phápắ ở ọ ả ế ữ
nghĩa là khi vi t câu ph i xác đnh đc đâu là ch ng , đâu là v ng , đâu là cácế ả ị ượ ủ ữ ị ữ
vế trong câu ghép, các thành ph n khác c a câu...ầ ủ
- Tôi d y các em ph i bi t s d ng các phép liên k t câu nh : Phép l p, phépạ ả ế ử ụ ế ư ặ
th , phép n i, phép liên t ng... bi t s d ng các bi n pháp tu t v câu (câuế ố ưở ế ử ụ ệ ừ ề
h i tu t , đo ng , đi p ng , so sánh, nhân hoá...). ỏ ừ ả ữ ệ ữ
* Ví d :ụ
+ Phép l p:ặ M a xuânư l t ph t bay. Cây c i thi nhau đâm ch i n y l c, đaấ ấ ố ồ ả ộ ư
tay đón nh ng h t ữ ạ m a xuân.ư V i chúng, ớm a xuânư chính là li u thu c tiên đề ố ể
sinh t n và phát tri n.ồ ể
+ Phép th :ế Dòng sông nh dài l a đào m m m i. ư ụ ề ạ Nó c ch y mãi, ch y mãiứ ả ả
đ mang phù sa màu m cho đt đai.ể ỡ ấ
+ Bi n pháp tu t (th ng dùng):ệ ừ ườ
. Câu h i tu t : ỏ ừ B n có bi t c nh đp mà ng i dân quê em r t đi t hàoạ ế ả ẹ ườ ấ ỗ ự
là c nh gì không?ả Đó chính là dòng sông H ng quanh năm đ n ng phù sa đy!ồ ỏ ặ ấ
. So sánh: M t tr i nh qu bóngặ ờ ư ả tròn, đ h ng treo l l ng trên b u tr i.ỏ ồ ơ ử ầ ờ
Giáo viên: Ph m Th Trinh – Đn v : Ti u h c Hu nh Văn Đnh ạ ị ơ ị ể ọ ỳ ả 5
