Một số đặc điểm sử dụng ma túy, việc làm và khả năng chi trả của bệnh nhân điều trị nghiện ma túy bằng methadone ở cơ sở xã hội hóa tại Hải Dương

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2015<br /> <br /> MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG MA TÚY, VIỆC LÀM VÀ<br /> KHẢ NĂNG CHI TRẢ CỦA BỆNH NHÂN ĐIỀU TRỊ NGHIỆN MA TÚY<br /> BẰNG METHADONE Ở CƠ SỞ Xà HỘI HÓA TẠI HẢI DƯƠNG<br /> n<br /> <br /> n<br /> <br /> n *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Môc ®Ých: nghiên cứu này nhằm mô tả một số đặc điểm và khả năng chi trả của bệnh nhân<br /> (BN) điều trị nghiện ma túy bằng methadone. Phương pháp: mô tả cắt ngang. Đối tượng:<br /> BN đang điều trị tại cơ sở methadone xã hội hóa tại Hải Phòng. Kết quả: ®a số BN bắt đầu<br /> nghiện ở tuổi < 40 (88,9%). Nghề nghiệp hiện tại của BN làm nghề tự do chiếm tỷ lệ cao<br /> (63,4%). 99,2% BN cho rằng phải đóng góp kinh phí 8.000 đồng/ngày là thỏa đáng và hợp lý;<br /> 84,2% BN cho rằng khi phải đóng góp 8.000 đồng/ngày không gây khó khăn về tài chính.<br /> - 100% người nhà BN cho rằng việc tổ chức điều trị bằng methadone là rất cần thiết và cần<br /> thiết. 88,2% người nhà BN cho rằng không gặp khó khăn về kinh tế khi phải đóng góp; 98,8%<br /> cho rằng mô hình xã hội hóa là hợp lý và phù hợp với tình hình kinh tế tại địa phương. 98,8%<br /> cho rằng mô hình có khả năng nhân rộng ra các địa phương khác có điều kiện tương tự.<br /> * Từ khóa: Methadone; Ma túy; Xã hội hóa; Thành phố Hải Phòng.<br /> <br /> Some Characteristics of Drug Use, Labor and Solvency of Patients<br /> in Socialized Methadone Treatment Model in Haiphong<br /> Summary<br /> Objective: The aim of this study was to describe some characteristics and solvency of patients<br /> who were treated with methadone in socialized methadone treatment model in Haiphong.<br /> Methods and subjects: A cross-sectional study on 254 patients and 254 relatives of patients.<br /> Results: patients were used drug at the first time when age under 40 years old (88.9%); with<br /> jobless: 63.4%; but most patients had thought that they had to pay 8.000 VND perday was<br /> reasonable (99.2%). Most relatives of patients also had thought that the socialized methadone<br /> treatment model was reasonable too (98.8%) and that model could be expanded to others provinces.<br /> * Key words: Methadone; Drug; Socialization; Haiphong City.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo báo cáo của Tổ chức Phòng<br /> chống tội phạm và Ma tuý Liên hợp quốc<br /> <br /> năm 2012, mặc dù thế giới đã chi phí tới<br /> > 1.000 tỷ đô la cho công tác phòng chống<br /> ma túy, nhưng đến nay vẫn có khoảng<br /> 270 triệu người sử dụng ma túy các<br /> loại.<br /> <br /> * Học viện Quân y<br /> N ời phản h i (Corresponding): n<br /> n<br /> n (d duon vqy@ ma l.com)<br /> N ày n ận bà : 04/09/2014; N ày p ản biện đán<br /> á bà báo: 15/12/2014<br /> N ày bà báo đ ợc đăn : 27/12/2014<br /> <br /> 27<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2015<br /> <br /> Cũng theo tổ chức này, năm 2008 trên<br /> thế giới có khoảng 155 - 250 triệu người<br /> độ tuổi từ 15 - 64 lạm dụng các loại ma<br /> tuý. Trong đó, 15,6 triệu người nghiện ma<br /> tuý các chất dạng thuốc phiện, chủ yếu<br /> tập trung ở các nước có thu nhập thấp và<br /> trung bình với 13,5 triệu người [6]. Tại<br /> Việt Nam, năm 2012 cả nước có khoảng<br /> 190.000 - 210.000 người nghiện ma túy<br /> quản lý được [2]. Trước thực trạng cai<br /> nghiện còn gặp nhiều khó khăn với tỷ lệ<br /> thành công thấp như hiện nay, việc triển<br /> khai biện pháp can thiệp giảm hại điều trị<br /> bằng methadone đường uống, để giảm<br /> và tiến tới cắt tiêm chích ma túy mang lại<br /> hiệu quả cao. Tuy nhiên, điều trị bằng<br /> methadone gây ra gánh nặng về ngân<br /> sách, nên việc xã hội hóa (BN phải trả<br /> một phần chi phí) là hướng đi tất yếu<br /> trong tương lai [1, 4].<br /> <br /> - Người nhà: bố hoặc mẹ hoặc vợ<br /> hoặc chồng của BN đang được điều trị<br /> nghiện ma túy bằng methadone theo mô<br /> hình xã hội hóa tại Chi cục Phòng chống<br /> tệ nạn xã hội Thành phố Hải Phòng, tình<br /> nguyện tham gia nghiên cứu.<br /> <br /> Hải Phòng là cơ sở đầu tiên trực thuộc<br /> Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội thí<br /> điểm mô hình xã hội hóa. Vấn đề đặt ra:<br /> BN là những ai và khả năng chi trả của họ<br /> thế nào?, có thể nhân rộng mô hình này<br /> không?. Xuất phát từ lý do đó, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu này với mục tiêu:<br /> Mô tả một số đặc điểm về sử dụng ma<br /> túy, việc làm và khả năng chi trả của BN<br /> được điều trị bằng methadone xã hội hóa<br /> tại Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội<br /> Thành phố Hải Phòng năm 2013.<br /> <br /> 1. Đặc đ ểm của đ<br /> cứu.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> Đ<br /> <br /> ứ<br /> <br /> - BN đang được điều trị nghiện ma túy<br /> bằng methadone theo mô hình xã hội hóa<br /> tại Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội<br /> Thành phố Hải Phòng, tình nguyện tham<br /> gia nghiên cứu.<br /> 28<br /> <br /> P<br /> <br /> ứ<br /> <br /> - Phương pháp mô tả cắt ngang để thu<br /> thập các thông tin cần thiết nhằm mô tả<br /> một số đặc điểm về sử dụng ma túy, việc<br /> làm và khả năng chi trả của BN.<br /> - Cỡ mẫu: áp dụng phương pháp chọn<br /> mẫu toàn bộ BN tình nguyện tham gia<br /> nghiên cứu, cụ thể đã điều tra 254 BN và<br /> 254 người nhà BN.<br /> - Xử lý số liệu bằng phần mềm Epi.info<br /> 6.04.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> * Phân bố BN theo tuổi đời khi bắt đầu<br /> nghiện (n = 254):<br /> < 18 tuổi: 43 BN (16,9%); 18 - 24 tuổi:<br /> 84 BN (33,1%); 25 - 29 tuổi: 56 BN<br /> (22,0%); 30 - 34 tuổi: 43 BN (16,9%); 35 - 39<br /> tuổi: 20 BN (7,9%); 40 - 44 tuổi: 6 BN<br /> (2,4%); 45 - 49 tuổi: 2 BN (0,8%); ≥ 50<br /> tuổi: 0 BN (0%).<br /> Đa số BN bắt đầu nghiện ở tuổi < 40.<br /> Tính chung cho nhóm < 40 tuổi là 88,9%.<br /> 16,9% BN bắt đầu nghiện ở tuổi vị thành<br /> niên (< 18 tuổi).<br /> Tuổi đời bắt đầu nghiện trung bình<br /> 25,3 ± 7,3. Kết quả này cao hơn so với<br /> kết quả một số khảo sát tuổi đời trung<br /> bình bắt đầu nghiện là 21,4 [3, 5].<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2015<br /> <br /> * Phân bố BN theo thời gian nghiện ma<br /> túy trước khi vào điều trị (n = 254):<br /> Thời gian nghiện < 5 năm: 26 BN<br /> (10,2%); 5 - 9 năm: 76 BN (29,9%); 10 14 năm: 89 BN (35,0%); 15 - 19 năm: 42<br /> BN (16,5%); 20 - 24 năm: 11 BN (4,3%);<br /> ≥ 25: 10 BN (3,9%).<br /> Thời gian nghiện ma túy trước khi vào<br /> điều trị: nhóm BN có thời gian nghiện từ<br /> 10 - 14 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (35,0%);<br /> tiếp đến là nhóm 5 - 9 năm (29,9%); 15 19 năm (16,5%) và < 5 năm (10,2%).<br /> Thời gian nghiện trung bình trước khi vào<br /> điều trị là 11,3 ± 5,9 năm. Đối với người<br /> nghiện ma túy, thời gian nghiện càng dài<br /> thì việc cai nghiện càng khó khăn. Đây là<br /> một trong những lý do BN chọn phương<br /> pháp điều trị thay thế chất gây nghiện<br /> bằng methadone.<br /> * Phân bố BN theo đường dùng ma túy<br /> (n = 254):<br /> Tiêm chích: 168 BN (66,2%); hút - hít:<br /> 86 BN (33,8%); uống: 0 BN (0%). Kết quả<br /> này phù hợp với loại ma túy sử dụng (chủ<br /> yếu là heroin).<br /> Bảng 1: Phân bố BN theo nghề nghiệp<br /> tại thời điểm điều tra (n = 254).<br /> n<br /> <br /> Làm ruộng<br /> <br /> 0<br /> <br /> -<br /> <br /> Công nhân<br /> <br /> 40<br /> <br /> 15,7<br /> <br /> Viên chức<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> Lực lượng vũ trang<br /> <br /> 0<br /> <br /> -<br /> <br /> Buôn bán<br /> <br /> 12<br /> <br /> 4,7<br /> <br /> Tự do<br /> <br /> 161<br /> <br /> 63,4<br /> <br /> Học sinh, sinh viên<br /> <br /> 0<br /> <br /> -<br /> <br /> Nghề khác<br /> <br /> 38<br /> <br /> 15,0<br /> <br /> 29<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 254<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Nghề nghiệp hiện tại của BN cao nhất<br /> là làm nghề tự do (63,4%), công nhân<br /> (15,7%). BN trả lời là nghề tự do, nhưng<br /> thực chất không có việc làm. Không có<br /> việc làm cũng là một trong những yếu tố<br /> đẩy BN tiếp tục đến với ma túy, mặc dù<br /> đang được điều trị bằng methadone [3,<br /> 5].<br /> * Phân bố BN theo thu nhập từ nghề<br /> đang làm hiện nay (n = 57):<br /> 57/254 BN trả lời câu hỏi về thu nhập<br /> hàng tháng từ việc làm, trong đó 29 BN<br /> (50,9%) có thu nhập hàng tháng từ nghề<br /> đang làm ≥ 5 triệu và từ 3 - < 5<br /> triệu/tháng là 38,6%. Chỉ có 6 BN (10,5%)<br /> có mức thu nhập hàng tháng < 3 triệu<br /> đồng.<br /> 2. Khả<br /> của BN,<br /> hộ óa<br /> <br /> ă<br /> ờ<br /> <br /> rả và q a đ ểm<br /> à BN về mô ì<br /> xã<br /> <br /> * Tự đánh giá của BN về việc phải đóng<br /> góp một phần kinh phí (8.000 đồng/ngày)<br /> để điều trị methadone (n = 254):<br /> Có thỏa đáng: 252 BN (99,2%); không<br /> thỏa đáng nhưng chấp nhận: 2 BN<br /> (0,8%). Theo chúng tôi, đối với mỗi BN,<br /> đóng góp 8.000 đồng/ngày không phải là<br /> cao so với mặt bằng kinh tế - xã hội tại Hải<br /> Phòng.<br /> Tuy nhiên, dù mức đóng góp rất hợp lý<br /> như vậy cũng đã hỗ trợ rất lớn cho ngân<br /> sách hàng năm (chiếm 45,0% ngân<br /> sách). Đây là một căn cứ rất quan trọng<br /> để nhân rộng mô hình xã hội hóa.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2015<br /> <br /> Bảng 2: Tự đánh giá của BN về khó khăn tài chính khi phải đóng góp một phần kinh<br /> phí (8.000 đồng/ngày) để điều trị methadone (n = 228).<br /> n<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 36<br /> <br /> 15,8<br /> <br /> Không<br /> <br /> 192<br /> <br /> 84,2<br /> <br /> Xin bố mẹ hoặc vợ con tiền để nộp<br /> <br /> 21<br /> <br /> 58,3<br /> <br /> Xin bạn bè hoặc người thân khác<br /> <br /> 10<br /> <br /> 27,8<br /> <br /> Đi làm để tự bù đắp chi phí<br /> <br /> 29<br /> <br /> 80,6<br /> <br /> Các biện pháp giải quyết khó khăn (n = 36):<br /> <br /> 36 BN gặp khó khăn về tài chính<br /> thường giải quyết bằng tự đi làm để bù<br /> đắp chi phí; xin bố mẹ hoặc vợ con và<br /> xin bạn bè người thân khác. Với mức<br /> chi phí không lớn, người thân của BN<br /> (bố mẹ và vợ con, anh chị em họ hàng)<br /> có thể hỗ trợ được. Đây cũng là một<br /> trong những yếu tố để có thể đi đến<br /> quyết định nhân rộng mô hình xã hội<br /> <br /> hóa ra các địa phương khác có điều kiện<br /> tương tự như Hải Phòng.<br /> * Ý kiến của người nhà BN về việc triển<br /> khai điều trị bằng methadone (n = 254):<br /> Rất cần thiết: 201 người (79,1%); cần<br /> thiết: 53 người (20,9%); không cần thiết: 0<br /> người (%). 100% người nhà BN cho rằng<br /> việc tổ chức điều trị bằng methadone là<br /> cần thiết và rất cần thiết.<br /> <br /> Bảng 3: Ý kiến của người nhà BN về mô hình xã hội hóa (n = 254).<br /> n<br /> Khó khăn về kinh tế khi phải đóng tiền<br /> <br /> Mô hình xã hội hóa là hợp lý<br /> Mô hình xã hội hóa là phù hợp với tình hình kinh tế,<br /> xã hội, dân trí của địa phương<br /> Khả năng nhân rộng mô hình này<br /> <br /> 88,2% người nhà BN cho rằng không<br /> có khó khăn về kinh tế khi phải đóng góp;<br /> 98,8% cho rằng mô hình xã hội hóa là<br /> hợp lý và phù hợp với tình hình kinh tế tại<br /> địa phương.<br /> 30<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Có<br /> <br /> 30<br /> <br /> 11,8<br /> <br /> Không<br /> <br /> 224<br /> <br /> 88,2<br /> <br /> Có<br /> <br /> 251<br /> <br /> 98,8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> 251<br /> <br /> 98,8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> 251<br /> <br /> 98,8<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Khi được hỏi về khả năng nhân rộng<br /> mô hình, 98,8% người nhà BN cho rằng<br /> có khả năng. Chỉ có 1,2% số người nhà<br /> cho rằng không có khả năng nhân rộng<br /> mô hình.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2015<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 254 BN và 254 người nhà của BN, chúng tôi thấy:<br /> - Đa số (88,9%) BN bắt đầu nghiện ở tuổi < 40. 16,9% BN bắt đầu nghiện ở tuổi vị thành<br /> niên (< 18 tuổi). Tuổi trung bình bắt đầu nghiện ma túy 25,3 ± 7,3.<br /> - Nghề nghiệp tại thời điểm điều tra BN chủ yếu làm nghề tự do (63,4%), tiếp đến là công<br /> nhân (15,7%). Trong số 57 BN trả lời câu hỏi về thu nhập hàng tháng, 50,9% có thu nhập ≥<br /> 5 triệu đồng và từ 3 - < 5 triệu/tháng là 38,6%.<br /> - 99,2% BN cho rằng phải đóng góp kinh phí 8.000 đồng/ngày là thỏa đáng và hợp lý;<br /> 84,2% BN cho rằng khi phải đóng số tiền này không gây khó khăn về tài chính.<br /> - Những BN có gặp khó khăn về tài chính chủ yếu giải quyết bằng tự đi làm để bù đắp chi<br /> phí (80,6%); xin bố mẹ hoặc vợ con (58,3%) và xin bạn bè người thân khác (27,8%).<br /> - 100% ý kiến của người nhà BN cho rằng việc tổ chức điều trị bằng methadone là cần<br /> thiết và rất cần thiết. 88,2% người nhà BN cho rằng không có khó khăn về kinh tế khi phải<br /> đóng góp; 98,8% cho là mô hình xã hội hóa hợp lý và phù hợp với tình hình kinh tế tại địa<br /> phương; 98,8% cho rằng có khả năng nhân rộng mô hình xã hội hóa.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bộ Y tế. Hướng dẫn điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone.<br /> Quyết định số 3140/QĐ-BYT ngày 30/8/2010. 2010.<br /> 2. Bộ Y tế. Báo cáo tổng kết công tác phòng chống ma túy năm 2012 và kế hoạch công tác năm<br /> 2013. 2013.<br /> 3. Vũ Văn Công. Kinh nghiệm và kết quả triển khai thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc<br /> phiện bằng thuốc methadone tại Thành phố Hải Phòng. 2010.<br /> 4. Đái Duy Ban, Lê Quang Huấn. Các thuốc hỗ trợ điều trị cai nghiện ma túy, Nhà xuất bản Y học,<br /> Hà Nội. 2009.<br /> 5. Vũ Việt Hưng. Thực trạng hoạt động, sự tiếp cận và sử dụng dịch vụ điều trị thay thế methadone<br /> cho người tiêm chích ma túy tại huyện Từ Liêm, Hà Nội năm 2010, Luận văn Thạc sỹ, Trường đại học<br /> Y tế Công cộng.<br /> Hà Nội. 2011.<br /> 6. United Nations Office on Drugs and Crime. World Drug Report. 2011. New York. 2011.<br /> <br /> 31<br /> <br />