Mùa cá lin

Chia sẻ: Ps Ps | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những ngày này, nước sông Tiền, sông Hậu trở nên đục ngầu, dòng nước từ thượng nguồn sông Mekong cuồn cuộn đổ về đồng bằng sông Cửu Long. Mùa lũ đã về và cũng là lúc dân đồng bằng bắt đầu vào mùa đánh bắt cá đồng, cá linh. Cá linh về đồng Cá linh là nhóm cá xương nước ngọt cỡ nhỏ, thuộc họ cá chép (Cyprinidae), có ý nghĩa kinh tế khá đặc biệt trong nghề cá ở vùng ĐBSCL. Sự xuất hiện nhiều hay ít của cá linh trong năm báo hiệu sự được hay mất mùa cá,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mùa cá lin

Mùa cá linh Những ngày này, nước sông Tiền, sông Hậu trở nên đục ngầu, dòng nước từ thượng nguồn sông Mekong cuồn cuộn đổ về đồng bằng sông Cửu Long. Mùa lũ đã về và cũng là lúc dân đồng bằng bắt đầu vào mùa đánh bắt cá đồng, cá linh. Cá linh về đồng Cá linh là nhóm cá xương nước ngọt cỡ nhỏ, thuộc họ cá chép (Cyprinidae), có ý nghĩa kinh tế khá đặc biệt trong nghề cá ở vùng ĐBSCL. Sự xuất hiện nhiều hay ít của cá linh trong năm báo hiệu sự được hay mất mùa cá, tôm trong vùng vào mùa lũ. Cá linh sống từng đàn ở tầng nước mặt, kích thước nhỏ, cỡ thường gặp từ 10 - 20 cm, cũng có con lớn dài cỡ 25 cm, nặng 200 g. Chúng thích nơi nước chảy và thích ăn thực vật trôi nổi. Ở ĐBSCL có hai loài phổ biến là cá linh bản (hay cá linh banh) và cá linh ống. Cá linh bản có thân dài, dẹt hai bên, bụng phình, đầu rộng, không râu, thân phủ đầy vảy tròn màu xanh nhạt, bụng ánh bạc, có vi xám nhạt. Cá linh ống nhỏ hơn cá linh bản, có mình tròn, dài, cỡ khai thác từ 8 - 15 cm, nặng 160 g.
Vào mùa khô, cá linh trở về sống trong các sông lớn, ao hồ ở vùng thượng nguồn sông Cửu Long, phần lớn là ở Biển Hồ, rồi bắt đầu hoạt động sinh dục vào đầu năm. Mùa đẻ chính là đầu mùa mưa tháng 5 - 6, bãi đẻ thường ở ngã ba sông, ven các cồn, nơi nước chảy, trứng cá linh trôi nổi. Sau khi nở, cá linh theo nước lũ vào đồng tìm thức ăn và lớn lên. Càng xuống hạ nguồn, càng vào đồng xa, lượng cá linh càng ít dần và không còn thấy khi gặp vùng nước mặn. Cá linh xuất hiện ở các tỉnh hạ nguồn vào rằm tháng 7 âm lịch. Sau khi lũ rút, cá ra sông lớn rồi trở về thượng nguồn, và năm nào cũng theo chu kỳ như vậy. Mùa khai thác chính là sau mùa lũ. Đánh bắt và chế biến cá linh Bác Huỳnh Văn Năm ở xóm đáy khóm 6, phường 5 (thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long) đã nhiều năm trải đáy trên sông Cổ Chiên cho biết: “Dân đồng bằng dùng những ngư cụ đánh bắt cá linh như vó, đăng mé, chài quăng, dớn, lưới hứng, lưới giăng hoặc trải đáy trên các sông, rạch. Tùy theo mùa, cá linh có kích cỡ khác nhau mà dùng dụng cụ đánh bắt phù hợp mới cho sản lượng nhiều. Chẳng hạn, đầu mùa lũ, từ rằm tháng 7 đến 30 tháng 8 âm lịch, dùng hứng hoặc dớn để bắt cá linh loại nhỏ cỡ bằng đũa ăn. Người ta chọn những nơi có dòng nước chảy xiết, rồi thả hứng hoặc đặt dớn gần mé bờ để hứng cá linh. Khoảng 15 - 30 phút sau khi thả hứng, người ta giở hứng lên, rồi dùng cái rổ hoặc vợt nhỏ để bắt cá. Từ
tháng 9 đến tháng 12 âm lịch, cá linh theo lũ rút ra sông lớn, khi đó cá có cỡ lớn bằng ngón trỏ và cho sản lượng cao nhất. Vào lúc này, nước sông, rạch chảy êm hơn, trong hơn và cá linh đã lớn nên người ta dùng đáy hoặc chài lưới để bắt cá linh trên các sông lớn”. Mùa khai thác cá linh kéo dài khoảng 4 tháng nước nổi. Sản lượng khai thác cá linh đầu mùa lũ thường ít hơn vào cuối mùa lũ. Nhiều ngư dân ở các tỉnh đầu nguồn còn biết cách rộng cá linh trong những ghe đục đến đầu mùa khô để đem xuống các chợ ở các tỉnh hạ nguồn bán. Ở mỗi vùng khác nhau, cá linh được dân đồng bằng chế biến thành nhiều món ăn khác nhau nhưng kho lạt và nấu canh chua là hai món phổ biến nhất. Cá linh cỡ nhỏ được ưa chuộng hơn và có giá bán đắt hơn cá cỡ lớn. Cá linh cỡ nhỏ có vào đầu mùa lũ dùng kho tương, kho khóm (kho lạt) hoặc bằm nhuyễn, dồn khổ qua hoặc vò viên nấu canh chua hoặc kho lạt ăn luôn xương. Loại cỡ lớn thì nấu canh chua, kho nước dừa và lá dứa để nguyên con, đặc biệt nấu canh chua cá linh với bông điên điển và bông so đũa ăn rất ngon. Cá linh còn được làm mắm để nguyên con dùng kho mắm, ăn sống hoặc làm nước mắm. Nước mắm cá linh Châu Đốc, Long Xuyên (An Giang), Hồng Ngự, Thanh Bình (Đồng Tháp) từ lâu đã nổi tiếng khắp đồng bằng, hàng năm được sản xuất với số lượng lớn và xuất đi nhiều nơi trong và ngoài nước.
Viễn cảnh cá linh Gần đây lượng cá linh giảm dần do môi trường sống của cá thay đổi và sự khai thác quá mức của con người. Các tỉnh đầu nguồn sông Cửu Long khai thác cá linh với số lượng lớn để làm thức ăn nuôi thủy sản công nghiệp và bán công nghiệp, lượng cá linh về hạ nguồn cũng ít dần. Chú Sáu Hòa ở ấp Cái Cạn 2, xã Mỹ Phước, huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long cho biết, những năm 1980 cá linh nhiều lắm. Thời đó, chú còn ở vàm Hòa Mỹ (thuộc ấp Hòa Mỹ 2, xã Mỹ An, huyện Mang Thít) làm nghề trải đáy trên sông Cổ Chiên. Sau mùa lũ, cả xóm đáy trên 10 hộ đều trúng mùa cá liên tiếp 3 - 4 năm liền, cá linh, cá thiều rất nhiều. Từ tháng 10 đến tháng 11 âm lịch, suốt một con nước lớn (triều cường), ngày nào mỗi hộ đều bắt được nhiều cá, cá chất đống cao như đống lúa. Chủ đáy kéo đáy lên không nổi phải xả cho cá ra đáy bớt. Cá đem về nhiều quá lựa không xuể, có hộ phải kêu hàng xóm đến lựa. Từ năm 1990 trở lại đây, lượng tôm, cá nói chung và cá linh giảm mạnh và chú đành bỏ nghề trải đáy sau đó vài năm. Chị Nguyễn Thị Lan, một bạn hàng chợ ở chợ Đường Chừa (phường 8, thành phố Vĩnh Long) nói rằng: “Vài năm trở lại đây, lượng cá linh bán ở chợ này mua từ những ghe hứng rất ít, mỗi bạn hàng nhiều lắm cũng chỉ mua được vài ký trong mỗi buổi chợ để bán lại, nhưng không phải ngày nào cũng có. Chỉ có cá bán tập trung vào những con nước ngày rằm hoặc ba mươi. Cá linh có ở chợ này vào
cuối mùa lũ chủ yếu do các ghe đục từ miệt trên (An Giang, Đồng Tháp) chở về, chứ cá bắt tại chỗ rất ít”. Do cá linh dần khan hiếm như vậy nên nhiều người đã cảm thấy hụt hẫng với các món ăn như cá linh kho lạt, canh chua cá linh mỗi khi mùa lũ về. Thức ăn này đã bao đời nay trở thành nét quen thuộc của dân đồng bằng. Mong sao nhà nước có biện pháp bảo vệ nguồn thủy sản nước ngọt nói chung và cá linh nói riêng để nguồn lợi thủy sản đặc trưng của miền sông nước này không dần mai một. TRUNG HIỆP Làm nước mắm cá linh Nhược điểm của cá linh là không để được lâu, bắt lên bờ ít phút là chết và mau bị trương phình. Người đánh bắt cá thường ăn không hết phải làm khô hoặc bán. Vào lúc cá nhiều bán rất rẻ, người mua và bán thường dùng thùng để đong cá linh và tính bằng giạ. Dân mua cá linh phải đi bất kể ngày đêm để đến nơi cần tiêu thụ càng nhanh càng tốt. Cá ăn không hết, bán thì rẻ nên dân để ăn dần bằng cách làm mắm. Vào mùa nước đến, hầu như gia đình nào ở ĐBSCL cũng có nhiều dãy khạp, lu để ngay cạnh nhà, đó là những hũ mắm cá linh. Nước mắm cá linh rất ngon và bổ, có
mùi đặc trưng của nước mắm cá đồng, khác hẳn với mùi mắm cá biển. Mùi đặc biệt này khách lạ ban đầu thấy khó ngửi, nhưng khi ăn quen thì đâm ghiền. Cách làm mắm cá linh rất đơn giản: Cá linh tươi sống đổ vào khạp, một lớp cá rắc một lớp muối hột, ủ kín, đem thính gạo rang khét xay nhuyễn và nước đường. Dùng mo cau, nẹp tre kẹp chặt xuống đáy. Lớp nước tươm ra sẽ ở phía trên. Khoảng 4 - 5 tháng khi thịt cá linh đã được phân hủy thì lấy lưới mùng lọc kỹ lấy nước cốt, nấu kỹ và đổ vào chai, nút chặt ăn dần. Bã mắm cá linh còn nhiều đạm, dùng để nấu cám cho heo ăn rất tốt. PHƯƠNG THANH