Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

®¹i häc quèc gia Hµ Néi

Trung t©m ®µo t¹o, båi d ìng gi¶ng viªn lý luËn chÝnh trÞ

------------ ------------ NguyÔn ThÞ Ngäc Anh

N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp nhµ n íc ë ViÖt Nam

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ chÝnh trÞ

Chuyªn ngµnh

: Kinh tÕ chÝnh trÞ

M· sè

: 60 31 01

Ng êi h íng dÉn khoa häc: TS. Ng« V¨n L ¬ng

Hµ Néi, 2008

Ch ¬ng 1

Lý luËn chung vÒ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt nam.

1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

DNNN ë ViÖt Nam

1.1.1.C¹nh tranh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh.

1.1.1.1 Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n

* C¹nh tranh lµ mét hiÖn t îng kinh tÕ- x· héi phøc t¹p, do c¸ch tiÕp

cËn kh¸c nhau nªn cã c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh.

Theo C. M¸c: “C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a

c¸c nhµ t b¶n ®Ó giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ

tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch” (Nguån:M¸c- Anghen

toµn tËp. Nxb sù thËt- Hµ néi n¨m 1978)

Theo tõ ®iÓm B¸ch Khoa cña ViÖt Nam th×: “C¹nh tranh (trong kinh

doanh) lµ ho¹t ®éng ganh ®ua gi÷a nh÷ng ng êi s¶n xuÊt hµng ho¸, gi÷a c¸c

th ¬ng nh©n, c¸c nhµ kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, chi phèi bëi

quan hÖ cung cÇu nh»m giµnh c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, tiªu thô vµ thÞ tr êng

cã lîi nhÊt” (Nguån: Tõ ®iÓm B¸ch khoa. Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa Hµ néi

n¨m 1995)

Theo cuèn kinh tÕ häc cña Samuelson th× : “C¹nh tranh lµ sù k×nh

®Þch gi÷a c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh ®Ó giµnh kh¸ch hµng, thÞ trêng”

(Nguån: P.Samuelson. Kinh tÕ häc, Nxb Gi¸o dôc Hµ néi n¨m 2000)

Qua c¸c ®Þnh nghÜa trªn, cã thÓ tiÕp cËn c¹nh tranh nh sau:

Thø nhÊt, nãi ®Õn c¹nh tranh lµ nãi ®Õn sù ganh ®ua nh»m giµnh lÊy

phÇn th¾ng cña nhiÒu chñ thÓ cïng tham dù.

Thø hai, môc ®Ých trùc tiÕp cña c¹nh tranh lµ mét ®èi t îng cô thÓ

nµo ®ã mµ c¸c bªn ®Òu muèn giµnh giËt (mét c¬ héi, mét s¶n phÈm, dù ¸n).

Mét lo¹t ®iÒu kiÖn cã lîi (mét thÞ tr êng, mét kh¸ch hµng...) Môc ®Ých cuèi

cïng lµ kiÕm ® îc lîi nhuËn cao.

Thø ba, c¹nh tranh diÔn ra trong mét m«i tr êng cô thÓ, cã c¸c rµng

buéc chung mµ c¸c bªn tham gia ph¶i tu©n thñ nh : ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, thÞ

tr êng, c¸c ®iÒu kiÖn ph¸p lý, c¸c th«ng lÖ kinh doanh...

Thø t , trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh c¸c chñ thÓ tham gia c¹nh tranh cã

thÓ sö dông nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau nh : c¹nh tranh b»ng ®Æc tÝnh vÒ chÊt

l îng s¶n phÈm, c¹nh tranh b»ng gi¸ s¶n phÈm (chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ thÊp;

chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cao; chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ æn ®Þnh; ®Þnh gi¸ theo thÞ

tr êng; chÝnh s¸ch gi¸ ph©n biÖt; b¸n ph¸ gi¸); c¹nh tranh b»ng nghÖ thuËt

ph©n biÖt s¶n phÈm (tæ chøc c¸c kªnh tiªu thô); c¹nh tranh nhê dÞch vô b¸n

hµng tèt; c¹nh tranh th«ng qua h×nh thøc thanh to¸n...

Víi c¸ch tiÕp cËn trªn, trong ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n, kh¸i

niÖm c¹nh tranh cã thÓ ® îc hiÓu nh sau: C¹nh tranh lµ quan hÖ kinh tÕ mµ

ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau t×m mäi biÖn ph¸p, c¶ nghÖ thuËt

lÉn thñ ®o¹n ®Ó ®¹t môc tiªu kinh tÕ cña m×nh, th«ng th êng lµ chiÕm lÜnh

thÞ tr êng, giµnh lÊy kh¸ch còng nh c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, thÞ tr êng cã

lîi nhÊt. Môc ®Ých cuèi cïng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c¹nh

tranh lµ tèi ®a ho¸ lîi Ých. §èi víi ng êi s¶n xuÊt kinh doanh lµ lîi nhuËn,

®èi víi ng êi tiªu dïng lµ lîi Ých tiªu dïng vµ sù tiÖn lîi. (Nguån: Ts

NguyÔn VÜnh Thanh. N©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp th ¬ng

m¹i ViÖt Nam, Nxb lao ®éng- x· héi, n¨m 2005)

* N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp

Theo s¸ch, “N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt

Nam trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam” th× kh¸i niÖm n¨ng

lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ® îc ®Ò cËp ®Çu tiªn ë Mü ®Çu n¨m 1980.

Theo Alinton Report (n¨m 1985): “Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ

doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ dÞch vô víi chÊt l îng v ît tréi

vµ gi¸ c¶ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong n íc vµ quèc tÕ. Kh¶ n¨ng

c¹nh tranh ®ång nghÜa víi viÖc ®¹t ® îc lîi Ých l©u dµi cña doanh nghiÖp vµ

kh¶ n¨ng b¶o ®¶m thu nhËp cho ng êi lao ®éng vµ chñ doanh nghiÖp. §Þnh

nghÜa nµy còng ® îc nh¾c l¹i trong s¸ch tr¾ng vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña

V ¬ng quèc Anh (n¨m 1994). N¨m 1998, Bé th ¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp

(Anh) ®a ra ®Þnh nghÜa: “§èi víi doanh nghiÖp, n¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶

n¨ng s¶n xuÊt ®óng s¶n phÈm, x¸c ®Þnh ®óng gi¸ c¶ vµ vµo ®óng thêi ®iÓm.

§iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng víi hiÖu suÊt vµ hiÖu qu¶

h¬n c¸c doanh nghiÖp kh¸c”. (Nguån: Ts. NguyÔn H÷u Th¾ng (Chñ biªn)

N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong xu thÕ

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. Nxb chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2008.)

Tuy nhiªn, kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh ®Õn nay vÉn ch a hiÓu

® îc mét c¸ch thèng nhÊt. Theo Buckley (n¨m 1988), n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp cÇn ® îc g¾n kÕt víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña doanh

nghiÖp. Theo Collins vµ Polart (n¨m 1996), kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh

g¾n víi nhiÖm vô cña doanh nghiÖp víi 3 yÕu tè lµ: c¸c gi¸ trÞ chñ yÕu cña

doanh nghiÖp, môc ®Ých chÝnh cña doanh nghiÖp vµ c¸c môc tiªu gióp

doanh nghiÖp thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. ” (Nguån: Ts. NguyÔn H÷u

Th¾ng (Chñ biªn) N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp

ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. Nxb chÝnh trÞ

quèc gia, n¨m 2008.)

Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp sau

d©y lµ mét sè quan niÖm (Nguån: Ts. NguyÔn H÷u Th¾ng (Chñ biªn) N©ng

cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong xu thÕ héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. Nxb chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2008.)

Mét lµ, n¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng duy tr× vµ më réng thÞ phÇn,

thu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. §©y lµ quan niÖm kh¸ phæ biÕn hiÖn nay,

theo ®ã n¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng tiªu thô hµng ho¸, dÞch vô so víi

c¸c ®èi thñ vµ kh¶ n¨ng thu lîi cña doanh nghiÖp. C¸ch quan niÖm nh vËy

cã thÓ gÆp trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Mehra (n¨m 1998), Buckley

(n¨m 1991) hay ë trong n íc nh cña CIEM (n¨m 2003)…. C¸ch quan

niÖm nh vËy t ¬ng ®ång víi c¸ch tiÕp cËn th ¬ng m¹i truyÒn thèng nh

nªu trªn. H¹n chÕ trong quan niÖm nµy lµ ch a bao hµm c¸c ph ¬ng thøc,

c¸c yÕu tè duy tr× vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ch a ph¶n ¸nh mét c¸ch

bao qu¸t n¨ng lùc kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Hai lµ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng chèng chÞu

tr íc sù tÊn c«ng cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Ch¼ng h¹n, Héi ®ång chÝnh

s¸ch n¨ng lùc c¹nh tranh cña Mü ® a ra ®Þnh nghÜa: n¨ng lùc c¹nh tranh lµ

n¨ng lùc kinh tÕ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña mét nÒn s¶n xuÊt cã thÓ v ît

qua thö th¸ch trªn thÞ trêng thÕ giíi…Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ

cã trÝch dÉn kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ chÝnh

s¸ch th ¬ng m¹i (n¨m 1997). Theo ®ã, n¨ng lùc c¹nh tranh lµ n¨ng lùc cña

doanh nghiÖp “kh«ng bÞ doanh nghiÖp kh¸c ®¸nh b¹i vÒ n¨ng lùc kinh tÕ”.

Quan niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh nh vËy mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh.

Ba lµ, n¨ng lùc c¹nh tranh ®ång nghÜa víi n¨ng suÊt lao ®éng. Theo

tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD), n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp lµ søc s¶n xuÊt ra thu nhËp t ¬ng ®èi cao trªn c¬ së sö dông

c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ lµm cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn bÒn

v÷ng trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ.

Bèn lµ, n¨ng lùc c¹nh tranh ®ång nghÜa víi viÖc duy tr× vµ n©ng cao

lîi thÕ c¹nh tranh. Ch¼ng h¹n, t¸c gi¶ Vò Träng L©m (n¨m 2006) cho r»ng,

n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng t¹o dùng, duy tr×, sö

dông vµ s¸ng t¹o míi c¸c lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.T¸c gi¶ TrÇn

söu (n¨m 2005) còng cã ý kiÕn t¬ng tù: “n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh

nghiÖp lµ kh¶ n¨ng t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh, cã kh¶ n¨ng t¹o ra n¨ng suÊt vµ

chÊt l îng cao h¬n ®èi thñ c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ phÇn lín, t¹o ra thu

nhËp cao vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng”

Ngoµi ra, kh«ng Ýt ý kiÕn ®ång nhÊt n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh

nghiÖp víi n¨ng lùc kinh doanh.

Nh vËy, cho ®Õn nay quan niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vÉn ch a

® îc hiÓu thèng nhÊt. §Ó cã thÓ ® a ra quan niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp phï hîp, cÇn l u ý nh÷ng ®Æc thï cña kh¸i niÖm nµy nh

Henricsson vµ c¸c céng sù (n¨m 2004) chØ ra: ®ã lµ tÝnh ®a nghÜa (cã nhiÒu

c¸ch ®Þnh nghÜa), ®a trÞ (cã nhiÒu c¸ch ®o l êng), ®a cÊp (víi c¸c cÊp ®é

kh¸c nhau), phô thuéc, cã tÝnh quan hÖ qua l¹i, tÝnh chÊt ®éng vµ lµ mét qu¸

tr×nh.

Tõ nh÷ng yªu cÇu trªn, cã thÓ ® a ra kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp nh sau:

N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng duy tr× vµ n©ng

cao lîi thÕ c¹nh tranh trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm, më réng m¹ng l íi tiªu

thô, thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m ®¹t lîi Ých kinh

tÕ cao vµ bÒn v÷ng. (Nguån: Ts. NguyÔn H÷u Th¾ng (Chñ biªn) N©ng cao

n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp

kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. Nxb chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2008.)

Nh vËy, n¨ng lùc c¹nh tranh kh«ng ph¶i lµ chØ tiªu ®¬n nhÊt mµ

mang tÝnh tæng hîp, bao gåm nhiÒu chØ tiªu cÊu thµnh vµ cã thÓ x¸c ®Þnh

® îc cho nhãm doanh nghiÖp (ngµnh) vµ tõng doanh nghiÖp.

* N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ mét xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng îc.

TiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ diÔn ra réng kh¾p vµ

nhanh chãng, th× kh¸i niÖm “n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia” ®ang trë thµnh

vÊn ®Ò nãng hæi, thu hót ® îc sù quan t©m cña nhiÒu ChÝnh phñ, nhiÒu

doanh nh©n. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia vµ c¸c doanh

nghiÖp ®ang diÔn ra nh mét xu h íng tÊt yÕu cña thêi ®¹i, kh«ng thÓ ®¶o

ng îc, quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét quèc gia, mét

doanh nghiÖp.

D íi søc Ðp cña toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, viÖc l u th«ng c¸c

yÕu tè s¶n xuÊt (nh søc lao ®éng, nguyªn vËt liÖu, tiÒn vèn) ngµy cµng trë

nªn dÔ dµng, nhÊt lµ khi khoa häc kü thuËt cao, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ph¸t

triÓn nhanh chãng, th× c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c doanh nghiÖp

sÏ trë nªn quyÕt liÖt h¬n víi biÓu hiÖn nh : nh÷ng vô ph¸ s¶n, c¸c ®ît sa

th¶i c«ng nh©n, mÊt viÖc lµm... Thùc chÊt cña c¹nh tranh lµ c¹nh tranh vÒ sù

tiÕn bé khoa häc kü thuËt, møc ®é øng dông c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn s¶n

xuÊt kinh doanh; lµ c¹nh tranh trong viÖc ® a ra c¸c ý t ëng míi vµ ¸p dông

thµnh c«ng nh÷ng ý t ëng ®ã trong kinh doanh.

C¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t, diÔn ra trªn s©n nhµ vµ tr¶i

réng trªn ph¹m vi thÕ giíi lµm cho nhiÒu ng êi th¾ng vµ l¾m kÎ thua. Nh»m

chèng l¹i xu thÕ ®ã c¸c doanh nghiÖp, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ph¶i t¨ng viÖc

t×m kiÕm ®èi t¸c ®Ó liªn minh, liªn kÕt víi nhau, nh»m chèng l¹i ý ®å th«n

tÝnh cña c¸c tËp ®oµn ®Þch thñ. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy sÏ t¹o ra xu h íng hîp

t¸c, liªn kÕt s©u réng. Hîp t¸c vµ c¹nh tranh sÏ trë thµnh nhu cÇu tÊt yÕu

kh¸ch quan cña nh÷ng thùc thÓ nµo muèn sèng trong m«i tr êng míi- m«i

tr êng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ.

1.1.1.2 Ph©n lo¹i c¹nh tranh.

C¹nh tranh ® îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c

nhau:

* D íi gãc ®é c¸c chñ thÓ kinh tÕ tham gia thÞ tr êng:

Cã c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng êi s¶n xuÊt víi nhau, ng êi s¶n xuÊt vµ

ng êi tiªu dïng vµ gi÷a nh÷ng ng êi tiªu dïng víi nhau. ë ®©y, c¹nh tranh

xoay quanh vÊn ®Ò: chÊt l îng hµng ho¸, gi¸ c¶ vµ ®iÒu kiÖn dÞch vô.

* D íi gãc ®é thÞ tr êng th× cã 2 lo¹i c¹nh tranh:

- C¹nh tranh hoµn h¶o hay thuÇn tuý: lµ t×nh tr¹ng c¹nh tranh trong

®ã gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ lµ kh«ng thay ®æi trong toµn bé ®Þa danh

cña thÞ tr êng, bëi v× ng êi s¶n xuÊt, ng êi tiªu dïng ®Òu biÕt t êng tËn vÒ

c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr êng. Trong ®iÒu kiÖn ®ã kh«ng cã c«ng ty (nhµ

kinh doanh) nµo cã ®ñ søc m¹nh cã thÓ ¶nh h ëng ®Õn gi¸ c¶ s¶n phÈm cña

m×nh trªn thÞ tr êng.

- C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: ®©y lµ h×nh thøc c¹nh tranh chiÕm u

thÕ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ ë ®ã c¸c c¸ nh©n b¸n hµng hoÆc c¸c nhµ

s¶n xuÊt cã ®ñ søc m¹nh vµ thÕ lùc cã thÓ chi phèi ® îc gi¸ c¶ s¶n phÈm

cña m×nh trªn thÞ tr êng.

C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o cã hai lo¹i: ®éc quyÒn nhãm vµ c¹nh

tranh mang tÝnh ®éc quyÒn.

§éc quyÒn nhãm: tån t¹i trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ ë ®ã chØ cã

mét Ýt ng êi s¶n xuÊt. Trong thÞ tr êng nµy th× mçi ng êi ®Òu nhËn thøc

® îc r»ng gi¸ c¶ c¸c s¶n phÈm cña m×nh kh«ng chØ phô thuéc vµo s¶n l îng

s¶n xuÊt mµ cßn phô thuéc vµo ho¹t ®éng cña nh÷ng ng êi c¹nh tranh quan

träng trong ngµnh ®ã.

C¹nh tranh mang tÝnh ®éc quyÒn: lµ mét h×nh thøc c¹nh tranh mµ ë

®ã ng êi b¸n cã thÓ ¶nh h ëng ®Õn ng êi mua b»ng sù kh¸c nhau cña c¸c

s¶n phÈm cña m×nh vÒ h×nh d¸ng, kÝch th íc, chÊt l îng, nh·n m¸c. Trong

rÊt nhiÒu tr êng hîp, ng êi s¶n xuÊt cã thÓ buéc ng êi tiªu dïng chÊp nhËn

gi¸.

* D íi gãc ®é c¸c c«ng ®o¹n cña s¶n xuÊt- kinh doanh:

Cã 3 lo¹i c¹nh tranh: c¹nh tranh tr íc, trong vµ sau khi b¸n hµng.

Cuéc c¹nh tranh nµy ® îc thùc hiÖn b»ng ph ¬ng thøc thanh to¸n vµ dÞch

vô.

* XÐt theo môc tiªu cña c¸c chñ thÓ trong c¹nh tranh

Cã c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh.

C.M¸c ®· dïng c¸ch ph©n lo¹i nµy ®Ó nghiªn cøu c¬ së khoa häc cña c¸c

ph¹m trï gi¸ trÞ trªn thÞ tr êng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ lîi nhuËn b×nh qu©n. ë

®ã, C. M¸c chØ râ tr íc hÕt ®Ó ®¹t môc tiªu b¸n cïng mét lo¹i hµng ho¸ ®·

xuÊt hiÖn sù c¹nh tranh trong néi bé ngµnh, kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÞ

tr êng. Vµ sau n÷a, ®Ó ®¹t môc tiªu dµnh n¬i ®Çu t cã lîi, gi÷a c¸c chñ thÓ

kinh tÕ ®· xuÊt hiÖn c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh, kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh lîi

nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt.

Ngµy nay ph¸t triÓn c¸ch ph©n lo¹i trªn cña C. M¸c, c¸c nhµ kinh tÕ

häc chia thµnh hai h×nh thøc lµ c¹nh tranh däc vµ c¹nh tranh ngang:

+ C¹nh tranh däc:

Lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã møc chi phÝ b×nh qu©n thÊp

nhÊt kh¸c nhau. C¹nh tranh däc chØ ra r»ng: sù thay ®æi gi¸ b¸n vµ l îng

b¸n nãi trªn cña c¸c doanh nghiÖp sÏ cã ®iÓm dõng. Sau mét thêi gian nhÊt

®Þnh, sÏ h×nh thµnh mét gi¸ thÞ tr êng thèng nhÊt. C¹nh tranh däc sÏ lµm

cho c¸c doanh nghiÖp cã chi phÝ b×nh qu©n cao bÞ ph¸ s¶n, cßn c¸c doanh

nghiÖp cã chi phÝ b×nh qu©n thÊp nhÊt sÏ thu ® îc lîi nhuËn cao

+ C¹nh tranh ngang

Lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã møc chi phÝ b×nh qu©n thÊp

nhÊt nh nhau. Do ®Æc ®iÓm ®ã, trong c¹nh tranh ngang kh«ng cã doanh

nghiÖp nµo bÞ lo¹i khái thÞ tr êng, song gi¸ c¶ ë møc thÊp tèi ®a, lîi nhuËn

gi¶m dÇn vµ cã thÓ kh«ng cã lîi nhuËn. §Ó h¹n chÕ bÊt lîi ®ã c¹nh tranh

ngang dÉn ®Õn hai khuynh h íng: hoÆc lµ ph¶i liªn minh thèng nhÊt gi¸

b¸n cao, gi¶m l îng b¸n trªn thÞ tr êng- xuÊt hiÖn ®éc quyÒn. HoÆc lµ c¸c

doanh nghiÖp t×m mäi c¸ch gi¶m ® îc chi phÝ, tøc chuyÓn tõ c¹nh tranh

ngang sang c¹nh tranh däc nh»m trô l¹i ® îc trªn thÞ tr êng vµ cã lîi nhuËn

cao.

* XÐt theo ph¹m vi l·nh thæ, ng êi ta nãi tíi c¹nh tranh trong n íc vµ

c¹nh tranh quèc tÕ. C¹nh tranh quèc tÕ cÇn l u ý cã thÓ diÔn ra ë ngay thÞ

tr êng néi ®Þa, ®ã lµ c¹nh tranh gi÷a hµng ho¸ trong n íc s¶n xuÊt víi hµng

ngo¹i nhËp (nhÊt lµ hµng nhËp lËu).

C¸c nh©n tè cÊu thµnh søc m¹nh c¹nh tranh ®ã lµ:

- ChÊt l îng hµng ho¸ tèt

- Gi¸ c¶ thÊp

- Thêi gian vµ ®iÒu kiÖn dÞch vô. Tøc lµ hµng ho¸ ® a ra thÞ tr êng

®óng thêi ®iÓm x· héi cÇn b¸n nhanh, thanh to¸n nhanh. Sau khi tiªu thô th×

cã c¸c dÞch vô tèt: b¶o hµnh, söa ch÷a, h íng dÉn tiªu dïng...

1.1.1.3 T¸c dông cña c¹nh tranh.

Cạnh tranh là hiện tượng tự nhiên, là mâu thuẫn quan hệ giữa các cá

thể có chung một môi trường sống đối với điều kiện nào đó mà hä cùng

quan tâm. Trong hoạt động kinh tế, đó là sự ganh đua giữa các chñ thÓ kinh

tế (nhà sản xuất, người tiêu dùng) nhằm giành lấy những vị thế tương đối

trong sản xuất, tiêu thụ hay tiêu dùng hàng hóa để thu được nhiều lợi ích

nhất cho mình. Cạnh tranh có thể xảy ra giữa những nhà sản xuất với nhau

hoặc có thể xảy ra giữa người sản xuất với người tiêu dùng khi người sản

xuất muốn bán hàng hóa với giá cao, người tiêu dùng lại muốn mua được

với giá thấp. Cạnh tranh trong kinh tế luôn liên quan đến quyền sở hữu. Nói

cách khác, sở hữu là điều kiện để cạnh tranh kinh tế diễn ra.

Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong nền sản xuất hàng hóa nói

riêng và trong lĩnh vực kinh tế nói chung; là động lực thúc đẩy sản xuất

phát triển, góp phần vào sự phát triển kinh tế. Cạnh tranh mang lại nhiều lợi

ích, đặc biệt cho người tiêu dùng. §ã lµ viÖc người sản xuất phải tìm mọi

cách làm ra sản phẩm có chất lượng hơn, đẹp hơn, có chi phí sản xuất rẻ

hơn, có tỷ lệ tri thức khoa học, công nghệ trong đó cao hơn... để đáp ứng

với thị hiếu của người tiêu dùng. Cạnh tranh sÏ làm cho người sản xuất

năng động hơn, nhạy bén hơn, nắm bắt tốt hơn nhu cầu của người tiêu

dùng, thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng những tiến bộ, các nghiên

cứu thành công mới nhất, hoàn thiện cách thức tổ chức vµ quản lý vµo sản

xuất để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế.

Ngoài mặt tích cực, cạnh tranh cũng g©y ra những hệ quả không

mong muốn về mặt xã hội. Nó làm thay đổi cấu trúc xã hội trên phương

diện sở hữu của cải, phân hóa mạnh mẽ giàu nghèo, có những tác động tiêu

cực khi cạnh tranh không lành mạnh, dùng các thủ đoạn vi phạm pháp luật

hay bất chấp pháp luật. Vì lý do trên cạnh tranh kinh tế bao giờ cũng phải

được điều chỉnh bởi các định chế xã hội, sự can thiệp của Nhà nước.

Trong xã hội xét về tổng thể, mçi con ng êi vừa là người sản xuất

đồng thời cũng là người tiêu dùng. Do vậy, cạnh tranh thường mang lại

nhiều lợi ích hơn cho mọi người, cho cộng đồng vµ xã hội.

1.1.1.4 C¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh.

* Ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr êng vµ lùa chän thÞ tr êng môc tiªu

- Ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr êng

Công tác nghiên cứu thị trường cã vai trß v« cïng quan träng. Nhiều

doanh nghiệp đã phải chịu thua lỗ lớn và mất thị trường do không đi sâu

vào nghiên cứu thị trường. Nhiều doanh nghiệp đã nhận thức được tầm

quan trọng của công tác nghiên cứu thị trường nªn đã tiến hành nghiên cứu,

song "lực bất tòng tâm", v× vốn ít, ngân sách dành cho việc nghiên cứu thị

trường cßn rất hạn hẹp, khả năng thăm quan, khảo sát thị trường nước

ngoài rất hạn chế vì mỗi chuyến đi chi phí khá tốn kém, hiệu quả không

cao. Do khả năng tìm kiếm, khai thác và xử lý thông tin của cán bộ còn

yếu, lợi ích đem lại không đủ bù chi phí.

Hoạt động nghiên cứu thị trường của các doanh nghiệp chưa được tổ

chức một cách khoa học, mà chủ yếu dựa vào kinh nghiệm của người

nghiên cứu là chính. Các doanh nghiệp còn rất hạn chế trong việc sử dụng

công nghệ thông tin, công cụ toán học, thống kê trong nghiên cứu thị

trường. Đa số các doanh nghiệp trên cơ sở thông tin thu thập được th× họ

tiến hành phân tích bằng cảm tính rồi đưa ra dự báo. Các thông tin sơ cấp

về thị trường do không có đủ chi phí để thu thập, dẫn đến tình trạng đa số

các doanh nghiệp kinh doanh thụ động, không chắc chắn.

VÒ viÖc x¸c ®Þnh thÞ tr êng môc tiªu: các doanh nghiệp thường lựa

chọn thị trường mục tiêu theo cách phản ứng lại với thị trường, thấy cơ hội

của đoạn thị trường nào hấp dẫn thì tập trung vào đoạn thị trường đó. Dịch

vụ hỗ trợ hoạt động kinh doanh như: nghiên cứu thị trường, thông tin kinh

tế, ngân hàng dữ liệu... còn hạn chế. Trình độ khai thác và sử dụng thông

tin của cán bộ còn thấp, sự quan tâm chưa đúng mức của lãnh đạo doanh

nghiệp, cơ cấu tổ chức không tương ứng... Còn có những mặt hàng của

doanh nghiệp Nhà nước đang được bảo hộ tuyệt đối (ưu đãi độc quyền)

hoặc bảo hộ qua hàng rào thuế quan, trợ cấp (qua ưu đãi tín dụng, bù lỗ,

miễn thuế...), thậm chí nhiều doanh nghiệp cố gắng luận chứng để Nhà

nước tăng cường các biện pháp bảo hộ mạnh hơn để duy trì việc làm và thị

phần. Nhìn chung, công tác nghiên cứu thị trường của các doanh nghiệp

Việt Nam còn yếu kém

* ChiÕn l îc kinh doanh cña doanh nghiÖp

C¸c doanh nghiÖp th êng thùc hiÖn mét sè chiÕn l îc sau

Thø nhÊt, chiến lược sản phẩm của các doanh nghiệp. Trước yêu cầu

của thị trường ngày càng cao, các doanh nghiệp Việt Nam đã quan tâm đến

yếu tố chất lượng sản phẩm ®Ó xây dựng chiến lược sản phẩm nh»m đáp

ứng nhu cầu của khách hàng và thị trường. Tuy nhiên sản phẩm của các

doanh nghiệp Việt Nam có đặc điểm là: yếu tố vốn trong cấu thành sản

phẩm thấp, hàm lượng tri thức và công nghệ trong sản phẩm không cao,

chủ yếu dựa vào yếu tố lao động hoặc điều kiện tự nhiên nªn năng suất lao

động thấp, chất lượng sản phẩm chưa thực sự có ưu thế rõ rệt trên thị

trường thế giới.

Chi phí dịch vụ hạ tầng phục vụ sản xuất công nghiệp như: điện, viễn

thông, cảng biển, vận tải ở Việt Nam cũng được đánh giá là cao hơn mức

so víi của các nước trong khu vực. Tất cả các khoản chi phí này đều có ảnh

hưởng rất lớn tới chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm và sức cạnh tranh

của sản phẩm cũng như n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiệp.

Thø hai, chiÕn l îc ph©n phèi

Do các doanh nghiệp Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ là chủ yếu

®iÒu nµy đã làm hạn chế tầm hoạt động và mạng lưới phân phối. Nhiều

doanh nghiệp vẫn áp dụng hình thức các kênh phân phối qua các trung gian

thương mại nên chưa thiết lập được hệ thống phân phối hàng hóa đến đại lý

hoặc người tiêu dùng cuối dùng. Với phương thức này, các doanh nghiệp

Việt Nam không thể kiểm soát được quá trình phân phối và tiêu thụ sản

phẩm của họ và không thể nắm bắt trực tiếp những thông tin phản ánh tình

hình thị trường.

So với nhiều công cụ cạnh tranh khác, hệ thống kênh phân phối của

hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa được quan tâm đúng mức và

còn tồn tại nhiều hạn chế. Đối với các doanh nghiệp Nhà nước, kênh phân

phối vẫn còn mang nhiều dấu ấn của thời kỳ bao cấp. Đối với những doanh

nghiệp ngoài quốc doanh, một bộ phận vẫn còn tổ chức kênh phân phối

theo kiểu trao đổi đơn (bên s¶n xuÊt và bên tiªu dïng chỉ quan hệ với nhau

một lần), một bộ phận khác tổ chức kênh phân phối theo kiểu tự nhiên,

không hề có tác động quản lý điều khiển theo hướng có mục tiêu.

Thø ba, chiÕn l îc truyÒn tin vµ xóc tiÕn hçn hîp.

Hoạt động xúc tiến hỗn hợp của các doanh nghiệp còn ở trình độ

thấp, giản đơn và không mang lại hiệu quả thiết thực. Nhiều doanh nghiệp

mới chỉ dừng lại ở mức in ấn và phát hành các tờ rơi giới thiệu về doanh

nghiệp. Có rất ít doanh nghiệp xây dựng được chương trình xúc tiến hỗn

hợp để giới thiệu sản phẩm cho khách hàng.

* N¨ng lùc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh

Đối với các DNNN, mặc dù đã có chủ trương xoá bỏ chủ qu¶n,

nhưng hiện đang có quá nhiều cấp, ngành trực tiếp can thiệp công việc kinh

doanh hàng ngày của doanh nghiệp. Việc phân cấp trên dưới, ngang dọc

chưa rõ ràng đã gây ra tình trạng doanh nghiệp chịu nhiều cấp, nhiều ngành

cùng ra sức "tăng cường quản lý". Công tác thanh tra, kiểm tra chồng chéo.

Nªn gây phiền hà ®Õn sù ho¹t ®éng cña doanh nghiệp. Cơ chế "bộ chủ

quản", "cấp chủ quản" đang gây rất nhiều khó khăn cho doanh nghiệp. Việc

phân chia,ph©n biÖt ®èi xö "quốc doanh trung ương", "quốc doanh địa

phương” đã tạo nhiều bất hợp lý, phân biệt đối xử, ảnh hưởng đến kinh

doanh của mỗi doanh nghiệp. Trong nội bộ mỗi DNNN, tổ chức quản lý

còn quá cồng kềnh so với doanh nghiệp ngoài Nhà nước; nhiều ban, bệ,

nhiều thủ tục hành chính rườm rà chưa được sửa đổi đã làm cho doanh

nghiệp không thể năng động, linh hoạt, đáp ứng kịp thời yêu cầu của thị

trường. Trình độ cán bộ quản lý thấp, hạn chế trong tiếp cận với những

kiến thức, phong cách quản lý hiện đại, đặc biệt là kinh nghiệm giao dịch

xuất nhập khẩu, nghiên cứu tiếp cận với thị trường thế giới. Khả năng quản

lý cả về kỹ thuật và kinh doanh kém. Thiếu đội ngũ lao động có trình độ

chuyên môn cao, đây là một trong những tồn tại lớn đối với các doanh

nghiệp hiện nay. §iÒu nµy ® îc thÓ hiÖn, biên chế bộ máy quản lý của

DNNN gấp tới 2-3 lần so với doanh nghiệp ngoài Nhà nước, gấp 10 lần

doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài cùng ngành nghề và quy mô, cùng

có số tài sản cố định như nhau.

* Chi phÝ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi (R & D)

Đối với hầu hết các doanh nghiệp trên thế giới hiện nay, nhất là tại

các nước phát triển, th× chi phí nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới

chiếm tỷ trọng khá lớn trong cơ cấu chi phí.ViÖc nhằm đầu tư nghiên cứu

các công nghệ kỹ thuật mới nh»m nâng cao chất lượng, năng suất lao động,

tạo ra các sản phẩm mới võa độc đáo võa hiện đại ®Ó đáp ứng tốt hơn các

yêu cầu của khách hàng, qua đó làm tăng hiệu quả kinh doanh và tạo một vị

trí vững chắc trên thị trường. Thực tế là nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa

có chiến lược kinh doanh, trong điều hành chủ yếu vẫn là "xử lý tình

huống" víi công việc hàng ngày, chưa thấy được yêu cầu của quản lý hiện

đại nên chưa chú ý đến công tác nghiên cứu và phát triển.

* Tr×nh ®é c«ng nghÖ

Trong những năm qua, nhiều doanh nghiệp đã có những đổi mới,

nhiều máy móc thiết bị và công nghệ mới được chuyển giao từ các nước

công nghiệp phát triển. Song tốc độ đổi mới công nghệ và trang thiết bị còn

chậm, chưa đồng đều và chưa theo một định hướng phát triển rõ rệt. Hiện

vẫn còn tồn tại đan xen trong nhiều doanh nghiệp các loại thiết bị công

nghệ từ lạc hậu, trung bình đến tiên tiến. Do vậy, đã làm hạn chế hiệu quả

vận hành cña thiết bị và giảm mức độ tương thích, đồng nhất giữa sản

phẩm đầu vào, đầu ra.

Sự lạc hậu về công nghệ và kỹ thuật sẽ tạo ra chất lượng sản phẩm

thấp và không ổn định làm cho doanh nghiệp khó khăn trong việc lựa chọn

mặt hàng kinh doanh, hạn chế khả năng cạnh tranh bằng giá (giá thành các

sản phẩm trong nước cao hơn các sản phẩm nhập khẩu từ 20% - 40%).

* Nh©n lùc trong c¸c doanh nghiÖp

Lao động là một lợi thế cạnh tranh của Việt Nam bởi chi phí lao

động rẻ, trình độ dân trí của lao động Việt Nam cao, có truyền thống lao

động cần cù, ham học hỏi, khéo tay, nhanh trí,... Nhưng chúng ta phải nhìn

nhận rằng chi phí lao động tuy rẻ nhưng năng suất lao động chỉ ở mức

trung bình và thấp,chủ yếu lại là lao động thủ công, tác phong lao động

công nghiệp còn kém. Do đó, nếu so sánh lao động Việt Nam với lao động

các nước trong khu vực thì có thể nói đây là điểm yếu của Việt Nam.

1.1.2. Doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt Nam.

1.1.2.1 Kh¸i niÖm doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp Nhµ n íc.

* Doanh nghiÖp

Doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së

giao dÞch, ® îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc

®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh h íng x· héi chñ nghÜa ë n íc ta,

cã thÓ cã 4 lo¹i h×nh doanh nghiÖp:

- Doanh nghiÖp Nhµ n íc

- Doanh nghiÖp tËp thÓ

- Doanh nghiÖp t nh©n

- Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t ngoµi

* DNNN

N¨m 2005 LuËt doanh nghiÖp thay thÕ luËt DNNN, tuy nhiªn luËt doanh

nghiÖp ch a ® a ra kh¸i niÖm DNNN. V× vËy, kh¸i niÖm DNNN cña LuËt

DNNN n¨m 2003 vÉn ® îc sö dông. §iÒu 1 LuËt doanh nghiÖp Nhµ n íc n¨m

2003 quy ®Þnh: Doanh nghiÖp Nhµ n íc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ n íc së h÷u

toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi, ® îc tæ chøc d íi h×nh

thøc c«ng ty Nhµ n íc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.

Theo quy ®Þnh cña LuËt DNNN n¨m 2003, DNNN bao gåm:

C«ng ty Nhµ n íc lµ doanh nghiÖp do Nhµ n íc së h÷u toµn bé vèn ®iÒu

lÖ, thµnh lËp, tæ chøc qu¶n lý, ®¨ng ký ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña luËt DNNN.

C«ng ty Nhµ n íc ® îc tæ chøc d íi h×nh thøc c«ng ty Nhµ n íc ®éc lËp, tæng

c«ng ty Nhµ n íc.

C«ng ty cæ phÇn Nhµ n íc lµ c«ng ty cæ phÇn mµ toµn bé cæ ®«ng lµ c¸c

c«ng ty Nhµ n íc hoÆc tæ chøc ® îc Nhµ n íc ñy quyÒn gãp vèn, ® îc tæ chøc

vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp.

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Nhµ n íc mét thµnh viªn lµ c«ng ty tr¸ch

nhiÖm h÷u h¹n do Nhµ n íc së h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ, ® îc tæ chøc qu¶n lý

vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp.

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Nhµ n íc hai thµnh viªn trë lªn lµ c«ng ty

tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong ®ã tÊt c¶ c¸c thµnh viªn lµ c«ng ty Nhµ n íc vµ

thµnh viªn kh¸c lµ tæ chøc ® îc Nhµ n íc ñy quyÒn gãp vèn, ® îc tæ chøc vµ

ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi cña Nhµ n íc nÕu trong vèn

®iÒu lÖ mµ doanh nghiÖp chiÕm tõ 50% trë xuèng.

C«ng ty Nhµ n íc gi÷ quyÒn chi phèi doanh nghiÖp kh¸c lµ c«ng ty së

h÷u toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chiÕm trªn 50% vèn ®iÒu lÖ

cña doanh nghiÖp kh¸c.

1.1.2.2 Ph©n lo¹i DNNN ë ViÖt Nam.

DNNN ® îc ph©n thµnh hai lo¹i: mét lo¹i doanh nghiÖp ho¹t ®éng

s¶n xuÊt kinh doanh chñ yÕu v× môc tiªu lîi nhuËn, cßn lo¹i kh¸c ho¹t ®éng

c«ng Ých. Mçi lo¹i cã ®Æc tr ng riªng, doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých

cïng hîp t¸c t ¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau v× môc ®Ých chÝnh trÞ- x· héi

chung, cßn lo¹i kh¸c v× lîi nhuËn th× võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh trong

khu«n khæ ph¸p luËt.

VÒ môc ®Ých, DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých lÊy môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh

trÞ- x· héi, phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn chung cña x· héi lµ chÝnh: cßn

DNNN ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lÊy môc tiªu lîi nhuËn lµ chÝnh.

VÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng, doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng chñ yÕu

trong nh÷ng ngµnh quèc phßng, an ninh, tµi chÝnh c«ng, kÕt cÊu h¹ tÇng,

m«i tr êng sinh th¸i, v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc..., nãi chung lµ trong nh÷ng

ngµnh phôc vô lîi Ých c«ng céng, cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng

phôc vô x· héi; cßn doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× ® îc

phÐp ho¹t ®éng trong tÊt c¶ c¸c ngµnh then chèt cña nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt

hµng ho¸, dÞch vô phôc vô thÞ tr êng.

VÒ vèn, ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, Nhµ n íc giao vèn

vµ chi phèi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp chÞu sù qu¶n lý trùc

tiÕp cña Nhµ n íc, s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch vµ ®¬n ®Æt hµng cña Nhµ n íc,

tuy kh«ng ph¶i theo c¬ chÕ cò, nh ng vÉn ph¶i chÞu thùc hiÖn ho¹ch to¸n.

Cßn ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× chñ yÕu chÞu

sù chi phèi cña quy luËt thÞ tr êng; Nhµ n íc giao vèn cho doanh nghiÖp,

doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn

®ã.

1.1.2.3. §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt Nam.

+ DNNN lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ n íc thµnh lËp: nghÜa lµ viÖc t¹o lËp

doanh nghiÖp trªn c¬ së ý chÝ cña Nhµ n íc mµ kh«ng do ý chÝ chñ quan cña bÊt

cø ai.

ViÖc thµnh lËp DNNN do c¬ quan Nhµ n íc cã thÈm quyÒn ký quyÕt

®Þnh thµnh lËp ë nh÷ng ngµnh vµ nh÷ng lÜnh vùc, ®Þa bµn mµ Nhµ n íc thÊy cÇn

thiÕt. §©y lµ ®Æc ®iÓm nh»m ph©n biÖt DNNN víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp

kh¸c kh«ng ph¶i do Nhµ n íc thµnh lËp mµ chØ do Nhµ n íc cho phÐp thµnh lËp

trªn c¬ së ®¬n thµnh lËp hoÆc ®¨ng ký kinh doanh cña nh÷ng ng êi muèn kinh

doanh vµ cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

+ Tµi s¶n cña doanh nghiÖp lµ mét lo¹i tµi s¶n cña Nhµ n íc.

DNNN do Nhµ n íc ®Çu t vèn ban ®Çu, v× vËy sau khi thµnh lËp nã

thuéc së h÷u cña Nhµ n íc. Tµi s¶n cña doanh nghiÖp bao gåm:

- Nguån vèn ng©n s¸ch cÊp ban ®Çu khi thµnh lËp

- Nguån vèn Nhµ n íc ®Çu t bæ sung

- Nguån vèn tõ hiÖp ®Þnh

- Nguån vèn viÖn trî, tµi trî.

- Nguån vèn do doanh nghiÖp tù bæ sung (vèn vay, vèn do ph¸t hµnh cæ

phiÕu, tr¸i phiÕu, vèn nhËn liªn doanh, liªn kÕt vµ c¸c nguån vèn kh¸c)

MÆc dï h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån vèn nh ng bÊt luËn tµi s¶n cña DNNN

h×nh thµnh tõ nguån vèn nµo ®Òu thuéc së h÷u Nhµ n íc.

DNNN lµ chñ thÓ kinh doanh kh«ng cã quyÒn së h÷u tµi s¶n mµ chØ cã

quyÒn qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n trªn c¬ së quyÒn së h÷u cña Nhµ n íc. VÒ

nguyªn t¾c, chØ cã Nhµ n íc míi cã ®Çy ®ñ c¸c quyÒn n¨ng ®èi víi tµi s¶n cña

doanh nghiÖp, cßn doanh nghiÖp Nhµ n íc ë mçi thêi kú ph¸t triÓn kh¸c nhau

cña nÒn kinh tÕ th× ph¹m vi cña c¸c quyÒn tµi s¶n l¹i kh¸c nhau.

- Trong thêi kú bao cÊp, Nhµ n íc ®Æt ra hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh vµ

cung cÊp nguån vèn, nguyªn vËt liÖu t ¬ng øng. V× vËy, doanh nghiÖp hoµn

toµn thô ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh nªn quyÒn sö dông vµ chiÕm h÷u ®èi

víi tµi s¶n bÞ h¹n chÕ.

- Trong c¬ chÕ thÞ tr êng, DNNN s¶n xuÊt kinh doanh d íi hai gãc ®é:

Mét phÇn s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua chØ tiªu mµ Nhµ n íc giao, phÇn lín

s¶n xuÊt kinh doanh do DNNN tù ®Æt kÕ ho¹ch. Nh vËy, DNNN ® îc më réng

quyÒn tù chñ ®èi víi lo¹i tµi s¶n. Ngoµi c¸c quyÒn chiÕm h÷u, sö dông ®èi víi

lo¹i tµi s¶n ® îc t¨ng c êng, DNNN cßn cã c¶ quyÒn ®Þnh ®o¹t ®èi víi tµi s¶n.

Tuy nhiªn ba quyÒn n¨ng nµy vÉn tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

VÝ dô, DNNN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn vèn còng nh

sö dông cã hiÖu qu¶ vèn do Nhµ n íc giao ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng

kinh doanh.

+ DNNN lµ ®èi t îng qu¶n lý trùc tiÕp cña Nhµ n íc.

§©y lµ ®Æc tr ng lµm cho DNNN kh¸c víi doanh nghiÖp ngoµi quèc

doanh. “Trùc tiÕp qu¶n lý” ®îc hiÓu lµ:

- TÊt c¶ c¸c DNNN thuéc trung ¬ng vµ ®Þa ph ¬ng ®Òu trùc thuéc mét

c¬ quan qu¶n lý Nhµ n íc (bé chñ qu¶n hoÆc uû ban nh©n d©n tØnh) theo sù

ph©n cÊp qu¶n lý cña chÝnh phñ.

- Nh÷ng chøc danh qu¶n lý chñ chèt trong DNNN ®Òu do c¬ quan qu¶n

lý doanh nghiÖp bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th ëng, kû luËt vµ chÞu sù kiÓm

tra gi¸m s¸t cña nh÷ng c¬ quan nµy. Kh¸c víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh,

nh÷ng chøc danh nµy ®Òu do ChÝnh chñ doanh nghiÖp tù qu¶n lý, bÇu hoÆc thuª

ng êi qu¶n lý.

- Nhµ n íc quy ®Þnh bé m¸y tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n íc, theo ®ã c¸c

bé phËn bªn trong doanh nghiÖp ®Òu ph¶i tù tæ chøc theo m« h×nh nhÊt ®Þnh, m«

h×nh ®ã cô thÓ lµ:

+ DNNN cã héi ®ång qu¶n trÞ, m« h×nh nµy ¸p dông ë nh÷ng DNNN

®éc lËp cã quy m« lín vµ tæng c«ng ty Nhµ n íc.

Héi ®ång qu¶n trÞ cña DNNN cã chøc n¨ng qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh

nghiÖp vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr íc ChÝnh phñ vµ ng êi do ChÝnh phñ uû quyÒn vÒ

sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Héi ®ång qu¶n trÞ bao gåm: Chñ tÞch, Tæng

gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) vµ c¸c thµnh viªn kh¸c tuú theo quy m« cña lo¹i h×nh

doanh nghiÖp ChÝnh phñ quy ®Þnh sè l îng thµnh viªn.

+ DNNN kh«ng cã Héi ®ång qu¶n trÞ: M« h×nh nµy ¸p dông ë DNNN

®éc lËp cã quy m« võa vµ nhá, doanh nghiÖp thµnh viªn cña Tæng c«ng ty Nhµ

n íc.

+ DNNN chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong kinh doanh.

§©y lµ vÊn ®Ò kh«ng míi nh ng lÇn ®Çu tiªn LuËt DNNN quy ®Þnh tÝnh

chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Tr íc ®©y, ch a quy

®Þnh cô thÓ mµ chØ quy ®Þnh DNNN lµ tæ chøc cã t c¸ch ph¸p nh©n.

Nay kh«ng chØ quy ®Þnh DNNN cã t c¸ch ph¸p nh©n mµ cßn quy ®Þnh

DNNN chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Tøc lµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi vèn

do doanh nghiÖp qu¶n lý bao gåm vèn ®iÒu lÖ, vèn do doanh nghiÖp tù bæ sung,

vèn vay... Vèn ®iÒu lÖ ë ®©y ® îc hiÓu lµ sè vèn nghi trong ®iÒu lÖ cña doanh

nghiÖp, sè vèn nµy kh«ng thÊp h¬n sæ vèn ph¸p ®Þnh.

Vèn ph¸p ®Þnh l¹i ® îc hiÓu lµ møc vèn tèi thiÓu do Nhµ n íc quy ®Þnh

®Ó thµnh lËp DNNN trong lÜnh vùc, ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Nh vËy, theo ®Æc

®iÓm nµy, LuËt DNNN chØ ®iÒu chØnh nh÷ng doanh nghiÖp cã 100% vèn Nhµ

n íc (vèn ®iÒu lÖ), cßn ®èi víi doanh nghiÖp kh¸c cã mét phÇn vèn cña Nhµ

n íc th× luËt nµy chØ cã mét sè ®iÒu quy ®Þnh vÒ qu¶n lý phÇn vèn cña Nhµ

n íc ë doanh nghiÖp kh¸c. C¸c doanh nghiÖp ®ã ® îc quy ®Þnh ®Çy ®ñ ë LuËt

doanh nghiÖp, luËt hîp t¸c x·.

1.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNNN ë

ViÖt Nam hiÖn nay.

1.2.1 XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ, vai trß.

* VÞ trÝ

§¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø X kh¼ng ®Þnh: Trong thêi kú

qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n íc ta, cã 3 chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt

bao gåm: së h÷u Nhµ n íc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n vµ 5 thµnh phÇn kinh

tÕ ®ã lµ: kinh tÕ nhµ n íc; kinh tÕ tËp thÓ; kinh tÕ t nh©n; kinh tÕ t b¶n nhµ

n íc; kinh tÕ cã vèn ®Çu t n íc ngoµi.

Kinh tÕ Nhµ n íc ® îc tæ chøc d íi c¸c h×nh thøc DNNN, trong c«ng,

n«ng, th ¬ng nghiÖp vµ dÞch vô. Kinh tÕ Nhµ n íc n¾m gi÷ m¹ch m¸u kinh tÕ

vµ c«ng nghÖ then chèt, nã ®ãng vai trß chñ ®¹o, lµm ®ßn bÈy nhanh t¨ng

tr ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. Nã më ® êng, h íng dÉn, hç

trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, lµm lùc l îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n íc

thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«, t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi

míi.

C¸c DNNN muèn gi÷ ® îc vÞ trÝ then chèt, ph¶i ®i ®Çu trong viÖc øng

dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g ¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l îng hiÖu

qu¶ kinh tÕ- x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. §Ó lµm ® îc ®iÒu ®ã ph¶i biÕt s¾p

xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao DNNN, träng t©m lµ cæ phÇn ho¸ m¹nh

h¬n n÷a

* Vai trß.

DNNN ® îc x¸c ®Þnh lµ mét bé phËn cña kinh tÕ Nhµ n íc. DNNN gi÷

vai trß quan träng sau ®©y:

- Vai trß kinh tÕ

§èi víi c¸c n íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi nh ë ViÖt Nam cã mét thùc

tÕ lµ: c«ng nghiÖp ch a ph¸t triÓn, n«ng nghiÖp l¹c hËu, thÞ tr êng nhá hÑp, tæ

chøc s¶n xuÊt ph©n t¸n manh món, møc thu nhËp b×nh qu©n cña ng êi d©n thÊp.

§Ó thùc hiÖn chiÕn l îc t¨ng tèc, rót ng¾n vµ t¹o dùng c¬ së kinh tÕ cña Nhµ

n íc XHCN theo m« h×nh míi, Nhµ n íc tÊt yÕu ph¶i lùa chän gi¶i ph¸p ph¸t

triÓn c¸c DNNN, t¨ng c êng kinh tÕ Nhµ n íc. ViÖc lùa chän nµy kh«ng ph¶i

mang tÝnh chñ quan, mµ lµ mét tÊt yÕu lÞch sö ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña mçi

quèc gia ë tr×nh ®é chËm ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn DNNN cã hai u thÕ: Thø nhÊt,

®ã lµ u thÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó tham gia vµo thÞ

tr êng thÕ giíi. Thø hai, víi u thÕ quy m« tËp trung s¶n xuÊt, c¸c DNNN trë

thµnh c¸c ®èi t¸c chÝnh ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t n íc ngoµi ho¹t ®éng liªn

doanh liªn kÕt, cã kh¶ n¨ng ®Ó tËp trung nguån vèn, tæ chøc hiÖn ®¹i, quy m«

lín chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi u thÕ nµy

khiÕn cho c¸c DNNN cã vai trß x¸c ®Þnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l îc

ph¸t triÓn t¨ng tèc, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c n íc chËm ph¸t triÓn.

Nh vËy, xÐt ë hai khÝa c¹nh, khÝa c¹nh t¹o lËp nh÷ng c¬ së kinh tÕ trùc

tiÕp cña lùc l îng kinh tÕ Nhµ n íc vµ khÝa c¹nh ph¸t triÓn th× c¸c DNNN lµ

gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng hiÖn ®¹i, ë c¸c n íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn,

DNNN kh«ng thÓ hiÖn râ vai trß lµ mét c«ng cô ®Ó ChÝnh phñ can thiÖp trùc

tiÕp vµo nÒn kinh tÕ. Nh ng ë c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn nh ë ViÖt Nam ch¼ng

h¹n quy m« lín, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao... lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh quyÕt ®Þnh

®Õn viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h íng

më cöa héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. DNNN cã thÓ trë thµnh c«ng cô trùc

tiÕp ®Ó tham gia kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña c¬ chÕ thÞ tr êng khi nã cã ®ñ

kh¶ n¨ng cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan

träng ®èi víi sinh ho¹t chung cña x· héi mµ t nh©n vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ

kh¸c kh«ng muèn vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t . Ph¸t triÓn DNNN ®Ó t¹o kÕt

cÊu h¹ tÇng vµ dÞch vô cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ph¸t

triÓn bÒn v÷ng l©u dµi nÒn kinh tÕ.

Mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong m« h×nh kinh tÕ thÞ tr êng hçn hîp lµ sù

c©n b»ng gi÷a kinh tÕ Nhµ n íc víi kinh tÕ t nh©n. Së dÜ ë c¸c n íc XHCN,

DNNN ®ãng vai trß chñ ®¹o v× sù ph¸t triÓn cña nã ®em l¹i ®ßn bÈy m¹nh mÏ,

trùc tiÕp cho b íc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ chËm ph¸t triÓn sang ph¸t triÓn hiÖn ®¹i

mét c¸ch nhanh chãng. Ph¸t triÓn DNNN lµ mét gi¶i ph¸p ph©n bæ h÷u hiÖu c¸c

nguån lùc trong nÒn kinh tÕ, khi c¸c quan hÖ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng

ch a ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c DNNN ®ãng vai trß t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó

ph¸t triÓn h¬n ®ã lµ trùc tiÕp t¹o ra thu nhËp. Víi vai trß t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn,

DNNN gióp cho doanh nghiÖp t nh©n ph¸t triÓn, ®ång thêi h íng dÉn doanh

nghiÖp t nh©n ®i vµo c¸c lÜnh vùc kinh tÕ míi vµ chuyÓn giao cho khu vùc t

nh©n c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn DNNN, sÏ x¶y ra qu¸

tr×nh thay ®æi ph ¬ng ph¸p ®iÒu tiÕt trong c¬ chÕ qu¶n lý trùc tiÕp sang c«ng cô

qu¶n lý gi¸n tiÕp. Nhµ n íc qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ lµ

chñ yÕu, qu¶n lý ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt kinh doanh lµ chøc n¨ng cña c¸c doanh

nghiÖp.

- Vai trß chÝnh trÞ:

§èi víi c¸c n íc qu¸ ®é lªn CNXH nh ë ViÖt Nam th× hÖ thèng DNNN

cã ý nghÜa chÝnh trÞ ®Æc biÖt. Nã lµ bé phËn ®Þnh h íng vÒ mÆt kinh tÕ vµ lµ

c«ng cô ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch theo ®Þnh h íng XHCN. HÖ thèng DNNN

cung cÊp cho Nhµ n íc c¬ së kinh tÕ, ®Ó Nhµ n íc trë thµnh mét lùc l îng chi

phèi trùc tiÕp ®èi víi bé phËn kinh doanh t nh©n. Thªm vµo ®ã, ë giai ®o¹n ®Çu

cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, DNNN lµ bé phËn t¹o thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ

Nhµ n íc. §iÒu nµy ® îc biÓu hiÖn, nã cung cÊp nguån lùc chÝnh, chñ yÕu cho

ho¹t ®éng cña Nhµ n íc, ®ång thêi lµ c«ng cô trùc tiÕp h÷u hiÖu ®Ó thóc ®Èy

nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h íng XHCN vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ,

x· héi do §¶ng céng s¶n vµ ChÝnh phñ ®Ò ra. C¸c DNNN cã vai trß ®Æc biÖt

quan träng trong viÖc cñng cè quèc phßng vµ an ninh quèc gia.

- Vai trß x· héi:

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, c¸c doanh nghiÖp ®Òu chÞu sù chi phèi cña

quy luËt thÞ tr êng. Muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¹o ra lîi

nhuËn. Nh ng nÒn kinh tÕ thÞ tr êng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh t¹o ra sù ph©n

ho¸ giµu nghÌo... V× vËy, sù tån t¹i cña DNNN víi viÖc sö dông nhiÒu lao

®éng, t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp; DNNN thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa

vô b¶o ®¶m cho ng êi lao ®éng tèt h¬n so víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp

kh¸c.

Mçi quèc gia th êng cã nh÷ng vïng xa x«i hÎo l¸nh, tr×nh ®é d©n trÝ cßn

thÊp, DNNN cã vai trß quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m cung cÊp dÞch vô c«ng céng vµ

nhu cÇu thiÕt yÕu cho ®êi sèng d©n c vïng nh÷ng vïng nµy.

VÊn ®Ò m«i tr êng vµ b¶o vÖ m«i tr êng ®ang lµ vÊn ®Ò thêi sù nãng hæi

®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ vÊn ®Ò gi¶m

thiÓu « nhiÔm m«i tr êng l¹i m©u thuÉn víi môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña

c¸c doanh nghiÖp vµ còng lµ m©u thuÉn víi sè vèn Ýt ái cña c¸c doanh nghiÖp

t nh©n trong c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn th× sè

vèn ®Çu t Ýt, c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm

cho n¹n « nhiÔm m«i tr êng gia t¨ng. DNNN còng ph¶i thÓ hiÖn vai trß cña

m×nh trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Tr íc hÕt lµ viÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ

kÜ thuËt ph¶i ®¶m b¶o gi¶m « nhiÔm m«i tr êng. DNNN ph¶i vµ chØ ® îc phÐp

cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp t nh©n c«ng nghÖ kÜ thuËt ®¶m b¶o chèng «

nhiÔm m«i tr êng. DNNN ph¶i lµ lùc l îng ®i ®Çu trong viÖc chÊp hµnh luËt

b¶o vÖ m«i tr êng.

1.2.2 Do sù ph¸t triÓn cña khoa häc- c«ng nghÖ.

Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ cã nh÷ng b íc tiÕn khæng lå,

khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· trë thµnh lùc l îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Nh÷ng tiÕn bé

cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· ® a toµn thÕ giíi b íc vµo mét thêi kú ph¸t triÓn

míi: Thêi kú kinh tÕ tri thøc. Do ®ã, c¸c ngµnh kinh tÕ cã giµu hµm l îng chÊt

x¸m sÏ ph¸t triÓn m¹nh, chu kú ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm ® îc rót ng¾n;

lîi thÕ so s¸nh cña c¸c quèc gia lu«n thay ®æi dÉn ®Õn sù chuyÓn dÞch th êng

xuyªn h¬n vÒ c¬ cÊu kinh tÕ. §èi t îng th ¬ng m¹i quèc tÕ ® îc më réng, bao

gåm c¸c s¶n phÈm h÷u h×nh cña nÒn s¶n xuÊt truyÒn thèng lÉn c¸c s¶n phÈm v«

h×nh cña nÒn kinh tÕ tri thøc vµ dÞch vô.

Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn t¹o ra nh÷ng thay ®æi c¨n

b¶n vÒ ph ¬ng thøc tiÕn hµnh th ¬ng m¹i trªn ph¹m vi thÕ giíi. Nh thµnh tùu

c«ng nghÖ trong lÜnh vùc th«ng tin, ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn ngµnh th ¬ng m¹i

®iÖn tö rÊt nhanh. Th«ng qua ®ã mµ t duy kinh doanh, chiÕn l îc tiÕp thÞ còng

nh ph ¬ng thøc kinh doanh cña mäi doanh nghiÖp còng thay ®æi mét c¸ch s©u

s¾c.

Sù t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ lµm cho ph©n c«ng

lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u. Sù ph©n c«ng theo ngµnh vµ theo

s¶n phÈm ® îc chuyÓn dÇn sang ph©n c«ng theo chi tiÕt s¶n phÈm vµ quy tr×nh

c«ng nghÖ. Do ®ã, sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng ®ãng vai trß quyÕt

®Þnh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ n÷a. Kh¶ n¨ng vÒ tiÒm lùc khoa häc vµ

c«ng nghÖ ®ang dÇn dÇn trë thµnh yÕu tè quan träng trong cuéc c¹nh tranh quèc

tÕ.

C¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu ®Þa lý cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ còng cã

sù thay ®æi. Tr íc ®©y c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn th êng tËp trung vµo nh÷ng

ngµnh cã hµm l îng lao ®éng vµ nguyªn liÖu cao, cßn c¸c n íc kinh tÕ ph¸t

triÓn l¹i tËp trung vµo ngµnh cã hµm l îng vèn vµ c«ng nghÖ cao. ChÝnh sù

ph©n c«ng nh vËy ®· t¹o tiÒn ®Ò cho th ¬ng m¹i hµng hãa gi÷a c¸c n íc ®ang

ph¸t triÓn vµ c¸c n íc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, víi tiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ tri thøc,

c¸c n íc ph¸t triÓn sÏ ®i ®Çu vµo c¸c s¶n phÈm cã hµm l îng chÊt x¸m cao vµ

c¸c dÞch vô cã nÒn mãng lµ c«ng nghÖ th«ng tin, cßn c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn

tiÕp nhËn cung øng c¸c s¶n phÈm cã hµm l îng c«ng nghÖ trung b×nh.

Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tuy cã kh¶ n¨ng to lín trong viÖc ®¸p

øng c¸c nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi nh ng còng Èn chøa nh÷ng

hiÓm häa khã l êng ®èi víi toµn bé nÒn v¨n minh. V× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi

xu thÕ b¶o vÖ vµ gi÷ g×n c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n, trong ®ã cã m«i tr êng sèng, sÏ

ngµy cµng nhiÒu h¬n vµ c¸c s¶n phÈm “s¹ch” sÏ cã nhiÒu c¬ may h¬n trong viÖc

th©m nhËp thÞ tr êng thÕ giíi.

Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ, s©u s¾c

qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c quèc tÕ. Lùc l îng s¶n xuÊt lín m¹nh

®ang ® îc quèc tÕ ho¸ vµ trë thµnh lùc l îng siªu quèc gia. C«ng nghÖ th«ng

tin ®· lµm cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi g¾n bã, rµng buéc lÉn nhau... §iÒu ®ã lµm

cho kh«ng mét quèc gia nµo, mét nÒn kinh tÕ d©n téc nµo muèn ph¸t triÓn mµ

cã thÓ t¸ch rêi, biÖt lËp khái hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi, kh«ng hoµ nhËp vµo sù

vËn ®éng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.

MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ còng t¹o ra cho c¸c

quèc gia, nhÊt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn mét c¬ héi ®Ó cã thÓ nhanh chãng

tho¸t ra khái ®ãi nghÌo.

1.2.3 Xu h íng toµn cÇu ho¸ vµ më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.

Ngµy nay, toµn cÇu hãa mµ tr íc hÕt vµ vÒ thùc chÊt lµ toµn cÇu hãa kinh

tÕ ®ang trë thµnh mét xu h íng kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi.

§ã lµ, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n íc trªn thÕ giíi v ît qua khái biªn

giíi quèc gia, h íng tíi ph¹m vi toµn cÇu trªn c¬ së lùc l îng s¶n xuÊt còng

nh tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ sù ph©n c«ng hîp t¸c

quèc tÕ ngµy cµng s©u réng, tÝnh chÊt x· héi hãa cña s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng.

Néi dung biÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh nµy bao gåm: sù gia t¨ng cña luång giao l u

quèc tÕ vÒ th ¬ng m¹i, ®Çu t , vèn, tµi chÝnh, c«ng nghÖ, dÞch vô, nh©n c«ng...;

h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr êng cã tÝnh thèng nhÊt toµn cÇu vµ h×nh thµnh

c¸c chÕ ®Þnh (luËt ch¬i) vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng, giao dÞch kinh tÕ

quèc tÕ. Toµn cÇu hãa kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia tËn dông ® îc lîi

thÕ so s¸nh cña m×nh, t¨ng tr ëng vµ lµm æn ®Þnh kinh tÕ. Nh ng toµn cÇu hãa

kinh tÕ còng lµm gia t¨ng t×nh tr¹ng tïy thuéc lÉn nhau vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng

th¸ch thøc cùc kú gay g¾t cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn: søc Ðp c¹nh tranh vµ

søc Ðp vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong thêi gian ng¾n vµ sù lÖ thuéc ngµy

cµng t¨ng vµo c¸c thµnh tè cã ®é æn ®Þnh kÐm cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi (nh

luång vèn ®Çu t, chØ sè cña thÞ trêng tµi chÝnh vµ thÞ trêng chøng kho¸n….)

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã nghÜa lµ më cöa nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn tù do

hãa th ¬ng m¹i ® a c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo cuéc c¹nh tranh quèc tÕ.

Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc, c¹nh tranh quèc tÕ ®Æt c¸c doanh nghiÖp cña mçi quèc

gia tr íc nh÷ng th¸ch thøc nghiÖt ng·.

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã t¸c ®éng to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ

nãi chung cña quèc gia, thÓ hiÖn trªn mét sè mÆt sau:

Thø nhÊt, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ã lµ sù ®an xen, g¾n bã vµ phô thuéc

lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nã lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh

rÊt phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ®Êu tranh cña c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó b¶o vÖ lîi Ých

cña m×nh, v× mét trËt tù c«ng b»ng, chèng l¹i nh÷ng ¸p ®Æt phi lý cña c¸c c êng

quèc kinh tÕ vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia

Thø hai, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh tõng b íc vµ tõng phÇn xo¸

bá c¸c rµo c¶n vÒ th ¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a c¸c quèc gia, tiÕn tíi tù do hãa kinh

tÕ.

Thø ba, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi míi

cho doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt kinh doanh, mÆt kh¸c buéc c¸c doanh nghiÖp

ph¶i cã nh÷ng ®æi míi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn th ¬ng tr êng.

Thø t , héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng

cuéc c¶i c¸ch ë c¸c quèc gia nh ng ®ång thêi còng lµ yªu cÇu, søc Ðp ®èi víi

quèc gia trong viÖc ®æi míi vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh

s¸ch vµ c¸c ph ¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.

Thø n¨m, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ t¹o dùng c¸c nh©n tè míi vµ

®iÒu kiÖn míi cho sù ph¸t triÓn cña toµn quèc gia vµ céng ®ång quèc tÕ trªn c¬

së tr×nh ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao vµ hiÖn ®¹i hãa lùc l îng s¶n xuÊt.

Thø s¸u, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ sù kh¬i th«ng c¸c dßng ch¶y

nguån lùc trong vµ ngoµi n íc t¹o ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr êng, chuyÓn giao

c«ng nghÖ vµ c¸c kinh nghiÖm qu¶n lý.

Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc, c¹nh tranh quèc tÕ ®Æt nÒn kinh tÕ vµ c¸c doanh

nghiÖp tr íc nh÷ng th¸ch thøc nghiÖt ng·.

§ã lµ tÝnh c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt trªn c¶ thÞ tr êng trong n íc vµ

quèc tÕ. C¸c hµng rµo b¶o hé vµ phi thuÕ quan, còng nh chÝnh s¸ch u ®·i

®ang dÇn bÞ lo¹i bá. V× thÕ ®ßi hái ®Çu tiªn ®èi víi doanh nghiÖp trong héi nhËp

kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ ph¶i kh«ng ngõng lín lªn. Cô thÓ, ph¶i kh«ng ngõng

®Çu t vµ t¨ng vèn, c«ng nghÖ míi, chÊt l îng lao ®éng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶

s¶n xuÊt, kinh doanh vµ t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh.

Mét th¸ch thøc n÷a cña héi nhËp ®èi víi doanh nghiÖp nãi chung,

DNNN nãi riªng lµ hµng hãa, dÞch vô sÏ ngµy cµng ph¶i ® ¬ng ®Çu víi nh÷ng

rµo c¶n th ¬ng m¹i quèc tÕ míi. Muèn tr¸nh ® îc t×nh tr¹ng nµy, c¸c doanh

nghiÖp cÇn ph¶i ®ãn nhËn th«ng tin do c¸c c¬ quan Nhµ n íc, ®ång thêi cÇn

chñ ®éng cïng víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÒ ph¸p lý vµ xóc tiÕn th ¬ng m¹i

cña ChÝnh phñ n¾m b¾t th«ng tin liªn quan tíi c¸c néi dung, lé tr×nh héi nhËp,

c¸c vÊn ®Ò nãng báng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh nµy. C¸c doanh nghiÖp cÇn

trang bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc vÒ thÞ tr êng n íc ngoµi, n¾m b¾t tËp qu¸n,

nhÊt lµ nh÷ng quy luËt kinh doanh ë c¸c thÞ tr êng cña m×nh. §©y lµ ®iÒu rÊt

cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ chñ ®éng còng nh ®Ó cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh trong héi nhËp.

Nh vËy, qua nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy, s½n sµng chÊp nhËn c¹nh

tranh vµ kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò

sèng cßn cña mäi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh, trong nÒn kinh tÕ thÞ

tr êng më cöa vµ héi nhËp hiÖn nay.

1.3 C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

DNNN ë ViÖt Nam hiÖn nay.

1.3.1 C¸c nh©n tè kh¸ch quan.

1.3.1.1 M«i tr êng kinh tÕ.

- T¨ng tr ëng kinh tÕ vµ thu nhËp cña d©n c : NÒn kinh tÕ t¨ng

tr ëng cao vµ æn ®Þnh sÏ lµm cho thu nhËp d©n c t¨ng, kh¶ n¨ng thanh to¸n

cña hä t¨ng dÉn tíi søc mua (cÇu) c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng lªn,

®©y lµ c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp nµo n¾m b¾t

® îc ®iÒu nµy vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ® îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng (sè

l îng, gi¸ b¸n, chÊt l îng, mÉu m·...) th× ch¾c ch¾n doanh nghiÖp ®ã sÏ

thµnh c«ng vµ cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao. Tr¸i l¹i, khi nÒn kinh tÕ suy

tho¸i, c¸c kho¶n chi tiªu cña ®¹i bé phËn d©n chóng bÞ gi¶m, do ®ã sÏ lµm

t¨ng ¸p lùc c¹nh tranh vµ t¹o ra nhiÒu “nguy c¬” ®èi víi doanh nghiÖp.

Trong thùc tÕ, suy tho¸i vÒ kinh tÕ th êng g©y ra c¸c cuéc chiÕn tranh vÒ

gi¸ c¶ trong c¸c ngµnh ho¹t ®éng ë giai ®o¹n b·o hoµ.

- C¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng nh : l·i suÊt,

tû gi¸ hèi ®o¸i, thuÕ, chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt, u ®·i tÝn dông, ®Çu t ,

chÝnh s¸ch xuÊt- nhËp khÈu,... ®Òu liªn quan ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp.

- KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi nh : hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i,

ng©n hµng, b u chÝnh viÔn th«ng, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o,... kh«ng chØ t¸c ®éng

®Õn kinh doanh nãi chung, mµ cßn ¶nh h ëng lín ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp.

1.3.1.2. C¸c yÕu tè vÒ chÝnh trÞ, ph¸p luËt

Mét thÓ chÕ chÝnh trÞ, luËt ph¸p râ rµng, më réng vµ æn ®Þnh sÏ lµ c¬

së ®¶m b¶o sù thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp tham gia c¹nh

tranh vµ c¹nh tranh cã hiÖu qu¶.

Thùc tÕ ë n íc ta cho thÊy, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi ®· t¹o ra mét

m«i tr êng tèt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ c¹nh tranh

riªng nãi riªng. T ¬ng tù m«i tr êng ph¸p lý còng cã t¸c ®éng lín ®Õn n¨ng

lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Mét n íc cã truyÒn thèng ph¸p luËt tèt th×

tÝnh æn ®Þnh vµ râ rµng cao; nÕu hiÖu lùc cña ph¸p luËt kÐm th× c¸c kÏ hë sÏ

t¨ng vµ rñi ro cao.

Tæ chøc chÝnh trÞ quan träng nhÊt lµ Nhµ n íc, do nã cã kh¶ n¨ng

ph¸t hµnh tiÒn tÖ, ®¸nh thuÕ vµ ®Þnh ra c¸c luËt lÖ trong mét quèc gia. Tuy

nhiªn, trªn thùc tÕ vÉn cã mét sè khÝa c¹nh chÝnh trÞ quan träng v ît ra khái

biªn giíi quèc gia vµ t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn mèi tr êng kinh doanh vµ

kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh :

Mèi quan hÖ gi÷a c¸c ChÝnh phñ: Khi mèi quan hÖ trë nªn thï ®Þch,

th× sù m©u thu©n gi÷a hai ChÝnh phñ cã thÓ hoµn toµn ph¸ huû c¸c mèi quan

hÖ kinh doanh gi÷a hai n íc. Cßn nÕu mèi quan hÖ chÝnh trÞ song ph ¬ng

® îc c¶i thiÖn sÏ thóc ®Èy th ¬ng m¹i ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho

c¸c doanh nghiÖp trong kinh doanh.

C¸c tæ chøc quèc tÕ còng ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn

vµ vËn dông c¸c chÝnh s¸ch biÓu lé nguyÖn väng chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia

thµnh viªn. Nh chÝnh s¸ch cña quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ Ng©n hµng thÕ giíi

chÞu t¸c ®éng bëi quan ®iÓm cña c¸c n íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, v× ®©y lµ

nh÷ng n íc cã vai trß tµi trî chÝnh cho c¸c tæ chøc nµy.

HÖ thèng luËt ph¸p quèc tÕ, nh÷ng hiÖp ®Þnh vµ tho¶ thuËn ® îc mét

lo¹t cña c¸c quèc gia tu©n thñ cã ¶nh h ëng s©u réng ®Õn ho¹t ®éng kinh

doanh quèc tÕ. MÆc dï, cã thÓ chóng kh«ng ¶nh h ëng trùc tiÕp tíi tõng

doanh nghiÖp riªng lÎ, nh ng chóng cã ¶nh h ëng gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc

t¹o ra m«i tr êng kinh doanh quèc tÕ æn ®Þnh vµ thuËn lîi.

1.3.2 C¸c nh©n tè chñ quan.

1.3.2.1 N¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

N¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ® îc thÓ hiÖn ë quy m« vèn, kh¶

n¨ng huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶, n¨ng lùc qu¶n lý tµi chÝnh… trong

doanh nghiÖp. Tr íc hÕt, n¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp g¾n víi vèn- lµ

mét yÕu tè s¶n xuÊt c¬ b¶n vµ lµ mét ®Çu vµo cña doanh nghiÖp. Do ®ã, viÖc sö

dông vèn cã hiÖu qu¶, quay vßng vèn nhanh cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc gi¶m

chi phÝ vèn, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi, vèn cßn lµ tiÒn ®Ò ®èi víi c¸c

yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c. ViÖc huy ®éng vèn kÞp thêi nh»m ®¸p øng vËt t , nguyªn

liÖu, thuª nh©n c«ng, mua s¾m thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, tæ chøc l¹i hÖ thèng b¸n

lÎ…Nh vËy, n¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶n ¸nh søc m¹nh kinh tÕ

cña doanh nghiÖp, lµ yªu cÇu ®Çu tiªn, b¾t buéc ph¶i cã nÕu muèn doanh nghiÖp

thµnh c«ng trong kinh doanh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh.

§Ó n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, doanh nghiÖp ph¶i

cñng cè vµ ph¸t triÓn nguån vèn, t¨ng vèn tù cã, më réng vèn vay d íi nhiÒu

h×nh thøc. §ång thêi, ®iÒu quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i sö dông cã hiÖu qu¶

nguån vèn, ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®Ó t¹o uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng,

víi ng©n hµng vµ nh÷ng ng êi cho vay vèn.

1.3.2.2 Khoa häc c«ng nghÖ.

Nhãm c¸c nh©n tè nµy quan träng vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn m«i

tr êng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Tr×nh ®é khoa häc

c«ng nghÖ cã ý nghÜa ®Ó quyÕt ®Þnh ®Õn hai yÕu tè c¬ b¶n nhÊt t¹o nªn n¨ng lùc

c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr êng ®ã lµ chÊt l îng vµ gi¸ b¸n hµng ho¸.

Khoa häc vµ c«ng nghÖ t¸c ®éng ®Õn chi phÝ c¸ biÖt cña doanh nghiÖp, qua ®ã

t¹o nªn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi chung. §èi víi nh÷ng n íc

chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, gi¸ vµ chÊt l îng cã ý nghÜa ngang nhau trong c¹nh

tranh. Tuy nhiªn, trªn thÕ giíi hiÖn nay, ®· chuyÓn tõ c¹nh tranh vÒ gi¸ sang

c¹nh tranh vÒ chÊt l îng, c¹nh tranh gi÷a c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cã hµm

l îng khoa häc vµ c«ng nghÖ cao. Khoa häc vµ c«ng nghÖ míi sÏ gióp c¬ së

s¶n xuÊt trong n íc t¹o ra ® îc nh÷ng thÕ hÖ khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕp theo

nh»m trang bÞ vµ t¸i trang bÞ toµn bé c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ

quèc d©n n íc ta. §©y lµ tiÒn ®Ò ®Ó c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh vµ n©ng cao n¨ng

lùc c¹nh tranh cña m×nh.

1.3.2.3 Nguån nh©n lùc

§©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh

nghiÖp, qua ®ã ¶nh h ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong

héi nhËp quèc tÕ. Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸c thµnh viªn Ban Gi¸m ®èc ¶nh

h ëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu c¸c

thµnh viªn cã tr×nh ®é, kinh nghiÖm, kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ n¨ng ®éng, cã mèi

quan hÖ víi bªn ngoµi th× hä sÏ ®em l¹i cho doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng lîi

Ých tr íc m¾t, nh t¨ng doanh thu, lîi nhuËn, mµ cßn c¶ uy tÝn- lîi Ých l©u

dµi cña doanh nghiÖp vµ ®©y míi lµ yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn n¨ng

lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n vµ lßng

h¨ng say lµm viÖc cña hä lµ mét yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn n¨ng lùc

c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Bëi v×, khi tay nghÒ cao, céng thªm lßng h¨ng

say nhiÖt tÝnh lao ®éng th× t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ tÊt yÕu. §©y lµ tiÒn ®Ò

®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tham gia vµ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh.

Ngoµi ra, ph ¬ng thøc qu¶n lý, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é

c¸n bé còng sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng gi¶m chi phÝ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh

tranh cña doanh nghiÖp.

1.3.2.4 ThÞ tr êng.

ThÞ tr êng lµ m«i tr êng kinh doanh rÊt quan träng ®èi víi doanh

nghiÖp. ThÞ tr êng võa lµ n¬i tiªu thô s¶n phÈm võa lµ n¬i t×m kiÕm c¸c ®Çu vµo

th«ng qua ho¹t ®éng mua- b¸n hµng hãa dÞch vô ®Çu ra vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo.

ThÞ tr êng cßn lµ c«ng cô ®Þnh h íng, h íng dÉn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp,

th«ng qua møc cÇu, gi¸ c¶, lîi nhuËn….®Ó ®Þnh híng chiÕn lîc, kÕ ho¹ch

kinh doanh. Nh vËy, sù æn ®Þnh thÞ tr êng cã ý nghÜa chiÕn l îc rÊt quan träng

®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nãi chung vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp nãi riªng. §Ó ph¸t huy vai trß cña c¸c yÕu tè thÞ tr êng ®èi

víi doanh nghiÖp, cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ n íc vµo thÞ tr êng nh»m æn

®Þnh thÞ tr êng (h¹n chÕ nh÷ng biÕn ®éng lín cña thÞ tr êng), t¹o lËp m«i tr êng

c¹nh tranh tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶, chèng gian lËn th ¬ng m¹i, h¹n chÕ ®éc

quyÒn kinh doanh… §iÒu quan träng lµ t¹o lËp m«i trêng thÞ trêng c¹nh

tranh tÝch cùc, t¨ng søc Ðp ®æi míi qu¶n lý, c¶i tiÕn quy tr×nh s¶n xuÊt, øng dông

thµnh tùu khoa häc-c«ng nghÖ, ®æi míi vµ ®a d¹ng hãa s¶n phÈm…

§Ó t¹o lËp m«i tr êng vµ duy tr× thÞ tr êng æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶, Nhµ

n íc cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn tèt ph¸p luËt nh»m khuyÕn khÝch c¹nh tranh

tÝch cùc, chèng ®éc quyÒn, b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, xö lý nghiªm c¸c hµnh

vi gian lËn th¬ng m¹i… ThÞ tr êng lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh th× doanh nghiÖp

míi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh. Ngoµi ra,

cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc gia nhËp thÞ tr êng, t¹o ra nhiÒu nhµ cung

cÊp còng nh nhiÒu ®èi t¸c kinh doanh, nhiÒu kh¸ch hµng cho doanh nghiÖp.

1.4 Kinh nghiÖm thùc tiÔn thÕ giíi vÒ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng.

1.4.1 T nh©n ho¸ DNNN ë Ba Lan- Thùc tiÔn vµ mét sè bµi häc

kinh nghiÖm cho ViÖt Nam.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cho tíi nh÷ng n¨m 1970 ®· tõng ghi nhËn

vai trß tÝch cùc cña khu vùc DNNN nh mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®¹t c¸c

môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña Nhµ n íc kh«ng chØ ë nh÷ng nÒn

kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mµ ë ngay nh÷ng n íc c«ng nghiÖp ph¸t

triÓn. Tuy nhiªn, thùc tiÔn sau ®ã ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm cña DNNN vµ

c¶i c¸ch DNNN ®ang trë thµnh ®ßi hái bøc thiÕt ë hÇu hÕt c¸c quèc gia. T¹i

c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, ®Æc biÖt lµ ë §«ng ©u tõ ®Çu thËp kû 90, c¶i

c¸ch DNNN võa lµ môc tiªu, võa lµ gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ

thÞ tr êng, gi¶m dÇn vai trß cña Nhµ n íc. N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng

cña chÝnh c¸c DNNN, n¨ng lùc c¹nh tranh; chuyÓn c¸c nguån lùc do

DNNN n¾m gi÷ sang cho khu vùc t nh©n, trong ®ã t nh©n ho¸ vµ viÖc

chuyÓn ®æi së h÷u ë DNNN ® îc ¸p dông nh mét biÖn ph¸p quan träng

hµng ®Çu. Sau ®©y lµ kinh nghiÖm rót ra tõ qu¸ tr×nh t nh©n ho¸ DNNN ë

Ba lan trong 17 n¨m qua.

* C¸c h×nh thøc t nh©n ho¸ DNNN ë Ba Lan

- T nh©n ho¸ trùc tiÕp

Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, c¸c biÖn ph¸p t nh©n ho¸ trùc tiÕp DNNN

bao gåm: b¸n doanh nghiÖp, gãp tµi s¶n cña DNNN vµo mét c«ng ty cæ

phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (TNHH) vµ giao doanh nghiÖp cã thu

tiÒn (cho thuª toµn bé DNNN)

- T nh©n ho¸ gi¸n tiÕp

Lµ viÖc chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty mét chñ së h÷u tæ chøc d íi

h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty

th ¬ng m¹i (v× vËy, cßn ® îc gäi lµ th ¬ng m¹i ho¸ DNNN), sau ®ã míi

b¸n toµn bé hoÆc mét phÇn cæ phÇn/vèn gãp cho khu vùc t nh©n. T ¬ng tù

nh c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch DNNN kh¸c, viÖc t nh©n ho¸ gi¸n tiÕp DNNN

ph¶i b¶o ®¶m quyÒn lîi cho ng êi lao ®éng.

- §a d¹ng ho¸ së h÷u DNNN th«ng qua h×nh thøc t¨ng vèn ®iÒu lÖ.

ViÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ ® îc thùc hiÖn theo hai c¸ch:

Mét lµ, c«ng khai mêi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc bªn ngoµi gãp vèn vµo

c¸c c«ng ty ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, nh ng nhu

cÇu ®Çu t cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn dµi h¹n.

Hai lµ, c«ng ty ® a ra ®Ò nghÞ gãp vèn víi nhµ ®Çu t ®· lùa chän tõ

tr íc theo nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc nhÊt ®Þnh. C¸ch thøc nµy th êng ¸p

dông víi c¸c c«ng ty ho¹t ®éng kinh doanh kÐm vµ trong t×nh tr¹ng cã thÓ

ph¶i bÞ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, cÇn bæ sung vèn tõ nhµ ®Çu t bªn ngoµi.

* KÕt qu¶ thùc hiÖn

T nh©n ho¸ DNNN lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña qu¸

tr×nh c¶i c¸ch vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu ë Ba Lan.

VÒ c¬ cÊu doanh nghiÖp, qu¸ tr×nh t nh©n ho¸ vµ cïng víi c¸c biÖn

ph¸p c¶i c¸ch kh¸c ®· gi¶m sè l îng DNNN tõ 8.441 doanh nghiÖp n¨m

1990 xuèng cßn 285 n¨m 2007.

VÒ c¬ cÊu ngµnh nghÒ, t nh©n ho¸ lµm thay ®æi c¨n b¶n t×nh tr¹ng

dµn tr¶i cña c¸c DNNN, tõ chç chóng hiÖn diÖn trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc,

ngµnh nghÒ cña nÒn kinh tÕ ®Õn nay chØ cßn tËp trung ë mét sè lÜnh vùc

thùc sù cÇn thiÕt, cô thÓ lµ:

- Ch ¬ng tr×nh t nh©n ho¸ DNNN ®· hoµn thµnh (tøc kh«ng cßn

DNNN ho¹t ®éng theo luËt DNNN) trong c¸c lÜnh vùc viÔn th«ng, th ¬ng

m¹i dÞch vô, c«ng nghiÖp m¸y ®éng lùc, thiÕt bÞ gia dông, x©y dùng, c«ng

tr×nh ®iÖn, s¶n xuÊt xi m¨ng, chÕ biÕn gç, chÕ biÕn l ¬ng thùc, thuèc l¸.

- Trong c¸c lÜnh vùc ng©n hµng, b¶o hiÓm, d îc phÈm, s¶n xuÊt

® êng, ®ãng tµu, vËn t¶i, x¨ng dÇu, n¨ng l îng ®iÖn, luyÖn kim vµ in Ên,

qu¸ tr×nh t nh©n ho¸ DNNN ®· s¾p kÕt thóc.

Tõ 1/8/1990 ®Õn 31/12/2007 Ba Lan ®· tiÕn hµnh t nh©n ho¸ trùc

tiÕp 2.454 doanh nghiÖp th«ng qua c¸c h×nh thøc b¸n doanh nghiÖp, gãp

toµn bé tµi s¶n cña DNNN vµo c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u

h¹n vµ cho thuª doanh nghiÖp; chuyÓn 1684 doanh nghiÖp nhµ n íc thµnh

c«ng ty ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty th ¬ng m¹i, trong ®ã 1021 c«ng ty ®·

së h÷u b¸n mét phÇn vèn Nhµ n íc cho khu vùc t nh©n hoÆc t¨ng vèn ®iÒu

lÖ b»ng huy ®éng vèn t nh©n hoÆc chuyÓn nî thµnh vèn.

ViÖc t nh©n ho¸ DNNN giai ®o¹n 1991- 2007 ®· thu vÒ kho¶ng

28.558,8 triÖu ®« la Mü. Tæng sè tiÒn thu ® îc do ®Çu t n íc ngoµi chiÕm

tíi 49,5%, trong ®ã n¨m 2000 ®¹t møc cao kû lôc víi møc 81%.

Cã thÓ nh×n nhËn t nh©n ho¸ kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸p duy nhÊt cña

qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN. Trong 17 n¨m qua (tõ 1990) míi cã 26% tæng sè

doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo luËt DNNN ë Ba Lan ® îc t nh©n ho¸ toµn

bé. NÕu tÝnh c¶ c¸c DNNN tiÕn hµnh t nh©n ho¸ mét phÇn vèn Nhµ n íc

th× tû lÖ nµy còng chØ dõng víi 38%. Nãi c¸ch kh¸c, chØ riªng t nh©n ho¸

th× ch a thÓ cÊu thµnh nªn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN; 62% sè DNNN cßn

l¹i sÏ ph¶i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p c¶i c¸ch kh¸c nh chuyÓn thµnh doanh

nghiÖp 100% vèn Nhµ n íc ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty th ¬ng m¹i hoÆc

tiÕn hµnh gi¶i thÓ, ph¸ s¶n...

1.4.2 Trung Quèc c¶i tæ c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n íc

vµ c«ng ty ho¸

Tõ n¨m 1977, Trung Quèc b¾t ®Çu c¶i c¸ch kinh tÕ mµ ®Ønh ®iÓm lµ

qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN tõ gi÷a thËp niªn 1990, ®Æc biÖt lµ sau

n¨m 1998 ®· cã nh÷ng b íc tiÕn quan träng. N¨m 1998, thÓ chÕ tµi chÝnh

vµ tiÒn tÖ cña Trung Quèc ®· ® îc c¶i c¸ch, vÒ c¨n b¶n lµm thay ®æi m«i

tr êng chÝnh s¸ch cho c¸c DNNN.

Víi ph ¬ng h íng c¶i c¸ch h×nh thµnh c¬ chÕ tµi chÝnh c«ng, Nhµ

n íc ®· dõng viÖc bï lç vµ cÊp vèn cho c¸c DNNN mang tÝnh chÊt kinh

doanh. Víi môc tiªu th ¬ng m¹i ho¸ ng©n hµng Nhµ n íc, c¸c ng©n hµng

th ¬ng m¹i Nhµ n íc còng kh«ng cßn cho c¸c DNNN thua lç vay vèn n÷a.

§Õn lóc nµy, ChÝnh phñ ®· chÝnh thøc c¾t ®øt huyÕt m¹ch cña doanh nghiÖp

c«ng th ¬ng Nhµ n íc gÆp khã kh¨n, nh ng rµng buéc ng©n s¸ch cña c¸c

doanh nghiÖp c«ng th ¬ng Nhµ n íc cña Trung Quèc ®· b¾t ®Çu ®«ng

cøng.

Qu¸ tr×nh c¶i tæ DNNN ®ang diÔn ra lµ mét trong nh÷ng yÕu tè chÝnh

cña ®Þnh h íng cña Trung Quèc. B íc cuèi cña qu¸ tr×nh nµy ® îc gäi lµ

“c«ng ty ho¸” c¸c DNNN lín vµ nhá. Qu¸ tr×nh c«ng ty ho¸ mét DNNN

kh«ng chØ bao gåm viÖc thiÕt lËp mét ph¸p nh©n ®éc lËp, lóc ®Çu chØ cã Nhµ

n íc lµ chñ së h÷u duy nhÊt, mµ cßn lµ mét kªnh cung cÊp tµi chÝnh míi

mµ nhiÒu doanh nghiÖp lùa chän ®Ó trë thµnh c«ng ty niªm yÕt vµ t¨ng vèn

tõ thÞ tr êng chøng kho¸n

Sau 3 thËp kû c¶i c¸ch ë Trung Quèc cã trªn 80% c¸c doanh nghiÖp

võa vµ nhá ®· ® îc chuyÓn ®æi víi sè l îng lín cæ phÇn ® îc b¸n cho

ng êi lao ®éng vµ c¸c nhµ ®Çu t bªn ngoµi. Kho¶ng 1200 c¸c c«ng ty lín

®· ®a d¹ng ho¸ së h÷u th«ng qua niªm yÕt.

Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN biÕn ®éng qua c¸c n¨m nh

N¨m 2003 cã 1.828 doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Nhµ n íc chê ph¸

s¶n, tæng sè tiÒn thua lç cña c¸c doanh nghiÖp nµy lµ 122,1 tû NDT. T×nh

tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp ®· khiÕn ®êi

sèng cña gÇn 3 triÖu lao ®éng khèn ®èn vµ sÏ lµm c¸c ng©n hµng mÊt 173 tû

NDT do kh«ng ®ßi nî ® îc. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph¸ s¶n c¸c DNNN lµm

¨n thua lç nªu trªn Quèc vô viÖn Trung quèc ®· phª duyÖt chuÈn quy ho¹ch

c«ng t¸c 4 n¨m vÒ ®ãng cöa, ph¸ s¶n c¸c DNNN. Theo ®ã, tõ nay ®Õn hÕt

n¨m 2008 Trung Quèc sÏ dÇn cho ph¸ s¶n nh÷ng DNNN yÕu kÐm. §©y

® îc coi lµ b íc qu¸ ®é ®Ó tõ sau n¨m 2008, chÝnh phñ sÏ cho ra LuËt ph¸

s¶n doanh nghiÖp.

§èi víi Uû ban qu¶n lý tµi s¶n quèc gia Trung Quèc, n¨m 2005 ® îc

coi lµ n¨m quy ph¹m vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ DNNN. C¸c chuyªn gia kinh tÕ

cho r»ng, ®Ó tr¸nh thÊt tho¸t tµi s¶n, khi c¶i c¸ch DNNN víi doanh nghiÖp

lín kh«ng cho phÐp giíi l·nh ®¹o ® îc mua doanh nghiÖp. Víi doanh

nghiÖp võa vµ nhá, nÕu l·nh ®¹o mua doanh nghiÖp, cÇn lµm râ t×nh h×nh

thùc tÕ vµ cã tr¸ch nhiÖm t ¬ng ® ¬ng. Nguån gèc tµi chÝnh, lai lÞch cña

ng êi mua doanh nghiÖp cÇn ® îc lµm râ.

N¨m 2005, Trung Quèc ®· cã 3.658 DNNN lín vµ võa gÆp khã kh¨n

ph¶i tuyªn bè ph¸ s¶n, ®ãng cöa. 7,19 triÖu c«ng nh©n mÊt c«ng ¨n viÖc

lµm. Sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu vÒ tÝnh chÊt nµy dù tÝnh sÏ hoµn thµnh cuèi n¨m

2008.

TiÕn ®é c¶i c¸ch Trung ¬ng t ¬ng ®èi chËm ch¹p

Trªn cë së nh÷ng c«ng viÖc kÓ trªn, träng ®iÓm c¶i c¸ch DNNN cña

Trung Quèc ngµy cµng chuyÓn dÞch theo h íng c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn c¸c

doanh nghiÖp lín, trong ®ã viÖc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Trung

¬ng sÏ rÊt nÆng nÒ. DNNN trung ¬ng lµ ®éi qu©n chñ lùc vµ lµ tinh hoa

trong sè c¸c DNNN cña Trung Quèc. Sau 4 n¨m s¾p xÕp, c¬ cÊu l¹i, sè

doanh nghiÖp Trung ¬ng hiÖn nay cã 155 doanh nghiÖp víi tæng sè vèn

n¨m 2005 lµ 10,6 ngh×n tû nh©n d©n tÖ, thùc hiÖn lîi nhuËn lµ 627,7 tû

nh©n d©n tÖ. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy chñ yÕu thuéc c¸c ngµnh nh : n¨ng

l îng, giao th«ng, th«ng tin, vËt liÖu h¹ tÇng, c«ng nghiÖp qu©n sù, ®iÖn tö

c¬ khÝ, x©y dùng, thiÕt kÕ khoa häc, th¬ng m¹i… nhiÒu doanh nghiÖp

®øng ®Çu c¸c ngµnh trong n íc, ph¸t huy vai trß chñ lùc vµ thóc ®Èy quan

träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n cña Trung Quèc.

So víi tèc ®é c¶i c¸ch DNNN trong c¶ n íc th× viÖc c¶i c¸ch doanh

nghiÖp trung ¬ng t ¬ng ®èi chËm ch¹p. Mét mÆt lµ v× c¸c doanh nghiÖp

Trung ¬ng ë vµo vÞ trÝ ngµnh nghÒ t ¬ng ®èi cao, ¸p lùc c¹nh tranh thÞ

tr êng kh«ng trùc tiÕp nh nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ®Þa ph ¬ng,

mÆt kh¸c còng lµ do bÊy l©u nay c¸c doanh nghÞªp Trung ¬ng ch a cã

mét c¬ quan nµo chÞu tr¸ch nhiÖm ®«n ®èc tiÕn tr×nh c¶i c¸ch vµ s¾p xÕp l¹i,

trong khi ®ã uû ban gi¸m qu¶n tµi s¶n nhµ n íc th× míi chØ thµnh lËp ® îc

h¬n 3 n¨m. §iÒu ®ã cho thÊy viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ s¾p xÕp l¹i

c¸c doanh nghiÖp Trung ¬ng vÉn lµ nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ. ViÖc hoµn

thiÖn thÓ chÕ cïng víi tèi u ho¸ c¬ cÊu sÏ thóc ®Èy h¬n n÷a doanh nghiÖp

Trung ¬ng ph¸t triÓn

TiÕn tíi ®iÒu chØnh c¬ cÊu doanh nghiÖp Trung ¬ng: Mét lµ tiÕp tôc

®a d¹ng ho¸ quyÒn cæ phÇn doanh nghiÖp Trung ¬ng. §Èy m¹nh ®a d¹ng

ho¸ quyÒn cæ phÇn, ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ së h÷u hçn hîp lµ ph ¬ng

¸n c¶i c¸ch ®· ® îc x¸c ®Þnh tõ l©u, ®ã còng lµ con ® êng hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó

chuÈn mùc ho¸ viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp

Hai lµ, hoµn thiÖn c¬ cÊu qu¶n lý cña c«ng ty 100% vèn Nhµ n íc.

Do tÝnh chÊt ®Æc thï cña mét sè doanh nghiÖp trung ¬ng kh«ng thÓ gi¶i

ng©n trong mét thêi gian ng¾n hÕt sè vèn kh«ng ph¶i cña doanh nghiÖp, th×

viÖc vÉn tån t¹i nhiÒu doanh nghiÖp Trung ¬ng 100% vèn Nhµ n íc trong

thêi gian t ¬ng ®èi dµi lµ mét hiÖn thùc kh«ng dÔ thay ®æi.

Trong 4 th¸ng ®Çu n¨m 2007 DNNN Trung Quèc ®¹t lîi nhuËn cao,

c¸c DNNN chñ chèt vÉn duy tr× ®Æt møc t¨ng tr ëng lîi nhuËn bÒn v÷ng víi

viÖc lîi nhuËn t¨ng 34,7%.

Kinh nghiÖm cña Trung Quèc qua qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cho thÊy, c¶i

c¸ch chÕ ®é cæ phÇn ® îc coi lµ mét ®ét ph¸ lý luËn kinh tÕ ®Ó x©y dùng lý

luËn kinh tÕ thÞ tr êng XHCN. Tõ nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ mµ Trung Quèc

®¹t ® îc ®· cã søc thuyÕt phôc, ®em l¹i nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vai trß cña

chÕ ®é cæ phÇn, cña cæ phÇn ho¸ trong x©y dùng kinh tÕ quèc h÷u. Nh÷ng

thµnh tùu mµ Trung Quèc ®¹t ® îc qua nh ng n¨m c¶i c¸ch cña DNNN ®·

gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn cña Trung quèc ® a nÒn kinh tÕ n íc

nµy hiÖn ®øng thø 6 trªn thÕ giíi.

g¾t ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh th êng xuyªn, liªn tôc, ®ßi hái c¸c doanh

nghiÖp liªn tôc khai th¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ, tËn dông c¬ héi ®Ó kinh

doanh, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l îng s¶n phÈm, lu«n ph¶i

n©ng cao chÊt l îng ®éi ngò nh©n viªn, kh«ng ngõng c¶i tiÕn quy tr×nh

s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ, chó träng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn t¹i

doanh nghiÖp. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ßi hái

tr íc hÕt tõ sù nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi cÇn cã sù hç trî

cña chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan, tæ chøc. Mét trong nh÷ng néi dung

Tãm l¹i, Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu gay

quan träng cña héi nhËp kinh tÕ lµ më cöa thÞ tr êng trong n íc, g¾n thÞ

tr êng trong n íc víi thÞ tr êng quèc tÕ; lîi dông tèi ®a nh÷ng ®iÒu kiÖn

thuËn lîi cña thÞ tr êng thÕ giíi ®Ó ph¸t triÓn m¹nh kinh tÕ trong n íc.

§ ¬ng nhiªn, muèn thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ ®¹t kÕt qu¶ ph¶i n©ng cao

n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña DNNN nãi riªng.

N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi chung, DNNN nãi riªng

phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. YÕu tè trong néi bé doanh nghiÖp: chiÕn l îc

kinh doanh, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, quy m« vèn, thÞ tr êng, nguån

nh©n lùc. YÕu tè bªn ngoµi doanh nghiÖp nh : m«i tr êng kinh tÕ, chÝnh trÞ,

ph¸p luËt...ë trong n íc vµ trªn tr êng quèc tÕ.

Do ®ã, nghiªn cøu vÊn ®Ò n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNNN

ViÖt Nam cÇn h íng vµo c¸c nh©n tè nªn trªn.

Ch ¬ng 2

Thùc tr¹ng VÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt Nam.

2.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt

Nam hiÖn nay.

* Yªu cÇu kh¸ch quan tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN

- Do t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña DNNN

Lµ mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸

DNNN.

Cã thÓ nãi t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN cã

nguån gèc tõ së h÷u Nhµ n íc vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ trùc tiÕp cña Nhµ n íc ë

trong c¸c doanh nghiÖp nµy, ®ã lµ:

+ HÖ thèng kÕ ho¹ch ho¸ vµ tµi chÝnh cøng nh¾c kh«ng cã tÝnh chÊt

thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr êng (v× ® îc qu¶n lý theo hÖ thèng tõ trªn xuèng

d íi víi nhiÒu cÊp trung gian). Nguån tµi chÝnh ® îc sö dông hoµn toµn

theo kÕ ho¹ch phª duyÖt tõ ®Çu n¨m, kh«ng cã sù chuyÓn ®æi linh ho¹t

nh»m sö dông hîp lý nguån vèn vµ còng nh kh«ng ® îc chuyÓn sang ®Çu

n¨m. §iÒu nµy lµm cho c¸c kÕ ho¹ch tµi chÝnh cña doanh nghiÖp kh«ng cã

®éng c¬ tiÕt kiÖm, v× vËy kh«ng hîp lý ho¸ ® îc s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh lu«n

lu«n ph¶i céng nhiÒu chi phÝ so víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n.

+ TÝnh tù chñ trong qu¶n lý vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña

c¸c DNNN bÞ h¹n chÕ v× nhiÒu quy chÕ liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u cña

Nhµ n íc, do ®ã g©y ra nhiÒu yÕu tè lµm c¶n trë ®Õn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶

cña doanh nghiÖp. Ch¼ng h¹n viÖc bæ nhiÖm l·nh ®¹o DNNN ® îc quyÕt

®Þnh tõ c¬ quan cÊp trªn, nªn sÏ xuÊt hiÖn xu h íng lµ c¸c Nhµ qu¶n lý cÊp

cao cè g¾ng thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ th©n thiÕt víi cÊp d íi hoÆc c¸c Nhµ

ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµ tranh thñ t×m nh÷ng doanh nghiÖp ë vÞ trÝ bÐo bë h¬n

lµ t×m c¸ch n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. C¸c doanh

nghiÖp l¹i do hÖ thèng phøc t¹p cña chñ thÓ cÊp trªn võa thiÕu thèng nhÊt,

võa kh«ng râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh g©y trë ng¹i

tíi hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña c¸c DNNN.

+ T×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña c¸c DNNN trªn thÞ tr êng ® îc ph¸p luËt

Nhµ n íc cñng cè, ®· ®¸nh mÊt nh÷ng ®éng lùc n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c

doanh nghiÖp nµy.

+ C¸c DNNN ® îc thiÕt lËp nhê nguån vèn cña Nhµ n íc, kh«ng

® îc phÐp ph¸ s¶n vµ ® îc che ch¾n bëi c¸c kho¶n trî cÊp tõ ng©n s¸ch

hoÆc ® îc sö dông nguån vèn néi bé víi l·i suÊt thÊp hoÆc ® îc u tiªn tiÕp

cËn v¬Ý nguån tµi chÝnh n íc ngoµi. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã

nh÷ng yÕu tè cÊp thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ ®Ó tån t¹i trong c¹nh tranh

®èi víi doanh nghiÖp t nh©n

D íi t¸c ®éng cña nh÷ng nguyªn nh©n nªu trªn, thùc tr¹ng ho¹t ®éng

cña c¸c DNNN nh sau:

B¶ng 1: Tû träng cña DNNN trong nÒn kinh tÕ quèc d©n

§¬n

vÞ: %

N¨m 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991

Trong tæng s¶n phÈm x· héi 37,1 35,7 34,4 31,1 23,5 33,8 33,8

Thu nhËp quèc d©n 20,0 30,4 28,1 23,0 26,3 27,0 27,0

Nguån: Ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp – B¸o c¸o n¨m 1985–

1991

Trong c«ng nghiÖp 56,3 56,3 56,0 56,5 57,0 59,0 59,0

Song tr íc yªu cÇu cña giai ®o¹n ®æi míi, khi nÒn kinh tÕ chuyÓn

sang ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr êng, nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña DNNN

còng béc lé râ rÖt, nhÊt lµ t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, thÓ hiÖn

+ ChÊt l îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp rÊt thÊp vµ kh¶ n¨ng c¹nh

tranh yÕu. Trung b×nh toµn hÖ thèng DNNN, chØ cã kho¶ng 15% sè s¶n

phÈm ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu, 6% ë møc d íi t×nh tr¹ng trung b×nh ®Ó tiªu

dïng néi ®Þa, 20% lµ s¶n phÈm kÐm chÊt l îng. Khi doanh nghiÖp chuyÓn

sang c¬ chÕ thÞ tr êng, trong khu vùc DNNN ®· tån taÞ hiÖn t îng hµng ho¸

ø ®äng víi khèi l îng lín.

+ NhiÒu DNNN hiÖu qu¶ kinh doanh rÊt thÊp, cã n¨m tû suÊt lîi

nhuËn cßn thÊp h¬n l¹m ph¸t

B¶ng 2. Tû suÊt lîi nhuËn cña DNNN ViÖt Nam n¨m 1991

§¬n vÞ:

Tû lÖ lîi nhuËn trªn Tû suÊt lîi nhuËn trªn N¨m Tû lÖ l¹m ph¸t sè vèn sö dông doanh thu

Nguån: Ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp – B¸o c¸o n¨m 1991

1991 4,9 3,53 67,5

HÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt sö dông vèn víi hiÖu suÊt thÊp.

Ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm 36% tæng sè vèn sö dông vµ trªn 50% tæng sè

vèn ng©n s¸ch cÊp cho khu vùc DNNN, nh ng tû suÊt lîi nhuËn trªn ®ång

vèn chØ ®¹t 4,6%, ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®¹t 4,2%, ngµnh n«ng nghiÖp

2,3%, ngµnh th ¬ng m¹i dÞch vô 7,4%, trong ®ã ngo¹i th ¬ng ®¹t 6,4%, du

lÞch 17,2%, dÞch vô ®¹t 15,8%. N¨m 1989 h¬n 50% sè doanh nghiÖp bÞ

thua lç. §Õn 1992, tuy t×nh tr¹ng thua lç cña doanh nghiÖp cã gi¶m ®i ®¸ng

kÓ, song vÉn cßn 1/4 sè doanh nghiÖp kinh doanh lç.

+ Sù ®ãng gãp cña DNNN cho ng©n s¸ch ch a t ¬ng xøng víi phÇn

®Çu t cña Nhµ n íc cho nã còng nh víi tiÒm lùc cña DNNN

B¶ng 3: Tû lÖ thu trong n íc tõ DNNN

§¬n vÞ:

N¨m 1990 1991 1992

ThuÕ 18,23 37,86 26,28

B¸n dÇu th« 17,58 19,26 20,92

KhÊu hao c¬ b¶n 4,01 2,36 10,33

ThuÕ + khÊu hao c¬ b¶n 22,24 40,22 36,61

ThuÕ tµi nguyªn + dÇu th« + KHCB 39,82 59,48 51,63

Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp

MÆc dï DNNN sö dông phÇn lín trang thiÕt bÞ tiªn tiÕn cña nÒn kinh

tÕ quèc d©n, hÇu hÕt c¸n bé do Nhµ n íc ®µo t¹o, ® îc vay 80% tæng sè

vèn tÝn dông cña Nhµ n íc… nhng møc ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ

n íc (gåm thuÕ b¸n dÇu th« vµ khÊu hao c¬ b¶n ) cßn thÊp. B¶ng 3, cho ta

thÊy nÕu trõ ®i thuÕ tµi nguyªn vµ khÊu hao c¬ b¶n chØ cã 36,61%, nÕu tÝnh

thuÕ khÊu hao ra th× phÇn nép thuÕ chØ cßn 26,28%. Con sè nµy so víi tû lÖ

tæng s¶n phÈm x· héi cña DNNN trong nÒn kinh tÕ lµ 41,61% th× kh«ng

ph¶i lµ cao. NÕu trong thuÕ, l·i trõ ®i phÇn thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th«ng qua

DNNN chø kh«ng ph¶i do DNNN ph¶i g¸nh chÞu (mµ do ng êi tiªu dïng

ph¶i tr¶) th× phÇn cña DNNN thùc tÕ cßn nhá h¬n n÷a. NÕu lÊy phÇn ®ãng

gãp cña DNNN cho ng©n s¸ch trõ ®i phÇn ng©n s¸ch x©y dùng ®· ®Çu t trë

l¹i cho DNNN; chØ tÝnh phÇn ®Çu t cho c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ th ¬ng

m¹i, kh«ng kÓ phÇn ®Çu t cho n«ng, l©m, giao th«ng vµ b u ®iÖn th× tû lÖ

®ã cßn thÊp h¬n nhiÒu.

+ T×nh tr¹ng mÊt vèn, thÊt tho¸t lín diÔn ra hÕt søc nghiªm träng.

Ch¼ng h¹n, tæng vèn kinh doanh cña tÊt c¶ c¸c DNNN n¨m 1992 so víi

n¨m 1991 t¨ng 15,66%. NÕu tÝnh tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 1992 lµ 17,66% th×

vèn DNNN ®· gi¶m ®i 1,94%, tæng sè vèn c¸c DNNN cã ® îc tÝnh ®Õn

31/12/1992 nÕu trõ ®i vèn vay tÝn dông hÕt n¨m th× chØ cßn b»ng 91,34% so

víi n¨m 1991. NÕu tÝnh sù gi¶m gi¸ cña ®ång vèn do l¹m ph¸t th× tæng sè

vèn cña c¸c DNNN kh«ng ph¶i lµ mÊt ®i 8,66% mµ lµ 26,26%

Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña DNNN

trong thêi gian qua ë ViÖt Nam, ®Æt ra cho §¶ng vµ Nhµ n íc ph¶i c¶i tæ vµ

s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng cña DNNN, ®Ó cho DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n.

Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ (CPH lµ mét xu thÕ kh¸ch quan ®ang diÔn ra ë tÊt c¶

c¸c n íc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi sù vËn ®éng cña

quy luËt kh¸ch quan ®ã. Qu¸ tr×nh CPH DNNN lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan

cña ViÖt Nam. §©y lµ mét b íc ®i ®óng ®¾n nh»m n©ng cao vai trß qu¶n lý

cña Nhµ n íc h¬n n÷a ®«Ý víi nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh h íng XHXN

hiÖn nay ë n íc ta.

- Th©m hôt ng©n s¸ch vµ nî n íc ngoµi

§©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng thóc ®Èy c¸c n íc

ph¸t tiÕn hµnh CPH (v× c¸c kho¶n trî cÊp ngµy cµng lín cho khu vùc kinh tÕ

quèc doanh). §Ó ®¶m b¶o Nhµ n íc kiÓm so¸t gi¸ c¶ s¶n phÈm hoÆc trang

tr¶i c¸c chi phÝ vÒ gi¸ vèn ® îc duy tr× ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt ë mét sè ngµnh.

Ngoµi ra, c¸c kho¶n trî cÊp trùc tiÕp cßn cã c¸c kho¶n gi¸n tiÕp ® îc che

®Ëy nh u tiªn vÒ vèn vµ ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu cho c¸c DNNN víi gi¸ c¶

kh«ng ph¶n ¸nh tÝnh khan hiÕm cña chóng

- Sù thay ®æi quan ®iÓm vÒ vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n íc trong nÒn

KTTT

§©y lµ nguyªn nh©n vÒ nhËn thøc dùa trªn thùc tiÔn ®· thay ®æi vÒ

t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h íng tr× trÖ vµ hiÖu qu¶ thÊp ë hÇu hÕt c¸c

n íc. VÊn ®Ò ®a d¹ng së h÷u ® îc ®Æt ra vµ thùc hiÖn do sù thay ®æi tõ chç

nhËn thøc vai trß cña kinh tÕ Nhµ n íc ®Õn chç t«n träng nhiÒu h¬n khu vùc

kinh tÕ t nh©n vµ vai trß ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr êng. §©y còng lµ mét

b íc ph¸t triÓn míi vÒ nhËn thøc víi nÒn kinh tÕ hçn hîp, trong ®ã vai trß

cña Nhµ n íc ® îc coi nh mét biÕn sè cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, nã chØ cã

t¸c dông thóc ®Èy khi sù can thiÖp vµ ®iÒu tiÕt ë møc hîp lý dùa trªn sù t«n

träng quy luËt thÞ tr êng.

* TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam ® îc b¾t ®Çu tõ ngµy

10/5/1990. Khi ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh 143- H§BT. Cæ phÇn ho¸ DNNN ë

ViÖt Nam ® îc chia ra thµnh 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n thÝ ®iÓm, giai ®o¹n cæ

phÇn ho¸ më réng, giai ®o¹n thóc ®Èy cæ phÇn ho¸.

- Giai ®o¹n thÝ ®iÓm (5/1990- 4/1996). Trong giai ®o¹n nµy, thÝ ®iÓm

chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. Thêi gian nµy ® îc x¸c ®Þnh

lµ mèc ®Ó n íc ta b íc vµo giai ®o¹n thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸, nh»m môc ®Ých:

1) B¶o ®¶m quyÒn chñ së h÷u Nhµ n íc vÒ vèn vµ tµi s¶n Nhµ n íc; duy tr×,

ph¸t triÓn tµi s¶n vµ tiÒn vèn thuéc së h÷u toµn d©n mµ Nhµ n íc lµ ng êi

®¹i diÖn; 2) lµm cho ng êi lao ®éng trong DNNN cã thªm ®iÒu kiÖn ®Ó lµm

chñ doanh nghiÖp, g¾n bã víi doanh nghiÖp mµ m×nh lµm cæ ®«ng; 3) huy

®éng ® îc vèn nhµn rçi cña c«ng nh©n viªn chøc trong DNNN, còng nh

c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, cã lîi cho Nhµ

n íc.

H×nh thøc chuyÓn DNNN sang c«ng ty cæ phÇn cã hai lo¹i: c«ng ty

cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ xÝ nghiÖp cæ phÇn gi÷a Nhµ n íc vµ tËp thÓ

c«ng nh©n.

§Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN, ngµy 8/6/1992, Chñ tÞch

héi ®ång Bé tr ëng (nay lµ thñ t íng ChÝnh phñ) ban hµnh quyÕt ®Þnh 202-

Q§ vÒ viÖc chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. TiÕp ®ã, ngµy 4/3/1993

thñ t íng ChÝnh phñ ra chØ thÞ 84/TTG nh»m xóc tiÕn viÖc thùc hiÖn thÝ

®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN vµ c¸c biÖn ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u

®èi víi DNNN. LÇn nµy, nhÊn m¹nh vµ lµm râ thªm c¸c môc tiªu cña viÖc

lµm thÝ ®iÓm, thêi gian chØ ra danh s¸ch cô thÓ cña mét sè DNNN do ChÝnh

phñ trùc tiÕp chØ ®¹o thÝ ®iÓm.

Giai ®o¹n nµy cã 19 DNNN ® îc ChÝnh phñ chän chØ ®¹o thÝ ®iÓm

chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn th× 19 doanh nghiÖp nµy ®Òu xin rót. §Õn

cuèi n¨m 1995 c¶ n íc chØ cã 5 DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, 5

DNNN ®· chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ®Òu lµ nh÷ng DNNN míi ® îc

thµnh lËp, cã quy m« võa vµ nhá, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô

trong nh÷ng lÜnh vùc kh«ng quan träng.

- Giai ®o¹n cæ phÇn ho¸ më réng (5/1996- 6/1998). Qua 6 n¨m thùc

hiÖn thÝ ®iÓm, tuy kÕt qu¶ cßn Ýt nh ng ®· cã kinh nghiÖm ban ®Çu ®¸p øng

nhu cÇu bøc xóc vÒ vÊn ®Ò cña c¸c DNNN. Ngµy 7/5/1996, ChÝnh phñ ban

hµnh nghÞ ®Þnh sè 28/CP vÒ chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn

thay cho nghÞ quyÕt 202/ CP n¨m 1992 víi c¸c quy ®Þnh cô thÓ, ®Çy ®ñ h¬n,

râ rµng h¬n. Néi dung chñ yÕu cña nghÞ ®Þnh nµy lµ: tÊt c¶ c¸c DNNN n»m

trong diÖn Nhµ n íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Òu ph¶i chuyÓn thµnh

c«ng ty cæ phÇn. Ngoµi c¸c ®iÒu kiÖn trªn, DNNN ® îc chän cæ phÇn ho¸

cßn ph¶i lµ doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá, cã ph ¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh

doanh hiÖu qu¶.

Trong giai ®o¹n nµy, chuyÓn ® îc 25 DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn.

Ngoµi ra cßn mét sè doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Víi 25 DNNN

thµnh c«ng ty cæ phÇn, giai ®o¹n nµy cho thÊy diÖn cæ phÇn ho¸ b íc ®Çu

® îc më réng. Trong sè 25 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, cã mét DNNN

kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn lµ c«ng ty ®Çu t s¶n xuÊt vµ th ¬ng m¹i Hµ néi (xÝ

nghiÖp méc). Cßn l¹i 24 c«ng ty cæ phÇn Nhµ n íc n¾m gi÷ Ýt nhÊt lµ 10%,

cao nhÊt lµ 60,62% sè cæ phÇn cña c«ng ty. Cæ ®«ng lµ ng êi lao ®éng

trong c«ng ty së h÷u tõ 10% ®Õn 70% sè cæ phÇn, cßn l¹i lµ cæ ®«ng ngoµi

së h÷u.

- Giai ®o¹n thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ (7/1998 ®Õn 2007).

Sau 2 n¨m thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 28/CP tõ kinh nghiÖm thùc tÕ ®Ó ®Èy

nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸, ngµy 29/6/1998, ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ

®Þnh sè 44/1998/ N§-CP vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN thay cho nghÞ ®Þnh 28/CP.

Cïng víi c¸c chØ thÞ vÒ s¾p xÕp l¹i DNNN cña thñ t íng ChÝnh phñ, NghÞ

®Þnh nµy kh¾c phôc mét sè chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ theo h íng më réng u

®·i ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc, b¶o ®¶m chÝnh s¸ch x· héi tho¶ ®¸ng ®èi víi

ng êi lao ®éng nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN tõ 7/1998

®Õn 12/2000 ®· cæ phÇn ho¸ ® îc 938 doanh nghiÖp.

§Æc biÖt qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ® îc t¨ng

®iÒu nµy ® îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau.

B¶ng 4: Sè doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ qua c¸c n¨m

§¬n vÞ: doanh nghiÖp

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 N¨m

Sè DNNN cæ phÇn 212 205 164 532 753 718 595 150

ho¸

Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp

Cæ phÇn ho¸ cao nhÊt vµo n¨m 2004 ® îc 753 doanh nghiÖp. Nh ng

bÞ tr ìng l¹i ë n¨m 2006 vµ n¨m 2007, ®Æc biÖt trong n¨m 2007 c¶ n íc chØ

cæ phÇn ® îc 150 doanh nghiÖp.

Bªn c¹nh ®ã cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp theo lÜnh vùc vµ ®Þa bµn còng

kh«ng ®ång ®Òu tÝnh chung ®Õn cuèi n¨m 2006 tû träng DNNN ®· cæ phÇn

27,6%

66,0%

6,4%

ho¸ theo ngµnh kinh tÕ (%). § îc thÓ hiÖn qua biÓu ®å sau:

Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp

Sè DNNN ® îc cæ phÇn ho¸ ë c¸c ®Þa bµn còng kh«ng ®ång ®Òu. Cô

thÓ lµ, sè DNNN do tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng qu¶n lý cæ phÇn

ho¸ chiÕm con sè cao lµ 61,7%, nh ng ë c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 9,3%

vµ ë c¸c ®Þa ph ¬ng lµ 20%.

TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2005, c¶ n íc cæ phÇn ho¸ ® îc 2.935 DNNN vµ

bé phËn DNNN, nh ng sè vèn cña DNNN ® îc cæ phÇn ho¸ míi chØ chiÕm

12% tæng sè vèn trong c¸c DNNN, nÕu trõ ®i phÇn vèn Nhµ n íc cßn gi÷

l¹i gÇn 50% th× thùc chÊt tû lÖ trªn chØ chiÕm kho¶ng 6%.

TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2006 c¶ n íc cßn 4.086 DNNN ®ang ho¹t ®éng,

chØ cßn chiÕm 3,6% tæng sè doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trong toµn bé

nÒn kinh tÕ vµ chØ cßn ch a b»ng 1/3 tæng sè DNNN tr íc ®æi míi. Nh ng

®· chiÕm 32,7% doanh thu. Tæng sè DNNN do ®Þa ph ¬ng qu¶n lý chiÕm

tû träng cao h¬n trung ¬ng qu¶n lý (55,3% so víi 44,7%). MÆc dï quy m«

lao ®éng b×nh qu©n mét DNNN cao h¬n khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh

vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoµi (499,5 ng êi so víi 28,2 ng êi

vµ 330,2 ng êi) nh ng sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNNN ®ang gi¶m

dÇn c¶ vÒ tuyÖt ®èi (tõ 4114 ngh×n ng êi ®Çu n¨m 2002 gi¶m xuèng cßn

2041 ngh×n ng êi n¨m 2006) c¶ vÒ tû träng trong tæng sè lao ®éng lµm viÖc

ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp (tõ 53,8% xuèng cßn 32,7% trong tæng thêi gian

tõ 2002 ®Õn n¨m 2006)

Qua tæng hîp b¸o c¸o cña 1.616 doanh nghiÖp cã thêi gian ho¹t ®éng

sau cæ phÇn ho¸ trªn mét n¨m (tÝnh ®Õn n¨m 2006) cho thÊy, b×nh qu©n vèn

®iÒu lÖ t¨ng 58,6%, doanh thu t¨ng 48,2%, lîi nhuËn t¨ng 33,18%, nép

ng©n s¸ch t¨ng 44,2%, thu nhËp ng êi lao ®éng t¨ng 51,8%, cæ tøc ®¹t

13%. Tuy nhiªn, cã 109 doanh nghiÖp thua lç (chiÕm 7,1% sè doanh nghiÖp

cã b¸o c¸o) (Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp)

Theo ph ¬ng ¸n ® îc phª duyÖt cho giai ®o¹n 2007-2010, c¶ n íc

cÇn s¾p xÕp 1.553 DNNN trong ®ã cæ phÇn ho¸ lµ 950 doanh nghiÖp, nh ng

c¶ n¨m 2007 míi chØ s¾p xÕp ® îc 271 doanh nghiÖp trong ®ã cæ phÇn ho¸

® îc 150 doanh nghiÖp, tøc lµ ch a ®¹t 1/5 kÕ ho¹ch. C¸c Bé, ngµnh, ®Þa

ph ¬ng vµ c¸c tËp ®oµn, tæng c«ng ty ®· mæ xÎ nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn

chËm trÔ trong s¾p xÕp, ®æi míi doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n íc lµ: giai

®o¹n nµy chñ yÕu s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých, vèn Ýt, thËm chÝ

kh«ng ®ñ vèn ®Ó cæ phÇn ho¸ theo quy ®Þnh; c¬ chÕ gi¸ ®Êt kh«ng s¸t víi

thùc tÕ, nhiÒu v íng m¾c vÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh, ch a x¸c ®Þnh ® îc gi¸ trÞ

doanh nghiÖp

Theo thèng kª 3 th¸ng ®Çu n¨m 2008 cã 10 doanh nghiÖp tiÕn hµnh

cæ phÇn ho¸ trong ®ã ®Õn 1/2 lµ thÊt b¹i. Con sè 109 doanh nghiÖp trªn tæng

sè 1.530 doanh nghiÖp kinh doanh thua lç, ®Ó ch¹y gÊp kÞp tiÕn ®é ChÝnh

phñ yªu cÇu, khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp vèn ®· yÕu vÒ tiÒm lùc vµ kh¶ n¨ng

®· dÇn ®uèi søc trong cuéc chiÕn khèc liÖt cña kinh tÕ thÞ tr êng.

- Tû lÖ ®ãng gãp vµo GDP cña DNNN ®· cæ phÇn ho¸ trong giai ®o¹n

n¨m 2000- 2007 lµ gÇn 39% trong khi ®ã giai ®o¹n n¨m 1991- 1998 lµ

36,5%- 40,07%.

- Tû lÖ nép vµo ng©n s¸ch nhµ n íc biÕn ®éng qua c¸c n¨m

B¶ng 6: Tû lÖ nép ng©n s¸ch Nhµ n íc

§¬n vÞ: %

N¨m 2005 2006 2007

Nép vµo NSNN 40,6 42,2 39

Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp

Trong khi ®ã tû lÖ nép ng©n s¸ch Nhµ n íc giai ®o¹n n¨m 1991-

1998 cña khu vùc DNNN ®· cæ phÇn ho¸ lµ tõ 14,7%- 27,9%.

Ta thÊy tû lÖ nép ng©n s¸ch nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng cao so víi

nh÷ng n¨m tr íc ®ã.

TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2007, c¶ n íc cßn kho¶ng 1.900 DNNN các

DNNN đã đạt tổng doanh thu hơn 577 nghìn tỉ đồng, nộp ngân sách nhà

nước 108,7 nghìn tỉ đồng, tăng 10% so với năm 2006.

- Vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n íc lu«n chiÕm tû lÖ cao trong

tæng sè vèn ®Çu t x· héi. § îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau.

B¶ng 7: Vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n íc trong tæng sè vèn ®Çu t

x· héi

§¬n vÞ: %

N¨m 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Vèn ®Çu t cña 51,9 59,8 57,3 52,9 48,1 47,1 46,2 42

khu vùc KTNN

Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp n¨m 2007

Nh×n vµo b¶ng thèng kª ta thÊy, vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ Nhµ

n íc chiÕm tû träng thÊp nhÊt trong n¨m 2007 lµ 42%, chiÕm tû träng cao

nhÊt lµ 59,8% trong n¨m 2001. Nh ng møc ®é ®ãng gãp vµo GDP trong

giai ®o¹n nµy lµ kh«ng t ¬ng xøng míi chØ ë møc 37-39% vµ t¹o c«ng ¨n

viÖc lµm cho kho¶ng 9% lao ®éng.

Trong giai ®o¹n 2000-2007, DNNN ®ãng gãp 40% tæng thu ng©n

s¸ch vµ gÇn 80% doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i.

§iÒu nµy ® îc biÓu hiÖn cô thÓ qua c¸c n¨m nh sau:

Trong n¨m 2003 t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN trªn ®Þa

bµn ph¸t triÓn kh¸ vµ t ¬ng ®èi æn ®Þnh cô thÓ: tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n¨m

2003 lµ 2022,841 tû ®ång, t¨ng 17,41% so víi cïng kú, trong ®ã DNNN ®Þa

ph ¬ng qu¶n lý gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®¹t 412 tû ®ång, nép ng©n s¸ch trªn 5 tû

®ång; gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 5,158 tû ®ång b»ng 72,17% so víi cïng kú.

Nh ng sè nép ng©n s¸ch cña c¸c DNNN do ®Þa ph ¬ng qu¶n lý ch a ®Çy

1% tæng thu ng©n s¸ch trªn ®Þa bµn.

Th¸ng 6 n¨m 2005 gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp íc ®¹t 39.116 tû

®ång t¨ng 17,8% so víi cïng kú vµ t¨ng 2,5% so víi th¸ng 5/2005. Trong

®ã khu vùc DNNN t¨ng 9,6%, khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 24,9%, khu

vùc cã vèn ®Çu t n íc ngoµi t¨ng 19,4% so víi cïng kú. Céng dån 6 th¸ng

®Çu n¨m 2005 gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp íc ®¹t 205.304 tû ®ång t¨ng

15,6% so víi cïng kú. Trong ®ã, khu vùc DNNN t¨ng 9,7% (chiÕm 32,4%),

khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 24,7% (chiÕm 30,7%) (tæng c«ng ty dÇu khÝ

gi¶m 11,4%, c¸c ngµnh kh¸c t¨ng 22,8%).

§Õn cuèi n¨m 2005 ë n íc ta cã 5.000 DNNN, t¹o ra kho¶ng 30%

GDP vµ 15% viÖc lµm phi n«ng nghiÖp, nh ng l¹i chiÕm gÇn 50% tæng sè

nî tÝn dông cña c¸c ng©n hµng trong n íc. XÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi,

®©y thùc sù lµ vÊn ®Ò ®¸ng l u ý. Tû lÖ nî xÊu cña khu vùc nµy l¹i ®ang cã

chiÒu h íng gia t¨ng (8 th¸ng ®Çu n¨m 2005 lµ 3,08% so víi cïng kú n¨m

2004 lµ 2,41% vµ n¨m 2003 lµ 2,72%)

Trong n¨m 2005, tû lÖ DNNN kinh doanh cã l·i chiÕm 78%, kinh

doanh thua lç chiÕm 15,1%, kinh doanh hoµ vèn chiÕm 6,9%. NÕu nh tÝnh

®ñ chi phÝ ph¸t sinh trong thêi kú nh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, trÝch dù

phßng nî ph¶i thu khã ®ßi... th× sè DNNN lç vµ kh«ng cã l·i sÏ cao h¬n rÊt

nhiÒu.

TÝnh chung, trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2006, toµn ngµnh C«ng nghiÖp

®· t¹o ra khèi l îng lín s¶n phÈm trÞ gi¸ 411,627 tû ®ång (gi¸ cè ®Þnh

1994), t¨ng 16,9% so víi cïng kú n¨m tr íc (10 th¸ng n¨m 2005 t¨ng

16,7%). Trong ®ã khu vùc Nhµ n íc t¨ng 22,3% (cïng kú n¨m tr íc t¨ng

24,5%), khu vùc doanh nghiÖp §TNN t¨ng 19,5% (cïng kú n¨m tr íc t¨ng

18,4%), mÆc dï gi¸ trÞ s¶n xuÊt dÇu má vµ khÝ ®èt vÉn gi¶m gÇn 5% so víi

cïng kú n¨m 2005.

Trong 10 th¸ng n¨m 2006 nhiÒu ®Þa ph ¬ng ®¹t tèc ®é t¨ng tr ëng

kh¸ cao, ®ãng gãp tÝch cùc vµo t¨ng tr ëng chung cña c¶ n íc. Tiªu biÓu

nh H¶i D ¬ng (t¨ng 23,6%, chñ yÕu nhê doanh nghiÖp (DN) §TNN), Hµ

T©y (t¨ng 22,5%, chñ yÕu do DNNN trung ¬ng), VÜnh Phóc (t¨ng 21,1%

nhê DNNN trung ¬ng ). Qu¶ng Ninh (t¨ng 18,1%, chñ yÕu nhê DN ngoµi

nhµ n íc), §ång Nai (t¨ng 20,6%, chñ yÕu nhê DN§TNN ), CÇn Th¬ (t¨ng

21,8% nhê DN ngoµi nhµ n íc), B×nh D ¬ng (t¨ng 19,1%, chñ yÕu nhê

DN§TNN), Hµ Néi (t¨ng 17,6% nhê DN§TNN vµ DN ngoµi nhµ n íc),

H¶i Phßng (t¨ng 17,6%, chñ yÕu nhê DNNN trung ¬ng vµ DN ngoµi nhµ

níc)…

KÕt qu¶ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 10 th¸ng ®Çu n¨m 2006, gi¸ trÞ

s¶n xuÊt th¸ng 10 cña toµn ngµnh t¨ng 2,5% so víi th¸ng tr íc. §©y lµ kÕt

qu¶ ®¸ng ghi nhËn, bëi sù t¨ng tr ëng nµy ® îc tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh 1994,

chø kh«ng ph¶i tÝnh theo gi¸ thùc tÕ mang yÕu tè t¨ng gi¸. §¹t ® îc kÕt qu¶

nµy chñ yÕu lµ nhê sù t¨ng tiÕn tøc thêi cña khu vùc doanh nghiÖp trong

n íc, cô thÓ lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¶ doanh nghiÖp Nhµ n íc vµ doanh

nghiÖp ngoµi Nhµ n íc ®Òu t¨ng thªm 3% so víi th¸ng tr íc, trong khi khu

vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoµi (§TNN) chØ t¨ng 1,6%. Nhê ®ã

gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh C«ng nghiÖp trong th¸ng 10 n¨m 2006 míi t¨ng

17,4% so víi th¸ng 10 n¨m 2005.

Mét hiÖn t îng ®Æc biÖt cÇn quan t©m lµ phÇn lín nh÷ng ngµnh hµng

bÞ gi¶m sót hoÆc t¨ng rÊt thÊp ®Òu r¬i vµo khu vùc mµ DNNN ®ãng vai trß

chñ ®¹o, ®iÓn h×nh nh ® êng mËt (chØ cã s¶n l îng cña DNNN gi¶m),

quÇn ¸o may s½n (DNNN hÇu nh kh«ng t¨ng), ph©n ho¸ häc (n¬i ch a cã

sù tham gia cña §TNN) còng gi¶m, thuèc viªn (DNNN gi¶m 13,6% trong

khi DN§TNN t¨ng gÇn 51%), xø vÖ sinh gi¶m 3%, DN§TNN t¨ng 31,1%,

®Õn ngay mÆt hµng ®¬n gi¶n lµ g¹ch x©y (DNNN gi¶m 7%, DNN§TNN

t¨ng 17,3%), m¸y c«ng cô gi¶m sót còng lµ khu vùc DNNN ®éc chiÕm,

m¸y biÕn thÕ (DN§TNN t¨ng 34,2% nh ng c¶ DNNN vµ DN ngoµi Nhµ

n íc ®Òu gi¶m sót 44%), xe m¸y (DNNN gi¶m 17,8%, DN ngoµi Nhµ

níc t¨ng gÇn 30%, DN§TNN t¨ng 11%)…

Mét vÝ dô n÷a lµ, trªn ®Þa bµn TP Hå ChÝ Minh vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt 10

th¸ng 2006, DNNN trung ¬ng chØ t¨ng 6,7%, DNNN ®Þa ph ¬ng chØ t¨ng

4% trong khi DN ngoµi nhµ n íc t¨ng 14,4%, DN §TNN t¨ng 20,2%;

t ¬ng tù t¹i B×nh D ¬ng DNNN trung ¬ng gi¶m 22,7% t¹i CÇn Th¬

DNNN trung ¬ng còng gi¶m 14,2%, t¹i Hµ Néi DNNN trung ¬ng chØ

t¨ng 1,1% trong khi DN §TNN t¨ng gÇn 30%

Tõ sè liÖu trªn kh«ng thÓ nãi kh¸c ® îc lµ, trong lÜnh vùc s¶n xuÊt

c«ng nghiÖp cña c¶ n íc ta hiÖn nay, DNNN ®ang lµ khu vùc tá ra tr× trÖ

nhÊt. Tr íc thÒm héi nhËp WTO, ®©y lµ ®iÒu ®¸ng b¸o ®éng. §¸ng b¸o

®éng kh«ng ph¶i lµ víi tÊt c¶ c¸c DN thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mµ

tr íc hÕt víi c¸c DNNN. Bëi DNNN hiÖn ®ang chiÕm tû träng h¬n 31,6%

trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ n íc (tÝnh theo gi¸ trÞ cè ®Þnh

1994)

Trong n¨m 2007, c¸c DNNN ®· ®¹t tæng doanh thu h¬n 577 ngh×n tû

®ång, nép ng©n s¸ch nhµ n íc 108,7 ngh×n tû ®ång, t¨ng 10% so víi n¨m

2006. Trong ®ã, nhiÒu tËp ®oµn ®¹t møc doanh thu cao nh : c«ng ty tÇu

thuû t¨ng 98,6%, l ¬ng thùc miÒn nam, thÐp, c«ng nghiÖp xi m¨ng t¨ng

h¬n 50%; cµ phª, ho¸ chÊt, than- kho¸ng s¶n, hµng h¶i... t¨ng 20- 30%; chØ

cã Ýt doanh nghiÖp thua lç. C¸c tËp ®oµn, Tæng c«ng ty nhµ n íc ®· cã sù

tr ëng thµnh ®¸ng khÝch lÖ, ch¨m lo tèt h¬n cho ®êi sèng ng êi c«ng nh©n.

§ång thêi c¸c TËp ®oµn, Tæng c«ng ty 91 cßn tÝch cùc tham gia c«ng t¸c

xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ñng hé quü ®Òn ¬n ®¸p nghÜa, tÊm lßng vµng, hç trî

c¸c vïng bÞ thiªn tai b·o lò, ph¸t triÓn kinh tÕ vïng s©u vïng xa, biªn giíi,

h¶i ®¶o, gãp phÇn b¶o ®¶m an ninh trªn ®Þa bµn chiÕn l îc

Trªn ®©y lµ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN c¸c n¨m qua

2.2 Ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Nhµ N íc ë ViÖt

Nam.

2.2.1 Vèn cña DNNN

Vèn lu«n lµ yÕu tè quan träng v× nã lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó doanh

nghiÖp tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh»m h íng lîi nhuËn cao nhÊt

cã thÓ. Trong nÒn kinh tÕ héi nhËp, yÕu tè vèn ®èi víi doanh nghiÖp cµng

trë nªn quan träng. Nã lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn tèt c¸c néi

dung ho¹t ®éng cña m×nh, lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn më réng quy m« t¹o thÕ

c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong khu vùc vµ thÕ giíi.

XÐt riªng ®èi víi mçi doanh nghiÖp n¨m 2005, vèn b×nh qu©n cña

mçi doanh nghiÖp lµ 355 tû ®ång. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006 sè doanh nghiÖp

cã vèn Nhµ n íc d íi 5 tû ®ång chiÕm 54,0%; tõ 5-10 tû ®ång chiÕm

23,0%; trªn 10 tû ®ång chiÕm 23,0%.

Nh vËy, cã thÓ thÊy ®¹i ®a sè c¸c DNNN ®ang ho¹t ®éng trong t×nh

tr¹ng kh«ng cã ®ñ vèn cÇn thiÕt. ThiÕu vèn ®· ¶nh h ëng kh«ng nhá ®Õn

hiÖu qu¶ kinh doanh còng nh n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp

trªn thÞ tr êng trong n íc vµ quèc tÕ.

§Æc biÖt ®Õn n¨m 2006 chÝnh s¸ch b¶o hé cña Nhµ n íc hÇu nh

kh«ng cßn n÷a v× (theo lé tr×nh gi¶m thuÕ quan cho khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN- AFTA) th× c¸c DNNN cµng trë nªn khã kh¨n h¬n.

Tuy ® îc u ®·i h¬n vÒ vèn, tr íc hÕt lµ ® îc cÊp vèn ban ®Çu tõ

ng©n s¸ch, cÊp ®Êt x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh... nh ng hiÖn nay

c¸c DNNN ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn nguån vèn lµ rÊt lín,

trong khi vèn tån ®äng cßn rÊt nhiÒu. C¸c nguån vµ viÖc huy ®éng vèn

trong d©n vµo ®Çu t s¶n xuÊt, kinh doanh ch a ® îc c¶i thiÖn.

VÒ tiÕp cËn vèn cña DNNN dÔ dµng h¬n, theo thèng kª víi 19,1% sè

doanh nghiÖp cña khu vùc nµy ®¸nh gi¸ thuËn lîi, trong khi ®ã chØ cã 9,6%

sè doanh nghiÖp cña khu vùc ngoµi nhµ n íc, cßn khu vùc cã vèn ®Çu t

n íc ngoµi lµ 15,4%. Tuy tiÕp cËn vèn dÔ dµng h¬n khu vùc kh¸c nh ng

hiÖu qu¶ sù dông vèn l¹i kh«ng hiÖu qu¶ mÊy, hÕt n¨m 2006 th× DNNN

chiÕm gi÷ 54% vÒ nguån vèn, 51,11% vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, 60% tÝn dông

ng©n hµng trong n íc, h¬n 70% vèn vay n íc ngoµi. Nh ng DNNN chØ lµm

ra 38,63% doanh thu thuÇn, 41,19% lîi nhuËn vµ 40,76% n«p ng©n s¸ch,

trong khi ®ã thuÕ thu nhËp chØ cã 9%. Trong sè 40,76% nép ng©n s¸ch cña

DNNN th× riªng TËp ®oµn DÇu khÝ vµ tËp ®oµn than vµ kho¸ng s¶n ®· nép

h¬n 20%, chñ yÕu do khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn chø kh«ng ph¶i do

kinh doanh cã hiÖu qu¶.

2.2.2 Ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr êng vµ lùa chän thÞ tr êng môc

tiªu

*VÒ ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr êng cña c¸c DNNN

ViÖc tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr êng trong n íc vµ thÞ

tr êng n íc ngoµi ®· ® îc c¸c DNNN thùc hiÖn. Tuy nhiªn, h×nh thøc,

ph ¬ng ph¸p vµ møc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Cã

thÓ nãi c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr êng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt

b¹i cña doanh nghiÖp khi tham gia vµo thÞ tr êng. V× vËy, c«ng t¸c nghiªn

cøu thÞ tr êng ® îc c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh mét c¸ch th êng xuyªn.

Cã 80% sè doanh nghiÖp ® îc ®iÒu tra kh¼ng ®Þnh nghiªn cøu nhu

cÇu vµ íc muèn cña ng êi tiªu dïng ®Ó c¶i tiÕn vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm phï

hîp víi thÞ tr êng lµ cÇn thiÕt. NhiÒu doanh nghiÖp ®· nghiªn cøu tËp qu¸n,

thãi quen tiªu dïng cña thÞ tr êng; nghiªn cøu kh¶ n¨ng tiªu thô cña tõng

thÞ tr êng, thÞ hiÕu, së thÝch vµ thÈm mü cña ng êi tiªu dïng; nghiªn cøu

uy tÝn vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nhµ nhËp khÈu, nghiªn cøu th«ng lÖ thÞ

tr êng nhËp khÈu.

Ho¹t ®éng nghiªn cøu m«i tr êng marketing quèc tÕ b¾t ®Çu còng

® îc chó ý. Trong ®ã m«i tr êng kinh tÕ ® îc c¸c doanh nghiÖp chó ý

nhiÒu h¬n, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp tËp trung nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ

cña n íc nhËp khÈu, kh¶o s¸t thÞ tr êng ngoµi n íc.

Nh×n chung, trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu th× c¹nh tranh

còng trë nªn ngµy cµng gay g¾t. Muèn ®øng v÷ng trªn thÞ tr êng quèc tÕ

buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr êng, nghiªn cøu

nhu cÇu vµ thÞ hiÕu ng êi tiªu dïng. Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam, mét sè

c«ng ty dÖt may xuÊt, c«ng ty giµy th¨ng long ®· lµm kh¸ tèt ®iÒu nµy.

Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr êng cßn h¹n chÕ

vµ yÕu kÐm, nhiÒu thÞ tr êng tiÒm n¨ng ch a ® îc khai th¸c, nhiÒu c«ng ty

®· ph¶i thua lç lín vµ mÊt thÞ tr êng do kh«ng ®i s©u vµo nghiªn cøu thÞ

tr êng. Nguyªn nh©n chñ yÕu do, vèn Ýt, ng©n s¸ch dµnh cho viÖc nghiªn

cøu thÞ tr êng rÊt h¹n hÑp; kh¶ n¨ng tham quan, kh¶o s¸t thÞ tr êng n íc

ngoµi rÊt h¹n chÕ v× mçi chuyÕn ®i chi phÝ kh¸ tèn kÐm; hiÖu qu¶ kh«ng cao

do kh¶ n¨ng t×m kiÕm; khai th¸c vµ xö lý th«ng tin cña c¸c bé cßn yÕu; lîi

Ých ®em l¹i kh«ng ®ñ bï chi phÝ. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp n»m trong t×nh

tr¹ng “lùc bÊt tßng t©m”.

* VÒ viÖc x¸c ®Þnh thÞ tr êng môc tiªu: kÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho

thÊy, cho ®Õn nay hÇu hÕt c¸c DNNN cßn ch a thùc hiÖn ph©n ®o¹n thÞ

tr êng vµ lùa chän thÞ tr êng môc tiªu theo nh÷ng ph ¬ng ph¸p vµ quy

tr×nh x¸c ®Þnh.

C¸c doanh nghiÖp lùa chän thÞ tr êng môc tiªu theo c¸ch ph¶n øng

l¹i víi thÞ tr êng, thÊy c¬ héi thÞ tr êng nµo hÊp dÉn th× tËp trung vµo thÞ

tr êng ®ã: VÝ dô, khi h¹n h¸n mÊt mïa ë Indonexia lµm xuÊt hiÖn nhu cÇu

nhËp khÈu g¹o th× hä tËp trung vµo ®ã. Hay nhu cÇu thÞ tr êng Ir¾c vÒ ®æi

l ¬ng thùc lÊy dÇu vµ tr¶ nî th× c¸c doanh nghiÖp l¹i tËp trung vµo thÞ

tr êng ®ã.

Bªn c¹nh ®ã, còng cã kh«ng Ýt doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ doanh

nghiÖp xuÊt khÈu, c¸c tæng c«ng ty ®· kh«ng x¸c lËp cho m×nh ® îc ®o¹n

thÞ tr êng môc tiªu th«ng qua bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ tiÕp thÞ mµ ph¶i thuª

t vÊn. §Ó cã thÓ ph©n ®o¹n thÞ tr êng môc tiªu cÇn thiÕt, ph¶i tæ chøc ho¹t

®éng nghiªn cøu thÞ tr êng. Nh ng do h¹n chÕ vÒ kinh phÝ vµ ch a tiÕp cËn

® îc víi ng êi tiªu dïng nªn ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr êng cña c¸c

doanh nghiÖp ph¶i dùa vµo nguån th«ng tin thø cÊp lµ chÝnh. §ã lµ h×nh

thøc nghiªn cøu tµi liÖu, b¸o chÝ hoÆc niªn gi¸m thèng kª. H×nh thøc nµy cã

u ®iÓm chi phÝ kh«ng lín, dÔ thu thËp th«ng tin vµ cho phÐp cã ® îc

nh÷ng nhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ quy m« vµ xu h íng vËn ®éng cña nh÷ng thÞ

tr êng nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu kh«ng cho

phÐp doanh nghiÖp hiÓu râ ng êi tiªu dïng chi tiÕt, cÆn kÏ, c¸c ®iÒu kiÖn

m«i tr êng cã t¸c ®éng ®Õn viÖc b¸n s¶n phÈm ho¹t ®éng kinh doanh hay

®Õn viÖc mua cña kh¸ch hµng cuèi cïng hay kh«ng. Ph ¬ng ph¸p nµy còng

kh«ng cho phÐp hiÓu biÕt vÒ ®éng c¬ cña ng êi tiªu dïng cuèi cïng, t×nh

h×nh c¹nh tranh trong ngµnh vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi c¸c chÝnh s¸ch

th ¬ng m¹i trªn thÞ tr êng cña b¶n th©n doanh nghiÖp ®ã. Cuèi cïng, còng

kh«ng thÓ tõ nguån tµi liÖu thø cÊp ®Ó cã thÓ t×m kiÕm ® îc kh¸ch hµng

hay ng êi mua trung gian, v× vËy, doanh nghiÖp cã thÓ bá lì nhiÒu c¬ héi

hÊp dÉn xuÊt hiÖn trªn thÞ tr êng.

Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra chØ cã 45% sè doanh nghiÖp ®iÒu tra cho biÕt

cã nhËn ® îc th«ng tin vÒ chiÕn l îc hay kÕt qu¶ nghiªn cøu thÞ tr êng cña

Bé th ¬ng m¹i hoÆc c¸c së th ¬ng m¹i. C¸c DNNN sö dông th«ng tin tõ

nhiÒu nguån víi tû lÖ nh sau:

- S¸ch b¸o, t¹p chÝ 61,7%

- Th«ng tin ®¹i chóng 52,1%

- Phßng Th ¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam 30,2%

- HiÖp héi s¶n phÈm 19,7%

- Chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp ë n íc ngoµi 6,6%

- §¹i diÖn th ¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i n íc ngoµi 5,5%

- Nguån kh¸c 53,6%

(Nguån: Ts NguyÔn VÜnh Thanh. N©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c

doanh nghiÖp th ¬ng m¹i ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nxb

Lao ®éng- x· héi, hµ néi n¨m 2005),

Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do tr×nh ®é khai th¸c vµ sö dông

th«ng tin cña c¸c Bé cßn thÊp. Sù quan t©m ch a ®óng møc cña ban l·nh

®¹o doanh nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc kh«ng t ¬ng øng... V× vËy, cho ®Õn nay

hÇu hÕt c¸c DNNN vÉn ch a thùc sù ®øng v÷ng b»ng ®«i ch©n cña m×nh.

2.2.3 ChiÕn l îc kinh doanh cña DNNN

ChiÕn l îc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN chñ yÕu dùa

vµo khai th¸c lao ®éng (mµ lao ®éng ë n íc ta kÐm chÊt l îng) vµ kinh

doanh ë nhiÒu ngµnh sö dông nhiÒu nguyªn liÖu. Cã thÓ xem xÐt mét sè

chiÕn l îc cô thÓ nh sau:

* ChiÕn l îc s¶n phÈm cña DNNN

Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, cã 95,5% DNNN; 100% doanh nghiÖp cã vèn

®Çu t n íc ngoµi vµ 76,7% doanh nghiÖp th ¬ng m¹i ngoµi nhµ n íc quan

t©m tíi viÖc x©y dùng chiÕn l îc s¶n phÈm. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh tr íc yªu

cÇu ngµy cµng cao, c¸c DNNN ®· quan t©m ®Õn c¸c yÕu tè chÊt l îng s¶n

phÈm mµ doanh nghiÖp kinh doanh, quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng chiÕn l îc

s¶n phÈm, ®· lùa chän ® îc nh÷ng mÆt hµng kinh doanh cã chÊt l îng cao

cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n íc còng nh ngoµi n íc ®¸p øng

nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ thÞ tr êng. §iÒu nµy ®· lµm cho chÊt l îng s¶n

phÈm cña c¸c DNNN trong thêi gian qua kh«ng ngõng ® îc c¶i thiÖn. Tuy

nhiªn, cßn nhiÒu mÆt hµng cßn cã chÊt l îng thÊp, nhiÒu mÆt hµng ch a ®ñ

tiªu chuÈn chÊt l îng trong n íc vµ quèc tÕ, do ®ã n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ

s¶n phÈm kh«ng cao.

C¬ cÊu ngµnh, vïng, quy m« cßn bÊt hîp lý ®Òu ch a ® îc chuyÓn

dÞch theo ®Þnh h íng s¾p xÕp l¹i. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006 sè DNNN cßn

2.176 doanh nghiÖp, sè DNNN ®· cæ phÇn ho¸ lµ 3.782 doanh nghiÖp.

Trong ®ã, doanh nghiÖp thuéc ngµnh c«ng nghiÖp, giao th«ng, x©y dùng

chiÕm 66,0%; ngµnh th ¬ng m¹i vµ dÞch vô chiÕm 27,6%; ngµnh n«ng, l©m,

ng nghiÖp chiÕm 6,4%. §Çu t vµo c«ng nghiÖp cÇn t¨ng h¬n n÷a nh ng

hiÖn nay ®Çu t trong c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o.

§Çu t cho n«ng, l©m, ng nghiÖp nh vËy lµ qu¸ Ýt. C¬ cÊu cÊp qu¶n lý

còng lµ bÊt hîp lý ë chç tû träng doanh nghiÖp thuéc ®Þa ph ¬ng qu¶n lý

qu¸ cao chiÕm 61,7% trong n¨m 2006, trong khi ®ã thuéc c¸c ngµnh chiÕm

29% vµ c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 9,3%. Víi c¬ cÊu bÊt hîp lý nh vËy ®·

g©y cho DNNN khã cã thÓ c¹nh tranh ® îc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c

thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµ khã cã thÓ thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøc n¨ng vµ kú

väng vÒ vai trß cña nã mµ §¶ng vµ Nhµ n íc mong ®îi.

Tãm l¹i, chiÕn l îc gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®a sè c¸c DNNN cßn ®Æt

ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt: tõ viÖc h×nh thµnh vµ thiÕt kÕ s¶n phÈm, bao

b×...®Õn viÖc sö dông nh·n hiÖu; c¬ cÊu s¶n phÈm cßn h¹n hÑp, chÝnh s¸ch

ch a thÝch øng víi thÞ tr êng trong n íc vµ quèc tÕ; chÝnh s¸ch s¶n phÈm

míi ch a ® îc quan t©m... Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ

tr êng quèc tÕ, chÝnh s¸ch s¶n phÈm thùc sù cã vai trß quan träng nhÊt ®Ó

n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, t¹o ra h×nh ¶nh vµ uy

tÝn vÒ s¶n phÈm ®èi víi ng êi tiªu dïng.

* ChiÕn l îc gi¸ s¶n phÈm:

Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña phßng Th ¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt

nam cho thÊy: phÇn lín c¸c DNNN cña ViÖt Nam x©y dùng vµ thùc hiÖn

chiÕn l îc gi¸ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp hÕt søc bÞ ®éng. HÇu hÕt c¸c

doanh nghiÖp chØ dùa vµo gi¸ hµng ho¸ mua vµo tõ nhµ s¶n xuÊt vµ tÝnh

thªm c¸c yÕu tè chi phÝ (vËn chuyÓn, ph©n lo¹i, bao b×...), thuÕ vµ lîi nhuËn,

tõ ®ã dù kiÕn ®Ó ® a ra møc gi¸ chµo, b¸n hµng. Sau khi cã ® îc tho¶ thuËn

víi kh¸ch hµng th× tiÕn hµnh kÝ kÕt hîp ®ång ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh vµ

ho¹t ®éng thu mua. Trong viÖc ra quyÕt ®Þnh gi¸, doanh nghiÖp kh«ng thÓ

tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt mµ thiÕu sãt nhÊt lµ viÖc sö dông kh«ng linh

ho¹t ®ång tiÒn tÝnh gi¸. Víi quy tr×nh x©y dùng gi¸ nh trªn cã thÓ ®¶m b¶o

cho doanh nghiÖp thu ® îc lîi nhuËn nh dù kiÕn. Trong mét sè tr êng hîp

kh¸c, do biÕn ®éng gi¸ theo h íng t¨ng cao bÊt th êng lµm cho doanh

nghiÖp bÞ thua lç hoÆc kh«ng thùc hiÖn ® îc hîp ®ång. V× vËy, viÖc x©y

dùng chiÕn l îc vµ ph ¬ng ph¸p x©y dùng gi¸ nh trªn ®· kh«ng cã ® îc

c¸c môc tiªu râ rµng vÒ th©m nhËp thÞ tr êng hoÆc më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr êng.

ViÖc qu¶n trÞ chiÕn l îc gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh ® îc thùc hiÖn

b»ng c¸c ph ¬ng ph¸p gi¶n ®¬n, thiÕu th«ng tin vµ thô ®éng tr íc gi¸ c¶

trªn thÞ tr êng: míi chØ cã kho¶ng gÇn 20% doanh nghiÖp dùa vµo cÇu trªn

thÞ tr êng ®Ó x©y dùng chiÕn l îc ho¹t ®éng kinh doanh, nh ng chiÕn l îc

®ã còng ch a g¾n víi chiÕn l îc gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh, nh ng chiÕn

l îc ®ã còng ch a g¾n víi c¸c môc tiªu vÒ ph©n lo¹i thÞ tr êng cña doanh

nghiÖp vµ chu kú sèng cña s¶n phÈm.

* ChiÕn l îc ph©n phèi s¶n phÈm:

C¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Phßng Th ¬ng m¹i ViÖt Nam cho thÊy, hiÖn

nay hÇu nh 100% sè DNNN ®· cã ý thøc x©y dùng vµ lùa chän chiÕn l îc

ph©n phèi s¶n phÈm qua c¸c kªnh kh¸c nhau. C¸c doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu

tù thiÕt lËp m¹ng l íi ph©n phèi ë thÞ tr êng trong vµ ngoµi n íc.

Tuy nhiªn, do viÖc lùa chän thÞ tr êng môc tiªu mang tÝnh bÞ ®éng

nªn phÇn lín c¸c DNNN vÉn ch a cã ® îc mét chÝnh s¸ch ph©n phèi chñ

®éng. Mét sè mÆt hµng ® îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh giµy

dÐp, hµng may mÆc... nh ng c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta míi chØ dõng

l¹i ë viÖc t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c vµ bÞ ¸p ®Æt bëi th ¬ng hiÖu, mÉu m·, bao b×

cña c¸c trung gian n íc ngoµi. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý kªnh ph©n phèi t¹i

thÞ tr êng n íc ngoµi ®Òu do nhµ ph©n phèi cña doanh nghiÖp trung gian

n íc ngoµi ®¶m nhËn. ChÝnh v× lÝ do nµy, chiÕn l îc ph©n phèi cña doanh

nghiÖp cßn thô ®éng, ch a v ¬n tíi kh¸ch hµng môc tiªu cuèi cïng.

- Hµng ho¸ cña doanh nghiÖp ch a cã th ¬ng hiÖu ®Ó cã kh¶ n¨ng

®øng v÷ng trªn thÞ tr êng.

Nguyªn nh©n chñ yÕu cña thùc tr¹ng trªn lµ do:

- N¨ng lùc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr êng

cßn h¹n chÕ.

- Ch a cã qui tr×nh qu¶n trÞ chiÕn l îc tiÕp thÞ thÞ tr êng ®Ó x©y

dùng, lùa chän vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña c¸c ®¹i lý hoÆc hÖ thèng ph©n

phèi.

Mét sè doanh nghiÖp ®· cã ý thøc chuÈn bÞ tæ chøc hÖ thèng ph©n

phèi cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm vµ thÞ tr êng ho¹t ®éng

kinh doanh. Ch¼ng h¹n, viÖc thiÕt kÕ c¸c kªnh ng¾n, trùc tiÕp h¬n th«ng

qua viÖc sö dông c¸c ®¹i lý ph©n phèi lµ nh÷ng doanh nghiÖp hoÆc doanh

nh©n. XÐt vÒ c¬ cÊu c¸c kªnh, c¸c dßng ch¶y hµng ho¸, th«ng tin, ®µm

ph¸n... vÉn mang tÝnh gi¸n tiÕp. NhiÒu doanh nghiÖp th êng cho r»ng do

nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt lËp ® îc hÖ thèng ph©n phèi hµng

ho¸ ®Õn ®¹i lý hoÆc ng êi tiªu dïng cuèi cïng.

- Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã h¹n

* ChiÕn l îc truyÒn tin vµ xóc tiÕn hçn hîp

Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña phßng Th ¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt

nam cho thÊy: nhiÒu DNNN viÖc x©y dùng vµ thùc thi chiÕn l îc giao tiÕp-

khuyÕch tr ¬ng cßn rÊt h¹n chÕ, cã 28,4% sè doanh nghiÖp ®iÒu tra chØ

qu¶ng c¸o ë trong n íc; 8,4% qu¶ng c¸o ë n íc ngoµi; 35,8% doanh

nghiÖp tham gia héi trî trong n íc; 34,8% doanh nghiÖp tham gia héi trî

ngoµi n íc.

H×nh thøc qu¶ng c¸o cña c¸c doanh nghiÖp vÉn chñ yÕu lµ xuÊt b¶n

c¸c tËp catalogue víi néi dung ®¬n ®iÖu, kh«ng mang dÊu Ên cña qu¶ng c¸o

cho thÞ tr êng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy lµ ch a

phï hîp víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr êng më cöa vµ héi nhËp. Chi phÝ

dµnh cho qu¶ng c¸o cña DNNN cßn thÊp chØ kho¶ng 1% doanh thu. Trong

khi ®ã, víi doanh nghiÖp n íc ngoµi nh Coca Cola lµ 20%, Sony lµ 10%,

chÊt l îng qu¶ng c¸o cÇn rÊt yÕu do thiÕu chuyªn gia trong lÜnh vùc nµy.

NhiÒu doanh nghiÖp xem nhÑ vai trß cña th ¬ng hiÖu s¶n phÈm hoÆc

th ¬ng hiÖu doanh nghiÖp nªn kh«ng ®¨ng ký th ¬ng hiÖu t¹i n íc nhËp

khÈu. §iÒu ®ã ®· lµm cho doanh nghiªp mÊt th ¬ng hiÖu trªn thÞ tr êng thÕ

giíi ®èi víi mét sè s¶n phÈm nh : Bia Sµi gßn, may ViÖt TiÕn, kho¸ ViÖt

TiÖp...

§Ó xóc tiÕn ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c DNNN sö dông nhiÒu h×nh

thøc tæ chøc qu¶ng c¸o kh¸c nhau. Tû lÖ c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c

ph ¬ng thøc qu¶ng c¸o trong n íc nh sau:

- Tù qu¶ng c¸o 53,10%

- Th«ng qua c«ng ty qu¶ng c¸o 34,70%

- Th«ng qua c¸c tæ chøc c¸ nh©n 24,50%

(Nguån: Ts NguyÔn VÜnh Thanh N©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c

doanh nghiÖp th ¬ng m¹i ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nxb

Lao ®éng- x· héi, hµ néi n¨m 2005),

ViÖc qu¶ng c¸o th«ng qua c¸c c«ng ty qu¶ng c¸o ë n íc ngoµi hÇu

nh kh«ng ® îc c¸c doanh nghiÖp sö dông vµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp

ch a ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ ch a ® îc trang bÞ c«ng nghÖ ®Ó qu¶ng c¸o ë

n íc ngoµi. HiÖn nay, vÉn cßn mét bé phËn doanh nghiÖp ch a tiÕn hµnh

qu¶ng c¸o s¶n phÈm cña m×nh v× nhiÒu lÝ do kh¸c nhau. Trong ®ã, cã 50%

doanh nghiÖp kh«ng qu¶ng c¸o v× lÝ do chi phÝ cho dÞch vô qu¸ lín, 25%

doanh nghiÖp kh«ng qu¶ng c¸o v× quy m« doanh nghiÖp nhá ch a cã nhu

cÇu qu¶ng c¸o vµ 12,5% doanh nghiÖp kh«ng qu¶ng c¸o v× kh«ng t×m ® îc

tæ chøc cung cÊp dÞch vô thÝch hîp.

2.2.4 N¨ng lùc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh

N¨ng lùc qu¶n lý lµ chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý

kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi chung vµ DNNN nãi riªng. NÕu n¨ng lùc

qu¶n lý kÐm th× chi phÝ qu¶n lý trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, chøng tá bé

m¸y qu¶n lý cña doanh nghiÖp cßn cång kÒnh, ch a hîp lý vµ ng îc l¹i nÕu

tû lÖ nµy thÊp gãp phÇn lµm h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc

DNNN n¾m nhiÒu s¶n phÈm c¬ b¶n, chñ lùc cña nÒn kinh tÕ nh :

xi m¨ng, s¾t thÐp, ph©n bãn... Song nh×n chung “chi phÝ s¶n xuÊt” bao

gåm chi phÝ vËt chÊt vµ chi phÝ dÞch vô cho mét chu tr×nh s¶n xuÊt cña

mçi mét s¶n phÈm kh¸ cao, chi phÝ s¶n xuÊt trong ngµnh c«ng nghiÖp

chiÕm 60% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, trong n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng

40%. Gi¸ thµnh cña mét sè s¶n phÈm nh : xi m¨ng, s¾t, thÐp, giÊy, ph©n

bãn, ho¸ chÊt c¬ b¶n... cao so víi c¸c n íc trong khu vùc lµ 20-30%.

Trong khi ®ã, c¸c mÆt hµng nµy ®Òu ® îc b¶o hé b»ng c¶ c«ng cô thuÕ

quan vµ phi thuÕ quan dÉn ®Õn gi¸ trªn thÞ tr êng ViÖt Nam cao h¬n gi¸

quèc tÕ 10-50% tuú mÆt hµng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm cña c¸c DNNN

thÓ hiÖn ngay trªn thÞ tr êng néi ®Þa: ë nh÷ng cã kh¶ n¨ng sinh lîi, thÞ

phÇn cña c¸c DNNN cã xu h íng gi¶m sót, nh êng chç cho khu vùc ®Çu

t n íc ngoµi vµ khu vùc d©n doanh... §iÒu ®ã nãi lªn r»ng, n¨ng suÊt

lao ®éng trong c¸c DNNN lµ thÊp.

c¹nh tranh cña s¶n phÈm.

VÒ tæ chøc qu¶n lý trong DNNN cßn qu¸ cång kÒnh so víi doanh

nghiÖp d©n doanh; nhiÒu ban, bÖ, nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh r êm rµ ch a

® îc söa ®æi ®· lµm cho doanh nghiÖp kh«ng thÓ n¨ng ®éng, linh ho¹t, ®¸p

øng kÞp thêi yªu cÇu cña thÞ tr êng. Tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é tay

nghÒ cña c«ng nh©n ë c¸c DNNN kh¸ thÊp. Nh vËy hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp

lµ ®iÒu dÔ hiÓu.

Bªn c¹nh ®ã c¸c tæng c«ng ty ® îc tæ chøc theo lèi hµnh chÝnh, b»ng

sè céng ®¬n thuÇn kh«ng dùa trªn tÝnh tÊt yÕu vÒ kinh tÕ, ®· kh«ng mang

l¹i kÕt qu¶ mong muèn; kh«ng nh÷ng thÕ, mét sè tæng c«ng ty ®· trë thµnh

vËt c¶n ®èi víi c«ng ty thµnh viªn trong kinh doanh. Chøc n¨ng, nhiÖm vô

gi÷a héi ®ång qu¶n trÞ víi tæng gi¸m ®èc, gi÷a tæng c«ng ty víi Bé, uû ban

nh©n d©n ®Þa ph ¬ng cßn nhiÒu ®iÓm ch a ® îc quy ®Þng râ rµng.

MÆt kh¸c, ®· cã chñ tr ¬ng xo¸ bá chñ qu¶n nh ng ®ang cã qu¸

nhiÒu cÊp, ngµnh trùc tiÕp can thiÖp c«ng viÖc kinh doanh hµng ngµy cña

doanh nghiÖp. T×nh tr¹ng ph©n cÊp trªn d íi, ngang däc ch a râ rµng ®·

g©y ra t×nh tr¹ng doanh nghiÖp chÞu nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh ra søc Ðp “t¨ng

cêng qu¶n lý”, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra chång chÐo, g©y phiÒn hµ cho

DNNN ho¹t ®éng.

2.2.5 Tr×nh ®é trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ

ThiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é

n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh, lµ thµnh tè chiÕm tû träng t ¬ng ®èi lín ®Ó

®o l êng chÊt l îng s¶n phÈm. Nã quyÕt ®Þnh hµm l îng chÊt x¸m trong c¬

cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh

s¶n phÈm.

Tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu ®ang lµ c¶n trë nhÊt ®èi víi kh¶

n¨ng c¹nh tranh vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. PhÇn lín c¸c DNNN

®ang ® îc trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ nhiÒu n íc kh¸c nhau (c¸c n íc

§«ng ¢u, ASEAN, B¾c ¢U vµ c¸c n íc kh¸c) thuéc nhiÒu thÕ hÖ, chñng

lo¹i kh¸c nhau. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t n¨m 2006 ë thµnh phè Hµ Néi vµ

thµnh phè Hè ChÝ Minh víi 700 thiÕt bÞ vµ 5 d©y chuyÒn nhËp khÈu cña 50

c¬ së cña mét ngµnh do ViÖn Khoa häc B¶o hé lao ®éng thuéc Tæng liªn

®oµn lao ®éng ViÖt Nam tiÕn hµnh gÇn ®©y th× cã ®Õn 76% thiÕt bÞ, m¸y

mãc nhËp khÈu thuéc thÕ hÖ nh÷ng n¨m 1950- 1960, trªn 70% ®· hÕt khÊu

hao, gÇn 50% ® îc t©n trang l¹i. B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra ë thµnh phè Hµ

Néi vµ thµnh phè Hè ChÝ Minh cho biÕt sè m¸y mãc, thiÕt bÞ cã tuæi trung

b×nh trªn 10 n¨m chiÕm h¬n 45% vµ chØ cã 30% d íi 5 n¨m. §¸ng l u ý lµ

sè m¸y mãc, thiÕt bÞ cã tuæi trung b×nh cao l¹i n»m ë c¸c DNNN, nhÊt lµ

c¸c DNNN do ®Þa ph ¬ng qu¶n lý (ë ®Þa ph ¬ng thµnh phè Hµ Néi 33%

m¸y mãc, thiÕt bÞ ®· sö dông trªn 20 n¨m, cßn ®Þa ph ¬ng thµnh phè Hå

ChÝ Minh con sè ®ã lµ 31% trong lóc c¸c con sè t ¬ng øng cña doanh

nghiÖp ngoµi quåc doanh lµ 21% vµ 22,5%). Theo sè liÖu cña Bé khoa häc,

c«ng nghÖ vµ m«i tr êng qua kh¶o s¸t nhiÒu xÝ nghiÖp thuéc 7 ngµnh, th×

m¸y mãc, thiÕt bÞ, d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña n íc ta l¹c hËu so víi thÕ giíi

tõ 10 ®Õn 20 n¨m; møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30-50%, thËm chÝ cã 38%

sè m¸y mãc, thiÕt bÞ, d©y chuyÒn nµy ë d¹ng thanh lý, 52% ®· qua b¶o

d ìng vµ söa ch÷a vµ khã cã thÓ tin r»ng tuæi b×nh qu©n cña tÇu vËn t¶i biÓn

®ang ho¹t ®éng hiÖn nay lµ 19,5 n¨m. MÆt kh¸c, do hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n

xuÊt kinh doanh thÊp nªn thêi gian khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh kÐo dµi b×nh

qu©n 10- 12 n¨m, trong khi ®ã møc khÊu hao b×nh qu©n cña khu vùc vµ thÕ

giíi lµ 7-8 n¨m. HËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr êng quèc tÕ vµ

trong n íc cña s¶n phÈm do c¸c DNNN lµm ra thÊp. Mét sè mÆt hµng s¶n

xuÊt trong n íc nh : s¾t, thÐp, ph©n bãn, xi m¨ng...cã møc gi¸ cao h¬n gi¸

mÆt hµng cïng lo¹i nhËp khÈu tõ 20-40%, c¸ biÖt mÆt hµng ® êng th« cao

h¬n tíi 70-80%. NhiÒu mÆt hµng tån t¹i ® îc do chÝnh s¸ch b¶o hé cña Nhµ

n íc th«ng qua thuÕ nhËp khÈu cao.

Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu t¹i c¸c DNNN

lµ:

- Do h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh

- ThiÕu th«ng tin c«ng nghÖ

- H¹n chÕ vÒ n¨ng lùc c¸n bé vµ c«ng t¸c nghiªn cøu trong doanh

nghiÖp

- ThiÕu ®éng lùc ®æi míi c«ng nghÖ

- HÖ thèng dÞch vô hç trî (tµi chÝnh, ng©n hµng, xóc tiÕn ®Çu t ...)

cho ®æi míi c«ng nghÖ cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm.

2.2.5 N¨ng lùc lao ®éng trong c¸c DNNN

Sè l îng lao ®éng trong khu vùc DNNN trong n¨m 2006 chiÕm

32,7% tæng sè lao ®éng vµ cã xu h íng gi¶m (n¨m 2004 lµ 39%). Tû träng

lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi Nhµ n íc khu vùc vèn trong n íc

lín nhÊt hiÖn nay vµ cã xu h íng t¨ng tõ 42,9% n¨m 2002 lªn 47,6% n¨m

2006.

Trong DNNN, lao ®éng ®· ® îc ®µo t¹o chiÕm tû lÖ cao nhÊt. Theo

sè liÖu thèng kª n¨m 2006 cña Bé Lao ®éng- Th ¬ng binh vµ X· héi.

B¶ng 8: Tr×nh ®é lao ®éng trong doanh nghiÖp ViÖt Nam n¨m 2006

§¬n vÞ: %

Doanh

TiÕn

Th¹c sü Cö

Cao

C«ng

Trung häc

Kh«ng

nghiÖp

sü

nh©n,

®¼ng

nh©n

chuyªn

®µo

kü s

kü

nghiÖp

t¹o

thuËt

50,3

29,5

7,4

Tæng sè

0,05

0,15

10,9

1,7

35,33

8,5

DNNN

0,08

0,19

14,5

1,4

62,29

6,3

ngoµi

0,078 0,13

9,5

1,7

nhµ n íc

72,9

DN cã vèn

0,03

0,17

6,9

®Çu t n íc

ngoµi

Nguån: Tæng côc thèng kª

Nh×n chung, lao ®éng ë c¸c DNNN cã kü n¨ng lao ®éng thÊp. Ng êi

lao ®éng ch a ® îc trang bÞ c¸c kü n¨ng chuyªn m«n lµm viÖc phï hîp víi

yªu cÇu c«ng viÖc, m«i tr êng lµm viÖc ch a khuyÕn khÝch vµ ph¸t huy

n¨ng lùc cña ng êi giái. §Æc biÖt sè DNNN ch a ®ãng b¶o hiÓm x· héi

theo thèng kª n¨m 2006 chiÕm ®Õn 80%. §©y còng lµ nguyªn nh©n quan

träng khiÕn cho ng êi lao ®éng ch a thùc sù yªn t©m lµm viÖc, ch a t¹o

®éng lùc ®Ó cèng hiÕn cho doanh nghiÖp. §iÒu tra n¨m 2006 cña Bé Lao

®éng- Th ¬ng binh vµ X· héi vµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam cho

thÊy 30% lao ®éng lµm viÖc trong 8 Tæng c«ng ty Nhµ n íc ch a ® îc

®ãng b¶o hiÓm y tÕ.

2.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp

Nhµ N íc ë ViÖt Nam hiÖn nay.

2.2.1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ® îc vµ nguyªn nh©n

Qu¸ tr×nh s¾p xÕp ®æi míi tæ chøc qu¶n lý, s¶n xuÊt 10 n¨m qua,

tuy sè DNNN ®· gi¶m bít ®¸ng kÓ nh ng b¶o ®¶m tèc ®é t¨ng tr ëng

cao, cã ®ãng gãp quan träng vµo nguån thu ng©n s¸ch vµ tæng s¶n phÈm

* Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ® îc

quèc néi.Tõ 12.300 DNNN cuèi n¨m 1990 cßn kho¶ng 1.900 DNNN

n¨m 2007, nh ng tû träng ®ãng gãp vµo GDP l¹i t¨ng tõ 32,2% lªn 39%

trong thêi kú nµy. Trong néi bé tõng DNNN ®· vµ ®ang tiÕp tôc ®æi míi

tæ chøc qu¶n lý theo h íng gän nhÑ, gi¶m biªn chÕ gi¸n tiÕp, ph©n lo¹i

vµ s¾p xÕp lao ®éng theo yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, chuyÓn sang ¸p

dông chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng.

* Khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr êng. Nh÷ng trî cÊp

trùc tiÕp tõ ng©n s¸ch Nhµ n íc, c¸c kho¶n tµi trî trë l¹i cña ng©n s¸ch Nhµ

n íc ®èi víi DNNN cã xu h íng gi¶m nh ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh

doanh ® îc c¶i thiÖn. NhiÒu DNNN ®· v ît qua thêi kú khã kh¨n nhÊt do

biÕn ®éng thÞ tr êng vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, lîi nhuËn trªn vèn vÉn

t¨ng n¨m 1998 lµ 12,31% lªn 108,9% n¨m 2007. ChÕ ®é tù chñ kinh doanh

cña DNNN ®· ® îc x¸c lËp t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®ßi hái DNNN ph¶i tù kh¼ng

m×nh trong c¬ chÕ thÞ tr êng.

* ViÖc tæ chøc l¹i vµ thµnh lËp míi Tæng c«ng ty Nhµ n íc theo m«

h×nh míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy tËp trung vµ tÝch tô, n©ng cao kh¶ n¨ng

c¹nh tranh, tõng b íc xo¸ bá chÕ ®é chñ qu¶n, cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n

gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.

Đến nay, trong 82 Tổng công ty đã thành lập, có 1.140 doanh nghiệp

hạch toán độc lập bằng 20% tổng số DNNN hiện có, chiếm 54% về vốn,

khoảng 68% doanh thu và 78% phần nộp ngân sách của toàn bộ DNNN.

§©y lµ nh÷ng DNNN cã quy m« lín, kinh doanh trong nh÷ng ngµnh, lÜnh

vùc kinh tÕ quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c tæng c«ng ty míi ho¹t

®éng b íc ®Çu ®· ph¸t huy ® îc hiÖu qu¶ cña h×nh thøc tæ chøc kinh doanh

quy m« lín nh ®· tËp trung søc m¹nh vÒ tæ chøc vµ ®iÒu hµnh, phèi hîp

trong tham gia thÇu, b¶o l·nh vay tÝn dông, mua s¾m thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®iÒu

hoµ vèn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, ph©n c«ng thÞ tr êng, h¹n chÕ c¹nh

tranh néi bé gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trong thu mua, xuÊt nhËp

khÈu... xu h íng chung ngµy cµng cã thªm c¸c DNNN cïng ngµnh, nhÊt lµ

c¸c doanh nghiÖp do ®Þa ph ¬ng qu¶n lý xin tham gia Tæng c«ng ty, gãp

phÇn s¾p xÕp s¶n xuÊt trong ngµnh hîp lý h¬n vµ gióp c¸c doanh nghiÖp

nµy kh¾c phôc khã kh¨n trong kinh doanh.

* NÐt míi tõ nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay.

TÝnh ®Õn th¸ng 3- 2008 ®· cæ phÇn ho¸ ® îc 3.707 DNNN Trong

giai ®o¹n 2000-2007, DNNN ®ãng gãp 40% tæng thu ng©n s¸ch vµ gÇn

80% doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i.

TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2007 c¶ n íc cßn kho¶ng 1.900 DNNN. Các DNNN

đã đạt tổng doanh thu hơn 577 nghìn tỉ đồng, nộp ngân sách nhà nước

108,7 nghìn tỉ đồng, tăng 10% so với năm 2006.

ViÖc cæ phÇn ho¸ DNNN nh»m huy ®éng vèn cña c«ng nh©n viªn chøc

trong doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ trong vµ ngoµi n íc ®Ó

®Çu t míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng êi gãp

vèn vµ c«ng nh©n viªn chøc trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn, n©ng cao vai

trß lµm chñ thùc sù, t¹o thªm ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh

cã hiÖu qu¶. Phï hîp víi chiÕn l îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng thêi kú vµ

chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mµ Nhµ n íc sÏ quyÕt ®Þnh

n¾m gi÷ cæ phÇn nhµ n íc víi tû lÖ kh¸c nhau trong c¸c doanh nghiÖp ®·

tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Trong n¨m 2007 th× trong c¸c c«ng ty cæ phÇn th×

nhµ n íc gi÷ b×nh qu©n 44,17% vèn ®iÒu lÖ, cßn l¹i lµ c¸n bé c«ng nh©n

viªn n¾m gi÷ vµ ng êi ngoµi c«ng ty n¾m gi÷.

* Cïng víi viÖc x¸c lËp quyÒn tù chñ kinh doanh cña DNNN, Nhµ

n íc ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan Nhµ n íc cã thÈm

quyÒn víi DNNN theo h íng ph©n ®Þnh ngµy cµng râ h¬n quyÒn qu¶n lý

Nhµ n íc vµ qu¶n lý cña chñ së h÷u víi quyÒn qu¶n lý kinh doanh cña

DNNN. HÖ thèng ph¸p luËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ tæ chøc qu¶n lý DNNN

ngµy cµng hoµn chØnh thªm. §· xuÊt hiÖn ngµy cµng hoµn chØnh thªm. §·

xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp vµ gi¸m ®èc doanh nghiÖp kinh

doanh cã hiÖu qu¶, n¨ng ®éng trong th¸o gì c¸c khã kh¨n ®Ó duy tr× vµ ph¸t

triÓn doanh nghiÖp.

* Nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh tùu

§¹t ® îc nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ nhê cã ® êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n

cña §¶ng vµ Nhµ n íc, sù chØ ®¹o thùc hiÖn kiªn tr× cña ChÝnh phñ vµ c¸c

cÊp, c¸c ngµnh; sù cè g¾ng phÊn ®Êu v ît khã kh¨n, thö th¸ch ®Ó v ¬n lªn

cña c¸c DNNN, cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ ng êi lao ®éng trong c¬ chÕ

míi.

2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n

* Nh÷ng h¹n chÕ cña DNNN

Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ diÔn ra võa cã thêi c¬ võa cã

nguy c¬. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ DNNN nãi riªng cÇn

®Æc biÖt coi träng yÕu tè c¹nh tranh kh«ng chØ t¹i thÞ tr êng trong n íc mµ

c¶ thÞ tr êng n íc ngoµi. HiÖn t¹i, tÝnh hÕt n¨m 2007 c¶ n íc ta cã kho¶ng

h¬n 1.900 DNNN. Trong ®ã DNNN ®ang sö dông kho¶ng 75% tµi s¶n cè

®Þnh, 50-70% tæng l îng tÝn dông ng©n hµng trong n íc, h¬n 33% tæng sè

vèn vay ngoµi n íc, ®ãng gãp vµo GPD giai ®o¹n 2000-2007 lµ gÇn 39%.

Vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n íc chiÕm tû träng trong tæng vèn

®Çu t x· héi thÊp nhÊt trong giai ®o¹n tõ 2000-2007 lµ 42%, nép ng©n s¸ch

n¨m 2006 lµ 42,2% vµ n¨m 2007 lµ 39%. V× vËy, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh

tranh cña DNNN cã ý nghÜa quan träng ®èi víi n¨ng lùc c¹nh tranh quèc

gia, bëi DNNN lµ “x¬ng sèng” cña nÒn kinh tÕ. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ,

n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN hiÖn nay ë n íc ta cßn yÕu kÐm so víi

yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ® îc biÓu hiÖn ë mét sè néi dung chÝnh

nh sau:

Mét lµ, hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c DNNN ch a cao. TÝnh ®Õn n¨m

2007 th× c¸c DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶ t¨ng thªm, nh ng vÉn cßn phÇn

lín sè doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç triÒn miªn, ®Æc biÖt lµ

c¸c DNNN ®Þa ph ¬ng; cã ®Õn 50% DNNN ho¹t ®éng thùc sù ch a cã hiÖu

qu¶ (trong ®ã cã 31% ho¹t ®éng thÊt th êng, khi cã l·i, khi thua lç vµ 29%

liªn tôc lç). Trong năm 2006, gần 80% DNNN kinh doanh có lãi, 8% DN hòa

vốn, 12% DN thua lỗ.

Tæng nî cña DNNN n¨m 2006 cßn kho¶ng 41.500 tû ®ång, chiÕm

kho¶ng gÇn 41% tæng nî x· héi. Râ rµng, hiÖu qu¶ kinh doanh ch a cao,

kh«ng chØ cã nguyªn nh©n lµm cho tiÕn tr×nh s¾p xÕp l¹i DNNN diÔn ra

chËm ch¹p, mµ cßn gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh, gi¶m søc c¹nh

tranh cña s¶n phÈm, néi lùc trong doanh nghiÖp kh«ng ® îc ph¸t huy.

Hai lµ, chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cao h¬n

kho¶ng 30-50% so víi c¸c ®èi t¸c ASEAN chØ tÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay,

c íc vËn chuyÓn t¨ng 130%, x¨ng dÇu t¨ng 42,2%, tiÒn c«ng t¨ng 75%,

®iÖn t¨ng 37,5% céng thªm c¸c kho¶n chi phÝ, lÖ phÝ gia t¨ng liªn tôc khiÕn

cho nhiÒu DNNN kh«ng cã ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh. ChØ riªng c íc ®iÖn

tho¹i cña n íc ta ®¾t gÊp 4 lÇn Mü.

Ba lµ, m¸y mãc thiÕt bÞ cò, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, c«ng nghÖ l¹c

hËu, chÊt l îng s¶n phÈm kÐm, gi¸ thµnh cao. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c

doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹c hËu kho¶ng 20-30 n¨m so víi c¸c doanh nghiÖp

trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp chÕ t¹o vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. ë thñ

®« Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh cã kho¶ng 25% sè DNNN ®¹t ® îc

tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ t ¬ng ®èi hiÖn ®¹i. Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh

th êng ë møc 40-60%, tû lÖ ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ hµng n¨m chØ tõ 8-

10%; trong khi nhiÒu n íc trong khu vùc cã tèc ®é ®æi míi m¸y mãc thiÕt

bÞ tõ 15-20%/n¨m, tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ 10%; cã tíi 38% tµi s¶n cè ®Þnh chê

thanh lý, 52% ®· qua b¶o d ìng, söa ch÷a. C¸c DNNN ®Þa ph ¬ng cã ®Õn

74% lao ®éng thñ c«ng, 24% lao ®éng c¬ khÝ vµ chØ cã 2% lao ®éng sö

dông m¸y mãc tù ®éng. HiÖu qu¶ lµ chi phÝ s¶n xuÊt cao, gÊp 1,5 lÇn so víi

møc trung b×nh cña thÕ giíi, lµm t¨ng ®¸ng kÓ gi¸ thµnh s¶n phÈm, chÊt

l îng s¶n phÈm thÊp, s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµ cã kh¶ n¨ng

c¹nh tranh ë khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®¹t kho¶ng 15%.

Bèn lµ, quy m« vèn cña nhiÒu doanh nghiÖp ë møc qu¸ nhá. B»ng

chøng lµ trong n¨m 2006 Nhà nước chỉ mới cổ phần hóa ở 77% doanh

nghiệp có quy mô vốn dưới 10 tỷ đồng và khoảng 30% số doanh nghiệp

quy mô vốn dưới 1 tỷ đồng. Nếu xét về cơ cấu vốn điều lệ sau cổ phần hóa

thì tỷ lệ phần vốn do Nhà nước nắm chi phối hơn 50% ở 33% số doanh

nghiệp, dưới 50% ở 37%. Đối với các doanh nghiệp có quy mô vốn dưới 1

tỷ đồng, làm ăn thua lỗ thì Nhà nước không nắm giữ một đồng vốn nào.

Trong năm 2007, có 17 DN CPH có vốn nhà nước trên 100 tỷ đồng

chiÕm h¬n 10% doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ n¨m 2007, một số DN có vốn

nhà nước trên 1.000 tỷ đồng như Công ty Phân đạm và Hóa chất dầu khí,

TCT Bảo hiểm Việt Nam, Ngân hàng Ngoại thương, Công ty Tài chính dầu

khí, TCT Bia - rượu - nước giải khát Sài Gòn và Hà Nội. Thông qua đó,

Nhà nước đã xã hội hóa nguồn vốn nắm giữ lâu nay, số thu vào ngân sách

được nhiều hơn và một phần lợi nhuận từ đây cũng được chia sẻ, làm gia

tăng nguồn lực tài chính cho DN trong và sau CPH. Cụ thể, tổng vốn nhà

nước của các DN đã cổ phần hóa năm 2007 là 29.766 tỷ đồng, tương đương

42% tổng số vốn nhà nước của các DN đã CPH. Trong đó, Nhà nước giữ

bình quân 44,17% vốn điều lệ. (Nguån: Ban chØ ®¹o vµ ®æi míi doanh

§©y lµ mét bÊt lîi vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh ®èi víi DNNN ViÖt Nam

trong qu¸ tr×nh tham gia c¹nh tranh.

N¨m lµ, hiÖu qu¶ qu¶n lý tµi chÝnh thÊp, kinh nghiÖm qu¶n lý kinh

doanh trong bèi c¶nh kinh tÕ thÞ tr êng më cöa vµ héi nhËp thiÕu, n¨ng

lùc qu¶n lý s¶n xuÊt, tr×nh ®é marketing ch a tiÕn kÞp tr×nh ®é thÕ giíi vµ

khu vùc… c¶ níc chØ cã 400 DN ®îc cÊp ISO/9000, trong ®ã cã 236

DNNN. Theo b¸o c¸o chÝnh thøc, møc l·i b×nh qu©n mét DNNN lµ 1,3

tû VND, nh ng møc lç trung b×nh lªn tíi 8,4 tû ®ång/DNNN. Víi kÕt

qu¶ kinh doanh nh vËy, c¸c DNNN ®· trë thµnh g¸nh nÆng ®èi víi

NSNN.

nghiÖp)

S¸u lµ, tÝnh minh b¹ch, ®é trung thùc cu¶ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh

kh«ng cao, c¸c DN kh«ng bÞ søc Ðp kiÓm to¸n ®Ó tù hoµn thiÖn vµ n©ng cao søc

c¹nh tranh

Khi tiÕn hµnh mét c¸ch ®¬n lÎ, nh÷ng can thiÖp c¬ häc, kÓ c¶ sù hç

trî, tiÕp søc vËt chÊt cña nhµ n íc chØ c¶i thiÖn hiÖu qu¶ cña DNNN ë

møc cßn h¹n chÕ. VËy nh÷ng ®iÒu g× ®· c¶n trë viÖc n©ng cao hiÖu qu¶

kinh doanh cña DNNN.

* Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã

Thø nhÊt, nhiÒu DNNN ® îc h×nh thµnh dùa trªn c¸c quyÕt ®Þnh

hµnh chÝnh nªn thùc chÊt qu¸ tr×nh h×nh thµnh tæng c«ng ty lµ qu¸ tr×nh thu

gom l¾p r¸p mét c¸ch c¬ häc c¸c doanh nghiÖp ®· tån t¹i tr íc ®ã cã cïng

ngµnh nghÒ, lÜnh vùc, s¶n phÈm, ®èi t îng kh¸ch hµng vµ thÞ tr êng... ®ång

thêi héi ®ång qu¶n trÞ còng cã vai trß rÊt mê nh¹t, thùc chÊt chØ lµ trung

gian gi÷a Tæng gi¸m ®èc vµ cÊp trªn, ch a cã chñ ®éng nªn ch a ®¶m b¶o

thÓ hiÖn ® îc vai trß cña bé m¸y ho¹ch ®Þnh chiÕn l îc cho toµn tæng c«ng

ty. Bªn c¹nh ®ã, còng v× mèi liªn kÕt tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp

thµnh viªn theo kiÓu mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nªn quan hÖ gi÷a hai ®èi t îng

nµy lµ quan hÖ cÊp trªn- cÊp d íi, ch a ph¶i quan hÖ gi÷a ng êi ®Çu t ,

ch a dùa trªn quan hÖ ph©n phèi lîi Ých. Vµ khi tæng c«ng ty kh«ng ph¶i lµ

ng êi ®øng ®Çu vèn cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, kh«ng cã sù phèi hîp vÒ tµi

chÝnh víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn do ®a sè lµ ho¹ch to¸n ®éc lËp, th×

vai cho “ngêi cÇm ®Çu” cña Tæng c«ng ty sÏ rÊt yÕu vµ thùc tÕ trong sè 18

Tæng c«ng ty 91 ®· ® îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng, rÊt Ýt Tæng c«ng ty lµm tèt

® îc vai trß ph©n c«ng s¶n xuÊt, ®iÒu phèi tµi chÝnh gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh

viªn, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chung cña c¸c Tæng c«ng ty ch a cao.

Tæng c«ng ty cßn lµ hiÖn t îng biÕn ®éc quyÒn nhµ n íc thµnh ®éc quyÒn

kinh doanh cña mét sè ngµnh, lÜnh vùc, mµ biÓu hiÖn lµ ®éc quyÒn quyÕt

®Þnh gi¸, ®éc quyÒn thÞ tr êng. Mét khi doanh nghiÖp cã thÓ chi phèi gi¸ c¶

hµng ho¸, dÞch vô th× lîi nhuËn, hiÖu qu¶ kh«ng cßn ph¶n ¸nh ®óng thùc

chÊt cña s¶n xuÊt kinh doanh n÷a. Lîi nhuËn cao mµ DN thu ® îc chØ lµ kÕt

qu¶ tõ mét biÕn d¹ng cña sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt thu nhËp Nhµ n íc ®èi víi

ngµnh mµ th«i. §©y lµ mét khe hë trong m«i tr êng kinh doanh do thÓ chÕ

kinh tÕ thiÕu ®ång bé, thiÕu chÆt chÏ mµ bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng tËn

dông mét c¸ch hîp ph¸p. C¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng ViÖt Nam ®ang

tån t¹i 2 tr¹ng th¸i ®éc quyÒn lµ ®éc quyÒn hoµn toµn nh ngµnh: hµng

kh«ng, ®iÖn lùc, thuèc l¸, ® êng s¾t, b u chÝnh viÔn th«ng, vËn t¶i biÓn vµ

®éc quyÒn nhãm nh : x¨ng dÇu, b¶o hiÓm, xi m¨ng, s¾t thÐp, mÝa ® êng .

Mét vµi Tæng c«ng ty ®· dïng khe hë nµy ®Ó bï ®¾p c¸c l·ng phÝ do tr×nh

®é qu¶n lý, tæ chøc yÕu kÐm g©y ra hoÆc ® a c¶ c¸c chi phÝ kh«ng liªn quan

®Õn kinh doanh vµo gi¸ chø kh«ng ® îc coi nh c¬ héi n©ng cao hiÖu qu¶

kinh doanh h¬n n÷a. Ph¶i ch¨ng ®éc quyÒn ®· t¹o ra t©m lý tù tho¶ m·n mµ

sao nh·ng môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña DNNN. KÕt qu¶

lµ mét sè Tæng c«ng ty nh vËn t¶i biÓn, mÝa ® êng, dÖt may ®· thua ngay

trªn s©n nhµ, gi¸ dÞch vô, b u chÝnh viÔn th«ng, gi¸ vÐ m¸y bay, gi¸ ®iÖn

hiÖn ®ang lµ cao kh«ng chØ víi ng êi ViÖt Nam mµ cßn cao h¬n nhiÒu n íc

trong khu vùc quèc tÕ.

Thø 2, qua tiÕn hµnh thÝ ®iÓm thuª Tæng gi¸m ®èc vµ cæ phÇn ho¸

tæng c«ng ty ngµy cµng cã nhiÒu gi¸m ®èc than phiÒn r»ng “hä ®ang bÞ

chÝnh c¬ chÕ ho¹t ®éng hiÖn nay trãi buéc lµ mÊt ®éng lùc n©ng cao hiÖu

qu¶ kinh doanh, søc c¹nh tranh cho doanh nghiÖp”. Trong DNNN Gi¸m ®èc

lµ ng êi quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña doanh nghiÖp. Theo nhËn

xÐt cña l·nh ®¹o DNNN, gi¸m ®èc DNNN ph¶i ® îc trao quyÒn h¹n vµ

quyÒn lîi t ¬ng xøng th× hä míi cã thÓ n¨ng ®éng vµ yªn t©m lµm ¨n.

Nh ng hiÖn nay, c¶ hai ®iÒu quan träng nµy ®Òu ch a cã. Lý do ®¬n gi¶n lµ

do c¬ chÕ quyÕt ®Þnh tËp thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm tËp thÓ, trong DNNN ®·

kh«ng cho phÐp gi¸m ®èc ® îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ nh©n sù vµ øng

sö t×nh huèng trong kinh doanh. C¬ chÕ nµy mét mÆt ®ang lµ l¸ ch¾n cña

nh÷ng c¸n bé yÕu kÐm, mÆt kh¸c l¹i trãi buéc nh÷ng nh©n tè n¨ng ®éng tÝch cùc.

Thø 3 “vÉn cßn mét bé phËn c¸n bé DNNN ch a ®¸p øng yªu cÇu vÒ

n¨ng lùc phÈm chÊt”, kinh doanh lµ mét nghÒ, ®ßi hái ph¶i ®Çu t vån vµo

s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó kiÕm lîi nhuËn. §Ó ®ång vèn sinh lîi cao th× yªu

cÇu vÒ tr×nh ®é n¨ng lùc cña doanh nh©n ngµy cµng cao. LiÖu trong giai

®o¹n võa qua, cã bao nhiªu gi¸m ®èc DNNN “kh«ng ®äc ®îc b¸o c¸o tµi

chÝnh, kh«ng nãi ®îc tiÕng Anh, kh«ng truy cËp ®îc Internet…” nh Thñ

t íng Phan V¨n Kh¶i nh¾c nhë nh©n dÞp ®èi tho¹i víi doanh nh©n trÎ n¨m

2002. Thñ tíng cho r»ng “T×nh tr¹ng hiÖn nay cßn nhiÒu gi¸m ®èc nh

vËy, TiÕng Anh, Internet lµ chuyÖn ® ¬ng ®¹i, nh ng kh«ng ®äc næi bµo

c¸o tµi chÝnh th× khã nãi ®Õn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶, nhÊt lµ kinh

doanh b»ng vèn ng©n s¸ch ® îc cÊp” (Nguån: Huúnh ThÕ Du, B¸o tµi

chÝnh doanh nghiÖp, n¨m 2002)

Thø t , mét nguyªn nh©n kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ sù nu«ng

chiÒu qu¸ møc cña “«ng bè, bµ mÑ” – Nhµ n íc- víi nh÷ng ®øa con ®Î cña

m×nh. Khi con cÇn c¬ chÕ u ®·i th× cho ngay c¬ chÕ, khi “con” cÇn tiÒn

còng cho ngay kh«ng h¹n chÕ... Víi sù nu«ng chiÒu nh vËy th× thö hái

nh÷ng ®øa con riªng Êy lín, kh«n ® îc kh«ng...

Vµ ®iÒu ®ã cuèi cïng ph¶i nãi ®Õn lµ giíi kinh doanh n íc ta ch a cã

tËp qu¸n lÊy tiªu chuÈn hiÖu qu¶ lµ th íc ®o ®Ó ®Þnh h íng cho c¸c quyÕt

®Þnh kinh doanh còng nh ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña donh nghiÖp. Víi c¸c

gi¸m ®èc DNNN, kinh doanh b»ng vèn nhµ n íc giao vµ chÝnh Nhµ n íc

còng ch a ® a ra tiªu chÝ ®¸nh gi¸ cô thÓ, ch a ®ßi hái g¾t gao, th× thãi

quen kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu.

M«i tr êng kinh doanh hiÖn nay, c¶ thÓ chÕ lÉn c¬ chÕ, ®ang cã

nh÷ng t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn c¸c DNNN, g©y ra t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng

ngay trong khu vùc DNNN còng nh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.

thÓ kh¸i qu¸t: cã nhiÒu ®ãng gãp vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n, n¾m ® îc

nh÷ng vÞ trÝ chñ chèt cña nÒn kinh tÕ... Song còng cßn nhiÒu yÕu kÐm,

Tãm l¹i, Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng DNNN ë n íc ta, cã

n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp do: chÊt l îng, hiÖu qu¶ thÊp, quy m« nhá,

c«ng nghÖ l¹c hËu... ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña DNNN lµ cÊp b¸ch vµ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña b¶n th©n

DNNN vµ ChÝnh phñ.

Ch ¬ng 3

Quan ®iÓm, ph ¬ng h íng vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu

n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp

Nhµ n íc ë ViÖt nam

3.1. Quan ®iÓm vµ ph ¬ng h íng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt Nam.

3.1.1. Quan ®iÓm.

Theo quan ®iÓm cña V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X,

trang 232, Nxb chÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2006. Th× quan ®iÓm n©ng cao n¨ng

lùc c¹nh tranh cña DNNN bao gåm c¸c quan ®iÓm sau:

Mét lµ, kinh tÕ Nhµ n íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng

®Þnh h íng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt

n íc. DNNN (gåm DNNN gi÷ 100% vèn vµ DNNN gi÷ cæ phÇn chi phèi)

ph¶i kh«ng ngõng ® îc ®æi míi, ph¸t triÓn, n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ

then chèt trong nÒn kinh tÕ lµm c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ n íc

®Þnh h íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, lµm lùc l îng nßng cèt chñ yÕu, gãp phÇn

chñ yÕu ®Ó kinh tÕ Nhµ n íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ

tr êng ®Þnh h íng XHCN; lµ chñ lùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

Hai lµ, kiªn quyÕt ®iÒu chØnh ®Ó DNNN cã c¬ cÊu hîp lý tËp trung

vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng, chiÕm thÞ phÇn

®ñ lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu- kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gi÷

tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. §¹i

bé phËn DNNN ph¶i cã quy m« võa vµ lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn. ChuyÓn

DNNN sang ho¹t ®éng theo chÕ ®é c«ng ty, ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ nh÷ng

DNNN mµ Nhµ n íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, xem ®ã lµ kh©u quan träng

®Ó t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN.

Ba lµ, tiÕp tôc ®æi míi chÕ ®é qu¶n lý ®Ó DNNN kinh doanh tù chñ,

tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp

thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. Thùc hiÖn ®éc quyÒn Nhµ

n íc trong lÜnh vùc cÇn thiÕt nh ng kh«ng biÕn ®éc quyÒn Nhµ n íc thµnh

doanh nghiÖp ®éc quyÒn.

Xo¸ bao cÊp ®ång thêi cã chÝnh s¸ch ®Çu t ®óng ®¾n vµ hç trî phï

hîp ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc s¶n phÈm cÇn u tiªn ph¸t triÓn. Ph©n

biÖt râ chøc n¨ng cña c¬ quan ®¹i diÖn quyÒn chñ së h÷u Nhµ n íc víi

chøc n¨ng ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, giao quyÒn

quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n ®i ®«i víi ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®èi víi ®¹i diÖn trùc

tiÕp chñ së h÷u cña doanh nghiÖp.

3.1.2. Ph ¬ng h íng.

Ph ¬ng h íng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNNN ë ViÖt Nam

trong thêi gian tíi nh sau:

Mét lµ, tiÕp tôc c¶i c¸ch DNNN ®Ó t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña

DNNN. Theo tinh thÇn ®¹i héi §¶ng X, ®ã lµ:

- Hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó c¸c DNNN thùc sù ho¹t ®éng

trong m«i tr êng c¹nh tranh, c«ng khai, minh b¹ch, n©ng cao hiÖu qu¶.

- G¾n tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n vµ lîi Ých cña ng êi qu¶n lý víi kÕt

qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

- ChuyÓn ®æi së h÷u vµ cæ phÇn ho¸ DNNN.

- C¬ cÊu l¹i DNNN, tËp trung chñ yÕu vµo mét sè lÜnh vùc kÕt cÊu h¹

tÇng, s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt, dÞch vô quan träng cña nÒn kinh tÕ vµ mét sè

lÜnh vùc c«ng Ých.

- Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh, tÇm cì khu

vùc, cã sù tham gia cæ phÇn cña Nhµ n íc, cña t nh©n trong vµ ngoµi n íc,

c¸c c«ng ty b¶o hiÓm... trong ®ã Nhµ n íc gi÷ cæ phÇn chi phèi.

Hai lµ, chó träng h¬n tíi môc tiªu n©ng cao chÊt l îng, hiÖu qu¶ cña

DNNN. Hay nãi c¸ch kh¸c, bªn c¹nh t¨ng tèc ®é t¨ng tr ëng cña hÖ thèng

DNNN, cÇn chó ý tíi mÆt chÊt l îng cña t¨ng tr ëng, ®ã lµ chÊt l îng, hiÖu

qu¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNNN. Víi môc tiªu ®ã lµ: c¶i c¸ch m¹nh

tµi chÝnh doanh nghiÖp ®Ó DNNN trë thµnh tÕ bµo kinh tÕ m¹nh khoÎ cña nÒn

kinh tÕ quèc d©n.

Ba lµ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, s¶n phÈm cña DNNN b»ng c¸ch

quan t©m, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, c¸c ngµnh hµng, c¸c s¶n phÈm cña

DNNN cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. §iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, s¶n phÈm

cña DNNN sao cho cã thÓ khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c lîi thÕ vèn

cã: lao ®éng, ®Êt ®ai, c«ng nghÖ... ®ång thêi l¹i t×m ® îc lîi thÕ c¹nh tranh

trong ®iÒu kiÖn c¸c nÒn kinh tÕ khu vùc cã c¬ cÊu s¶n phÈm gièng nhau,

mÉu m·, bao b×, c¸ch thøc tæ chøc ph©n phèi gièng nhau.

§iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, s¶n phÈm ph¶i phï hîp víi chiÕn l îc

c«ng nghiÖp ho¸ h íng vµo xuÊt khÈu lµ träng t©m. Do ®ã, c¬ cÊu s¶n phÈm

ph¶i ® îc ®a d¹ng ho¸, ®ång thêi ph¶i x©y dùng ® îc c¸c s¶n phÈm chñ lùc

cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, thÞ tr êng tiªu thô æn ®Þnh.

§iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n phÈm kÐo theo ®ã lµ sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu

t theo h íng: ®Çu t tËp trung vµ cã träng ®iÓm. Nç lùc ®Çu t vµo kÕt cÊu

h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi cã t¸c ®éng ®Õn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

nÒn kinh tÕ vµ doanh nghiÖp.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, kinh tÕ Nhµ n íc tån t¹i nh mét tÊt

yÕu kh¸ch quan, bëi lÏ nÕu kh«ng cã kinh tÕ Nhµ n íc th× thiÕu c¬ së kinh

tÕ, lùc l îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n íc ®iÒu tiÕt (hoÆc qu¶n lý). NÒn kinh tÕ thÞ

tr êng (mµ nÕu kh«ng cã sù qu¶n lý nµy th× sÏ kh«ng kh¾c phôc ® îc hËu

qu¶ do mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr êng t¹o ra).

Mét thùc tÕ cho thÊy lµ sù hiÖn diÖn cña c¸c DNNN vÉn kh«ng thÓ

b¸c bá, ngay c¶ c¸c n íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, cã nÒn kinh tÕ thÞ tr êng

hiÖn ®¹i chø kh«ng chØ riªng ë c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn- n¬i mµ tr×nh ®é

ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr êng vµ theo ®ã lµ tr×nh ®é qu¶n lý cßn bÞ giíi

h¹n. Theo thèng kª quèc tÕ th× DNNN ë c¸c n íc c«ng nghiÖp so víi tr íc

®©y ®· gi¶m c¶ vÒ sè l îng vµ tû träng, song vÉn chiÕm tû träng 7-9%

GDP; cßn ë c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn th× ë møc 10-14%

GDP. VÝ dô: tû träng cña c¸c n íc tham gia gãp vèn cña Nhµ n íc trong

nÒn kinh tÕ cña c¸c n íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (n¨m 1997) nh sau: Ph¸p

14,7% GDP; Italia 14,2%; §øc 10,4%; T©y Ban Nha 8,0%; Anh lµ n íc cã

tû träng DNNN thÊp nhÊt 2,7% (Nguån: CEEP dÉn theo t¹p chÝ Capita

1998). ë ph¸p n¨m 1995 cã 72 tËp ®oµn lín víi 1,4 triÖu lao ®éng, trong

®ã bao gåm 2.200 xÝ nghiÖp. Nh÷ng tËp ®oµn lín cã tÇm cì quèc tÕ trong

mét sè ngµnh nh B u chÝnh viÔn th«ng, § êng s¾t, §iÖn lùc khÝ ®èt, khai

th¸c Than ®¸, Hµng kh«ng vÉn tån t¹i vµ chØ riªng c¸c tËp ®oµn nµy còng ®·

chiÕm 58% sè lao ®éng trong c¸c DNNN cña n íc nµy.

Sù hiÖn diÖn cña DNNN nãi lªn vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ vµ

thùc tÕ vai trß ®ã ®· thÓ hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ thu hót viÖc

lµm, ®ãng vai trß nh mét trong nh÷ng c«ng cô ® îc Nhµ n íc sö dông ®Ó

®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ tr êng. Tuy nhiªn, cÇn kh¼ng ®Þnh vai trß ®ã cã sù kh¸c

nhau trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ, nªn kh«ng ®ång nhÊt trong mäi

thêi kú, víi mäi quèc gia. §ång thêi, b¶n chÊt Nhµ n íc còng cã tÝnh quyÕt

®Þnh ®èi víi vai trß cña DNNN. Sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cña DNNN sÏ gãp

phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ Nhµ n íc gi÷ ® îc vai trß chñ ®¹o vµ tÝnh quyÕt

®Þnh ®èi víi viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h íng XHCN cña nÒn kinh tÕ.

Thùc hiÖn c¸c ph ¬ng h íng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

DNNN cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p toµn diÖn, c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«.

3.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp Nhµ n íc ë ViÖt Nam.

3.2.1 Gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m«

3.2.1.1 T¹o lËp m«i tr êng chÝnh trÞ- x· héi vµ ph¸p lý æn ®Þnh

thuËn lîi cho c¸c DNNN ho¹t ®éng kinh doanh.

Mét lµ, gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi. Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x·

héi lµ mét lîi thÕ ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh v× trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh

®ang diÔn ra gay g¾t c¶ thÞ tr êng trong n íc vµ thÞ tr êng quèc tÕ.

§èi víi n íc ta, tõ khi thùc hiÖn sù nghiÖp ®æi míi, sù æn ®Þnh chÝnh

trÞ- x· héi lu«n lu«n ® îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, tr íc nguy c¬ diÔn biÕn hoµ

b×nh, còng nh sù ph¸ ho¹i cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong n íc còng nh

quèc tÕ vµ t¨ng c êng h¬n n÷a sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi.

§Ó gi÷ v÷ng vµ t¨ng c êng h¬n n÷a sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi cÇn

ph¶i:

- TiÕp tôc ®æi míi h¬n n÷a c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ t

t ëng, ®Æc biÖt lµ ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc

gia. Trong ®ã, yÕu tè t¨ng c êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, t¨ng c êng vai trß

cña Nhµ n íc lµ Nhµ n íc cña d©n, do ®©n vµ v× d©n. Thùc hiÖn môc tiªu

d©n giµu, n íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh; kÞp thêi ng¨n

chÆn mäi ©m m u cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng, ®¶m b¶o quèc phßng, an ninh,

b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia... tõng b íc ®i lªn CNXH.

- ChÝnh s¸ch ngo¹i giao mÒm dÎo, ®¶m b¶o nguyªn t¾c t«n träng ®éc

lËp chñ quyÒn, ®a ph ¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ víi khÈu hiÖu “ViÖt Nam lµm

b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi v× hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn”. ViÖc

më réng quan hÖ ngo¹i giao lµ tiÒn ®Ò cho viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi

ngo¹i.

- æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ- x· héi lµ nh©n tè th êng xuyªn vµ cã tÝnh trùc

tiÕp ®Õn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt, kinh doanh. V× mét x· héi æn

®Þnh, trËt tù, sèng theo kû c ¬ng ph¸p luËt lµ ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt ®èi víi

c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh h íng XHCN. Sù æn

®Þnh nµy cã quan hÖ víi nhiÒu nh©n tè, c¶ vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, ®Æc

cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong khu vùc vµ quèc tÕ.

dùng khu«n khæ ph¸p lý cã vai trß cùc kú quan träng ®Ó ®¶m b¶o quyÒn tù

do kinh doanh vµ c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.

c¹nh tranh khu vùc vµ quèc tÕ th× khu«n khæ ph¸p lý ph¶i ® îc thùc hiÖn

theo h íng:

- Hoµn thiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn tù do lùa chän ngµnh nghÒ hay tù do

gia nhËp hoÆc t¸ch rêi ngµnh nghÒ kinh doanh, ®ang c¹nh tranh cña c¸c chñ

thÓ kinh tÕ. Nhµ n íc b¶o ®¶m quyÒn tù do lùa chän ngµnh nghÒ kinh

doanh hay tù do gia nhËp hoÆc t¸ch rêi ngµnh nghÒ vµ quyÒn tù do c¹nh

tranh, mét mÆt, b¶o ®¶m lîi Ých cho nhµ kinh doanh; mÆt kh¸c, b¶o ®¶m

hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.

- Hoµn thiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn tù chñ, quyÒn tù do liªn doanh, liªn

kÕt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ. §Ó ®¶m b¶o néi lùc cña

tõng doanh nghiÖp, vÒ mÆt c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn nay, cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn

vµ ®¶m b¶o quyÒn tù chñ do liªn doanh cña c¸c chñ thÓ c¹nh tranh. QuyÒn

tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh ® îc biÓu hiÖn ë mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh

trong viÖc ®Þnh ®o¹t vµ thùc hiÖn c¸c hµnh vi kinh doanh.

Qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh næi lªn c¸c

vÊn ®Ò cÊp b¸ch nh :

- VÊn ®Ò hîp ®ång kinh tÕ: Hîp ®ång kinh tÕ lµ h×nh thøc ph¸p lý cña

hÇu hÕt c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh, cã vai trß quan

träng ®èi víi c¸c chñ thÓ, víi qu¶n lý Nhµ n íc vµ ng êi tiªu dïng. ThÕ

nh ng c¸c chÕ ®é ph¸p luËt cña Nhµ n íc hiÖn nay cßn rÊt nhiÒu ®iÒu ch a

hîp lý. §Ó ®¶m b¶o quyÒn tù do c¹nh tranh, cÇn hoµn thiÖn ph¸p lÖnh hîp

®ång theo h íng:

+ Më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh cña hîp ®ång sao cho bao qu¸t hÕt c¸c

ho¹t ®éng kinh doanh, tõ ®ã ®¶m b¶o ® îc sù b×nh ®¼ng gi÷a chñ thÓ kinh

th ¬ng m¹i.

+ VÒ quy ®Þnh cña hîp ®ång kinh tÕ ph¶i ® îc ký b»ng v¨n b¶n lµ

mét h¹n chÕ lín trong viÖc thùc hiÖn quyÒn tù do kinh doanh, nhÊt lµ trong

thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn nay. §Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ho¹t ®éng

kinh doanh hiÖn nay, ph¸p lÖnh cÇn thõa nhËn nhiÒu h×nh thøc ký kÕt hîp

®ång kinh tÕ h¬n vµ nªn quy ®Þnh mét sè lo¹i hîp ®ång quan träng míi cÇn

ph¶i ký kÕt b»ng h×nh thøc v¨n b¶n.

- VÊn ®Òn tù do liªn doanh, liªn kÕt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt- kinh

doanh cña c¸c chñ thÓ c¹nh tranh. B¶o ®¶m quyÒn tù do c¹nh tranh, quyÒn

tù chñ trong s¶n xuÊt- kinh doanh th× ®ång thêi ph¶i t«n träng quyÒn tù do

liªn doanh, liªn kÕt; quyÒn s¸p nhËp hoÆc quyÒn gi¶i t¸n doanh nghiÖp. H¬n

n÷a, liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ cßn lµ mét xu h íng tÊt yÕu trong nÒn kinh

tÕ thÞ tr êng. MÆt kh¸c, c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng theo ®µ ph¸t

triÓn cña nã ngµy cµng quyÕt liÖt, kh«ng chØ ë thÞ tr êng néi ®Þa mµ ngµy

cµng më réng ra c¶ thÞ tr êng khu vùc vµ thÕ giíi. §Æc biÖt khi nÒn kinh tÕ

ngµy cµng næi lªn râ rÖt nh»m t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh, chia sÎ rñi ro,

v ît qua khñng ho¶ng... V× thÕ, Nhµ n íc cã tr¸ch nhiÖm t¹o ra khu«n khæ

® îc tÝnh to¸n kü bëi lÏ kÕt qu¶ cña sù liªn kÕt nµy cã thÓ dÉn ®Õn mét

trong hai kh¶ n¨ng: Thø nhÊt, doanh nghiÖp míi cã ®iÒu kiÖn gi¶m chi phÝ

s¶n xuÊt, do ®ã cã ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh lµm cho nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶

h¬n. Thø hai, doanh nghiÖp míi cã thÓ chiÕm thÕ ®éc quyÒn, ®iÒu nµy lµ tai

ho¹ cho nÒn kinh tÕ.

3.2.1.2 TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ (tµi chÝnh, tiÒn

ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ hoÆc phi kinh tÕ

viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi theo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Tuú theo

ph¸p thÝch hîp ®Ó t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ, coi ®ã lµ nh÷ng c«ng cô kinh tÕ

®Ó Nhµ n íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ. §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: Nhµ n íc qu¶n lý

nÒn kinh tÕ thÞ tr êng b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, c¸c ®ßn

bÈy kinh tÕ vµ b»ng c¸c nguån lùc cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n íc.

Kinh tÕ vÜ m« vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cã ¶nh h ëng lín ®Õn n¨ng

lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Bëi v×, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ (nhÊt lµ chÝnh

s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ...) ®óng ®¾n sÏ ®ãng gãp phÇn quyÕt ®Þnh

viÖc t¹o m«i tr êng c¹nh tranh, còng nh ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh

nghiÖp tham gia vµo m«i tr êng c¹nh tranh.

TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ nh»m

nghiÖp, theo t«i cÇn tËp trung gi¶i quyÕt tèt c¸c néi dung sau:

Thø nhÊt, gi¶i ph¸p tµi chÝnh

- CÇn c«ng khai minh b¹ch ho¹t ®éng tµi chÝnh ®Ó qua ®ã doanh

nghiÖp biÕt ® îc hiÖu qu¶ ®ång vèn, lµnh m¹nh ho¸ quan hÖ tµi chÝnh tõ

hÖ thèng DNNN nh»m sö dông vèn cã hiÖu qu¶.

- T¨ng c êng gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña DNNN mét c¸ch th êng xuyªn

h¬n, nªn gi¸m s¸t t¨ng tr ëng tÝn dông theo quý. DNNN ph¶i chÞu kû

c ¬ng tµi chÝnh nghiªm ngÆt h¬n. Xóc tiÕn nghiªn cøu thµnh lËp c¸c trung

- Kiªn quyÕt xo¸ bá c¬ chÕ xin – cho trong quan hÖ tµi chÝnh gi÷a

lç, miÔn thuÕ, xo¸ nî, khoanh nî cho DNNN. Kiªn quyÕt xo¸ bá tÝnh hµnh

chÝnh, bao cÊp trong viÖc giao vèn, qu¶n lý vèn, g¾n tr¸ch nhiÖm cña doanh

nghiÖp víi viÖc sö dông vèn cña Nhµ n íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho DNNN cã kh¶

n¨ng tiÕp cËn vµ thu hót c¸c nguån vèn x· héi.

- ThuÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c hµng ho¸,

cña doanh nghiÖp. Do ®ã, nã liªn quan ®Õn gi¸ c¶, hiÖu qu¶ kinh doanh cña

c¸c doanh nghiÖp vµ liªn quan c¶ tíi sù c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶.

§Ó gãp phÇn vµo viÖc t¹o m«i tr êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c

doanh nghiÖp, trong nh÷ng n¨m qua chÝnh s¸ch thuÕ ®· cã sù ®æi míi trªn

nhiÒu ph ¬ng diÖn nh : c¸ch tÝnh thuÕ, thu thuÕ, luËt thuÕ, møc thuÕ... vµ ®·

thu ® îc nhiÒu kÕt qu¶. ChÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n íc hiÖn nay cÇn ph¶i

®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp, gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ... nh»m t¹o ra sù

n¨ng ®éng trong l u chuyÓn vèn gi÷a c¸c ngµnh trong kinh doanh.

ViÖc thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) ®èi víi hµng ho¸ hiÖn nay

lµ cÇn thiÕt, tr¸nh ® îc t×nh tr¹ng thuÕ chång lªn thuÕ. Tuy nhiªn, thuÕ

doanh thu tr íc kia vµ thuÕ VAT hiÖn nay ®Òu lµ thuÕ gi¸n thu tøc lµ ng êi

mua ph¶i tr¶ thuÕ cho Nhµ n íc. Song ®èi víi thuÕ doanh thu do ng êi b¸n

®ãng hé cho ng êi mua b»ng c¸ch tÝnh trän gãi trong gi¸ b¸n, mµ ng êi

quan thuÕ vô nh»m tr¸nh ®ãng thuÕ, do vËy hä cã thÓ h¹ gi¸ b¸n mét c¸ch

gi¶ t¹o. Cßn ®èi víi VAT, phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng ® îc ®¸nh thuÕ vµ ng êi

mua trùc tiÕp tr¶ th«ng qua ho¸ ®¬n mua hµng. V× vËy, c¬ quan thuÕ vô cã

®iÒu kiÖn thu ®ñ, ®óng. Ng êi b¸n kh«ng cÇn ph¶i nÐ tr¸nh lo¹i thuÕ nµy,

cho nªn hµng ho¸ trë vÒ ®óng gi¸ cña nã.

- §èi víi viÖc c¬ cÊu l¹i nî th× chØ nªn tiÕn hµnh ®èi víi nh÷ng

DNNN nµo thËt cÇn thiÕt vµ tuú theo tõng lo¹i doanh nghiÖp. NÕu mét

doanh nghiÖp ® îc c¬ cÊu l¹i nî mµ kh«ng thuéc diÖn cæ phÇn ho¸, gi¶i thÓ,

thanh lý th× ph¶i tho¶ m·n nh÷ng tiªu chuÈn sau:

Mét lµ, doanh nghiÖp cã kÕ ho¹ch c¶i c¸ch chi tiÕt ® îc bé tµi chÝnh

Hai lµ, doanh nghiÖp kh«ng cßn chËm trÔ trong viÖc thanh to¸n Ýt

Ba lµ, s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra chÞu sù c¹nh tranh lín

h¬n tõ bªn ngoµi, theo lÞch tr×nh AFTA ®· c«ng bè.

Thø hai, ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝn dông

ChÝnh s¸ch tÝn dông ph¶i thÓ hiÖn râ sù khuyÕn khÝch ®èi víi ®Çu t

dµi, l·i suÊt æn ®Þnh ®Ó cung cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t dµi h¹n,

u tiªn cung cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp cã ch ¬ng tr×nh ®æi míi c«ng

nghÖ tiªn tiÕn.

§ång thêi ph¶i sö dông linh ho¹t, cã hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng cô chÝnh

s¸ch tiÒn tÖ- tÝn dông nh tû gi¸, l·i suÊt nghiÖp vô thÞ tr êng më... t¨ng

c êng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt Nam.

Kh¾c phôc t×nh tr¹ng u ®·i tÝn dông trµn lan hiÖn nay, h¹n chÕ viÖc

cho vay u ®·i tr íc ®Çu t , më réng viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc b¶o l·nh

tÝn dông vµ më réng h×nh thøc u ®·i sau ®Çu t .

§iÒu hµnh tû gi¸ vµ l·i suÊt phï hîp cung – cÇu thùc tÕ trªn thÞ

tr êng. §Ó b¶o ®¶m khuyÕn khÝch ® îc xuÊt khÈu, kiÓm so¸t ® îc nhËp

m«i tr êng kinh tÕ æn ®Þnh ®Ó thóc ®Èy ®Çu t vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.

TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ, b·i bá quy ®Þnh bÊt hîp lý

xuÊt khÈu, triÖt ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, gi¶m nhËp siªu...

3.2.1.3 TiÕp tôc c¶i c¸ch hµnh chÝnh

C¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ mét c«ng viÖc rÊt khã kh¨n, nhiÖm vô bøc

trong nh÷ng n¨m tíi. §Ó c¶i c¸ch hµnh chÝnh thùc sù cã kÕt qu¶, cÇn ph¶i

vËy cÇn cã sù chØ ®¹o s¸t sao vµ kiªn quyÕt cña thñ tr ëng c¸c c¬ quan Nhµ

n íc trung ¬ng vµ ®Þa ph ¬ng.

ý nghÜa cña vÊn ®Ò nµy lµ ë chç: ph¶i gi¶m phÝ tæn hµnh chÝnh trong

ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp míi mong t¹o ra ® îc cho ViÖt

Nam nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ cã n¨ng lùc c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr êng

quèc tÕ. C¬ chÕ qu¶n lý phøc t¹p vµ thñ tôc hµnh chÝnh r êm rµ sÏ lµm t¨ng

tæn phÝ hµnh chÝnh cña doanh nghiÖp vµ lµm n¶y sinh nh÷ng hiÖn t îng tiªu

cùc. Trong tr¹ng th¸i ®ã, doanh nghiÖp sÏ t×m c¸ch t¹o quan hÖ kh«ng chÝnh

®¸ng víi quan chøc qu¶n lý mµ kinh tÕ häc gäi lµ “mu t×m ®Æc lîi” thay v×

nç lùc t×m kiÕm thÞ tr êng, c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ ®Ó gi¶m gi¸ thµnh

vµ t¨ng phÈm chÊt hµng ho¸. Mét n íc ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh vµ cã hiÖu

chÝnh h¬n lµ t×m m u ®Æc lîi.

TiÕp tôc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh theo h íng:

- TiÕp tôc xãa bá nh÷ng giÊy tê, thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng cÇn thiÕt

mµ nã lµm t¨ng chi phÝ hµnh chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp.

- Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hµnh chÝnh c«ng nh c«ng chøng giÊy tê...

- TiÕn tíi ®¨ng ký kinh doanh, cÊp giÊy phÐp ®Çu t , ®¨ng ký chÊt

l îng, th ¬ng hiÖu hµng ho¸ trªn m¹ng.

giái, ng êi lao ®éng cã kü n¨ng cho c¸c doanh nghiÖp, t¹o søc c¹nh

tranh cho DNNN.

Xu thÕ cña lîi thÕ c¹nh tranh trong t ¬ng lai kh«ng cßn phô thuéc

nhiÒu vµo tµi nguyªn, vèn- tµi chÝnh, mµ b¾t ®Çu tuú thuéc rÊt lín vµo hµm

lu«n ® îc coi lµ lîi thÕ c¹nh tranh kh«ng thÓ sao chÐp.

Qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ héi nhËp ®ßi hái nÒn kinh tÕ nãi chung, c¸c

doanh nghiÖp nãi riªng ph¶i cã ®éi ngò nhµ kinh doanh ®ñ søc n¾m b¾t c¬

héi ®Ó thùc hiÖn vµ ph¸t triÓn kinh doanh dµi h¹n. HiÖn nay n¨ng suÊt lao

®éng cña nÒn kinh tÕ cßn kh¸ thÊp, kh¶ n¨ng tiÕp thu tiÕn bé khoa häc-

c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ... ®ã lµ do lùc l îng lao ®éng ch a qua ®µo t¹o. Do

®ã, lµm ¶nh h ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸. §Æc biÖt lµ trong

lÜnh vùc n«ng nghiÖp cßn dùa vµo søc ng êi lµ chÝnh nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ

rÊt thÊp.

V× vËy, Nhµ n íc cÇn hç trî ®µo t¹o n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cña ®éi

ngò c¸n bé, c«ng chøc, bao gåm: ®Èy m¹nh ®µo t¹o, båi d ìng c¸n bé,

c«ng chøc víi ch ¬ng tr×nh néi dung s¸t víi thùc tÕ; thùc hiÖn quy chÕ

tuyÓn chän, ®Ò b¹t, khen th ëng vµ kû luËt; thùc hiÖn nguyªn t¾c ng êi phô

tr¸ch c«ng viÖc cã quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm trong viÖc tuyÓn chän, sö dông c¸n

bé, c«ng chøc d íi quyÒn; thanh läc nh÷ng ng êi quan liªu, v« tr¸ch nhiÖm

vµ nh÷ng kÎ tham nhòng trong c¬ quan nhµ n íc; t¨ng c êng gi¸o dôc vµ

kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c«ng vô cña c¸n bé, c«ng chøc ®i ®«i víi c¶i c¸ch

tiÒn l ¬ng.

3.2.1.5 §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp,

c¸c ho¹t ®éng vµ b¶o hiÓm s¶n xuÊt nh»m b¶o vÖ c¸c chñ thÓ kinh

doanh.

NÒn kinh tÕ n íc ta cßn thÊp, kÐm, ®ang trong giai ®o¹n ®Èy m¹nh

c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp

cßn thÊp, nªn viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, b¶o

hé vµ b¶o hiÓm s¶n xuÊt nh»m b¶o vÖ c¸c chñ thÓ kinh doanh lµ cÇn thiÕt.

§Ó lµm tèt viÖc nµy th× Nhµ n íc cÇn ph¶i:

Thø nhÊt, tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng h×nh thøc b¶o hé së h÷u c«ng

nghiÖp ®· cã vµ tõng b íc tiÕp cËn nh÷ng h×nh thøc b¶o hé míi trªn c¬ së

nguyªn t¾c chÝnh x¸c, nhanh, chÆt chÏ, th«ng tho¸ng. Bªn c¹nh ®ã, cÇn chó

ý ®Õn tÝnh ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ViÖt Nam vµ th«ng lÖ quèc tÕ.

Thø hai, côc së h÷u c«ng nghiÖp cïng víi Bé Gi¸o Dôc vµ §µo t¹o,

c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng... tæ chøc gi¸o dôc néi dung së h÷u c«ng

thøc chung cña x· héi vÒ ý nghÜa, c¸ch thøc b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng

®Ò së h÷u c«ng nghiÖp, ®µo t¹o chuyªn gia giái trong lÜnh vùc cßn míi mÎ

nµy, tõng b íc nghiªn cøu ® a vµo giíi thiÖu nh lµ mét m«n khoa häc,

tr íc hÕt lµ ë c¸c tr êng ®¹i häc thuéc chuyªn ngµnh kinh tÕ.

Thø ba, ®Ó ph¸t huy néi lùc cña ho¹t ®éng nµy hiÖn nay, yªu cÇu ho¹t

®éng së h÷u c«ng nghiÖp cña n íc ta ph¶i liªn kÕt víi c¸c tæ chøc së h÷u

c«ng nghiÖp cña c¸c n íc.

T¨ng c êng c¸c ho¹t ®éng b¶o hé vµ b¶o hiÓm s¶n xuÊt nh»m kh¾c

phôc rñi ro, ph¸ s¶n trong c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr êng

trong n íc vµ quèc tÕ. Tuy nhiªn, còng cÇn chó ý ë nh÷ng ngµnh non trÎ,

nh÷ng ngµnh cã tÝnh chÊt nh¹y c¶m ®èi víi sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi th×

vÉn tiÕp tôc duy tr× b¶o hé vµ ph¶i cã sù ®iÒu chØnh hîp lý cã chän läc, cã

®iÒu kiÖn vµ cã thêi h¹n. B¶o hé hîp lý lµ chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì

doanh, t¨ng søc c¹nh tranh vÒ hµng ho¸ cña m×nh tr íc hÕt trªn thÞ tr êng

trong n íc, tiÕp ®Õn lµ cã ®ñ søc m¹nh ®Ó v ¬n ra thÞ tr êng n íc ngoµi.

B¶o hé hîp lý ®èi víi n íc ta trong chiÕn l îc c¹nh tranh tÝch cùc ph¶i dùa

trªn tinh thÇn b¶o hé cã chän läc, cã ®iÒu kiÖn vµ cã thêi h¹n, phï hîp víi

tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ.

3.2.1.6 T¨ng c êng vai trß cña Nhµ n íc.

Ho¹t ®éng cña Nhµ n íc ph¶i ® îc th«i thóc bëi môc tiªu lµ ®uæi-

v ît c¸c n íc trong vïng h¬n lµ môc tiªu t¨ng tr ëng vÒ ®Þnh l îng cao.

Nhµ n íc biÕt khuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp cã s¸ng kiÕn vµ

trong cuéc c¹nh tranh; t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cã tÇm cì quèc

tÕ trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mµ n íc ta cã lîi thÕ c¹nh tranh cao

nhÊt. Chø kh«ng ph¶i lµ mét Nhµ n íc chØ lo viÖc c¸c doanh nghiÖp vi

ph¹m quy chÕ; qu¶n lý dùa trªn mét hÖ thèng hµnh chÝnh m¸y mãc; ng¹i

lín ë tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quan träng nh ng chØ lo gi÷ v÷ng thÞ

tr êng néi ®Þa... Muèn lµm ® îc viÖc trªn th× Nhµ n íc cÇn ph¶i ®æi míi t

duy vµ ph ¬ng thøc ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ n íc.

MÆt kh¸c, ®Ó t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè cña thÞ tr êng; hoµn chØnh

hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ; ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸;

cao n¨ng lùc, hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n íc. §Ó lµm

® îc viÖc nµy th× Nhµ n íc cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ

qu¶n lý kinh tÕ.

Bªn c¹nh ®ã, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th× viÖc thu thËp th«ng tin vµ

cña m×nh trªn thÞ tr êng. Bëi v×, cã th«ng tin nhµ s¶n xuÊt míi biÕt s¶n xuÊt

®óng th«ng tin gióp cho c¸c chñ thÓ kinh doanh hoÆc phßng chèng kÞp thêi

nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. ViÖc tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin qua vai trß

qu¶n lý cña Nhµ n íc víi m«i tr êng c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ

thÓ kinh doanh ë c¸c lÜnh vùc, thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau cã c¬ héi nhËn

®ñ th«ng tin, ®Ó cã c¸ch øng xö tèt nhÊt trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Víi ý

®éng th«ng tin ®Õn c¸c chñ thÓ kinh doanh. MÆt kh¸c, ph¶i coi th«ng tin

nh mét lo¹i hµng ho¸ ® îc trao ®æi, mua b¸n, kh«ng lµ mét thø cho kh«ng.

theo ba néi dung sau: th«ng tin kinh tÕ, th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ;

Th«ng tin kinh tÕ, ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸, th«ng tin vÒ kinh tÕ

thÞ tr êng lµ mét ph ¬ng tiÖn hç trî ®¾c lùc phôc vô cho s¶n xuÊt kinh

doanh trong m«i tr êng c¹nh tranh. Do vËy, cÇn cã mét hÖ thèng th«ng tin

kinh tÕ thèng nhÊt, ®ång bé víi trang bÞ hiÖn ®¹i ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ

thu nhËn vµ xö lý mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi nh÷ng th«ng tin kinh tÕ

trong vµ ngoµi n íc. Theo h íng nµy, Nhµ n íc cÇn ®æi míi c¸c ho¹t ®éng

héi chî, triÓn l·m vÒ kinh tÕ hiÖn nay.

Th«ng tin khoa häc- c«ng nghÖ, hÖ thèng th«ng tin khoa häc – c«ng

nghÖ cã liªn quan chÆt chÏ víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh

nghiÖp. NÕu th«ng tin thÞ tr êng chØ ra cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra c¸i

dông c«ng nghÖ g×? xóc tiÕn s¶n xuÊt hµng ho¸ nh thÕ nµo? §Ó t¹o ®iÒu

kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp nhËn ®ñ th«ng tin khoa häc- c«ng nghÖ, th×

Nhµ n íc cÇn cËp nhËt th«ng tin míi vµo ch ¬ng tr×nh gi¸o dôc ®µo t¹o

c«ng nghÖ ®Õn c¸c doanh nghiÖp. CÇn th êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc héi

th¶o th«ng tin khoa häc- c«ng nghÖ ë trong vµ ngoµi n íc. Bªn c¹nh ®ã,

khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp gÆp gì trao ®æi kinh

nghiÖm s¶n xuÊt- kinh doanh.

con ng êi, bao gåm: ng êi qu¶n lý vµ ng êi lao ®éng trùc tiÕp. Do ®ã, Nhµ

§Ó lµm ® îc viÖc nµy th× Nhµ n íc cÇn:

- Tæ chøc l¹i thÞ tr êng lao ®éng hiÖn nay th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh

hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ luËt lao ®éng, hîp ®ång lao ®éng. Mét mÆt, võa ®¸p

øng nhu cÇu sö dông lao ®éng cña doanh nghiÖp; mÆt kh¸c, ®Ó ng êi lao

®éng cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh.

- Nhµ n íc cÇn tæ chøc c¸c tr êng ®µo t¹o Gi¸m ®èc chuyªn nghiÖp

nh»m cung øng cho c¸c doanh nghiÖp. ViÖc nµy ® îc thùc hiÖn th«ng qua

viÖc tuyÓn dông c¸c nhµ qu¶n lý giái. §ång thêi, cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch, c¬

chÕ nh»m t¹o lËp thÞ tr êng lao ®éng qu¶n lý; nh÷ng chÕ ®Þnh chuyÓn

nh îng c¸c Gi¸m ®èc doanh nghiÖp; ®Æc biÖt gi÷a doanh nghiÖp cã vèn

trong n íc vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn n íc ngoµi nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cung

m¸u chÊt x¸m hiÖn nay gi÷a c¸c doanh nghiÖp.

3.2.2 Gi¶i ph¸p tõ phÝa doanh nghiÖp

3.2.2.1 T¨ng c êng n¨ng lùc c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt kinh

Nam.

* ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt

kinh doanh cña c¸c DNNN

Ngµy nay, khoa häc- c«ng nghÖ, gi¸o dôc ®ãng vai trß hÕt søc quan

Nam, vai trß nµy còng ®ang ® îc thÓ hiÖn, nh ng chñ yÕu d íi khÝa c¹nh

riªng lµ: sù h¹n chÕ trong c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, ngµnh kinh tÕ

häc- c«ng nghÖ, gi¸o dôc. §ã chÝnh lµ t×nh tr¹ng: tr×nh ®é khoa häc- c«ng

nghÖ, gi¸o dôc kh«ng ®¸p øng ® îc ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ ®ang ®Èy m¹nh

héi nhËp vµo khu vùc vµ quèc tÕ; c¬ cÊu cña hÖ thèng khoa häc- c«ng nghÖ

vµ c¬ cÊu cña hÖ thèng gi¸o dôc cßn lÖch pha víi c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ, sù

thiÕu g¾n kÕt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc- c«ng nghÖ, gi¸o dôc víi ho¹t ®éng

kinh tÕ.

C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh

cña c¸c DNNN lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quyÕt ®Þnh sù t¨ng tr ëng

nhanh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ nãi chung, DNNN nãi riªng. Do ®ã,

- VÒ phÝa Nhµ n íc:

Mét lµ, lËp c¸c quü ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ, nh quü hç trî

nghiªn cøu khoa häc- c«ng nghÖ, quü ®Çu t m¹o hiÓm (cho nghiªn cøu

khoa häc vµ thö nghiÖm c¸c s¶n phÈm míi) ®Ó thu hót mäi nguån vèn ®Çu

t vµ hç trî rñi ro cho c¸c doanh nghiÖp trong nghiªn cøu ph¸t triÓn khoa

häc- c«ng nghÖ.

n¨ng lùc vµ uy tÝn trªn thÞ tr êng vay vèn n íc ngoµi nh»m nhËp c«ng nghÖ

s¶n phÈm cã triÓn väng trªn thÞ tr êng thÕ giíi vµ khu vùc.

®Çu t ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, nh»m t¨ng

n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr êng vµ gióp c¸c doanh nghiÖp thu håi vèn

nhanh.

Bèn lµ, c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c«ng nghÖ míi, ®æi míi trang thiÕt

bÞ gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr êng, ® îc miÔn gi¶m thuÕ vµ ® îc vay vèn u

®·i ®Ó ®Çu t .

- VÒ phÝa DNNN

lùc cña m×nh ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ víi møc chi phÝ thÊp nhÊt, theo

h íng:

Mét lµ, ®Çu t nghiªn cøu, ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ theo h íng tËp

thuËt, c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp.

Hai lµ, doanh nghiÖp cÇn coi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh tÝch

tô tõ thÊp ®Õn cao, trong ®ã x¸c ®Þnh tr×nh ®é c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp

cÇn cã khi muèn t¹o ® îc s¶n phÈm cã u thÕ c¹nh tranh. Tõ ®ã, chän c«ng

nghÖ hiÖn ®¹i ho¸ dÇn tõng b íc.

Ba lµ, nhËp c¸c thiÕt bÞ n íc ngoµi, häc tËp nguyªn t¾c thiÕt kÕ, tù

thiÕt kÕ l¹i, c¶i tiÕn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o t¹i ViÖt

Nam. Nh÷ng chi tiÕt ch a ®ñ søc chÕ t¹o th× míi nhËp cña n íc ngoµi.

Bèn lµ, khai th¸c c¸c th«ng tin c«ng nghÖ trªn m¹ng ®Ó tham kh¶o

c¸c h íng c«ng nghÖ míi vµ t×m kiÕm sù trî gióp kü thuËt tõ bªn ngoµi doanh

nghiÖp.

DNNN ph¶i nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ, lùa chän c«ng nghÖ phï hîp

víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, tr×nh ®é tay nghÒ cña ng êi lao ®éng, còng nªn

tr¸nh tr êng hîp m¸y mãc cã c«ng suÊt qu¸ lín, doanh nghiÖp kh«ng sö

thuËt hiÖn ®¹i ®ång thêi ®èi víi nh÷ng thiÕt bÞ phô cã thÓ tù c¶i tiÕn hoÆc

®Æt mua ë ngay trong n íc, tiÕp tôc më réng liªn doanh, liªn kÕt víi t b¶n

trong vµ ngoµi n íc (trong ®ã Nhµ n íc gi÷ cæ phÇn chi phèi), cÇn hîp t¸c

kü thuËt, liªn hÖ víi c¸c nhµ t vÊn ®Ó t×m nh÷ng c«ng nghÖ míi nhÊt. Bªn

c¹nh ®ã, cÇn ph¶i ph¸t ®éng phong trµo ph¸t huy s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kü

thuËt ngay t¹i mçi doanh nghiÖp víi nh÷ng phÇn th ëng t ¬ng xøng nh»m

kÝch thÝch ng êi lao ®éng c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ cã chÕ ®é ®·i ngé thÝch

®¸ng ®èi víi chuyªn gia kü thuËt giái.

Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp, thÞ tr êng th ¬ng m¹i ®· më ra ph¹m vi

quèc tÕ, t¸c dông cña chóng ®èi víi viÖc ®æi míi t duy lµ hÕt søc cÇn thiÕt.

V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i biÕt s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm mµ thÞ tr êng cÇn

thay cho viÖc s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm mµ thÞ tr êng kh«ng cÇn hoÆc nhu

lîi thÕ trªn thÞ tr êng thÕ giíi, nh ng ngµy nay c¸c nhµ s¶n xuÊt ë c¸c quèc

gia th êng hîp t¸c víi nhau ®Ó t×m hiÓu vÒ nhu cÇu cña kh¸ch hµng. V× vËy,

doanh nghiÖp cÇn n¾m b¾t xu h íng nµy. NÕu kh«ng b¾t kÞp, hµng ho¸ s¶n

xuÊt sÏ kh«ng b¸n ® îc. Khi ®ã sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®äng vèn, gi¸ c¶

gi¶m, s¶n xuÊt t¨ng chËm, n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm, kh«ng tho¸t khái ra

vßng luÈn quÈn thiÕu vèn, c«ng nghÖ l¹c hËu, s¶n phÈm thiÕu søc c¹nh

tranh, hµng ho¸ tån ®äng...

dùng cho m×nh mét th ¬ng hiÖu/ mét nh·n hiÖu.

Nh·n hiÖu th ¬ng m¹i bao gåm mét tõ, mét biÓu tr ng hoÆc mét kÝ

lµ mét chØ sè vÒ chÊt l îng. Trªn quan ®iÓm ®ã, ta cã thÓ thÊy r»ng néi hµm

cña th ¬ng hiÖu bao gåm xuÊt xø hµng ho¸, nh·n hiÖu hµng ho¸ ® îc b¶o

hé vµ quan träng lµ chÊt l îng hµng ho¸ ® îc thÞ tr êng c«ng nhËn.

Trong mét kho¶ng thêi gian dµi võa qua kh«ng ph¶i c«ng ty, doanh

nghiÖp nµo cña ViÖt Nam còng coi träng th ¬ng hiÖu, hoÆc chØ lµ coi träng

mét phÇn. Còng cã c«ng ty, doanh nghiÖp ®¨ng ký së h÷u c«ng nghiÖp

th ¬ng hiÖu, nh ng sau ®ã l¹i kh«ng ®Ó ý ph¸t triÓn th ¬ng hiÖu nh thÕ

nµo. Mét thùc tÕ ®èi víi mét sè c«ng ty doanh nghiÖp th× ®Çu t kh«ng tho¶

®¸ng cho th ¬ng hiÖu. NhiÒu th ¬ng hiÖu ViÖt Nam bÞ ®¸nh c¾p ë n íc

ngoµi vµ cã sù tranh chÊp ë trong n íc.

V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam (trong ®ã cã DNNN) ph¶i xem

ViÖc lµm nµy sÏ tiªu tèn cña c¸c doanh nghiÖp nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c,

hiÖu s¶n phÈm, v× thÕ lµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp.

cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i vµ c¸c gi¶i th ëng cho hµng ViÖt Nam

chÊt l îng cao nh : thùc hiÖn miÔn gi¶m thuÕ trong mét thêi gian, t¹o ®iÒu

h×nh thµnh vµ ph¸t huy c¸c tæ chøc dÞch vô t vÊn c«ng nhËn tiªu chuÈn.

tranh.

C¶i c¸ch hÖ thèng DNNN ®· vµ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong

bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc.

Yªu cÇu cña c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN lµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu. §Ó

DNNN cã c¬ cÊu hîp lý, tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ

®Þa bµn quan träng, ph¶i ®a d¹ng ho¸ së h÷u, chuyÓn tõ chÕ ®é së h÷u duy

nhÊt lµ Nhµ n íc sang ®a d¹ng ho¸ së h÷u. Môc tiªu cña c¶i c¸ch DNNN lµ

sö dông cã hiÖu qu¶ lùc l îng lao ®éng vµ c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cña

Trong nh÷ng n¨m võa qua, biÖn ph¸p c¶i c¸ch DNNN th êng ® îc

thùc hiÖn bao gåm s¾p xÕp l¹i, cæ phÇn ho¸, b¸n, kho¸n, vµ cho thuª doanh

nghiÖp. §Õn hÕt th¸ng 8- 2006, c¶ n íc ®· s¾p xÕp ® îc 4.447 doanh

nghiÖp. Riªng tõ n¨m 2001 ®Õn nay, thùc hiÖn ®Èy m¹nh chñ tr ¬ng s¾p

xÕp ®æi míi DNNN theo nghÞ quyÕt Trung ¬ng ba (kho¸ IX), ®· s¾p xÕp

® îc 3.830 doanh nghiÖp chiÕm 68% tæng sè doanh nghiÖp cã t¹i thêi ®iÓm

n¨m 2001. Trong ®ã, cæ phÇn ho¸ 2.472 doanh nghiÖp, giao 178 doanh

nghiÖp, b¸n 107 doanh nghiÖp, kho¸n vµ cho thuª 29 doanh nghiÖp, s¸p

nhËp vµ hîp nhÊt 459 doanh nghiÖp, gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n 214 doanh nghiÖp,

c¸c h×nh thøc kh¸c lµ 371 doanh nghiÖp.

Trong sè c¸c biÖn ph¸p trªn, cæ phÇn ho¸ ® îc coi lµ biÖn ph¸p c¶i

c¸ch hµnh chÝnh, cã ý nghÜa chi phèi ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN ë

ViÖt Nam. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006, cæ phÇn ho¸ ® îc 2.935 DNNN. Tuy

nhiªn, ViÖt Nam chñ yÕu míi tËp trung tiÕn hµnh c¶i c¸ch ®èi víi c¸c

DNNN quy m« võa vµ nhá. §èi víi c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc bé, ngµnh

trung ¬ng, c¸c tæng c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ lín th× viÖc triÓn khai cßn

chËm. Kh«ng nh÷ng sè tæng c«ng ty ® îc c¶i c¸ch kh«ng nhiÒu, mµ mét sè

tæng c«ng ty cßn ® îc thµnh lËp míi thªm.

Tõ n¨m 2005 vµ nhÊt lµ trong n¨m 2006 ®· cã b íc chuyÓn ®éng

trong c¶i c¸ch DNNN quy m« lín gåm tæng c«ng ty, tËp ®oµn kinh tÕ vµ

mét sè tæng c«ng ty nhµ n íc ®éc lËp cã quy m« lín. Trong 2 n¨m võa qua

®· cã nhiÒu ®Ò ¸n cña tæng c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ ®· ® îc phª duyÖt

vµ triÓn khai. C¸c h×nh thøc c¶i c¸ch c¸c DNNN quy m« lín bao gåm:

Mét lµ, s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch, gi¶i thÓ tæng c«ng ty.

Nhãm gi¶i ph¸p nµy vÉn mang tÝnh truyÒn thèng, kh«ng cã tÝnh ®ét

ph¸, chñ yÕu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n,v íng m¾c cña c¸c tæng c«ng ty

®ang tån t¹i. §ã lµ gi¶i thÓ c¸c tæng c«ng ty kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn; chia nhá

tæng c«ng ty ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi vµ s¸p nhËp, hîp nhÊt c¸c tæng

c«ng ty ®Ó gi¶m ®Çu mèi hoÆc t¨ng quy m«. Tõ n¨m 2001 ®Õn hÕt th¸ng 10

n¨m 2006 ®· gi¶i thÓ 5 tæng c«ng ty; s¸p nhËp vµ hîp nhÊt 7 tæng c«ng ty;

chia nhá 1 tæng c«ng ty.

Hai lµ, chuyÓn ®æi DNNN theo m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con.

c¸c tæng c«ng ty vµ DNNN quy m« lín theo nghÞ quyÕt trung ¬ng §¶ng

céng s¶n ViÖt Nam (kho¸ IX).

Trong n¨m 2006, viÖc chuyÓn ®æi theo m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty

con ® îc tiÕp tôc triÓn khai vµ ®Èy m¹nh thùc hiÖn. Sau thêi gian thÝ ®iÓm

vµ s¬ kÕt, Thñ t íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh cho phÐp 6 tæng c«ng ty 91

vµ 38 tæng c«ng ty 90 sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty

con. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 10 n¨m 2006 ®· cã 77 ®¬n vÞ chuyÓn sang ho¹t

®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

Môc ®Ých chuyÓn ®æi, tæ chøc theo m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con

nh»m kh¾c phôc nh÷ng nh îc ®iÓm, h¹n chÕ cña m« h×nh tæng c«ng ty hiÖn

quyÒn, lîi Ých, tr¸ch nhiÖm cña tæng c«ng ty víi c¸c c«ng ty con; t¹o ®iÒu

kiÖn ®Ó c¸c tæng c«ng ty quy m« lín dÇn ®Ó ph¸t triÓn thµnh c¸c tËp ®oµn

kinh tÕ.

Ba lµ, chuyÓn ®æi mét sè tæng c«ng ty thµnh tËp ®oµn kinh tÕ.

N¨m 2005 ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña tËp ®oµn kinh tÕ ®Çu tiªn ë ViÖt

dùng tËp ®oµn kinh tÕ. §ã lµ c¸c ®Ò ¸n cña Tæng c«ng ty B u chÝnh viÔn

th«ng ViÖt Nam vµ tiÕp ®ã lµ Tæng c«ng ty Than ViÖt Nam. Tæng c«ng ty

Than ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cuéc “®¶o lén thø tù” ®Ó ra m¾t TËp ®oµn than

ViÖt Nam sím nhÊt. Còng chØ trong thêi gian rÊt ng¾n ngay sau ®ã, Thñ

t íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh s¸p nhËp Tæng c«ng ty Kho¸ng s¶n ViÖt

Nam vµo tËp ®oµn Than ViÖt Nam ®Ó cho ra m¾t tËp ®oµn Than- Kho¸ng

s¶n ViÖt Nam vµo cuèi n¨m 2005 cïng víi sù ra ®êi cña TËp ®oµn B u

chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam ngay sau ®ã.

N¨m 2006 kh«ng chØ ghi nhËn nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ ® îc ra m¾t,

nhiÒu ®Ò ¸n thÝ ®iÓm tËp ®oµn ® îc phª duyÖt, mµ cßn dù kiÕn më réng

diÖn tæng c«ng ty chuyÓn ®æi thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. §Õn nay ®· cã 7 tæng

c«ng ty Nhµ n íc ® îc Thñ t íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n thÝ ®iÓm h×nh

thµnh tËp ®oµn gåm B u chÝnh viÔn th«ng, Than- Kho¸ng s¶n, DÖt may,

§iÖn lùc, C«ng nghiÖp tÇu thuû, DÇu khÝ, Cao su. Thñ t íng ChÝnh phñ ®·

quyÕt ®Þnh thµnh lËp 6 “c«ng ty mÑ- tËp ®oµn” gåm Bu chÝnh viÔn th«ng,

Than- Kho¸ng s¶n, DÖt may, §iÖn lùc, C«ng nghiÖp tÇu thuû, DÇu khÝ, Cao

100

su. Trong ®ã míi cã 2 “c«ng ty mÑ- tËp ®oµn” ®· ®îc phª duyÖt ®iÒu lÖ lµ

B u chÝnh viÔn th«ng vµ Than- Kho¸ng s¶n. Thñ t íng ChÝnh phñ còng ®·

phª duyÖt ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam vµ trªn c¬

së ®ã thÝ ®iÓm thµnh lËp TËp ®oµn Tµi chÝnh- B¶o hiÓm ViÖt Nam. Ngoµi ra,

C¸c tËp ®oµn ® îc thÝ ®iÓm ®a sè ®Òu dùa vµo c¸c tæng c«ng ty 91 cã

quy m« lín nhÊt hiÖn nay. C¬ cÊu cña c¸c tËp ®oµn lµm thÝ ®iÓm cã hai lo¹i

h×nh.

Thø nhÊt, tËp ®oµn theo c¬ cÊu c«ng ty mÑ- c«ng ty con, trong ®ã

®øng ®Çu tËp ®oµn lµ c«ng ty mÑ- tËp ®oµn vµ bªn d íi lµ c¸c c«ng ty con,

c«ng ty liªn kÕt. VÝ dô cña d¹ng lo¹i h×nh nµy lµ c¸c tËp ®oµn nh C«ng ty

tµu thuû, §iÖn lùc, cao su.

Thø hai, tËp ®oµn theo c¬ cÊu hçn hîp gåm c«ng ty mÑ- c«ng ty con

vµ tæng c«ng ty. §øng ®Çu cña d¹ng tËp ®oµn nµy vÉn lµ c«ng ty mÑ- tËp

®oµn, nh ng bªn d íi kh«ng chØ cã c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt mµ cßn

gåm cã tæng c«ng ty. §iÓn h×nh lµ TËp ®oµn B u chÝnh viÔn th«ng ViÖt

may ViÖt Nam. Trong c¬ cÊu cña TËp ®oµn B u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam

cã 3 tæng c«ng ty gåm Tæng c«ng ty viÔn th«ng I Tæng c«ng ty viÔn th«ng

II, Tæng c«ng ty viÔn th«ng III. C¶ 3 ®Òu ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty

mÑ- c«ng ty con. Cßn trong c¬ cÊu cña tËp ®oµn Than- Kho¸ng s¶n ViÖt

Nam cã Tæng c«ng ty Kho¸ng s¶n ® îc s¸p nhËp vµo tËp ®oµn vµ tæng c«ng

Bèn lµ, cæ phÇn ho¸ Tæng c«ng ty vµ DNNN quy m« lín.

B íc tiÕn míi trong cæ phÇn ho¸ c¸c Tæng c«ng ty, doanh nghiÖp

thµnh viªn quy m« lín cña Tæng c«ng ty vµ DNNN ®éc lËp quy m« lín ®·

® îc ghi nhËn trong n¨m 2006. Mét sè doanh nghiÖp quy m« t ¬ng ®èi lín

vµ tæng c«ng ty ®· tõng b íc ® îc cæ phÇn ho¸. §ã lµ c¸c doanh nghiÖp vµ

tæng c«ng ty nh C«ng ty S÷a ViÖt Nam, Nhµ m¸y thuû ®iÖn CÇn §¬n, Nhµ

101

m¸y Thuû ®iÖn Th¸c Bµ, nhµ m¸y NhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, c«ng ty Khoan vµ

dÞch vô khoan dÇu khÝ, C«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh, Tæng

b»ng s«ng Cöu Long...

Mét sè doanh nghiÖp cæ phÇn ®ã ®· niªm yÕt ë thÞ tr êng chøng

kho¸n trong n íc nh C«ng ty S÷a ViÖt Nam, C«ng ty FPT ®ang cã kÕ

ho¹ch niªm yÕt trªn thÞ tr êng chøng kho¸n n íc ngoµi trong n¨m 2007. VÒ

mÆt ph¸p lý, viÖc niªm yÕt trªn thÞ tr êng chøng kho¸n n íc ngoµi ®· ® îc

quy ®Þnh trong luËt chøng kho¸n, nh ng cÇn cã h íng dÉn cô thÓ cho viÖc

thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò nh thanh to¸n ngo¹i hèi khi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng

n íc ngoµi, huy ®éng ngo¹i tÖ trªn thÞ tr êng n íc ngoµi, quy ®Þnh vÒ sù

tham gia cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian, quy ®Þnh vÒ nhµ ®Çu t

trong n íc mua l¹i niªm yÕt cña n íc ngoµi...

3.2.2.3 TiÕp tôc ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc kinh doanh vµ hoµn thiÖn

c¬ chÕ qu¶n lý trong c¸c DNNN.

* §æi míi c¬ cÊu tæ chøc kinh doanh trong c¸c DNNN

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ víi chñ tr ¬ng tù lËp, tù c êng ®· cã t¸c

dông to lín trong thêi kú gi¶i quyÕt nh÷ng khan hiÕm tuyÖt ®èi, nh ng

®ång thêi còng xuÊt hiÖn xu h íng cña kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt khÐp kÝn.

Qu¸ tr×nh më cöa nÒn kinh tÕ theo h íng héi nhËp khu vùc vµ quèc

tÕ ®· ®Æt c¸c DNNN tr íc yªu cÇu ph¶i cÊu tróc l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt cña

m×nh, tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ c¹nh tranh trong hoµn c¶nh sù

nÒn kinh tÕ nãi chung vµ mçi doanh nghiÖp nãi riªng nh÷ng c¬ héi ®Ó ph¸t

huy tèi ®a søc m¹nh cña m×nh. Qu¸ tr×nh ®ã dÉn ®Õn xu h íng tû träng cña

mçi doanh nghiÖp trong gi¸ trÞ s¶n phÈm cuèi cïng ngµy cµng nhá h¬n. Cã

nghÜa lµ: doanh nghiÖp sÏ mua nhiÒu h¬n c¸c yÕu tè ®Çu vµo ngµy cµng

hoµn thiÖn, ®ång bé h¬n, nhê ®ã c¬ héi thay ®æi vµ c¶i tiÕn s¶n phÈm sÏ

102

nhá ®ang phèi hîp nhau thùc hiÖn.

V× vËy, c¸c DNNN võa vµ nhá ch a cæ phÇn ho¸ cÇn ® îc kh¼ng

còng nh dù ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Víi lo¹i doanh nghiÖp nµy cÇn ® îc tæ

hiÖp t¸c trªn ph¹m vi réng h¬n. XÐt trªn ph ¬ng diÖn doanh nghiÖp, kiÓu tæ

chøc s¶n xuÊt nµy cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã chuyªn m«n cao, nhá gän,

linh ho¹t trong viÖc ®Çu t , ®æi míi ph ¬ng ph¸p vµ ph ¬ng tiÖn s¶n xuÊt.

XÐt trªn ph ¬ng diÖn x· héi, c¸c c«ng ty nµy cã n¨ng suÊt lao ®éng x· héi

cao h¬n, t¹o ra s¶n phÈm vµ dÞch vô tèt h¬n cho x· héi.

* TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý trong c¸c DNNN

ViÖc x¸c ®Þnh mét c¸ch khoa häc c¬ chÕ qu¶n lý néi bé trong c¸c

DNNN ®· vµ ®ang lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, bëi nã ® îc tiÕp cËn d íi gãc ®é

kh¸ kh¸c biÖt, thËm trÝ ®èi lËp nhau. §Ó cho tæ chøc §¶ng, c¸c tæ chøc quÇn

chóng kh¸c ho¹t ®éng vµ ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña m×nh trong c¸c

doanh nghiÖp, cã thÓ nghiªn cøu thÝ ®iÓm ¸p dông mét sè b íc ®i vµ h×nh

thøc sau:

quy m« nhÊt ®Þnh, ¸p dông h×nh thøc thèng nhÊt vµ tËp trung qu¶n lý. NghÜa

lµ gi¸m ®èc doanh nghiÖp trùc tiÕp kiªm nhiÖm bÝ th §¶ng uû. M« h×nh

thñ tr ëng trong qu¶n lý.

- Víi c¸c doanh nghiÖp lín, cã tæ chøc héi ®ång qu¶n trÞ th× nªn ®Ò

cao vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng th«ng qua h×nh thøc Chñ tÞch héi ®ång qu¶n

vµ qu¶n lý trong ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN.

- C¸c tæ chøc ®oµn thÓ vµ quÇn chóng kh¸c kh«ng nªn coi nh mét

103

cÊu thµnh ngÉu nhiªn trong c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp mµ chØ nªn coi

doanh nghiÖp hiÖn ®¹i, nã cho phÐp c¸c tæ chøc, hiÖp héi ® îc ho¹t ®éng

trong khu«n khæ ph¸p luËt, mÆt kh¸c gi¶m bít tÝnh chÊt hµnh chÝnh trong

c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ doanh nghiÖp tËp trung nhiÒu

h¬n vµo viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh.

* ¸p dông c¸c m« h×nh míi trong qu¶n lý c¸c DNNN.

c¹nh tranh cña thÞ tr êng trong n íc vµ thÞ tr êng quèc tÕ, còng nh ph¸t

huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n íc ®ang ®ßi hái DNNN ph¶i lín

m¹nh vÒ quy m«, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc tæ chøc ho¹t ®éng cã hiÖu

cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho DNNN, cÇn thùc hiÖn thÝ ®iÓm c¸c h×nh thøc

qu¶n lý míi ®èi víi c¸c DNNN theo h íng:

¸p dông m« h×nh thÝ ®iÓm thuª, kho¸n qu¶n lý kinh doanh ®èi víi

c¸c DNNN. H×nh thøc nµy ® îc tiÕn hµnh theo c¸ch thøc: c¬ quan chñ qu¶n

cña doanh nghiÖp so¹n th¶o quy chÕ thuª kho¸n, tæ chøc thÈm ®Þnh tuyÓn

chän vµ ký hîp ®ång thuª kho¸n qu¶n lý víi ng êi ® îc chän. VÊn ®Ò ë

cÇn thÝ ®iÓm thùc hiÖn ®Ó mét mÆt gi¶m dÇn tÝnh nhiÖm së cña c¸c DNNN,

mÆt kh¸c nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh cho nÒn kinh tÕ mét ®éi ngò c¸c

nhµ qu¶n lý kinh doanh chuyªn nghiÖp, tiÕn ®Õn chuyªn m«n ho¸ nghÒ

gi¸m ®èc.

tiªu ph¸t triÓn dµi h¹n h÷u hiÖu

104

DNNN nãi riªng. Muèn vËy, ph¶i nghiªn cøu thÞ tr êng ®Ó thu thËp, ®iÒu

tra tæng hîp c¸c sè liÖu th«ng tin vÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh thÞ tr êng, ®ång

lµ phï hîp nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm cña

s¶n phÈm vµ c¬ cÊu s¶n phÈm phï hîp víi thÞ tr êng.

TiÕp tôc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm cña hÖ thèng

DNNN. V× nhiÒu DNNN ®ang cung øng nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô chñ yÕu lµ

chi phÝ cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ. Do ®ã, kh«ng cã b íc ®ét

ph¸ trong ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm th× kh«ng nh÷ng h¹n

chÕ viÖc ph¸t huy tiÒm n¨ng cña c¸c DNNN, mµ cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t

®¸p øng ® îc c¶ ba yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn lµ nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn

v÷ng. Theo h íng ®ã, viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm

muèn ®¸p øng ® îc yªu cÇu cña chiÕn l îc c¹nh tranh tÝch cùc cÇn theo c¸c

Mét lµ, x¸c ®Þnh c¸c ngµnh hµng, c¸c s¶n phÈm cã thÕ m¹nh ®Ó më

tÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm cã t¸c dông ph¸t huy ® îc c¸c lîi thÕ cña ®Êt n íc, cña

doanh nghiÖp. Nh÷ng ngµnh hµng, nh÷ng s¶n phÈm ® îc x¸c ®Þnh cã n¨ng

thø nhÊt, cã lîi thÕ so s¸nh dùa trªn nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn; thø hai,

®ang chiÕm vÞ trÝ xuÊt khÈu chÝnh, l îng nhËp khÈu thµnh phÈm hÇu nh

kh«ng ®¸ng kÓ trong khi nguyªn liÖu gia c«ng lµ chñ yÕu; thø ba, cã kh¶

n¨ng t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, kh¶ n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ míi hoÆc cã

nhu cÇu lín khi lîi nhuËn t¨ng.

Hai lµ, x¸c ®Þnh c¸c ngµnh hµng vµ s¶n phÈm cÇn tËp trung hç trî ®Ó

105

tÕ mòi nhän, c¸c s¶n phÈm chñ lùc, viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc,

tranh cña doanh nghiÖp, cña nÒn kinh tÕ vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

Ba lµ, c¸c DNNN, tuú theo ®iÒu kiÖn, lîi thÕ cña m×nh mµ cã thÓ ®a

d¹ng ho¸ s¶n phÈm, chuyªn biÖt ho¸ s¶n phÈm hoÆc cã thÓ kÕt hîp c¶ hai.

DNNN cÇn thùc hiÖn chiÕn lîc ®Çu t thÝch hîp “mét tÇm nh×n

h íng tíi dµi h¹n”. Bªn c¹nh viÖc khai th¸c tËn dông c«ng nghÖ hiÖn cã, t¹o

vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm th× c¸c DNNN nªn tËp trung nguån lùc ®Ó ®Çu t

c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó nhanh chãng cã s¶n phÈm míi vµ s¶n ph¶m cã chÊt

l îng cao. Ph¸t triÓn cho t ¬ng lai ®Ó t¹o ra n¨ng lùc c¹nh tranh vµ bÒn

v÷ng cho mçi doanh nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ® îc ®Þnh h íng nªu trªn trong

tõng n¨m, doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh träng ®iÓm mòi nhän ph¶i u tiªn ®Çu

t vµ tËp trung c¸c nguån lùc ®Ó thùc hiÖn ®Çu t døt ®iÓm, nhanh chãng

® a c«ng tr×nh vµo khai th¸c t¹o ra s¶n phÈm míi ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu

ng êi tiªu dïng trong n íc vµ quèc tÕ. H¹n chÕ vµ døt ®iÓm t×nh tr¹ng lùa

tho¸t vèn cña doanh nghiÖp.

Hoµn thiÖn m¹ng l íi tiªu thô vµ b¸n hµng cña doanh nghiÖp. Hoµn

thiÖn m¹ng l íi tiªu thô s¶n phÈm, b¸n hµng cña doanh nghiÖp ë c¶ trong

n íc vµ ngoµi n íc, b»ng ph¸t triÓn c¸c v¨n phßng, c¸c ®¹i lý cöa hµng giíi

thiÖu s¶n phÈm. Th êng xuyªn c¶i tiÕn ph ¬ng thøc phôc vô kh¸ch hµng,

gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

Qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái nÒn kinh tÕ

nãi chung, c¸c doanh nghiÖp nãi riªng ph¶i cã ®éi ngò c¸c nhµ kinh doanh

®ñ søc n¾m b¾t c¬ héi ®Ó thùc hiÖn vµ ph¸t triÓn kinh doanh dµi h¹n.

Thùc tiÔn nghiªn cøu cho thÊy, ®éi ngò c¸n bé kinh doanh ë c¸c

106

doanh nghiÖp nhµ n íc cña n íc ta cßn béc lé nhiÒu khiÕm khuyÕt do kÕt

qu¶ cña mét thêi kú dµi ho¹t ®éng trong c¬ chÕ bao cÊp. Sù tôt hËu cña

chóng ta so víi c¸c n íc trong khu vùc thÓ hiÖn trªn c¶ hai ph ¬ng diÖn:

c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý; trong ®ã yÕu tè tr×nh ®é qu¶n lý ph¶i ® îc

®Æt lªn ®óng tÇm cña nã v× c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®«i khi lµm thiÖt h¹i lín nÕu

®i kÌm nã lµ sù qu¶n lý tåi. V× thÕ muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy th× cÇn tËp

trung mét sè vÊn ®Ò sau:

cao c¸c chøc n¨ng qu¶n lý b»ng hÖ thèng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, båi d ìng

phï hîp. Trong chÕ ®é tµi chÝnh, cÇn cho phÐp doanh nghiÖp ® îc coi kinh

phÝ ®µo t¹o nh mét kho¶n chi phÝ hîp lý.

Thø hai, ®èi víi c¬ chÕ ®Ò b¹t, th¨ng tiÕn cña ®éi ngò qu¶n lý c¸c

doanh nghiÖp. KiÖn toµn l¹i hÖ thèng tiªu chuÈn trªn c¬ së tham kh¶o ®iÒu

kiÖn cña khu vùc vµ ®Æc thï cña ViÖt Nam. T«n träng tÝnh v¨n ho¸ kinh

doanh cña doanh nghiÖp. H¹n chÕ t×nh tr¹ng Gi¸m ®èc giái th× th¨ng tiÕn

lªn qu¶n lý ngµnh nh lªn Së, Bé... vµ ng îc l¹i, c¸n bé qu¶n lý Nhµ n íc

tåi th× ®iÒu vÒ c¸c doanh nghiÖp lµm qu¶n lý kinh doanh. Bëi v×, lèi ®Ò b¹t

nµy cßn tiÕp tôc sÏ lµm suy yÕu n¨ng lùc ®iÒu hµnh kinh doanh, ®ång thêi

nã còng lµm hµnh chÝnh ho¸ qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh kinh doanh ë c¸c doanh

nghiÖp.

Thø ba, ®æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bæ nhiÖm Gi¸m ®èc. Thùc tÕ

cho thÊy, Gi¸m ®èc c¸c DNNN hiÖn nay cÇn ph¶i lùa chän ng êi cã ®ñ

n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ tµi n¨ng vµo c¸c vÞ trÝ chñ chèt cña doanh

nghiÖp. Ph¶i th«ng qua c¬ chÕ tuyÓn dông, tuyÓn chän nghiªm tóc, tiÕn tíi

theo chÕ ®é hîp ®ång lµm thuª theo luËt, x¸c lËp thÞ tr êng Gi¸m ®èc trong

thÞ tr êng lao ®éng, ®ång thêi t¹o lËp c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cÇn thiÕt

cho ho¹t ®éng cña hä. §æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d ìng vµ bæ nhiÖm

Gi¸m ®èc cÇn tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau:

Mét lµ, tõng b íc tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé chñ chèt trong c¸c

107

tû mØ vµ chÆt chÏ sÏ lµm tiÒn ®Ò cho viÖc lùa chän, bæ nhiÖm gi¸m ®èc ® îc

thuËn lîi. Cho dÕn nay §¶ng vµ Nhµ n íc ta ch a cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ

tiªu chuÈn Gi¸m ®èc DNNN. Tuy nhiªn cÇn c¨n cø vµo quan ®iÓm tiªu

chuÈn Gi¸m ®èc cho tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp.

®èc doanh nghiÖp. ViÖc t¹o nguån vµ lËp quy ho¹ch cÇn ® îc më réng vÒ

sè l îng víi tõng chøc danh vµ tiÕn hµnh sµng läc trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o,

trÝ; cã tÝn ®Ó ®èi néi trong doanh nghiÖp vµ ®èi ngo¹i trªn th ¬ng tr êng.

Ba lµ, t¨ng c êng ®µo t¹o vµ båi d ìng gi¸m ®èc DNNN. CÇn ®a

ph ¬ng. Víi ®éi ngò Gi¸m ®èc cã thÓ ®µo t¹o dµi h¹n, ®µo t¹o ng¾n h¹n vµ

båi d ìng nghiÖp vô nh»m ®¸p øng ® îc yªu cÇu cña thêi cuéc vµ cña

ng êi häc.

Bèn lµ, ®æi míi c¬ chÕ tuyÓn chän Gi¸m ®èc. Khi tuyÓn chän Gi¸m

®óng ng êi, ®óng viÖc, ®óng së tr êng. §æi míi c¬ chÕ tuyÓn chän theo

h íng: c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu tuyÓn Gi¸m ®èc cÇn c«ng bè c«ng

khai nhu cÇu, ®èi t îng, tiªu chuÈn cÇn tuyÓn. §Ó ®¶m b¶o viÖc thi tuyÓn

® îc tiÕn hµnh mét c¸ch chÆt chÏ, kh¸ch quan vµ c«ng b»ng th× cÇn ph¶i lËp

ra héi ®ång thi tuyÓn quèc gia, ngµnh hoÆc ®Þa ph ¬ng. Quy ®Þnh nhiÖm vô,

chøc n¨ng vµ quy chÕ lµm viÖc cña héi ®ång thi tuyÓn. Bªn c¹nh ®ã ta thÊy

m«i tr êng kinh doanh kh«ng thuËn lîi kh«ng nh÷ng k×m h·m, c¶n trë mµ

nhiªn, m«i tr êng kinh doanh míi chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó doanh nghiÖp

kinh doanh thuËn lîi. §éng lùc chÝnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña mçi doanh

nghiÖp, ph¶i lµ sù nç lùc chñ quan cña tõng doanh nghiÖp v× nh vËy míi

khai th¸c ® îc yÕu tè tÝch cùc cña m«i tr êng kinh doanh vµ h¹n chÕ nh÷ng

108

vµ DNNN nãi riªng ph¶i thÊy râ søc Ðp vµ nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra trong

cña m×nh, th× míi khai th¸c, tËn dông ® îc nh÷ng thuËn lîi vµ u thÕ cña

m×nh trong m«i tr êng kinh doanh.

theo s¶n phÈm, khuyÕn khÝch ng êi lao ®éng cã tr×nh ®é cao (thî giëi, kü

cao tr×nh ®é, n¨ng lùc cho ®éi ngò kinh doanh tiÕp thÞ ®Ó cã thÓ am hiÓu

luËt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ c¹nh tranh ë khu vùc vµ quèc tÕ.

l íi b¸n hµng

kinh doanh quan träng nhÊt, v× th«ng qua nghiÖp vô nµy hµng ho¸ b¸n ® îc,

tho¶ m·n ® îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng, thùc hiÖn ® îc viÖc chuyÓn ho¸

h×nh th¸i gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. Nhê ®ã, doanh nghiÖp thu håi ® îc vèn kinh

hµng l¹i chÞu sù chi phèi bëi c¸c yÕu tè cña thÞ tr êng. V× vËy, c¸c doanh

phèi ph¶i ® îc ®Æt lªn hµng ®Çu hoÆc ngang hµng vµ trong thÕ ®ång bé, liªn

hÖ chÆt chÏ víi c¸c c«ng cô kh¸c cña hÖ thèng maketing cña doanh nghiÖp

109

(nh s¶n phÈm, gi¸ c¶, xóc tiÕn hçn hîp). NhiÖm vô ph¸t triÓn hÖ thèng

doanh nghiÖp gåm gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc, thËm trÝ chñ tÞch héi ®ång

Thø hai, vÒ ®æi míi t duy trong tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh, cÇn kiªn

quyÕt lo¹i trõ nh÷ng c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ®· qu¸ l¹c hËu vµ lçi

rÊt hiÖu qu¶ vµ ®ang ® îc ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng

phèi däc lµ:

- Trong kªnh gåm cã nhiÒu thµnh viªn kh¸c nhau (nhµ s¶n xuÊt, nhµ

b¸n bu«n, b¸n lÎ...). C¸c thµnh viªn liªn kÕt víi nhau thµnh mét hÖ thèng

thèng nhÊt, chÆt chÏ, bÒn v÷ng ®Ó kh«ng bÞ ph¸ vì bëi bÊt kú xung lùc nµo tõ m«i

tr êng bªn ngoµi.

- Trong kªnh ph¶i cã mét tæ chøc gi÷ vai trß ng êi chØ huy kªnh

(th êng lµ nhµ s¶n xuÊt). Qu¶n lý gi÷a c¸c tæ chøc hay thµnh viªn kªnh ph¶i

®¶m b¶o chÆt chÏ ®Õn møc t¹o ra mét sù l u th«ng th«ng suèt cña hµng ho¸

vµ c¸c dßng ch¶y kh¸c trong kªnh tõ nhµ s¶n xuÊt ®Õn ng êi tiªu dïng cuèi

cïng vµ ng îc l¹i.

- TÝnh thèng nhÊt vµ sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c thµnh viªn kªnh

® îc ®¶m b¶o b»ng sù hîp t¸c toµn diÖn vµ dùa trªn nÒn t¶ng thèng nhÊt lîi

Ých cña toµn bé hÖ thèng kªnh cña tõng thµnh viªn kªnh.

tÝch toµn diÖn c¸c yÕu tè néi t¹i cña c«ng ty, c¸c yÕu tè thuéc vÒ trung gian

110

m« cña kinh doanh.

nghiÖp ph¶i biÕn c¸c m« h×nh nµy thanh hiÖn thùc, nghÜa lµ ph¸t triÓn m¹nh

trong kªnh, gi¶i quyÕt c¸c xung ®ét ngay tõ khi míi ph¸t sinh. Muèn vËy

- Doanh nghiÖp còng cÇn th êng xuyªn ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c

thµnh viªn kªnh ®Ó cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng kªnh mét c¸ch cã

c¨n cø vµ kÞp thêi .

- C«ng nghÖ b¸n hµng truyÒn thèng (®ãn kh¸ch; chµo hµng vµ giíi

thiÖu hµng; gióp ®ì, t vÊn, chän thö hµng cho kh¸ch, chuÈn bÞ giao hµng

vµ bao gãi hµng mua cña kh¸ch; x¸c ®Þnh c¸c dÞch vô sau bµn hµng; tÝnh vµ

c¸c mÆt hµng cã tÝnh phæ biÕn ®¹i trµ nh kim khÝ, ®å dïng gia ®×nh, ®iÖn tö

®é s½n sµng mua cao, cã thãi quen mua ë cöa hµng .

- B¸n hµng qua mÉu, qua catalogue hµng ho¸, b¸n hµng phôc vô l¾p

®Æt t¹i nhµ, kÕt hîp víi ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô vËn chuyÓn, l¾p ®Æt,

h íng dÉn sö dông... th êng ¸p dông víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao, ®a

c«ng n¨ng, quy c¸ch lín.

- B¸n hµng tù chän (®ãn tiÕp kh¸ch; h íng dÉn tiÕp cËn hµng ho¸ , t

®iÖn tho¹i, dµn cassetle, dµn hifi ....

- B¸n hµng tù phôc vô (®ãn tiÕp kh¸ch, kh¸ch göi hµnh lý; kh¸ch

nhËn xe ®Èy hoÆc giá, h íng dÉn kh¸ch tiÕp cËn gi¸, tr×nh bµy hµng ho¸; t

vÊn cho kh¸ch chän hµng, h×nh thµnh ®¬n nguyªn hµng mua vµ giao hµng;

111

gia ®×nh, dông cô gia ®×nh, hµng thùc phÈm c¸c lo¹i.

3.2.2.7 T¨ng c êng c«ng t¸c qu¶ng c¸o, xóc tiÕn b¸n hµng vµ c¸c

lo¹i dÞch vô ®Ó kÝch thÝch søc mua cña thÞ tr êng.

Kinh tÕ thÞ tr êng khiÕn c¸c DNNN ph¶i ®Æt kh¸ch hµng vµo vÞ trÝ

kh¸ch hµng lµ mét yªu cÇu ®Æt ra, sao cho b¸n ® îc nhiÒu hµng ho¸ nh ng

l¹i võa lßng kh¸ch hµng. Tõ thùc tÕ nµy dÞch vô ra ®êi nh mét phÇn kh«ng

thÓ thiÕu ® îc trong ho¹t ®éng kinh doanh, nã ® îc coi lµ vò khÝ c¹nh tranh

qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh.

Khi tham gia vµo thÞ tr êng, ng êi mua chØ mua nh÷ng hµng ho¸ mµ

hä cÇn vµ viÖc mua hµng cña hä ®ßi hái ®¸p øng ®Çy ®ñ vÒ sè l îng, chñng

lo¹i,... trong ®ã, dÞch vô ®ãng vai trß cùc kú quan träng, kh¸ch hµng sÏ c¶m

DNNN ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr êng vµ t¨ng doanh thu cÇn t¨ng c êng c¸c ho¹t

®éng dÞch vô tr íc, trong vµ sau khi b¸n hµng nh : dÞch vô chµo hµng, b¶o

hµnh söa ch÷a miÔn phÝ, cung øng ®ång bé cã b¶o ®¶m, vËn chuyÓn ®Õn tËn

tay ng êi tiªu dïng. §Ó hoµn thiÖn dÞch vô cho kh¸ch hµng DNNN cÇn chó

ý ®Õn c¸c ®iÓm sau:

- C¸c doanh nghiÖp th ¬ng m¹i ph¶i cung øng c¸c dÞch vô tr íc,

trong vµ sau b¸n hµng mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c, chu ®¸o, theo yªu

cÇu cña kh¸ch hµng víi chÊt l îng cao h¬n so víi ®èi thñ c¹nh tranh.

- Doanh nghiÖp cÇn ph¸t triÓn nhiÒu h¬n n÷a c¸c dÞch vô tÝn dông

th ¬ng m¹i võa kÝch thÝch ® îc cÇu, võa thuËn tiÖn, an toµn trong mua s¾m

cña kh¸ch hµng. C¸c h×nh thøc dÞch vô tÝn dông mµ DNNN cã thÓ sö dông

trong thêi gian tíi nh tµi kho¶n thanh to¸n chËm (CAP), tµi kho¶n thanh

to¸n tuÇn hoµn (RCP); tÝn dông ®Æt cäc tr íc (LP); tr¶ gãp ....

kh¸ch hµng. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt l îng, dÞch vô kh¸ch hµng, doanh nghiÖp cÇn

112

ph¶i cã nh÷ng c¨n cø vµo nh÷ng thµnh tè mµ kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ cao nh :

®é tin cËy; th¸i ®é nhiÖt t×nh; sù ®¶m b¶o; tÝnh c¶m th«ng vµ yÕu tè h÷u

h×nh. Trong qu¸ tr×nh ®¸p øng chÊt l îng dÞch vô kh¸ch hµng, doanh nghiÖp

cÇn ph¶i l u ý xo¸ ®i nh÷ng "kho¶ng trèng" lµm cho chÊt l îng dÞch vô

kh¸ch hµng bÞ gi¶m sót. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ sö dông m« h×nh qu¶n lý

chÊt l îng cña kh¸ch hµng Zeithaml vµ Berry ®Ó x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu

chÝnh ®Ó ®¶m b¶o chÊt l îng dÞch vô kh¸ch hµng kú väng.

kh¸ch hµng, sö dông nh mét c«ng cô c¹nh tranh h÷u hiÖu, c¸c DNNN cÇn

cã ban dÞch vô kh¸ch hµng ®Ó xö lý c¸c khiÕu n¹i vµ ®iÒu chØnh. Cung øng

c¸c dÞch vô kh¸ch hµng mét c¸ch tèt nhÊt.

Tãm l¹i,Trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI, m«i tr êng c¹nh tranh

cña c¸c DNNN ®· cã nhiÒu biÕn ®æi vµ søc Ðp c¹nh tranh kh¸ gay g¾t. §Ó

nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, toµn

diÖn ë tÇm vi m« vµ vÜ m«. ViÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p Êy hy

113

kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc.

KÕt luËn

Trong kinh tÕ thÞ tr êng, c¹nh tranh lµ hiÖn t îng kinh tÕ kh¸ch

quan. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ DNNN

quèc gia.

Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp,

bao gåm c¶ yÕu tè bªn trong doanh nghiÖp nh tæ chøc qu¶n lý, tr×nh ®é

c«ng nghÖ, lao ®éng... vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp nh thÞ tr êng, thÓ chÕ

c¸c doanh nghiÖp cÇn khai th¸c triÖt ®Ó c¸c ®iÒu kiÖn cña m«i tr êng kinh

doanh, sù hç trî cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn.

còng nh lµ mét ®ßi hái bøc xóc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ

tr êng më cöa vµ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi cña ViÖt Nam. Tuy

tranh cña DNNN cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p toµn diÖn, hÖ thèng, ®ång bé

114

nhËp kinh tÕ quèc tÕ, khu vùc trong thêi gian tíi.

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi n¨m1996.

2. M.Porter, ChiÕn l îc c¹nh tranh. Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi n¨m

1996, .

víi DNNN". (Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc, "Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu

thµnh phÇn ë n íc ta hiÖn nay: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p", do Bé biªn tËp T¹p

chÝ Céng s¶n vµ ViÖn nghiªn cøu Marketing Th ¬ng m¹i, Nxb gi¸o dôc,

n¨m 1999.

4. GS. PTS Vò ThÞ Ngäc Phïng, Th.s Phan ThÞ NhiÖm, Gi¸o tr×nh

chiÕn l îc kinh doanh, Nxb thèng kª, Hµ Néi n¨m 1999.

5. Kû yÕu Héi th¶o khoa häc, ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¬

héi vµ th¸ch thøc, th¸ng 2/1999.

6. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t , tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt

Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m 1999 .

7. TS Tr ¬ng §×nh ChiÕn, Qu¶n trÞ Marketing trong doanh nghiÖp,

Nxb Thèng kª, Hµ Néi n¨m 2000.

8. Häc viÖn CTQG - Hå ChÝ Minh, khoa kinh tÕ ph¸t triÓn, ®æi míi

ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th ¬ng m¹i Nhµ n íc ë n íc ta hiÖn nay,

Nxb Lao ®éng, Hµ Néi n¨m 2000.

ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr êng,

10. PGS.TS Ng« Quang Minh (chñ biªn), Kinh tÕ Nhµ n íc vµ qu¸

tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ n íc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m

2001.

th ¬ng m¹i ë ViÖt Nam- Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb,Thèng kª, Hµ

115

Néi n¨m 2001.

11. NguyÔn H÷u Kho¶, NguyÔn V¨n Chung. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m

hoµn thiÖn c«ng nghÖ Marketing xuÊt khÈu ®Ó më réng thÞ tr êng vµ mÆt

th ¬ng m¹i, Bé Th ¬ng m¹i, Hµ Néi n¨m 2002.

12. PGS.TS §Æng §×nh §µo, Gi¸o tr×nh Kinh tÕ c¸c ngµnh th ¬ng

m¹i- dÞch vô, Nxb Thèng kª, Hµ Néi n¨m 2002.

tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh HNKTQT”, chuyªn ®Ò

nghiªn cøu khoa häc, Khoa Tµi ChÝnh quèc tÕ- Häc viÖn tµi chÝnh, T.5. Hµ

Néi n¨m 2002.

ho¸ ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, T¹p chÝ céng s¶n (34/12)

n¨m 2002.

15. PGS. TS NguyÔn Cóc, ThÓ chÕ Nhµ n íc ®èi víi mét sè lo¹i h×nh

doanh nghiÖp ë n íc ta hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m

2003.

kinh tÕ n íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi

n¨m 2003.

héi nhËp AFTA”n¨m 2003.

Nam, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 7, Hµ Néi n¨m 2004.

19. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc

lÇn thø X, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m 2005.

Néi n¨m 2005

116

nghiÖp ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nxb Lao ®éng- x· héi.Hµ

21. ViÖn nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¬ng vµ Ch ¬ng tr×nh

117

Giao th«ng VËn t¶i, Hµ Néi n¨m 2005

Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam

N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp nhµ n íc ë ViÖt Nam

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ chÝnh trÞ

Chuyªn ngµnh

: Kinh tÕ chÝnh trÞ

M· sè

: 60 31 01

Ng êi h íng dÉn khoa häc: TS. Ng« V¨n L ¬ng

Hµ Néi, 2008

B¶ng 7: Vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n íc trong tæng sè vèn ®Çu t

x· héi

§¬n vÞ: %

§¬n vÞ: %

Doanh

TiÕn

Th¹c sü Cö

Cao

C«ng

Trung häc

Kh«ng

nghiÖp

sü

nh©n,

®¼ng

nh©n

chuyªn

®µo

kü s

kü

nghiÖp

t¹o

thuËt

2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n

KÕt luËn

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Chế tạo và nghiên cứu tính chất điện, từ của vật liệu multiferroic Ba₀.₇Ca₀.₃TiO₃/ NiFe₂O₄

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu vật liệu biến hóa dạng chuỗi một chiều chế tạo từ kim loại đồng trên đế FR-4 hoạt động tại tần số MHz ứng dụng trong truyền năng lượng không dây

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng tác động tới môi trường biển của việc xả nước thải từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima sử dụng công cụ ERICA

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mô hình đầu dò nơtron và gamma sử dụng nhấp nháy EJ-276 ghép nối với mảng nhân quang silicon

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng ảnh hưởng của bức xạ ion hóa đến sức khỏe cư dân khu vực mỏ đất hiếm Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu

Luận văn Thạc sĩ: Sử dụng phương pháp nhiễu xạ neutron khảo sát cấu trúc tinh thể và pha trật tự từ trong vật liệu Pr2FeCrO6

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu phân lập, xác định cấu trúc và hoạt tính ức chế NO của các hợp chất thứ cấp từ chủng vi nấm biển Aspergillus sp. CL251

Luận văn Thạc sĩ: Phân tích một số hợp chất bisphenol thôi nhiễm từ bao bì nhựa lên một số mẫu thực phẩm nền tinh bột

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm của loài hoa mộc (Osmanthus fragrans (Thunb.) Lour.) ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá tác dụng kháng viêm của loài côi Turpinia montana (Blume) Kurz

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đặc trưng tính chất vật liệu composite có cấu trúc nano chitosan–cyclodextrin/TiO₂–Ag

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chế tạo và khảo sát một số tính chất của màng phủ trên cơ sở nhựa epoxy gốc nước và khung cơ kim - ZIF

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất napthoquinone chứa nguyên tố flo bằng phản ứng đa thành phần

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu điều chế vật liệu Bioglass và tổ hợp lai với polymer ALG-F127 định hướng ứng dụng trong điều trị nội nha

Luận văn Thạc sĩ: Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase trên một số hợp chất phân lập từ thịt quả bình bát nước (Annona glabra L.).

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất của benzazole

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chiết tách lignin từ vỏ sầu riêng Ri6 (Durio zibethinus Murr.) và tổng hợp vật liệu biocomposite định hướng ứng dụng trong bảo quản sau thu hoạch

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hạt nano bạc phủ acid hyaluronic mang doxorubicin định hướng ứng dụng trong điều trị ung thư

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm của loài rau dừa nước (Ludwigia adscendens)

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm