Ngành Công nghiệp thông tin trong quá khứ, hiện tại và tương lai

NGÀNH CÔNG NGHI P THÔNG TIN<br /> TRONG QUÁ KH , HI N T I VÀ TƯƠNG LAI<br /> ThS.<br /> <br /> ng<br /> <br /> c Hùng*<br /> <br /> 1. Quan ni m truy n th ng v ngành công nghi p thông tin<br /> Công nghi p thông tin ngày nay ã và ang tr thành m t trong nh ng ngành công<br /> nghi p phát tri n m nh, dù l ch s c a ngành còn khá non tr . D báo v s hình thành và phát<br /> tri n c a ngành công nghi p này, GS. Nick Moore ã ưa ra nh n xét khi khái quát 3 c trưng<br /> cơ b n c a xã h i thông tin, trong ó nh n m nh: “… ra i và phát tri n m t ngành công<br /> nghi p m i ngay trong n n kinh t : ngành công nghi p thông tin. Ngành công nghi p này làm<br /> tăng hàm lư ng thông tin trong n n kinh t và chuy n n n kinh t c i n sang n n kinh t thâm<br /> d ng thông tin”<br /> Công nghi p thông tin ư c quan ni m và hi u theo nhi u cách khác nhau. M t trong<br /> nh ng quan ni m ph bi n nh t và ư c ch p nh n r ng rãi là công nghi p thông tin bao g m 3<br /> thành ph n cơ b n: tính toán (th c hi n vi c lưu tr và x lý thông tin), công ngh văn phòng<br /> (th c hi n các tác v t<br /> ng hoá, t o l p và hi n th thông tin) và vi n thông.<br /> Các ngành công nghi p thông tin trong quá kh thư ng ư c xác nh b ng các thu t ng<br /> c a d ng thông tin (như chúng ta ã bi t, thông tin t n t i dư i 5 d ng cơ b n, g m: văn b n,<br /> ti ng nói, hình nh, âm thanh và hình ng, d li u). Có hai lý do chính gi i thích cho i u này.<br /> Th nh t, các công ngh liên quan<br /> x lý m i d ng thông tin là khác nhau, c l p nhau. Có<br /> th d dàng nh n th y m i công ngh ư c s d ng ch nh m x lý m t d ng thông tin c th ,<br /> không có kh năng x lý thêm m t d ng thông tin khác. Th hai, các cơ quan ch c năng, cơ<br /> quan qu n lý cũng có nh ng quy nh nh m h n ch các cơ quan, t ch c thông tin tham gia vào<br /> các th trư ng các lo i thông tin khác (m i cơ quan t ch c ch t p trung vào m t d ng thông tin<br /> c th ). Sau ây chúng ta s xem xét t ng d ng thông tin c th và các công ngh tương ng<br /> ư c s d ng i v i m i d ng thông tin ó.<br /> 5 d ng thông tin cơ b n bao g m:<br /> Văn b n - Hình nh - Ti ng nói (Tho i) - Âm thanh & Hình nh ng - D li u<br /> * Văn b n<br /> Ngành công nghi p thông tin u tiên d a trên văn b n, b t u b ng vi c phát minh ra<br /> báo in vào th k XV (năm 1455). i v i thông tin d a trên văn b n thì ngành công nghi p ch<br /> y u t p trung vào các tài li u ã và ang in, xu t b n (sách, báo, t p chí…). Công ngh cơ b n<br /> c a ngành là cơ khí và cơ i n ư c s d ng trong vi c in n, phát hành và xu t b n các tài li u.<br /> * Hình nh<br /> Công nghi p thông tin hình nh b t u t th k XIX khi Louis Jaquest Mandé Daguerre<br /> t o ra phép ch p hình u tiên trên 1 ĩa ng ph b c (năm 1839), qua ó ông và máy nh c a<br /> mình ã ghi l i nh ng hình nh tĩnh và trung th c v cu c s ng. Công nghi p nh u tiên là<br /> ch p nh, tuy nhiên ngày nay ngành công nghi p này r t l n và ư c phân nh thành các nhà<br /> s n xu t máy nh, in tráng, s n xu t phim, ch p nh ng d ng trong công nghi p và y t (ch p<br /> *<br /> <br /> Gi ng viên Khoa Thông tin – Thư vi n, Trư ng HKHXH&NV, HQGHN.<br /> <br /> X-quang)… Các ch c năng quan tr ng nh t trong ngành là t o thông tin (ch p hình), lưu tr và<br /> hi n th . Công ngh liên quan trong l ch s c a ngành này ph n l n là công ngh hoá h c (s<br /> d ng tráng r a nh).<br /> * Ti ng nói (Tho i)<br /> Công nghi p i n tho i ra i vào th k XIX (1870) và có bư c phát tri n nhanh chóng.<br /> Ch c năng chính c a công nghi p i n tho i là phân ph i àm tho i, m c dù s tăng trư ng<br /> trong th i gian g n ây ch y u d a vào truy n fax và d li u. Ngành công nghi p này cũng<br /> tham gia vào kinh doanh n i dung thông tin (xu t b n tài li u “nh ng trang vàng”) và trong kinh<br /> doanh thông qua vi c s n xu t các thi t b i n tho i. Công ngh chính c a ngành là truy n d n<br /> và chuy n m ch tín hi u i n, tuy nhiên g n ây ã chuy n nhanh sang chuy n m ch s i u<br /> khi n b ng ph n m m.<br /> * Âm thanh và hình nh ng<br /> Lo i này bao g m thông tin âm thanh (nh c) cũng như thông tin hình nh ng (video).<br /> Ngành công nghi p gi i trí s h u các lo i hình thông tin này u tiên, trong ó bao g m các ài<br /> phát thanh, ài truy n hình, nhà hát… Ngành công nghi p này ch y u d a trên vi c hi n th<br /> thông tin, do v y công ngh tr ng tâm c a ngành ph n l n là d ng truy n tín hi u, ban u là<br /> tín hi u tương t (analog) và ang chuy n d n sang tín hi u s (digital)<br /> * D li u<br /> ây là lo i m i nh t trong các ngành công nghi p thông tin. B n ch t c a ngành công<br /> nghi p này chính là tính toán. i v i công vi c tính toán thì tr ng tâm là lưu tr thông tin và x<br /> lý.<br /> th c hi n công vi c trên, máy tính là công c không th thi u. Kh i u t các máy tính<br /> l n (mainframe), ngành này l n lư t s d ng các máy tính mini, máy tính cá nhân, tr m làm<br /> vi c (work station) và siêu máy tính cá nhân. Cơ s công ngh c a d ng thông tin d li u hi n<br /> nay là công ngh i n t và k thu t s , ti n xa so v i th i kỳ u khi k thu t tính toán m i ch<br /> là k thu t cơ i n ơn thu n.<br /> Văn b n<br /> (Xu t b n)<br /> Các tác gi , nhà<br /> văn, nhà báo,<br /> các công ty<br /> qu ng cáo<br /> <br /> Xu t b n danh<br /> b và “trang<br /> vàng”<br /> <br /> Sách, t p chí,<br /> báo và t rơi<br /> <br /> T ol p<br /> (N i<br /> dung)<br /> <br /> Ti ng nói<br /> (Vi n thông)<br /> <br /> Thi t b i n<br /> tho i, thi t b<br /> không dây<br /> <br /> Thư vi n và<br /> <br /> Máy nh n tin,<br /> <br /> Hi n th<br /> (Thi t b )<br /> Lưu tr<br /> <br /> Âm thanh<br /> Hình nh tĩnh & Hình nh<br /> (Ch p nh)<br /> ng<br /> (Gi i trí)<br /> Th nh, ho<br /> Các tác gi ,<br /> s và các công nhà văn, nh c<br /> ty qu ng cáo<br /> s , ca s , di n<br /> viên, các công<br /> ty qu ng cáo<br /> nh, máy<br /> chi u, máy<br /> fax, máy in,<br /> máy<br /> photocopy, ĩa<br /> CD<br /> Phim, nh, ĩa<br /> <br /> Tivi, ài, u<br /> video, u<br /> VCD, DVD<br /> <br /> Băng video,<br /> <br /> D li u<br /> (Tính toán)<br /> Các d ch v<br /> thông tin,<br /> phát hành<br /> CSDL và<br /> giao d ch<br /> kinh doanh<br /> Máy tính cá<br /> nhân, PDA,<br /> thi t b u<br /> cu i<br /> ĩa, băng,<br /> <br /> (Thi t b<br /> nh )<br /> X lý<br /> (Các ng<br /> d ng)<br /> <br /> Truy n<br /> t i<br /> (Phân<br /> ph i)<br /> <br /> các cơ quan<br /> cung c p d ch<br /> v thông tin<br /> Công nghi p in<br /> n và xu t b n,<br /> ph n m m x lý<br /> văn b n<br /> D ch v bưu<br /> chính, các hãng<br /> chuy n phát<br /> nhanh, fax, h<br /> th ng phân ph i<br /> và d ch v vi n<br /> thông<br /> <br /> máy t tr l i<br /> và thư tho i<br /> <br /> CD-ROM, vi<br /> phim<br /> <br /> X lý tho i và<br /> thi t b m ng<br /> vi n thông<br /> <br /> D ch v in<br /> tráng phim<br /> nh, x lý nh<br /> <br /> D ch v tho i<br /> vi n thông,<br /> d ch v truy n<br /> thông, nh n tin<br /> <br /> D ch v bưu<br /> chính, các<br /> hãng chuy n<br /> phát nhanh,<br /> fax và d ch v<br /> vi n thông<br /> <br /> băng nh c, CD,<br /> phim, ĩa và<br /> băng trò chơi<br /> S n xu t các b<br /> phim, s n xu t<br /> và biên t p các<br /> chương trình<br /> truy n hình<br /> Truy n hình,<br /> phát thanh,<br /> cáp, v tinh,<br /> r p, nhà hát,<br /> d ch v mua<br /> bán-cho thuê<br /> băng ĩa<br /> <br /> usb, th nh<br /> Máy tính cá<br /> nhân, máy<br /> tính l n,<br /> siêu máy<br /> tính<br /> M ng máy<br /> tính và d ch<br /> v d li u<br /> vi n thông<br /> <br /> B ng 1: Ví d v ngành công nghi p thông tin<br /> Nhìn vào b ng trên, chi u d c c a b ng (các c t) th hi n các d ng thông tin. Chi u<br /> ngang c a b ng (các hàng) cho th y các quá trình con ngư i tác ng t i thông tin: t công o n<br /> u tiên là t o l p, tr i qua các công o n khác như hi n th , lưu tr , x lý cho n công o n<br /> cu i là truy n t i/phân ph i thông tin. Xem xét c th t ng công o n s ưa ra cái nhìn t ng<br /> quát v nh ng gì con ngư i ã làm v i thông tin, g m 5 công o n cơ b n:<br /> T o l p - Hi n th - Lưu tr - X lý - Truy n t i<br /> * T o l p (Creation)<br /> Ch c năng u tiên c a n i dung thông tin là sáng tác, t o l p và thu th p. Thông tin<br /> ư c sáng t o ra ho c ư c thu th p bao g m t t c các d ng như văn b n, âm thanh, hình nh,<br /> d li u…<br /> * Hi n th (Display)<br /> Ch c năng th hai là cách th c th hi n thông tin. thông thư ng m i d ng thông tin u<br /> ư c c trưng b i m t d ng th hi n riêng và t o ra s khác bi t cơ b n so v i các d ng thông<br /> tin khác. Có th d dàng nh n th y thông tin d ng văn b n thư ng ư c hi n th trên gi y,<br /> thông tin tho i (ti ng nói) s d ng các thi t b vi n thông như i n tho i..., các hình nh tĩnh ch<br /> y u th hi n trên gi y nh. Âm thanh và hình nh ng ư c hi n th trên màn hình ti vi và các<br /> thi t b thu phát hình. D li u ư c t p trung hi n th trên màn hình máy tính và các thi t b tin<br /> h c khác.<br /> * Lưu tr (Storage)<br /> Ch c năng th ba là lưu tr thông tin. Do vi c t o ra và s d ng thông tin thư ng phân<br /> bi t v i nhau và còn do thông tin có giá tr r t l n, vì v y lưu tr thông tin là m t ch c năng r t<br /> có giá tr . Lưu tr thông tin là vi c thông tin ư c ch a ng trong các phương ti n lưu tr , như<br /> v y phương ti n lưu tr chính là công c<br /> ch a ng và b o qu n thông tin. Có nhi u các thi t<br /> b lưu tr khác nhau, t d ng th công truy n th ng n d ng i n t v i nh ng tính năng ch a<br /> ng thông tin vư t tr i. M i lo i phương ti n lưu tr<br /> u có nh ng ưu và như c i m riêng,<br /> <br /> tuy nhiên n u ch xét riêng trong khía c nh « ch a ng thông tin » và « b o qu n thông tin » thì<br /> các phương ti n lưu tr i n t t ra có ưu th hơn nhi u so v i các phương ti n lưu tr thông<br /> tin truy n th ng. Các thi t b lưu tr thông d ng hi n nay bao g m: sách, thi t b t , CD-ROM,<br /> vi phim, b nh máy tính… Trong xu th CNTT phát tri n m nh như hi n nay, d báo các thi t<br /> b lưu tr còn ti p t c ư c nghiên c u và i m i, ho c s xu t hi n thêm các thi t b lưu tr<br /> công ngh cao, hi n i v i nhi u tính năng ưu vi t.<br /> * X lý (Processing)<br /> Ch c năng th tư là x lý thông tin, cho phép t o ra thông tin m i thông qua vi c x lý,<br /> thao tác d li u. Trong quá kh ã có hàng lo t các phương th c và công ngh x lý thông tin<br /> ư c s d ng, d a trên các phương ti n chuyên d ng. Các cơ quan TT-TV, cơ quan lưu tr , các<br /> nhà xu t b n… là nh ng cơ quan chuyên x lý thông tin d ng văn b n.<br /> i v i nh ng thông<br /> tin văn b n, các cơ quan trên s d ng các công c x lý văn b n (bao g m c vi c ki m tra ng<br /> pháp và chính t ) như các b t khoá ki m soát, t i n t chu n, các khung tiêu<br /> ch<br /> ,<br /> khung phân lo i… Bên c nh ó, các ph n m m ch b n văn phòng ho c ph n m m chuyên d ng<br /> cũng ư c s d ng.<br /> i v i các thông tin tho i trong ngành vi n thông, các công ty s d ng công ngh x lý<br /> ti ng nói. Trong kinh doanh hình nh tĩnh, ban u các công ty ch y u s d ng các công ngh<br /> x lý hoá h c nh m nâng cao ch t lư ng hình nh, tuy nhiên hi n nay phương pháp s d ng các<br /> ph n m m x lý nh ang ngày càng tr nên quen thu c và thông d ng hơn.<br /> i v i thông tin<br /> âm thanh và hình nh ng, các hãng ch y u d a trên công ngh biên t p va ghép hình. Cu i<br /> cùng, x lý d li u là công vi c t p trung chuyên sâu nh t trong quá trình x lý các d ng thông<br /> tin<br /> * Truy n t i (Transport)<br /> Ch c năng th năm là phân ph i/truy n t i thông tin. Các ngành công nghi p thông tin ã<br /> phát tri n các h t ng a d ng<br /> dùng trong phân ph i. Thông tin văn b n trong l ch s ư c<br /> phân ph i gi ng như nh ng hàng hoá s n xu t khác: t nơi s n xu t (nhà máy...) n các trung<br /> gian ( i lý tiêu th …) r i n tay ngư i dùng. Thông tin hình nh tĩnh cũng s d ng h t ng<br /> này, bao g m h th ng bưu i n và các hãng chuy n phát nhanh khác. Ngành công nghi p vi n<br /> thông tham gia vào lĩnh v c này v i các máy fax. Thông tin âm thanh và hình nh trong quá kh<br /> ư c truy n phát thông qua sóng i n t , tuy nhiên hi n nay công ngh s d ng dây cáp ang<br /> d n chi m ưu th . Càng ngày truy n thông b ng v tinh càng óng vai trò quan tr ng trong vi c<br /> truy n t i thông tin hình nh. Cu i cùng, i v i truy n d n d li u, hàng lo t các gi i pháp s<br /> d ng m ng máy tính, tiêu bi u nh t là Internet ang tr thành công c truy n t i d li u hàng<br /> u<br /> 2. Ngành công nghi p thông tin hi n t i và tương lai<br /> Như ã nói ph n m t, 3 thành ph n cơ b n c a công nghi p thông tin theo quan i m<br /> truy n th ng g m: tính toán, công ngh văn phòng và vi n thông. Quan ni m này ã t n t i m t<br /> th i gian dài, tuy nhiên theo th i gian, cùng v i s phát tri n m nh m c a tin h c, công ngh<br /> thông tin và truy n thông (ICT), c bi t là s h i t công ngh ã làm cho nh nghĩa truy n<br /> th ng trên b h n ch và bó h p.<br /> Tr i qua quá trình hình thành ban u, công nghi p thông tin trong quá trình phát tri n và<br /> th c ti n ho t ng c a mình ngày càng b c l xu th xóa nhoà ranh gi i 3 thành ph n, c bi t<br /> là ranh gi i gi a tính toán và vi n thông. Cũng theo ó mà ranh gi i dùng<br /> phân chia các<br /> <br /> ngành công nghi p thông tin theo d ng thông tin ã tr nên không còn phù h p, ng th i các<br /> công ngh s d ng cũng ư c m r ng, có th ng d ng cho nhi u d ng thông tin ch không bó<br /> h p trong ph m vi ch m t d ng thông tin.<br /> Lý do căn b n cho s thay i ó xu t phát t s thay i v m t công ngh , v i c<br /> trưng là xu t hi n s h i t v m t công ngh . S phát tri n và bùng n c a công ngh s ã d n<br /> t i s thay i cơ b n trong ngành tính toán và vi n thông. «B ng vi c s hoá, m i d ng thông<br /> tin u có th chuy n i l n nhau… N u ó chưa ph i là m t cu c cách m ng hoàn toàn,<br /> v i s hoá, n i dung ã hoàn toàn m m d o - m i thông i p âm thanh ho c hình nh có th<br /> ư c biên t p, chuy n i t d ng này sang d ng khác, ho c ngư c l i» (Stuart Brand)<br /> Trong quá kh , thông tin ư c t o ra, lưu tr , x lý và chuy n i theo úng d ng c a nó.<br /> Còn trong th gi i k thu t s ư c c trưng b i tính thu n nh t, cho dù th hi n cái gì thì cũng<br /> ch có các s 0 và 1 còn l i trong máy tính mà thôi. Và càng ngày càng có nhi u n i dung ư c<br /> s hoá, ng nghĩa v i vi c máy tính ã giúp th hi n và gi i phóng các d ng thông tin ra kh i<br /> các phương ti n trư c ây c a chúng. Thông tin d ng s không b bi n d ng, d dàng nhân b n<br /> không h n ch , truy n t i t c th i, tính chuy n i cao, d biên t p, d x lý theo nhi u cách<br /> khác nhau và tương thích v i các d ng thông tin s khác<br /> Trên cơ s c a công ngh s hoá, ngành công nghi p thông tin trong tương lai ư c nh<br /> hư ng g m 3 thành ph n cơ b n sau:<br /> - Ngành công nghi p n i dung thông tin<br /> - Ngành công nghi p thi t b thông tin<br /> - Ngành công nghi p truy n t i thông tin<br /> 3. K t lu n<br /> Như v y, có th th y s phân nhánh trong chuy n i công ngh c a ngành công nghi p<br /> thông tin ã h a h n s phát tri n m nh c a ngành công nghiêp này trong tương lai, trong ó<br /> n n t ng d a trên các lĩnh v c truy n thông, vi n thông và CNTT. Các bư c t phá v công<br /> ngh ã góp ph n t o nên xu hư ng h i t gi a các lĩnh v c v i nhau, ng th i chính là n n<br /> t ng v ng ch c cho s phát tri n c a ngành công nghi p thông tin trong tương lai<br /> Tài li u tham kh o<br /> 1. Nguy n H u Hùng. S hình thành và phát tri n c a Thông tin h c // Thông tin : t lý lu n n<br /> th c ti n. - H. : Văn hoá Thông tin, 2005. - tr. 279-284<br /> 2. Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i Vi t Nam. Nh ng thách th c c a s phát tri n trong xã h i<br /> thông tin. - H. : Thông tin khoa h c xã h i - chuyên , 2005. - 208 tr.<br /> 3. Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i Vi t Nam. Tri th c thông tin và phát tri n. - H. : Thông tin<br /> khoa h c xã h i - chuyên , 2005. - 208 tr.<br /> <br />