Nghệ thuật đối thoại trong tiểu thuyết Anna Karenina của Lép Tônxtôi

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 23, 2004<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHỆ THUẬT ĐỐI THOẠI TRONG TIỂU THUYẾT<br /> ANNA KARENINA  CỦA LÉP TÔNXTÔI<br />                                                                            Phạm Xuân Hoàng<br />       Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế<br /> <br /> Đối thoại là một phạm trù rất rộng của đời sống và nghệ  thuật. Theo nghĩa <br /> thông thường, đối thoại là lời phát ngôn của con người trong khi giao tiếp với nhau. <br /> Trong tác phẩm văn học, đối thoại là hình thức ngôn từ xuất hiện từ lâu như một thủ <br /> pháp nghệ thuật hàng đầu để tái hiện con người và cuộc sống. Thành công của nghệ <br /> thuật đối thoại tùy thuộc vào tài năng và phong cách sáng tạo của mỗi nhà văn. <br />  Với Tônxtôi, "giao tiếp và đối thoại giữ vai trò quan trọng trong việc thể hiện <br /> tính cách nhân vật" [4,123]. Ngoài ra, Tônxtôi còn sử dụng đối thoại để miêu tả, phân <br /> tích đời sống nội tâm phong phú, phức tạp của con người. Nguyên tắc nghệ  thuật  <br /> này được triển khai mạnh mẽ trong tiểu thuyết Anna Karênina với đặc điểm nổi bật <br /> mà Bakhtin đã khái quát là "lời văn  ở  Tônxtôi mang tính đối thoại nội tại rất rõ  <br /> nét"[1,99]. Tài năng nghệ thuật đối thoại của Tônxtôi góp phần tái hiện nhân vật một <br /> cách chân thực sống động trên từng trang cuốn tiểu thuyết.<br /> 1.  Tần số và hiệu quả của đối thoại<br /> Tiểu thuyết Anna Karênina mang đậm chất văn xuôi tâm lý nhưng các nhân vật <br /> tiêu biểu có tần số đối thoại rất cao phản chiếu rõ nét tâm trạng con người đầy xáo  <br /> động bất an trong thời kỳ  chuyển biến dữ  dội của  đời sống Nga những năm 70. <br /> Khảo sát tác phẩm, chúng ta thấy tần số   đối thoại phụ  thuộc vào mối quan hệ  xã  <br /> hội và tính cách của mỗi nhân vật. Những nhân vật cởi mở, lão luyện trong giới xã  <br /> giao như  Vrônxki (471 lần), Xtêpan (480 lần), có số  lần đối thoại cao gấp đôi kiểu  <br /> người ít nói, nặng tính quan chức như  Karênin (202 lần). Hai nhân vật trung tâm là  <br /> Anna (521 lần) và Lêvin (711 lần), chiếm số lượng đối thoại cao nhất tương ứng với  <br /> vai trò nghệ thuật, số lần xuất hiện trong tác phẩm. Đối thoại ở Tônxtôi không chỉ là <br /> hành động phát ngôn, giao tiếp mà còn là phương tiện nối kết con người bên trong và <br /> bên ngoài nhân vật.<br /> Tônxtôi rất chú ý làm nổi bật sắc thái riêng trong cách lập ngôn của từng nhân  <br /> vật để  góp phần khắc họa tính cách tâm lý. Lời đối thoại của Anna thường duyên  <br /> dáng, tinh tế . Vrônxki có thứ  ngôn ngữ  linh hoạt của một kẻ từng trải trong giới sĩ  <br /> quan và chốn phòng khách nhưng thường giới hạn trong đề tài sinh hoạt hàng ngày, ít  <br /> mang tầm trí tuệ. Với tính cách cởi mở mà hời hợt, Xtêpan có lối nói hồn nhiên, hóm  <br /> hĩnh, hơi nhạt nhẽo. Lão quý tộc đậm bản tính Nga Serbatxki  ưa dùng lối nói bộc <br /> trực, pha nhiều thành ngữ  mang sắc thái hài hước. Nhân vật Lêvin có trường đối <br /> thoại rất lớn, đề cập tới nhiều lĩnh vực đời sống nhưng chàng chỉ  nói năng hoạt bát  <br /> 23<br /> những vấn đề mà chàng am hiểu, đồng cảm và say mê nên thường vụng về  ở chốn  <br /> phòng khách thượng lưu. Lời của Lêvin sống động, gần với cuộc sống, khác hẳn thứ <br /> ngôn ngữ  chuẩn mực, uyên bác nhưng rất sách vở  của người anh trai là học giả <br /> Korznưsép. Lêvin làm người anh trai ngạc nhiên "về cái ý kiến đưa những cây bạch <br /> dương non xen vào cuộc tranh cải triết học". Kiểu nói năng hệt như bản báo cáo bộc <br /> lộ  rõ con người hành chính quan liêu của Karênin với những từ  đặc trưng là "tôi <br /> muốn, tôi nói, tôi yêu cầu...". Nữ chủ nhân phòng khách nổi tiếng như Bétxy thì luôn  <br /> dùng thứ ngôn ngữ kiểu cách xã giao. <br /> Ngoài việc xây dựng cho mỗi nhân vật kiểu ngôn từ  đối thoại mang cá tính <br /> riêng, Tônxtôi rất thành công khi diễn tả  ngôn ngữ  đám đông. Kiểu đối thoại đám <br /> đông  ồn ào, hỗn tạp, không đầu không đuôi xuất hiện không nhiều trong tác phẩm  <br /> nhưng cần thiết. Những lời xì xào, tếu táo của đám nông dân khi nhìn thấy cảnh các  <br /> ông chủ, bà chủ  cưỡi ngựa dạo chơi  ở  trại  ấp Vrônxki chỉ  ra cái hố  sâu ngăn cách <br /> giữa cuộc sống nông dân với tầng lớp quý tộc. Vô số lời bàn tán, đùa cợt của đám sĩ <br /> quan  ở  nhà Vrônxki không theo chủ  đề  nào cả  nhưng tái hiện rõ nét đời sống tinh <br /> thần trống rỗng của những người tham gia đối thoại cứ quẩn quanh chuyện cờ bạc,  <br /> đưa ngựa, chuyện thăng tiến, chuyện phụ  nữ... Cái thế  giới âm thanh hỗn độn trên <br /> sân ga rộn lên tiếng cười nói ầm ĩ, lời bình phẩm, câu đùa kệch cỡm diễn tả sâu sắc  <br /> cái thực tại ti tiện mà Anna sắp rời bỏ. Đặc biệt, có lúc Tônxtôi ghi âm lại tiếng la  <br /> hét ồn ào, hỗn loạn diễn ra  ở cuộc bầu cử: "Bỏ phiếu, bỏ phiếu! chúng ta đổ  máu...  <br /> lòng tin cậy của đức vua . Đừng nghe ông đại biểu. Đó không phải là vấn đề.  Bỏ <br /> phiếu kín. Thật đê tiện!" [5,II,283]. Những lời thoại chen lấn nhau trong "trạng thái  <br /> điên cuồng, phấn khích" của đám người đáng kính nói lên thực chất cuộc bầu cử  là <br /> hoàn toàn vô nghĩa. Ngôn từ  đối thoại trong tác phẩm là "lời sống động khác xa với <br /> lời sách vở"[2,227], phản chiếu nhận thức của nhân vật về thế giới xung quanh.  <br /> Tônxtôi tạo dựng cho các nhân vật trường ngôn ngữ và nội dung đối thoại rộng  <br /> lớn, bao quát nhiều mặt cuộc sống. Dõi theo môi trường hoạt động của nhân vật, nhà <br /> văn đưa vào nhiều hình thức đối thoại khác nhau, trò chuyện tâm tình, tranh luận các  <br /> vấn đề  xã hội, trao đổi chuyện gia đình, công việc... Thông qua đối thoại, các nhân <br /> vật bày tỏ trực tiếp thái độ, cảm xúc chính kiến, các mối quan tâm thường nhật của  <br /> mình. Cuộc trò chuyện tâm tình với Đôly hé mở mâu thuẫn giằng xé giữa tình yêu và  <br /> tình mẫu tử trong Anna. Những cuộc tranh luận của Lêvin đề  cập đến nhiều đề  tài  <br /> rộng lớn như vấn đề phụ nữ, quyền tư hữu, mối quan hệ giữa địa chủ  và nông dân,  <br /> sự xuất hiện của giai cấp tư sản, cuộc chiến tranh Xerbi. Các cuộc đối thoại sôi nổi  <br /> giữa các nhân vật còn bàn tới triết học, khoa học nghệ thuật, giáo dục...<br /> <br /> Âm vang bước chuyển mình của thời đại làm xáo động tâm tư, chính kiến  mọi  <br /> tầng lớp xã hội dẫn đến nhu cầu giải bày, đối thoại ở  mỗi người. Với dung lượng  <br /> thông tin phong phú về  mọi mặt của cuộc sống đang diễn ra, đối thoại  ở  các nhân <br /> vật góp phần làm cho tác phẩm "phảng phất không khí thời đại".<br /> 2. Tính năng động của quá trình đối thoại<br /> Trong nghệ thuật đối thoại, Tônxtôi rất quan tâm miêu tả diễn biến cả quá trình  <br /> đối thoại của các nhân vật tham gia. Ở mỗi quá trình đều có sự chuyển đổi linh hoạt  <br /> 24<br /> giữa các hình thức đối thoại. Tình huống văn cảnh, tâm thế  của người tham gia đối <br /> thoại có vai trò chuyển mạch cách thức, nội dung lời nói nhằm thúc đẩy cốt truyện  <br /> và chủ  đề  phát triển. Cuộc gặp gỡ  giữa Lêvin và Xtêpan bắt đầu bằng những lời <br /> thăm hỏi khuôn sáo về  công việc, về  người quen. Theo lôgic tự  nhiên, câu chuyện  <br /> làm nẩy sinh nội dung đối thoại mới về lợi ích của các tổ chức nhà nước rồi chuyển  <br /> hướng sang  đề tài tình yêu và phụ nữ. Hoặc câu chuyện bên đống cỏ khô được mở <br /> rộng khéo léo từ  chuyện đi săn của Xtêpan với ông chủ  công ty hỏa xa đến việc  <br /> Lêvin tranh luận về  quyền tư  hữu. Diễn biến các cuộc đối thoại thể  hiện sự  khác <br /> biệt về quan điểm, tính cách, lối sống và cả tâm lý ganh đua giữa hai người bạn thân.<br />   Đôi khi Tônxtôi đi chệch khỏi trọng tâm đề  tài, đưa thêm vào quá trình đối <br /> thoại những lời phát ngôn lạc lõng với chủ đề chính. Những lời nói vô tình, bột phát  <br /> này làm sống động đồng thời tạo ra một góc nhìn khác về nội dung cuộc đối thoại.  <br /> Trong cuộc bầu cử hội đồng địa phương, điểm xuyết vào các cuộc tranh luận sôi nổi  <br /> là những câu hỏi vẻ  ngớ  ngẩn của Lêvin: "Bỏ  phiếu vào đâu", "Tại sao thủ  tục bỏ <br /> phiếu lại rắc rối như vậy". Theo cách nhìn của Lêvin, cuộc bầu cử chỉ là chuyện vô <br /> bổ.<br /> Nội dung cuộc đối thoại chung ở nhà Đôly đang xoay quanh vấn đề giáo dục và  <br /> phụ nữ. Các tình huống bất ngờ làm cho dòng đối thoại chung nẩy sinh hai cuộc đối  <br /> thoại nhỏ  nhưng rất quan trọng với sự  phát triển của hai tuyến cốt truyện. Câu <br /> chuyện Lêvin săn gấu được gợi lên để chấm dứt một đề tài không tế nhị với Karênin  <br /> đã cuốn hút Kitty. Mỗi lời đối đáp giữa Lêvin và Kitty bỗng trở nên riêng tư, báo hiệu  <br /> tình yêu bắt đầu tái sinh. Một tình huống khác là vị  khách trẻ  tuổi kể  cho Karênin  <br /> nghe chuyện đấu súng mới xẩy ra giữa hai kẻ  tình địch. Câu chuyện chạm vào nỗi  <br /> đau của mình nhưng Karênin vẫn tỏ  ra hờ  hững. Đốivới Karênin, vấn đề  số  phận  <br /> Anna đã được định đoạt không thể  thay đổi. Hai cuộc đối thoại riêng tư  được xây <br /> dựng nhằm mục đích thông báo hai đường dây cốt truyện đi theo chiều hướng khác  <br /> nhau, Lêvin tìm thấy tình yêu, còn Anna đang trượt xuống vực thẳm bất hạnh. <br />    Như  vậy, mỗi lời phát ngôn hay cả  quá trình đối thoại đều được Tônxtôi sử <br /> dụng như một phương tiện nghệ thuật hữu hiệu để  thúc đẩy cốt truyện phát triển,  <br /> tái tạo sự  vận động của tính cách tâm lý nhân vật. Qua nghệ  thuật đốithoại, bức <br /> tranh đời sống xã hội Nga buổi giao thời hiện lên sống động sắc nét trong tác phẩm.<br /> <br />  3.  Mạch ngầm đối thoại hai lớp<br /> Cấu trúc đối thoại của Tônxtôi rất phức tạp đan xen nhiều yếu tố  tạo nên hai  <br /> lớp   ngoài   và   trong   lời   phát   ngôn.   Hướng   đến   việc   khám   phá   tâm   lý   con   người,  <br /> Tônxtôi chỉ ra những trường hợp thường gặp trong đối thoại là lời nói hình thức bên <br /> ngoài tỏ ra không trùng hợp, thậm chí đối lập với ý nghĩ của nhân vật. Mạch ngầm  <br /> đằng sau lời nói gợi lên trạng thái tâm lý đang  ẩn dấu trong con người. Vì khoảng <br /> cách giữa lời và ý khá xa nhau nên Grômốp cho rằng: "không thể  có đối thoại  ở <br /> Tônxtôi nếu thiếu những giải thích tâm lý" [3,132].  Chẳng hạn, những xáo động tình <br /> cảm sau cuộc đua ngựa bắt buộc Anna nói lên những lời khác hẳn với tâm trạng của  <br /> mình. Những lời Anna trao đổi với chồng có vẻ  mơ  hồ  nhưng  ẩn dấu một bi kịch  <br /> thầm lặng căng thẳng sẽ  bùng nổ   ở  đoạn kết. Nghe Karênin  trách móc cách xử  sự <br /> 25<br /> không phải của mình, Anna thốt lên "không phải  ở  chỗ  nào? nàng lớn tiếng cải  <br /> không phải với thái độ vui vẻ trí trá mà với một vẻ quả quyết nhằm che dấu nỗi sợ <br /> trong lòng" [5,I,324]. Chuỗi ngày đau khổ  đang thay thế  dần hạnh phúc ngắn ngủi.  <br /> Giờ đây, những lời nói của Vrônxki thể hiện tình yêu với Anna đang nguội lạnh dần. <br /> Khi nghe Anna kể về giấc mơ khủng khiếp và cái chết đang ám ảnh nàng, Vrônxki  <br /> thốt lên những lời khác với ý nghĩ của mình: "Anh không hiểu gì cả, chàng nói, <br /> nhưng thực ra chàng hiểu rất rõ" [5,I,523]. Lời đáp của Vrônxki là dấu hiệu thiếu  <br /> quan tâm thật sự  đến hoàn cảnh của Anna. Gần cuối cuộc tình, hai người nói với <br /> nhau bằng những câu lấp lửng dấu kín ý nghĩ của mình: "Anh cần gì? Nàng hỏi. Anh <br /> tìm giấy chứng chỉ về gốc gác con Gămbétta vừa bán, chàng nói bằng một giọng còn <br /> rõ nghĩa hơn cả lời: Tôi không có thì giờ để phân trần và cái đó cũng không ích lợi gì" <br /> [5,II,414]. Anna cảm thấy những lời này gắn liền với ý nghĩ của Vrônxki "mặc kệ cô  <br /> ta". Bởi vậy mạch ngầm đối thoại vẫn diễn ra: " Có chuyện gì vậy, Anna? Chàng <br /> hỏi. Không có gì hết, nàng bình thản trả lời" [5,II,415]. Lời Anna trái ngược với tâm  <br /> trạng tuyệt vọng của nàng. Nội dung lời thoại bề ngoài không có gì đặc biệt, nhưng <br /> với ngữ cảnh là đoạn kết một cuộc tranh cãi gay gắt kèm theo lời dẫn của tác giả đã <br /> đưa người đọc thâm nhập vào cuộc đối thoại ngầm, thông báo trái tim môîi người  <br /> đang chia lìa mỗi ngã. <br /> Kiểu đối thoại hai lớp còn được Tônxtôi sử  dụng để  mổ  xẻ  trạng thái tâm lý <br /> tinh vi. Trong quan hệ giao tiếp hàng ngày, đôi khi con người phải nói những câu từ <br /> chiếu lệ, máy móc, chỉ mang tính xã giao không mang nghĩa thực để thay thế cho thái  <br /> độ tình cảm không thể diễn đạt trực tiếp bằng lời. Tônxtôi ghi nhận hiện tượng này  <br /> qua những trường hợp đối thoại đặc biệt của nhân vật. Đến thăm người anh Nicôlai <br /> đang sống trong cảnh tồi tàn, bệnh tật, Lêvin cố  gắng xử  sự  nhẹ  nhàng đúng mực  <br /> tránh làm ông anh tự  ái. Nghe anh mình giới thiệu về  vị  khách từng bị  đuổi khỏi <br /> trường đại học, Lêvin muốn nói một điều gì đó để xoá bớt sự yên lặng nặng nề đang <br /> bao trùm cả  căn phòng. Câu hỏi với vị  khách "Anh học  ở  đại học Kiép à?" là   thứ <br /> ngôn từ vô nghĩa, lặp lại máy móc điều đã biết, nó chỉ nhằm nói lên trạng thái tâm lý  <br /> khó xử của Lêvin.<br />  Tình huống đối thoại này lặp lại lúc Karênin đến thăm Anna trước cuộc đua <br /> ngựa. Nàng hỏi han chồng về sức khoẻ, công việc, khuyên nên nghỉ  ngơi và đến  ở <br /> với mình. "Nàng nói những điều đó một cách vui vẻ nhanh nhảu với ánh mắt kỳ lạ.  <br /> Cuộc trò chuyện không có gì đặc biệt nhưng sau này Anna nhớ  tới cuộc trao đổi  <br /> ngắn ngủi đó mà không cảm thấy một nỗi hổ thẹn" [5,I,315]. Lời của Anna không <br /> xuất phát từ trái tim mà do mưu mẹo xui khiến nàng nói, hệt như mấy từ tiếng Pháp  <br /> nhạt nhẽo "tôi yêu cô" mà Pie nói với Êlen trong tác phẩm Chiến tranh và hoà bình. <br /> Qua đối thoại giữa Anna và Karênin có thể  thấy "bề  ngoài vẫn như  cũ nhưng bên <br /> trong quan hệ  của họ  đã hoàn toàn thay đổi" [5,I,237].  Ở  hình thức đối thoại này,  <br /> nghĩa ngầm sau lớp vỏ ngôn từ có giá trị thông tin chính xác về bản chất sự việc và <br /> nội tâm con người.<br /> 4.  Đối thoại không lời<br /> Trong tác phẩm Anna Karênina có nhiều lúc Tônxtôi "tắt dần đối thoại" khi mà  <br /> lời nói không đủ sức diễn tả hết tâm tư, tình cảm con người. Cảm thấy ngôn từ  trở <br /> 26<br /> nên gò bó, hạn hẹp các nhân vật giao tiếp với nhau bằng ánh mắt, nụ cười, cử chỉ... <br /> thay thế  cho lời nói.<br /> Lúc bí mật đến thăm con  sau bao ngày xa cách, Anna chỉ biết " đắm đuối nhìn  <br /> con, nghẹn ngào nước mắt... con thân yêu của mẹ, con... Nàng không nói nổi hết câu.  <br /> Nàng đã nghĩ ra biết bao lời đáng lẽ có thể nói với nó! Nhưng lúc này nàng không thể <br /> thốt ra được tiếng nào"[5,I,136]. Sau tiếng gọi con lặp lại thảng thốt, xót xa, mọi lời  <br /> nói đều trở  nên cạn kiệt, vô nghĩa trước tình thương con sâu thẳm mênh mông với <br /> bao đớn đau, sầu tủi của tấm lòng người mẹ. Với Tônxtôi, thành phần "phi ngôn <br /> ngữ" vẫn có khả  năng diễn tả  mạch ngầm tâm trạng tạo nên hình thức đối thoại  <br /> không lời. Khi cãi nhau với Vrônxki, Anna "không hiểu vì sao mình có thể  nén được  <br /> cơn bão táp đang dấy lên trong lòng để nói chuyện bình thản với vị khách mới đến.  <br /> Vrônxki bắt chuyện và liếc nhìn Anna. Khi mắt họ  gặp nhau, mặt Anna bỗng lạnh  <br /> lùng kiêu kỳ như muốn nói:  Tôi chưa quên đâu. Chưa có gì thay đổi cả" [5,I,414]. Ở <br /> đây, thứ  ngôn ngữ  không lời biểu đạt tài tình quan hệ  căng thẳng bên trong của  <br /> Vrônxki và Anna. <br /> Mối tình giữa Lêvin và Kitty được thể  hiện không chỉ  qua đối thoại trực tiếp <br /> mà bằng cả kiểu đối thoại không lời với những sắc thái yêu thương, giận hờn khác  <br /> nhau. Đây là tình huống đối thoại sau khi Kitty từ chối lời cầu hôn của Lêvin: "Nếu <br /> có thể  xin anh tha thứ  cho em, cái nhìn của cô nói vậy... em đang sung sướng biết  <br /> bao! Tôi căm thù mọi người, cả  cô, cả  bản thân tôi nữa! Cái nhìn của Lêvin trả  lời  <br /> như  vậy" [5,I,115]. Sau này, tình yêu lại giúp họ  đọc được thứ  ngôn ngữ  không lời  <br /> của trái tim: "Ở  chỗ  anh có gấu thật à? Nàng hỏi thêm, nghiêng nghiêng cái đầu  <br /> duyên dáng về phía chàng và mỉm cười. Trong những lời đó, giường như chẳng có gì <br /> khác thường nhưng mỗi âm sắc, mỗi cử động của đôi môi, cặp mắt, đôi bàn tay nàng <br /> đều chứa đựng biết bao ý nghĩa. Chàng đọc thấy trong đó một lời cầu khẩn, sự bày <br /> tỏ  niềm tin cậy, một cái vuốt ve âu yếm và rụt rè, một niềm hy vọng, một tình yêu  <br /> không thể nghi ngờ mảy may, khiến chàng sung sướng đến nghẹt thở" [5,I,554].<br /> Trong trường hợp nhiều người tham gia đối thoại, thứ  ngôn ngữ không lời tạo <br /> ra kênh giao tiếp ngầm để  liên kết những ai đồng điệu về  tâm hồn và nhận thức.  <br /> Lêvin và Anna chỉ gặp nhau một lần trong buổi tiếp khách có cả Xtêpan và Vorkinép  <br /> tham gia. Ngoài những lời thăm hỏi xã giao, mọi người bàn đến nghệ  thuật, giáo  <br /> dục... nhưng âm sắc chính của cuộc đối thoại thuộc về Anna và Lêvin. Mạch ngầm  <br /> đối thoại giữa hai người cho thấy họ tìm được sự tin cậy, đồng cảm lẫn nhau: "Nàng  <br /> lại nhìn Lêvin. Cả con mắt lẫn nụ cười đều nói rằng những lời đó là dành riêng cho  <br /> chàng,   rằng   nàng   trân   trọng   ý   kiến   chàng   và   biết   được   hai   người   sẽ   hiểu  <br /> nhau"[5,II,348]. Cuộc trò chuyện giữa Lêvin với Anna không nhằm liên kết hai tuyến <br /> cốt truyện nhưng mang ý nghĩa khẳng định sự thống nhất chủ đề tư tưởng tác phẩm.  <br /> Như những người không chấp nhận thế giới cũ, Lêvin và Anna đã khởi hành trên hai  <br /> nẻo đường khác nhau để tìm kiếm cuộc sống mới có sự hòa hợp giữa con người với  <br /> con người. Dưới ngòi bút Tônxtôi, hình thức đối thoại không lời trong nhiều trường  <br /> hợp mang lại hiệu quả diễn tả sâu sắc, rõ nét các tâm lý tinh vi của con người hơn <br /> cả lời phát ngôn trực tiếp.<br /> <br /> 27<br />   Tóm lại, Tônxtôi đã sử  dụng nhiều hình thức đối thoại khác nhau để  làm nổi  <br /> bật nguyên tắc nghệ  thuật hướng đến miêu tả  "con người bên trong". Nhà văn nắm <br /> bắt tinh tế mọi biểu hiện sinh động trong quan hệ giao tiếp làm cho các đối thoại ở <br /> nhân vật mang đậm tính chất "nội tại" nhưng  vô cùng linh hoạt phong phú, đa âm  <br /> sắc. Tiểu thuyết  Anna Karênina  ghi nhận thành công mới của Tônxtôi trong nghệ <br /> thuật đối thoại rất đặc trưng của văn xuôi tâm lý, góp phần sáng tạo nên thế  giới  <br /> nhân vật và bức tranh hiện thực sống động, luôn khắc sâu trong tâm trí các thế  hệ <br /> độc giả. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Bakhtin M. Lý luận và thi pháp tiểu thuyết. Trường viết văn Nguyễn Du, Hà Nội <br /> (1992).<br /> 2. Ginzơbuôc   L.  Về  văn xuôi tâm lí. Nxb Nhà văn xô viết, Lêningrat (1978) (bản <br /> tiếng Nga).<br /> 3. Grômôp P.  Về  thi pháp Lép Tônxtôi. Nxb Văn học nghệ  thuật,  Lêningrat (1971) <br /> (bản tiếng Nga).<br /> 4. Nguyễn Hải Hà. Thi pháp tiểu thuyết L..Tônxtôi. Nxb Giáo dục, Hà Nội (1993)<br /> 5. Tônxtôi L. Anna Karênina  (2 tập). Nxb Văn học, TP. Hồ Chí Minh  (1978)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghệ thuật đối thoại trong tiểu thuyết Anna Karênina thể hiện rõ nét tài năng của nhà  <br /> văn Nga vĩ đại Lép Tônxtôi(1828­1910). Nhà văn sử  dụng linh hoạt số  lần đối thoại với  <br /> nhiều hình thức khác nhau nhằm miêu tả sự vận động tính cách và khám phá tâm lý nhân vật.  <br /> Thủ  pháp đối thoại đã tạo nên thứ  văn xuôi tâm lý đặc sắc, góp phần làm cho tiểu thuyết  <br /> Anna Karênina trở thành một kiệt tác của văn chương thế giới.<br /> <br /> <br /> THE ART OF CONVERSATION IN THE NOVEL ANA KARENHINA <br /> BY LEO TOLSTOI<br /> Pham Xuan Hoang<br /> College of  Pedagogy, Hue University<br /> <br /> SUMMARY<br /> The art of conversation expressed in the novel Ana Karenhina proves talent of great  <br /> Russian writer Leo Tolstoi (1828­1910). The writer flexibly used the frequency of variety of  <br /> conversations among the heroes in the novel in order to describe the developing process of  <br /> their characteristics and psychology. The conversational method used by the writer created an  <br /> excellent psychological prose which made Ana Karenhina become a world literary masterpiece .<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 28<br />   <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 29<br />