Nghệ thuật sử dụng điển cố biểu hiện tâm trạng trong khúc ngâm thế kỉ XVIII

Chia sẻ: Bạch Nhược Đông | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết bàn về các tác giả ngâm khúc của thế kỷ 18 đã được hưởng lợi từ thế mạnh của những ám chỉ văn học. Họ đã sử dụng một cách sáng tạo những ám chỉ văn học để làm cho những câu ngâm trở nên thú vị hơn và mô tả thành công cảm xúc của các nhân vật lãng mạn. Phép ám chỉ trong văn học được sử dụng theo ba cách: sử dụng âm vị tiếng Việt, sử dụng âm vị Trung Quốc và sử dụng nửa Việt-Trung. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghệ thuật sử dụng điển cố biểu hiện tâm trạng trong khúc ngâm thế kỉ XVIII

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE ◦ Social Sci., 2008, Vol. 53, N . 6, pp. 1-7 NGH THUT SÛ DÖNG IN CÈ BIU HIN TM TRNG TRONG KHÓC NGM TH K XVIII o Thà Thu Thu Tr÷íng ¤i håc H£i Pháng 1. Mð ¦u Mët °c iºm chung cõa v«n thì n÷îc ta v Trung Hoa thíi trung ¤i l sû döng nhúng cæng thùc câ s®n trong iºn t½ch, iºn cè. Nh nghi¶n cùu D÷ìng Qu£ng H m ¢ tøng nhªn x²t, c¡c v«n s¾ T u v ta, khi vi¸t v«n th÷íng m÷ñn mët sü t½ch x÷a, ho°c mët c¥u thì, c¥u v«n cê º di¹n t¼nh þ cõa m¼nh [7;331]. C¡ch l m v«n §y câ thº gåi chung l dòng iºn cè. iºn l g¼? iºn (ngh¾a en l vi»c cô) l mët chú ho°c mët c¥u câ ¡m ch¿ ¸n mët vi»c cô, mët sü t½ch x÷a [7;332]. Trong v«n thì trung ¤i, vi»c döng iºn, l§y chú câ nhi·u t¡c döng. Vi»c döng iºn, l§y chú kh²o s³ l m c¥u v«n sóc t½ch, ho°c gióp c¥u v«n trð n¶n l½ thó, hay di¹n t£ nhúng vi»c khâ nâi m líi v«n v¨n trang nh¢, þ tù l¤i rã r ng. Hìn núa, dòng iºn, l§y chú nhi·u khi l¤i l chùng cî trong v«n ch÷ìng. Song ng÷ñc l¤i, nâ công l c¡ch nâi ÷îc l» t÷ñng tr÷ng, khi¸n nhúng g¼ ÷ñc nâi ¸n câ t½nh ch§t chung chung, ½t c¡ thº ho¡. 2. Nëi dung nghi¶n cùu C¡c t¡c gi£ khóc ng¥m th¸ k¿ XVIII ¢ ph¡t huy ÷ñc th¸ m¤nh cõa vi»c döng iºn, l§y chú. Hå ¢ vªn döng t i t¼nh, s¡ng t¤o c¡ch döng iºn l m cho khóc ng¥m cõa m¼nh th¶m hay, th¶m µp, °c bi»t phöc vö c lüc cho vi»c mi¶u t£ t¥m tr¤ng cõa nh¥n vªt trú t¼nh. Gi¡o s÷ L¶ Tr½ Vi¹n ¢ nhªn x²t v· vi»c döng iºn trong Chinh phö ng¥m: Nh¼n chung, c¡c iºn v t½ch ÷ñc vªn döng trong b£n dàch ch¿ nh¬m di¹n ¤t mët c¡ch h m sóc t¥m t¼nh ng÷íi chinh phö [3;361]. Kh£o s¡t c¡c khóc ng¥m ta th§y: Chinh phö ng¥m sû döng 47 iºn, þ thì - chi¸m 11%; Cung o¡n ng¥m khóc dòng 85 iºn, þ thì - chi¸m 21%, Ai t÷ v¢n dòng 18 iºn t½ch, þ thì - chi¸m 11%. C¡c t¡c gi£ th÷íng vªn döng iºn, þ thì theo ba h÷îng d÷îi ¥y: 2.1. Sû döng iºn ¢ ÷ñc Vi»t hâa H÷îng thù nh§t, c¡c t¡c gi£ döng iºn, l§y chú ¢ Vi»t ho¡ ho n to n, c¥u thì ngn gån m nâi ÷ñc nhi·u þ, ngæn ngú thanh tho¡t, bâng b©y: 1
o Thà Thu Thu Gªy rót §t h¡ khæng håc ch÷îc, Kh«n gieo c¦u n o ÷ñc th§y ti¶n. Gªy rót §t ÷ñc rót tø iºn Ph½ Tr÷íng Pháng íi H¡n, håc ÷ñc ph²p rót §t cõa mët và ti¶n t¶n l Hç Cæng. L§y roi trä xuèng §t th¼ d¨u ÷íng xa ng n d°m công rót l¤i g¦n tr÷îc mt. Cán kh«n gieo c¦u l§y tø iºn Thæi Sinh v o ð trong nói, l§y mët ti¶n nú, ÷ñc vñ cho bòa ©n m¼nh. Sau v· nh , eo bòa v o trong cung vua qu§y rèi. Bà k´ thuªt s¾ uêi bt r§t g§p, ch ng ch¤y v· nói nh÷ng c¡ch sæng khæng qua ÷ñc. Thuªt s¾ uêi ¸n nìi, vñ ð b¶n kia sæng n²m ra mët c¡i kh«n, hâa th nh mët c¥y c¦u n«m sc. Thæi Sinh l¶n c¦u, ch¤y tho¡t. Vªn döng hai iºn â, t¡c gi£ di¹n ¤t th nh cæng v ngn gån ÷îc mì tha thi¸t ÷ñc bay ¸n b¶n chçng cõa ng÷íi chinh phö. Mì ÷îc khæng thº thüc hi»n ÷ñc trong thüc t¸ n¶n n ng ph£i nhí ¸n nhúng ph²p thuªt nhi»m m u. Hay · chú g§m phong thæi l¤i mð (Chinh phö ng¥m khóc). · chú g§m vøa l t½ch vøa l iºn. · chú g§m þ nâi l m thì d¥ng l¶n vua, xin cho chçng v·, l§y t½ch ªu Thao íi T§n i thó ð L÷u Sa. Vñ l Tæ Hu» træng chçng ¢ m÷íi n«m, d»t b i thì Chùc c©m hçi v«n v o g§m d¥ng l¶n vua. Vua xem xong, c£m ëng, th÷ìng t¼nh tha cho chçng n ng v·. M÷ñn t½ch n y, t¡c gi£ cho th§y ni·m nhî mong cõa chinh phö ¢ ch½n muçi khi¸n n ng muèn l m t§t c£ nhúng g¼ câ thº l m ÷ñc, kº c£ vi»c khâ kh«n nguy hiºm ¸n t½nh m¤ng l d¥ng thì l¶n vua xin cho chçng v· [3;359]. Câ khi, döng iºn kh²o l²o, Nguy¹n Gia Thi·u trong Cung o¡n ng¥m khóc ¢ di¹n t£ ÷ñc i·u khâ nâi mët c¡ch h m sóc, m líi thì v¨n thanh tho¡t. Ch¯ng h¤n c¥u: Xe d¶ lå rc l¡ d¥u mîi v o. D¾ nhi¶n, ngh¾a c¥u thì n y gn vîi c¥u thì tr¶n: Ph£i duy¶n h÷ìng lûa còng nhau, song nâ ¢ mi¶u t£ th nh cæng ni·m h¤nh phóc, tü h o væ h¤n cõa ng÷íi cung nú ÷ñc vua sõng ¡i, y¶u chi·u. N ng coi â nh÷ l duy¶n phªn cõa m¼nh, khæng c¦n tranh gi nh vîi nhúng cung nú kh¡c. Công câ khi vi»c döng iºn nâi l¶n néi au tªn còng cõa ng÷íi phö nú khi m§t i h¤nh phóc: Ngån t¥m ho£ èt d u n²t li¹u Giåt hçng b«ng th§m r¡o láng son. Di¹n t£ néi au buçn, phi·n muën cõa ng÷íi phö nú m giåt n÷îc mt th§m æng l¤i th nh b«ng m u hçng [1;117] th¼ qu£ khâ câ c¡ch di¹n ¤t n o hay hìn, th§m th½a, xóc ëng hìn! 2.2. Sû döng iºn ¥m H¡n H÷îng thù hai, c¡c t¡c gi£ ng¥m khóc ghi l¤i iºn b¬ng ¥m H¡n º t£ t¥m t¼nh ng÷íi phö nú. V½ dö nh÷: ç li¶n chi l¦n trä hoa kia . Theo t¡c gi£ cuèn Nhúng Khóc ng¥m chån låc, ç li¶n chi l bùc tranh v³ hai c¥y chung mët c nh. Tr÷ìng Li¶m Xu¥n ð D÷ìng Ch¥u l§y T o B½ch, ng÷íi còng l ng. Gi°c ¸n, hai vñ chçng ch¤y trèn, bà rìi xuèng hç v ch¸t. N«m sau ð hç §y måc l¶n hai hoa sen còng chung mët i [1;137]. Qua iºn §y, nh thì di¹n t£ s¥u sc mì ÷îc h¤nh phóc lùa æi, vñ chçng luæn gn bâ còng sèng ch¸t khæng ríi cõa ng÷íi chinh phö. 2
Ngh» thuªt sû döng iºn cè biºu hi»n t¥m tr¤ng trong khóc ng¥m th¸ k¿ XVIII Nguy¹n Gia Thi·u công dòng iºn, ho°c t½ch Vi»t hâa mi¶u t£ s¥u sc t¥m tr¤ng ng÷íi cung nú. Ch¯ng h¤n, º mi¶u t£ t¥m t¼nh háa hñp v líi th· chung thu trån íi cõa ng÷íi cung nú vîi vua, nh thì m÷ñn iºn Ng÷u Lang - Chùc Nú: M÷ñn i·u th§t tàch m th· b¡ch ni¶n . Th§t tàch l ¶m mòng 7 th¡ng 7 ¥m làch. S¡ch Nhúng khóc ng¥m chån låc chó: Theo Töc T· h i ch½, Chùc Nú l ch¡u tríi, ch«m ngh· d»t v£i, ÷ñc tríi g£ cho Khi¶n Ng÷u, l m ngh· ch«n tr¥u. Hai vñ chçng sèng y¶n §m vîi nhau, v· sau sinh l÷íi bi¸ng. Tríi ph¤t, y méi ng÷íi mët b¶n sæng Ng¥n H . H¬ng n«m ch¿ cho g°p m°t nhau mët l¦n v o ¶m mçng b£y th¡ng b£y. Do t½ch n y m th§t tàch ÷ñc dòng º nâi v· sü ho hñp cõa vñ chçng. Trong thì B¤ch C÷ Dà, ¶m th§t tàch công l ¶m ÷íng Minh Ho ng v D÷ìng Quþ Phi th· nguy·n vîi nhau s³ chung thu suèt íi [1;138]. Tø þ thì B¤ch C÷ Dà, Nguy¹n Gia Thi·u ¢ s¡ng t¤o l¤i mët l¦n núa, dòng iºn º mi¶u t£ ngn gån m ¦y õ sü m¢n nguy»n v hi vång thi¸t tha h¤nh phóc cõa ng÷íi cung nú. Ngo i vi»c dòng iºn º mi¶u t£ t¥m t¼nh ng÷íi cung nú, t¡c gi£ Cung o¡n ng¥m khóc cán Vi»t ho¡ iºn cè, iºn t½ch º mi¶u t£ t i, t¼nh cõa n ng: ng o kiºm ¥m bæng n¢o chóng Kho² thu ba rñn sâng khuynh th nh. Kho² thu ba ÷ñc l§y þ tø c¥u Nh¢n nh÷ thu thu, m½ tü xu¥n sìn : Mt trong nh÷ n÷îc mòa thu, læng m y ªm tüa sc nói mòa xu¥n [1;117]; Sâng khuynh th nh vîi ngh¾a l m nghi¶ng ê th nh tr¼, l§y þ tø nhúng c¥u thì cõa Lþ Di¶n Ni¶n, íi H¡n: Bc ph÷ìng húu giai nh¥n, Tuy»t th¸ nhi ëc lªp, Nh§t cè khuynh nh¥n th nh, T¡i cè khuynh nh¥n quèc. Ngh¾a l Ph÷ìng Bc câ ng÷íi µp/ Tr¶n íi ch¿ câ mët m¼nh n ng/ N ng nh¼n mët l¦n l m nghi¶ng ê th nh ng÷íi/ Nh¼n l¦n núa l m nghi¶ng ê n÷îc ng÷íi [1;118]. Vîi t i s¡ng t¤o v c¡ch nâi hæ ùng ëc ¡o V¼ thu ba n¶n mîi rñn sâng [1;117], nh thì ¢ mi¶u t£ v´ µp tuy»t víi cõa cung nú tr÷îc khi v o cung câ thº l m nghi¶ng n÷îc nghi¶ng th nh. Sau n y, Nguy¹n Du t£ Ki·u Mët hai nghi¶ng n÷îc nghi¶ng th nh công l l§y þ tø c¥u thì n y cõa Nguy¹n Gia Thi·u ch«ng? 2.3. Sû döng iºn ¥m b¡n H¡n - Vi»t H÷îng thù ba, c¡c t¡c gi£ sû döng c¡c iºn, þ thì theo h÷îng dòng ¥m b¡n H¡n - Vi»t. C¡ch l m n y còng c¡ch thù nh§t câ t¡c döng l m c¥u thì thanh nh¢, d¹ hiºu g¦n vîi æng £o qu¦n chóng. â l nhúng âng gâp ¡ng ghi nhªn cõa c¡c khóc ng¥m th¸ k¿ XVIII. C¡ch sû döng iºn thù ba công nh¬m tªp trung thº hi»n t¥m t¼nh ng÷íi phö nú. Khi t¡c gi£ º ng÷íi chinh phö nâi: Thi¸p ch¯ng d¤i nh÷ ng÷íi Tæ Phö . Tæ Phö ÷ñc dòng vîi ¥m Vi»t l ng÷íi Tæ Phö nghe g¦n gôi vîi c¡ch nâi cõa ng÷íi Vi»t. Theo chó th½ch cuèn Nhúng Khóc ng¥m chån låc, Tæ Phö l vñ Tæ T¦n - mët thuy¸t kh¡ch nêi ti¸ng thíi Chi¸n quèc, ng÷íi §t L¤c D÷ìng. Ban ¦u i du thuy¸t khæng th nh, bà khèn còng, Tæ T¦n ph£i b¡n h¸t h nh trang 3
o Thà Thu Thu ki¸m ti·n «n ÷íng v· qu¶. V· ¸n nh , vñ ang d»t cûi th§y chçng l¥m c£nh tóng âi th¼ coi khinh, khæng th±m häi han i·u g¼. Tæ T¦n x§u hê, quy¸t ch½ lªp cæng danh, b±n b¡n h¸t gia s£n ¸n s¡u n÷îc em thuy¸t hñp tung · x÷îng vi»c chèng T¦n. K¸t qu£, Tæ T¦n c¦m ¦u hñp tung ki¶m l m tº t÷îng s¡u n÷îc. Khi qua §t L¤c D÷ìng mang theo s¡u qu£ §n v ng, nghi tr÷ñng nh÷ bªc v÷ìng gi£. Vñ v chà d¥u quý xuèng ân, khæng d¡m ng©ng m°t l¶n nh¼n. Döng iºn n y, t¡c gi£ kh¡i qu¡t ÷îc mì s¥u sc, da di¸t nh§t, ch¡y bäng nh§t cõa ng÷íi chinh phö l h¤nh phóc lùa æi, ¥n ¡i. C¡i n ng c¦n l chçng n ng v·, l h¤nh phóc, chù khæng ph£i cæng danh. V¼ vªy, chinh phu v· khæng lªp ÷ñc cæng danh n ng v¨n h¸t láng ân ti¸p chù khæng nh÷ ng÷íi Tæ Phö b¤c t¼nh kia! Câ thº nâi, ch¿ b¬ng c¡ch döng iºn kh²o l²o, s¡ng t¤o, óng ché, nh thì ¢ thº hi»n s¥u sc ÷îc mì cõa mët con ng÷íi ¢ n¸m õ và chua cay trong cuëc sèng l´ b¤n k²o d i ÷îc mì chçng v· º lùa æi o n tö [3;56]. Công câ khi, nh thì vªn döng iºn ¥m b¡n H¡n - Vi»t º t£ t i n«ng °c bi»t cõa ng÷íi cung nú: C¥u c©m tó n anh hå Lþ, N²t an thanh bªc chà ch ng V÷ìng. C©m tó ÷ñc l§y þ tø tó kh©u c©m t¥m ngh¾a l mi»ng th¶u láng g§m. C¡ch k¸t hñp c¥u c©m tó l m cho líi v«n nhµ nh ng, trang nh¢ m þ tù ch¿ c¥u v«n hay [3;119] l¤i rã r ng, sóc t½ch. °c bi»t lèi k¸t hñp c¡ch nâi d¥n d¢ Vi»t Nam n anh, bªc chà vîi ¥m b¡n H¡n - Vi»t hå Lþ, ch ng V÷ìng kh¯ng ành t i n«ng v÷ñt trëi cõa ng÷íi cung nú. C¡ch di¹n ¤t §y vøa thanh tho¡t l¤i vøa g¦n gôi vîi c¡ch c£m, c¡ch ngh¾ cõa ng÷íi Vi»t. Nâ thº hi»n kh£ n«ng sû döng ngæn ngú t i t¼nh cõa Nguy¹n Gia Thi·u. Ho°c trong Ai t÷ v¢n, t¡c gi£ dòng iºn b¡n H¡n - Vi»t l m n¶n nhúng c¥u thì µp, sóc t½ch. Non Nam l¦n chóc tuêi tríi, D¥ng c¥u Thi¶n B£o b¦y líi Hoa Phong. Trong Kinh Thi câ c¥u: Nh÷ Nam Sìn chi thå/ B§t khi¶n b§t b«ng, ngh¾a l Thå nh÷ nói Nam Sìn/ Khæng söt khæng ê. L§y þ tø c¥u â trong Kinh Thi, nh thì dòng ¥m H¡n - Vi»t Non Nam vîi h m þ chóc vua tr÷íng thå nh÷ nói Nam Sìn. Vi¸t nh÷ vªy vøa gån g ng, thanh tho¡t l¤i vøa di¹n ¤t ¦y õ þ tù. Công nh÷ vªy, vîi k¸t hñp C¥u Thi¶n b£o, líi Hoa Phong t¤o n¶n mët dáng thì câ líi thì µp, nhµ nh ng, t¡c gi£ ¢ thº hi»n þ ngh¾ s¥u sc cõa m¼nh: láng bi¸t ìn nh vua h¸t müc v gûi ¸n nh vua nhúng líi chóc tèt l nh nh§t. Nhúng c¡ch k¸t hñp tr¶n cho th§y ngh» thuªt sû döng ngæn ngú, trong â câ döng iºn l§y chú trong c¡c ng¥m khóc th¸ k¿ XVIII ¢ trong s¡ng, thanh tho¡t. Mët sè nh nghi¶n cùu ph¶ b¼nh Cung o¡n ng¥m sû döng qu¡ nhi·u iºn t½ch, iºn cè l m cho t¡c ph©m mang ªm t½nh ch§t b¡c håc, n°ng n·, æi ché khâ hiºu, khâ phê bi¸n rëng r¢i. Qu£ l Cung o¡n ng¥m câ sû döng nhi·u iºn t½ch, iºn cè l m t¡c ph©m hìi n°ng n·, song i·u ¡ng ghi nhªn l t¡c gi£ ¢ döng iºn s¡ng t¤o, thº hi»n s¥u sc, sinh ëng, t¸ nhà º nâi l¶n t i sc v t¥m tr¤ng vui v´ h¤nh phóc công nh÷ néi s¦u muën, o¡n hªn, au khê tri·n mi¶n cõa ng÷íi cung nú, çng 4
Ngh» thuªt sû döng iºn cè biºu hi»n t¥m tr¤ng trong khóc ng¥m th¸ k¿ XVIII thíi t¤o n¶n t½nh cao quþ, trang nh¢ cho t¡c ph©m vîi nhúng c¥u thì µp cê k½nh, di¹m l» nh÷ Ngån t¥m ho£ èt r¦u n²t li¹u/ Giåt hçng b«ng th§m r¡o l¦n son . 3. K¸t luªn âng gâp ¡ng ghi nhªn cõa c¡c t¡c gi£ ng¥m khóc th¸ k¿ XVIII l câ cæng Vi»t hâa iºn t½ch, iºn cè, l m cho nâ trð n¶n g¦n gôi, d¹ hiºu vîi æng £o ng÷íi ti¸p nhªn, l m phong phó th¶m vèn ngæn ngú d¥n tëc. °c bi»t, vi»c döng iºn, l§y chú gâp ph¦n mi¶u t£ sinh ëng, tinh t¸ nhi·u sc th¡i t¥m tr¤ng phong phó, phùc t¤p cõa con ng÷íi. Vi»c c¡c t¡c gi£ sû döng nhi·u iºn t½ch, l§y þ còng lîp ngæn ngú trau chuèt, bâng b©y ¢ l m n¶n t½nh ch§t cao quþ, b¡c håc cõa thº lo¤i t¤i thíi iºm ng¥m khóc vøa ra íi. TI LIU THAM KHO [1] L÷ìng V«n ang, Nguy¹n Th¤ch Giang, Nguy¹n Lëc (Giîi thi»u, bi¶n kh£o v chó gi£i), 1987. Nhúng khóc ng¥m chån låc, tªp 1, Nxb ¤i håc v Trung håc chuy¶n nghi»p, H Nëi. [2] Nguy¹n Thuþ Hçng, 1997. Vi»c sû döng iºn cè H¡n håc trong nguy¶n t¡c v b£n dàch hi»n h nh. T¤p ch½ V«n håc, sè 1, H Nëi. [3] L¶ Tr½ Vi¹n, 2006. Mët íi d¤y v«n, vi¸t v«n (to n tªp), tªp 2. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [4] Nguy¹n Khc Phi, 2001. Chinh phö ng¥m cõa °ng Tr¦n Cæn v thì ca cê iºn Trung Quèc, in trong Mèi quan h» giúa v«n håc Vi»t Nam v v«n håc Trung Quèc qua c¡i nh¼n so s¡nh. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [5] Nguy¹n Ngåc Quang, 2002. Cung o¡n ng¥m khóc v khóc ng¥m song th§t löc b¡t. Luªn ¡n Ti¸n s¾ Ngú v«n, Tr÷íng ¤i håc s÷ ph¤m H Nëi. [6] Tr¦n ¼nh Sû, 1999. M§y v§n · thi ph¡p v«n håc trung ¤i Vi»t Nam. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [7] L¶ Thi (chõ bi¶n), 2002. D÷ìng Qu£ng H m - Con ng÷íi v t¡c ph©m, Nxb Gi¡o döc, H Nëi. ABSTRACT Art of using literary allusionsthto show emotions in Laments in the 18 century The Lament authors of the 18 th century have benefitted from the strengths of literary allusions. They have creatively employed literary allusions to make Laments more interesting and to successfully describe the emotions of romantic characters. Literary allusions are used in three ways: using Vietnamese phonemes, using Chinese phonemes and using semi-Vietnamese-Chinese. Contributions of the 18 th Lament au- thors are Vietnamize literary allusions, making them closer to and easily understood by the majority of readers, thus enriching our language and forming the noble and sophisticated characteristics of the Laments. 5