Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất dưa hấu lấy hạt trên đất cát biển tỉnh Thừa Thiên Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, tập 71, số 2, năm 2012<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MẬT ĐỘ TRỒNG ĐẾN NĂNG SUẤT<br /> DƯA HẤU LẤY HẠT TRÊN ĐẤT CÁT BIỂN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ<br /> Hoàng Thị Thái Hòa, Đỗ Đình Thục, Đỗ Cao Anh<br /> Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br /> <br /> Tóm tắt. Thí nghiệm gồm có 5 mật độ trồng (6.000, 7.000, 8.000, 9.000 và 10.000<br /> cây/ha), trong đó mật độ trồng 8000 cây/ha được sử dụng làm công thức đối chứng,<br /> được bố trí theo kiểu khối hoàn toàn ngẫu nhiên, 3 lần nhắc lại trong hai vụ Xuân<br /> 2010 và 2011 trên đất cát biển chuyên trồng các loại dưa thuộc huyện Phú Vang,<br /> tỉnh Thừa Thiên Huế, nhằm xác định được mật độ trồng phù hợp mang lại năng<br /> suất và hiệu quả kinh tế cao nhất. Kết quả nghiên cứu cho thấy mật độ trồng khác<br /> nhau có ảnh hưởng đến các chỉ tiêu như sinh trưởng, phát triển, năng suất, phẩm<br /> chất và hiệu quả kinh tế. Mật độ trồng 9.000 cây/ha cho các chỉ tiêu sinh trưởng,<br /> phát triển tốt hơn các mật độ trồng khác, năng suất và hiệu quả kinh tế cao nhất.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Cây dưa hấu thường được trồng phổ biển ở vùng đất cát thuộc miền Trung, Việt<br /> Nam. Nhưng diện tích trồng dưa hấu để lấy hạt lại tập trung chủ yếu ở các vùng đất cát<br /> thuộc tỉnh Bình Thuận và một số tỉnh miền Tây Nam Bộ. Do hạt dưa dễ bảo quản và<br /> chuyên chở nên thường được tiêu dùng quanh năm và được sử dụng với nhiều mục đích<br /> khác nhau như cưới hỏi, ma chay, lễ tết... Hạt dưa thường được tiêu thụ nhiều vào các<br /> tháng 12 và tháng 1, vì đây là các tháng tết và tiêu thụ rải rác quanh năm. Theo kết quả<br /> điều tra năm 2009, trong cả nước năm 2008 số lượng hạt dưa được tiêu thụ là 400 tấn,<br /> tăng hơn so với năm 2007 là 120 tấn, riêng tại thành phố Huế có số lượng tiêu thụ hạt<br /> dưa năm 2008 là 9,5 - 10 tấn, năm 2007 là từ 7,5 - 8 tấn và năm 2006 là 6 - 6,5 tấn. Nhìn<br /> chung lượng hạt dưa tiêu thụ có xu hướng tăng lên qua các năm [2].<br /> Tỉnh Thừa Thiên Huế có diện tích đất cát khá lớn (46.760 ha), chiếm 8,3%<br /> tổng diện tích đất tự nhiên của tỉnh và 46,03% tổng diện tích đất đồng bằng (Lê Thanh<br /> Bồn, 1996). Đây là loại đất rất phù hợp để trồng dưa hấu. Trên thực tế, cây dưa hấu lấy<br /> hạt đã được trồng ở tỉnh Thừa Thiên Huế cách đây vài năm nhưng diện tích rất nhỏ lẻ,<br /> chủ yếu ở một số xã có diện tích đất cát ven biển như Quảng Công, Điền Hòa, Phú<br /> Xuân… [3]. Hiện nay hầu như diện tích trồng này không còn do sản lượng quá nhỏ<br /> không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ và chế biến. Vì vậy nghiên cứu về cây dưa hấu<br /> lấy hạt vẫn còn là vấn đề mới ở tỉnh Thừa Thiên Huế, đặc biệt là việc tìm ra được qui<br /> 125<br /> <br /> trình trồng và chăm sóc trong đó có vấn đề cần lưu tâm là mật độ. Thực tế sản xuất<br /> nông nghiệp cho thấy, cho dù có đầy đủ những giống cây trồng năng suất cao, phẩm<br /> chất tốt, cùng với điều kiện khí hậu thuận lợi, nguồn nước dồi dào, nhưng nếu mật độ<br /> trồng không phù hợp thì cây trồng cũng không đạt năng suất cao và phẩm chất tốt.<br /> Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu: “Ảnh hưởng của mật<br /> độ trồng đến năng suất dưa hấu lấy hạt trên đất cát biển tỉnh Thừa Thiên Huế” với<br /> các mục đích như sau:<br /> - Xác định ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng, phát triển, năng suất và một<br /> số chỉ tiêu về phẩm chất hạt của cây dưa hấu lấy hạt.<br /> - Xác định ảnh hưởng của mật độ đến hiệu quả kinh tế trong sản xuất dưa hấu<br /> lấy hạt.<br /> - Đề xuất mật độ thích hợp cho cây dưa hấu lấy hạt trên đất cát biển tỉnh Thừa<br /> Thiên Huế.<br /> 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> 2.1.1. Đất<br /> Đất tiến hành nghiên cứu trong đề tài là đất cát biển chuyên trồng các loại dưa.<br /> 2.1.2. Cây trồng<br /> Giống dưa hấu lấy hạt được sử dụng trong thí nghiệm là giống Bình Thuận hạt<br /> vừa, giống được tuyển chọn sau hai vụ trồng thử nghiệm trên địa bàn tỉnh.<br /> 2.1.3. Phân bón<br /> - Phân vô cơ: Sử dụng phân NPK 16 – 16 -8<br /> - Vôi: Vôi bột thường sử dụng tại địa phương, 40% CaO.<br /> - Phân chuồng: người dân tự sản xuất theo truyền thống<br /> 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> Đề tài được thực hiện trong vụ Xuân 2010 (tháng 3 đến tháng 5/2010) và vụ<br /> Xuân 2011 (tháng 3 đến tháng 5/2011), tại xã Phú Xuân, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa<br /> Thiên Huế.<br /> 2.3. Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.3.1. Công thức thí nghiệm<br /> - Thí nghiệm gồm có 5 công thức với các mật độ trồng như sau: 6.000 cây/ha,<br /> 7.000 cây/ha, 8.000 cây/ha (đối chứng), 9.000 cây/ha và 10.000 cây/ha trên nền 750 kg<br /> 126<br /> <br /> NPK (16 – 16 -8), 20 tấn phân chuồng và 500 kg vôi. Các công thức thí nghiệm đề xuất<br /> dựa trên điều tra thực tế về mật độ trồng sử dụng cho cây dưa hấu của nông dân, qui<br /> trình khuyến cáo của khuyến nông địa phương, yêu cầu dinh dưỡng của cây dưa và điều<br /> kiện thời tiết khí hậu tại vùng.<br /> - Thí nghiệm được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên (RCBD), với 3 lần nhắc<br /> lại. Diện tích mỗi ô thí nghiệm là 20 m2.<br /> 2.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi<br /> - Một số chỉ tiêu sinh trưởng và phát triển: chỉ tiêu về cành và hoa<br /> - Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất.<br /> - Chỉ tiêu về phẩm chất hạt: P1000 hạt, P1000 nhân, chiều dài, chiều rộng và<br /> đường kính hạt.<br /> - Chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế: Tổng thu, tổng chi, lợi nhuận<br /> 2.4. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Xử lý số liệu với các chỉ tiêu như trung bình, ANOVA, LSD bằng phần mềm<br /> Statistix 9.0.<br /> 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> 3.1. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến một số chỉ tiêu sinh trưởng và phát triển<br /> của cây dưa hấu lấy hạt<br /> Mật độ trồng có ảnh hưởng rất lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng<br /> nói chung và cây dưa hấu nói riêng. Mật độ trồng quá dày sẽ có sự cạnh tranh về dinh<br /> dưỡng lớn, làm cho cây không có khả năng phát triển hết tiềm năng năng suất giống.<br /> Dưa hấu là loại cây thân bò, khả năng phân cành, vươn nhánh và khả năng phát triển<br /> thân lá rất mạnh, nếu trồng ở mật độ dày cây sẽ không đủ dinh dưỡng để phát triển,<br /> nhưng nếu trồng ở mật độ quá thưa, tiểu khí hậu tại vùng cây sinh trưởng không đảm<br /> bảo, do cây dưa hấu thường được trồng tại vùng đất cát, nên với mật độ thưa vùng đất<br /> tại cây sẽ bị mất nước nhiều, không đảm bảo được độ ẩm cho cây phát triển, đồng thời<br /> nhiệt độ sẽ tăng cao, không thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cây dưa. Kết<br /> quả được trình bày ở bảng 1.<br /> * Chỉ tiêu về cành:<br /> - Số cành cấp 1: Đa số các quả thương phẩm, có giá trị về phẩm chất sẽ tập trung<br /> ở các cành cấp 1, do đó số cành cấp 1 của cây cũng là một chỉ tiêu để đánh giá, xác định<br /> năng suất. Các công thức thí nghiệm có sự sai khác có ý nghĩa về mặt thống kê, trong đó<br /> công thức với mật độ trồng 10000 cây/ha là công thức có số cành cấp 1 cao nhất (8,93<br /> cành), tiếp theo là công thức 9000 cây/ha (8,23 cành); công thức có số cành cấp 1 thấp<br /> 127<br /> <br /> nhất là công thức trồng 6000 cây/ha (5,77 cành). Như vậy mật độ quá thưa gây ảnh<br /> hưởng đến sự phân cành cấp 1.<br /> - Số cành cấp 2: Các công thức có thể chia thành 3 nhóm sai khác có ý nghĩa,<br /> trong đó nhóm mật độ trồng 9000, 10000 cây/ha là nhóm công thức có số cành cấp 2<br /> cao nhất (6,30; 6,67 cành), tiếp theo là mật độ trồng 8000 cây/ha (4,9 cành), trong nhóm<br /> công thức còn lại, số lượng cành cấp 2 ít có sự chênh lệch (3,93 và 3,73 cành).<br /> Bảng 1. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến một số chỉ tiêu về sinh trưởng và phát triển<br /> của cây dưa hấu lấy hạt<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> Mật độ<br /> (cây/ha)<br /> <br /> Chỉ tiêu về cành<br /> <br /> Chỉ tiêu về hoa<br /> <br /> Cành cấp 1 Cành cấp 2<br /> <br /> Hoa đực<br /> <br /> Hoa cái<br /> <br /> Hoa đậu<br /> quả<br /> <br /> 6000<br /> <br /> 5,77e<br /> <br /> 3,93 c<br /> <br /> 18,00 b<br /> <br /> 4,33 c<br /> <br /> 3,33c<br /> <br /> 7000<br /> <br /> 6,7d<br /> <br /> 3,73 c<br /> <br /> 18,67 b<br /> <br /> 5,00 c<br /> <br /> 3,67 bc<br /> <br /> 8000 (ĐC)<br /> <br /> 7,63c<br /> <br /> 4,9 b<br /> <br /> 24,00 a<br /> <br /> 6,00bc<br /> <br /> 4,00 bc<br /> <br /> 9000<br /> <br /> 8,23 b<br /> <br /> 6,30 a<br /> <br /> 24,67 a<br /> <br /> 7,00ab<br /> <br /> 5,00 ab<br /> <br /> 10000<br /> <br /> 8,93a<br /> <br /> 6,67 a<br /> <br /> 24,33 a<br /> <br /> 8,67 a<br /> <br /> 5,67a<br /> <br /> LSD 0.05<br /> <br /> 0,51<br /> <br /> 0,66<br /> <br /> 2,81<br /> <br /> 1,42<br /> <br /> 1,29<br /> <br /> (a, b, c, d chỉ ra các công thức có cùng ký tự trong cùng một cột không có sự sai khác có<br /> ý nghĩa tại mức 0.05. Số liệu bảng trên được tính trung bình từ hai vụ).<br /> <br /> * Chỉ tiêu về hoa:<br /> Ra hoa là một quá trình sinh lý tổng hợp, đánh dấu sự phát triển nhảy vọt chuyển<br /> từ sinh trưởng sinh dưỡng sang sinh trưởng sinh thực. Cây dưa hấu lấy hạt có đặc điểm<br /> là diễn ra đồng thời cả hai quá trình sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực,<br /> tức là ra hoa, hình thành quả cùng với sự phát triển thân, cành, lá.<br /> - Số hoa đực: đối với số hoa đực trên cây, giữa các công thức có sự chênh lệch<br /> nhau lớn. Công thức có số hoa đực cao nhất là 9000 cây/ha (24,67 hoa). Công thức có số<br /> hoa đực thấp nhất là 6000 cây/ha (18 hoa). Công thức đối chứng có số hoa đực trên cây<br /> là 24 hoa.<br /> - Số hoa cái trên cây, từ bảng 1 ta thấy các công thức chia làm 2 nhóm. Công<br /> thức 10000 cây/ha có số hoa cái cao nhất là 8,67 hoa. Nhóm công thức 8000, 9000<br /> cây/ha có số hoa cái ở mức trung bình, số hoa lần lượt là 6 hoa và 7 hoa. Nhóm công<br /> thức có số hoa cái thấp nhất là công thức 6000, 7000 cây/ha, số hoa lần lượt là 4,33 hoa<br /> và 5 hoa.<br /> - Số hoa đậu quả là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến năng suất. Số hoa<br /> 128<br /> <br /> đậu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: giống, điều kiện ngoại cảnh, dinh dưỡng…<br /> Bên cạnh đó thì mật độ trồng cũng có những ảnh hưởng nhất định. Nhóm công thức có<br /> số hoa đậu quả cao nhất là 9000 và 10000 cây/ha có số hoa đậu quả lần lượt là 3,67 hoa<br /> và 3,33 hoa. Công thức có số hoa đậu quả thấp nhất là 6000 và 7000 cây/ha (2,33 hoa).<br /> Công thức đối chứng có số hoa đậu quả là 3 hoa.<br /> 3.2. Ảnh hưởng của mật độ các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất dưa<br /> hấu lấy hạt<br /> Năng suất là một chỉ tiêu tổng hợp phản ánh các quá trình sinh trưởng, phát triển<br /> các hoạt động sống diễn ra trong cây và thu được trên một đơn vị diện tích hay một đơn<br /> vị cá thể, đồng thời năng suất cũng là mục tiêu cuối cùng của người trồng dưa. Ðối với<br /> dưa hấu lấy hạt, năng suất do nhiều yếu tố cấu thành: Số cây/m2, số quả/cây, khối lượng<br /> hạt khô/quả. Theo dõi thí nghiệm, chúng tôi thu được các kết quả về các yếu tố cấu<br /> thành năng suất và năng suất hạt của các công thức thí nghiệm được thể hiện qua bảng 2.<br /> Kết quả trình bày ở bảng 2 cho thấy:<br /> - Số quả/cây: giữa các công thức có sự chênh lệch nhau. Công thức có số<br /> quả/cây cao nhất là 9000 cây/ha với 3,62 quả. Công thức có số quả/cây thấp nhất là<br /> 6000 cây/ha với 2,71 quả. Công thức đối chứng là 3,30 quả.<br /> Bảng 2. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của cây<br /> dưa hấu lấy hạt<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Số<br /> cây/m2<br /> (cây)<br /> <br /> Số quả/cây<br /> (quả)<br /> <br /> Khối lượng<br /> hạt khô/quả<br /> (gam)<br /> <br /> 6000<br /> <br /> 0,6<br /> <br /> 2,71 c<br /> <br /> 21,79d<br /> <br /> 354,95 e<br /> <br /> 307,12d<br /> <br /> 7000<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 3,37 b<br /> <br /> 22,52c<br /> <br /> 531,38d<br /> <br /> 480,42 c<br /> <br /> 8000 (ĐC)<br /> <br /> 0,8<br /> <br /> 3,30 b<br /> <br /> 29,06a<br /> <br /> 767,80 c<br /> <br /> 645,94b<br /> <br /> 9000<br /> <br /> 0,9<br /> <br /> 3,62 a<br /> <br /> 29,19a<br /> <br /> 949,91 a<br /> <br /> 725,24 a<br /> <br /> 10000<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 3,31 b<br /> <br /> 25,40b<br /> <br /> 840,92b<br /> <br /> 710,50 a<br /> <br /> 0,07<br /> <br /> 0,37<br /> <br /> 10,01<br /> <br /> 24,37<br /> <br /> Mật độ<br /> (cây/ha)<br /> <br /> LSD 0.05<br /> <br /> Năng suất hạt Năng suất<br /> khô lý thuyêt hạt khô thực<br /> (kg/ha)<br /> thu (kg/ha)<br /> <br /> (a, b, c, d, e chỉ ra các công thức có cùng ký tự trong cùng một cột không có sự sai khác<br /> có ý nghĩa tại mức 0.05. Số liệu bảng trên được tính trung bình từ hai vụ trồng).<br /> <br /> - Khối lượng hạt khô/quả: Công thức có khối lượng hạt khô trên quả cao nhất<br /> là 9000 cây/ha với 29,19 g. Công thức có khối lượng hạt khô trên quả thấp nhất là<br /> 6000 cây/ha với 21,79 g. Công thức đối chứng là 29,06 g. Có sự sai khác có ý nghĩa<br /> 129<br /> <br />