Nghiên cứu cầu cơ tim động mạch vành người Việt Nam

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU CẦU CƠ TIM ĐỘNG MẠCH VÀNH NGƯỜI VIỆT NAM <br /> Nguyễn Hoàng Vũ*, Dương Văn Hải*, Trần Minh Hoàng**<br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Khảo sát cầu cơ tim động mạch vành.<br /> Đối tượng và phường pháp nghiên cứu: 60 quả tim của thi thể đã được ướp dung dịch bảo quản tại bộ<br /> môn Giải phẫu học, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. Tim được phẫu tích bộc lộ động mạch vành, khảo<br /> sát tần suất xuất hiện, vị trí, độ dài cầu cơ tim, khảo sát mối tương quan giữa cầu cơ tim và sự hiện diện của<br /> nhánh trung gian.<br /> Thiết kế nghiên cứu: Cắt ngang mô tả.<br /> Kết quả: Có tất cả 48 cầu cơ tim hiện diện ở 33 quả tim. Vị trí cầu cơ tim gặp nhiều nhất là ở rãnh gian thất<br /> trước, kế đến là rãnh gian thất sau. Chiều dài trung bình của cầu cơ tim là 20,62±9,56mm, ngắn nhất là 6,5 và<br /> dài nhất là 41,5mm,. Có sự liên quan giữa cầu cơ tim và nhánh trung gian.<br /> Kết luận: Cầu cơ tim là một dạng biến đổi (variant) thường gặp của động mạch vành. Vị trí thường gặp<br /> nhất lả ở động mạch gian thất trước và động mạch gian thất sau. Nó có thể gây ra các dấu hiệu lâm sàng của<br /> bệnh động mạch vành và gây khó khăn cho các thủ thuật trên động mạch vành.<br /> Từ khóa: cầu cơ tim, động mạch gian thất trước, động mạch gian thất sau, nhánh trung gian.<br /> ABSTRACT <br /> MYOCARDIAL BRIDGE OF THE CORONARY ARTERY OF VIETNAMESE<br /> Nguyen Hoang Vu, Duong Van Hai, Tran Minh Hoang <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 114 ‐ 117 <br /> <br /> Objective: To describe the morphological characteristic of myocardial bridges.<br /> Materials and method: 60 hearts of 60 cadavers preserved in formalin solution in Department of<br /> Anatomy, the University of Medicine and Pharmacy in HCM city, were used. The hearts were dissected to<br /> evaluate the prevalence, site, length of the myocardial bridges, and evaluate the correlation between the presence<br /> of intermediate branch and the myocardial bridge.<br /> Design: A descriptive cross‐sectional study.<br /> Result: 48 myocardial bridges were found in 33 hearts. The myocardial bridges usually were found at the<br /> anterior interventricular artery and the posterior interventricular artery. The average length of myocardial bridge<br /> is 20.62 ± 9.56mm, the shortest is 6.5, and the longest is 41.5mm. There is the correlation between the presence of<br /> the intermediate branch and the myocardial bridge.<br /> Conclusion: The myocardial bridge is the common variant in the anatomy of coronary arteries. It was found<br /> at the anterior interventricular artery and posterior interventricular artery. It can cause sign of coronary disease<br /> and the difficulty for coronary intervention procedures.<br /> Keywords: myocardial bridge, anterior interventricular artery, posterior interventricular artery,<br /> intermediate branch.<br /> <br /> <br /> <br /> *Bộ môn Giải phẫu học, ĐH Y Dược TP.HCM  **Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh, ĐH Y Dược TP.HCM <br /> Tác giả liên lạc: ThS. BS. Nguyễn Hoàng Vũ   ĐT: 0903863252  Email: balapbvbd@yahoo.com <br /> <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 115<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ  diện nhánh trung gian. <br /> Bình thường động mạch vành đi trên bề mặt  KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> cơ  tim,  dưới  lớp  ngoại  tâm  mạc.  Cầu  cơ  tim  là <br /> Tần suất cầu cơ tim <br /> một  lớp  cơ  tim  bắt  ngang  lên  trên  một  đoạn <br /> Trong số 60 quả tim nghiên cứu, chúng tôi <br /> động  mạch  vành,  nói  một  cách  khác  là  động <br /> gặp tổng cộng 48 cầu cơ tim xuất hiện trên 31 <br /> mạch  vành  chui  dưới  lớp  cơ  tim.  Đây  là  một <br /> quả tim. Trong đó, 21 mẫu có cầu cơ tim xuất <br /> hiện tượng bất thường về giải phẫu động mạch <br /> hiện ở 1 vị trí, 10 mẫu có 2 cầu cơ tim, 1 mẫu <br /> vành. Mặc dù hậu quả của cầu cơ tim đối với sự <br /> có  3  cầu  cơ  tim  và  đặc  biệt  có  1  trường  hợp <br /> tưới  máu  cơ  tim  đang  còn  nhiều  tranh  cải, <br /> xuất hiện cầu cơ tim ở 4 vị trí. Bảng 1 so sánh <br /> nhưng  sự  hiện  diện  của  cầu  cơ  tim  cần  phải <br /> tần  suất  cầu  cơ  tim  của  nghiên  cứu  này  với <br /> được  lưu  ý  khi  thực  hiện  các  thủ  thuật  động <br /> một  số  tác  giả  nghiên  cứu  trên  tim  tử  thi  và <br /> mạch vành. Nghiên cứu này khảo sát tần suất, vị <br /> trên CT động mạch vành. <br /> trí  xuất  hiện  cầu  cơ  tim  trên  động  mạch  vành <br /> Tác giả Số mẫu Số mẫu có cầu Tổng<br /> người Việt Nam. <br /> nghiên cơ tim (Tỷ lệ%) số cầu<br /> cứu cơ tim<br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Ferrerial et al(1) 90 50 (55,6%) 70<br /> Đối tượng nghiên cứu  Loukas M et al(7) 200 69 (34,5%) 81<br /> 60 tử thi tại bộ môn Giải phẫu học, Đại học Y  Saidi H et al(10) 109 46 (42,4%)<br /> Shabestari AA et al(11) 2697 576 (21,3%) 579<br /> Dược  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.  Các  thi  thể  đã <br /> Vũ D. Tùng và cs(17) 1108 118 (10,65%) 118<br /> được xử lý bằng formol và bảo quản từ 1 đến 3 <br /> Nghiên cứu này 60 33 (68,75%) 48<br /> năm.  <br /> (Nghiên cứu của Shabestari và của Vũ Duy Tùng<br /> Thiết kế nghiên cứu   thực hiện trên MSCT, các nghiên cứu còn lại thực<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả.  hiện trên tim đã ướp formol phẫu tích).<br /> Phương  pháp  chọn  mẫu  và  kỹ  thuật  phẫu  Cầu cơ tim sẽ được quan sát trực tiếp trong <br /> tích  khi phẫu tích tim, thường có tỷ lệ cao hơn trên <br /> ‐ Mẫu được chọn lựa thuận tiện, là những tử  hình ảnh học.. Trên phương tiện chẩn đoán hình <br /> thi được sử dụng chuẩn bị cho việc giảng dạy từ  ảnh, cầu cơ tim được chẩn đoán thông qua hình <br /> 2011 đến 2013.  ảnh giảm khẩu kính một đoạn động mạch vành <br /> ở thì tâm thu. Lượng máu qua động mạch vành <br /> ‐ Phẫu tích: Tử thi được mở ngực và cắt các <br /> vào thì tâm trương chiếm đến 75‐85%. Trong khi <br /> mạch  máu  lớn  (động  mạch  chủ,  động  mạch <br /> vào  thì  tâm  trương,  động  mạch  vành  không  bị <br /> phổi,  tĩnh  mạch  chủ  trên,  tĩnh  mạch  chủ  dưới, <br /> đoạn cầu cơ tim ép nên lưu lượng máu vào động <br /> tĩnh  mạch  phổi)  để  đưa  tim  ra  ngoài.  Sau  đó, <br /> mạch vành không bị ảnh hưởng.  <br /> chúng tôi bóc đi lớp màng ngoài tim để bộc lộ hệ <br /> thống động mạch vành và khảo sát:  Vị trí của cầu cơ tim <br /> + Số lượng cầu cơ tim.    Cầu cơ tim có thể xuất hiện ở bất cứ trên <br /> nhánh  nào  trong  hệ  thống  động  mạch  vành, <br /> + Vị trí của cầu cơ tim. <br /> nhưng gặp nhiều nhất là ở động mạch gian thất <br /> + Độ dài của cầu cơ tim.  trước, kế đến là động mạch gian thất sáu, nhánh <br /> + Mối tương quan của cầu cơ tim với sự hiện  chéo của động mạch gian thất trước,…  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 116 Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 2: Liệt kê vị trí của cầu cơ tim<br /> Tác giả Số mẫu Số cầu Vị trí cầu cơ tim<br /> cơ tim ĐMGTTr ĐMGTS ĐMVP Nhánh chéo Nhánh bờ Vị trí khác ĐM mũ,<br /> trái trái nhánh bở phải)<br /> Loukas M(7) 200 81 35 (43,2%) 7 (8,5%) 14 (17,2%) 6 (7,4%) 19<br /> Saidi H(10) 109 46 39 (83,7%) 1 (2,3%) 3 (6,8%) 3 (6,8%)<br /> Shabestari(11) 2697 579 568 (98,1%) 10 (1,7%) 1 (0,1%)<br /> Vũ DTùng và cs(17) 1108 118 118 (100%)<br /> Nghiên cứu này 60 48 34 (70,8%) 10 (20,8%) 1 (2,1%) 3 (6,3%)<br /> (ĐMGTTr: Động mạch gian thất trước; ĐMGTS: Động mạch gian thất sau; ĐMVP: động mạch vành<br /> phải; ĐM mũ: động mạch mũ)<br /> <br /> <br /> <br /> <br />    <br /> Hình 1: Cầu cơ tim trên động mạch gian thất trước1. ĐM gian thất trước2. Phần cơ tim phủ ngang qua một<br /> đoạn động mạch<br /> Độ dài cầu cơ tim  này,  chúng  tôi  cần  phải  giữ  nguyên  các  mạch <br /> máu  để  khảo  sát  những  chỉ  số  khác  nên  chưa <br /> Độ dài cầu cơ tim từ 6,5 đến 41,5mm, trung <br /> thực hiện được việc này <br /> bình  20,62±9,56mm.  So  sánh  độ  dài  trung  bình <br /> cầu cơ tim của nghiên cứu này với kết quả của  Mối  tương  quan  của  cầu  cơ  tim  ở  động <br /> các tác giả khác trình bày ở bảng 3.  mạch  gian  thất  trước  và  sự  tồn  tại  của <br /> Tác giả Số mẫu Độ dài cầu cơ tim (mm) nhánh trung gian <br /> Loukas M(7) 200 31<br /> Nhánh trung gian là một nhánh xuất phát từ <br /> Saidi H(10) 109 22,66±11,94<br /> Vũ Duy Tùng và cs(17) 1108 16,93±7,05<br /> thân chung động mạch vành trái, nằm chen giữa <br /> Nghiên cứu này 60 20,62±9,56 động  mạch  mũ  và  động  mạch  gian  thất  trước. <br /> Độ  dày  của  cầu  cơ  tim  cũng  là  một  yếu  tố  Trong  nhiểu  nghiên  cứu  về  giải  phẫu  động <br /> cần phải khảo sát. Để làm được điều này, cầu cơ  mạch  vành,  tỷ  lệ  xuất  hiện  nhánh  trung  gian <br /> tim  phải  được  cắt  từ  nông  vào  sâu,  đến  đoạn  khoảng  50%  trường  hợp.  Nhánh  trung  gian  đi <br /> động  mạch  nằm  bên  dưới.  Trong  nghiên  cứu  hướng  ra  trước  và  xuống  dưới  đến  vùng  cấp <br /> máu  bình  thường  của  động  mạch  gian  thất <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 117<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> trước,  đóng  vai  trò  hỗ  trợ  cho  động  mạch  gian  2. Angelini P, Villason S, Chan AV, Diez JG (1999). Normal and <br /> Anomalous  Coronary  Arteris  in  Human.  In:  Angelini  P. <br /> thất  trước.  Nghiên  cứu  này  chúng  tôi  khảo  sát  Coronary  Artery  Anomalies:  A  Comprehensive  Approach. <br /> tương quan giữa nhánh trung gian và cầu cơ tim  Lippincott Williams & Wilkins, Philadenphia; pp:27 – 79. <br /> 3. Fazliogullari  Z,  Karabulut  AK,  Ulver  Dugan  N,  Uysal  II <br /> ở động mạch gian thất trước bằng cách so sánh <br /> (2010).  Coronary  artery  variations  and  median  artery  in <br /> tần suất xuất hiện nhánh trung gian ở nhóm có  Turkish  cadaver  hearts.  Singapore  Medical  Journal  2010;  51 <br /> cầu cơ tim với nhóm không có cầu cơ tim.  (10): 775 – 780. <br /> 4. Fiss  DM  (2007).  Normal  coronary  anatomy  and  anatomic <br /> Có cầu cơ Không có cầu Tổng<br /> variations. Applied Radiology, Vol 36, No1: 14‐26. <br /> tim cơ tim cộng<br /> 5. Kim  SY,  Seo  JB,  Do  KH,  Heo  JN,  Lee  JS,  Song  JW  (2006). <br /> Có nhánh trung gian 23 12 35 Coronary  artery  Anormalies:  Classification  and  ECG‐gated <br /> Không có nhánh 9 16 25 Multi  –  Detector  row  CT  fidings  with  Angio‐graphic <br /> trung gian correlation. RadioGraphics, Vol 26, No2: 317‐334. <br /> Tổng cộng 32 28 60 6. Kosar  P,  Ergun  E,  Ozturk  K,  Kosar  U  (2009).  Anatomic <br /> variations and anomalies of the coronary arteries: 64‐slice CT <br /> Kết quả là sự hiện diện nhánh trung gian có  angiographic  appearance.  Diagnostic and Interventional<br /> liên  quan  đến  cầu  cơ  tim:  Nhánh  trung  gian  ở  Radiology; 15: 275‐283. <br /> nhóm  có  cầu  cơ  tim  cao  hơn  ở  nhóm  không  có  7. Loukas  M,  Curry  B,  Bowers  M,  Louis  Jr  RG,  Bartczak  A, <br /> Kiedrowski  M  et  al  (2006).  The  relationship  of  myocardial <br /> cầu cơ tim, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê  bridges  to  coronary  artery  dominance  in  the  adult  human <br /> với  p