Nghiên cứu đặc điểm xét nghiệm huyết học và sinh hóa trên bệnh nhân lao phổi tại bệnh viện Phổi Trung ương từ 2015-2017

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM XÉT NGHIỆM HUYẾT HỌC<br /> VÀ SINH HÓA TRÊN BỆNH NHÂN LAO PHỔI<br /> TẠI BỆNH VIỆN PHỔI TRUNG ƯƠNG TỪ 2015-2017<br /> Võ Trọng Thành*, Nguyễn Hà Thanh**, Lê Ngọc Hưng**, Nguyễn Thanh Hà*, Nguyễn Linh Phương*<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Bệnh lao hiện đang là một trong những bệnh nhiễm trùng có tỷ lệ tử vong cao tại Việt Nam,<br /> gây nên những thay đổi về xét nghiệm huyết học và sinh hóa.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm một số chỉ số tế bào huyết học và sinh hóa máu ngoại vi trên bệnh nhân lao<br /> phổi được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung ương từ 2015 đến 2017.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 158 bệnh nhân lao phổi được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung<br /> ương. Nghiên cứu tiến cứu, cắt ngang, mô tả.<br /> Kết quả: Giá trị trung bình huyết sắt tố ở bệnh nhân nghiên cứu là 112,42±25,45 g/l ở nam và<br /> 106±23,33 g/l ở nữ. Tỷ lệ thiếu máu nặng ở nữ (14,81%) cao hơn nam (9,16%). Giá trị trung bình bạch cầu<br /> 10,68±6,31 x 109/l. Bệnh nhân lao phổi có tăng bạch cầu mono, tăng bạch cầu trung tính với tỷ lệ lần lượt là<br /> 76,58% và 37,97%; bạch cầu lympho giảm chiếm tỷ lệ 19,62%. Số lượng tiểu cầu tăng chiếm 32,28%. Giá trị<br /> trung bình protein C phản ứng là 68,92±56,55 mg/l. Protein C phản ứng thường tăng cao trong lao phổi với tỷ<br /> lệ 56,33%.<br /> Kết luận: Bệnh nhân lao phổi có thiếu máu, tăng bạch cầu trung tính, tăng bạch cầu mono, giảm bạch cầu<br /> lympho và tăng protein C phản ứng.<br /> Từ khóa: lao phổi, huyết học, sinh hóa<br /> ABSTRACT<br /> STUDY SOME HEMATOLOGICAL AND BIOCHEMICAL PARAMETER IN PATIENTS<br /> WITH PULMONARY TUBERCULOSIS AT THE NATIONAL LUNG HOSPITAL FROM 2015-2017<br /> Vo Trong Thanh, Nguyen Ha Thanh, Le Ngoc Hung, Nguyen Thanh Ha, Nguyen Linh Phuong<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 6 - 2019: 383 – 389<br /> Background: Tuberculosis is one of the high mortality rates in Vietnam, causing changes in hematological<br /> and biochemical tests.<br /> Objectives: Study on characteristics of some hematological and biochemical indices of peripheral blood in<br /> patients with pulmonary tuberculosis treated at National Lung Hospital from 2015 to 2017.<br /> Materials and Methods: 158 patients with pulmonary tuberculosis were treated at the National Lung<br /> Hospital. Prospective studies, autopsy study, described.<br /> Results: The mean of hemoglobin concentrate in the study patients was 112.42±25.45 g/l in men and<br /> 106±23.33 g/l in women. Severe anemia was 14.81% in women is higher than men (9.16%). The mean of<br /> white blood cells is 10.68±6.31 x 109/l. Patients with pulmonary tuberculosis have monocytosis, neutrophilia<br /> with the rates of 76.58% and 37.97% respectively; Lymphopenia is 19.62%. Thrombocytosis was 32.28%.<br /> The mean of reactive protein C is 68.92±56.55 mg/l. Reactive protein C is often elevated in pulmonary<br /> tuberculosis at a rate of 56.33%.<br /> * Bệnh viện Phổi Trung ương ** Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Võ Trọng Thành ĐT: 0904113339 Email: nihbt.nlh2010@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 383<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019<br /> <br /> Conclusion: Patients with pulmonary tuberculosis have anemia, neutrophilia, monocytosis, lymphopenia<br /> and increased C-reactive protein.<br /> Key words: pulmonary tuberculosis, hematological, biochemical<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ định là lao phổi, theo tiêu chuẩn của<br /> Lao là một bệnh nhiễm trùng mạn tính do vi Chương trình chống lao Quốc gia(10); được<br /> khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) gây ra, chỉ định dùng thuốc chống lao từ tháng 3<br /> được Robert Kock phát hiện năm 1882 và nó vẫn năm 2015 đến tháng 7 năm 2017 tại bệnh viện<br /> là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các Phổi Trung ương.<br /> bệnh truyền nhiễm. Bệnh lao có thể gặp ở tất cả Tiêu chuẩn chọn<br /> các bộ phận của cơ thể, trong đó lao phổi là thể Bệnh nhân nội trú trên 16 tuổi.<br /> lao phổ biến nhất (chiếm 80-85%) và là nguồn Bệnh nhân được chẩn đoán xác định lao phổi<br /> lây chính cho những người xung quanh(12). và được điều trị thuốc chống lao hàng 1 (công<br /> Trên thế giới, năm 2017 có khoảng 1/3 dân số thức I và công thức II).<br /> mắc lao và hàng năm bệnh lao gây tử vong Tiêu chuẩn chẩn đoán xác định dựa theo xét<br /> khoảng 1,3 triệu người. Việt Nam là nước đứng nghiệm soi đờm trực tiếp tìm AFB:<br /> thứ 16 trong 30 nước có tỷ lệ mắc lao cao trên<br /> + Lao phổi AFB(+): có ít nhất 1 mẫu đờm<br /> toàn thế giới. Tỷ lệ tử vong do lao hàng năm<br /> hoặc dịch phế quản, dịch dạ dày có kết quả soi<br /> khoảng 12 nghìn người(14).<br /> trực tiếp AFB(+) tại các phòng xét nghiệm<br /> Ở người lớn, bệnh lao phổ biến ở người được kiểm chuẩn bởi Chương trình chống lao<br /> nghèo và lứa tuổi 16-55 (cao nhất ở những Quốc gia.<br /> người 25-40 tuổi) là những người đang đóng<br /> + Lao phổi AFB(-): khi có ít nhất 2 mẫu đờm<br /> góp sản xuất ra nhiều của cải vật chất cho xã<br /> AFB(-), người bệnh cần được thực hiện quy trình<br /> hội đồng thời là những trụ cột lao động chính<br /> chẩn đoán lao phổi AFB(-).<br /> trong xã hội(8).<br /> Người bệnh được chẩn đoán lao phổi AFB(-)<br /> Các thay đổi huyết học và sinh hóa đôi khi<br /> cần thoả mãn 1 trong 2 điều kiện sau:<br /> đóng vai trò là yếu tố hữu ích cung cấp những<br /> - Có bằng chứng vi khuẩn lao trong đờm,<br /> dấu hiệu để chẩn đoán, đánh giá tiên lượng và<br /> dịch phế quản, dịch dạ dày bằng phương pháp<br /> theo dõi điều trị trên lâm sàng bệnh nhân lao(8).<br /> nuôi cấy hoặc các kỹ thuật mới như Xpert<br /> Một số nghiên cứu trước đây ở thấy rằng lao<br /> MTB/RIF.<br /> phổi có thể gây thiếu máu nhẹ, tăng bạch cầu<br /> - Được thầy thuốc chuyên khoa chẩn đoán<br /> trung tính, tăng số lượng tiểu cầu và đôi khi gây<br /> và chỉ định một phác đồ điều trị lao đầy đủ dựa<br /> tăng men gan(9)(15).<br /> trên: (1) lâm sàng, (2) bất thường nghi lao trên X<br /> Để góp phần vào chẩn đoán sớm và theo<br /> quang phổi và (3) thêm 1 trong 2 tiêu chuẩn sau:<br /> dõi điều trị cho bệnh nhân lao, chúng tôi<br /> HIV(+) hoặc không đáp ứng với điều trị kháng<br /> nghiên cứu đề tài này với mục tiêu: “Nghiên<br /> sinh phổ rộng(10).<br /> cứu đặc điểm một số chỉ số tế bào huyết học và<br /> sinh hóa máu ngoại vi trên bệnh nhân lao phổi Tiêu chuẩn loại trừ<br /> được điều trị tại bệnh viện Phổi Trung ương từ - Các bệnh nhân có bệnh hệ thống<br /> 2015 đến 2017”. - Các bệnh nhân mắc bệnh về máu.<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU Phương pháp nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu Thiết kế nghiên cứu<br /> Gồm 158 bệnh nhân được chẩn đoán xác Nghiên cứu tiến cứu, cắt ngang, mô tả ngay<br /> <br /> <br /> <br /> 384 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thời điểm được chẩn đoán xác định lao phổi. máu đàn trực tiếp từ bơm tiêm để làm tiêu bản<br /> Cỡ mẫu dùng cho nghiên cứu nhuộm giemsa xem hình thái của HC, tỷ lệ % BC<br /> Được tính theo công thức: và độ tập trung tiểu cầu.<br /> Lấy 2ml máu tĩnh mạch vào ống nghiệm<br /> 2 p .q nhựa có sẵn chất chống đông Lithi Heparin để<br /> n  z 1  <br /> 2 d<br /> 2<br /> <br /> làm các xét nghiệm sinh hóa.<br /> Trong đó: Dụng cụ<br /> p là tỷ lệ người bệnh lao phổi có thiếu máu Máy đếm tế bào tự động XT 2000i (Sysmex-<br /> theo nghiên cứu của các tác giả nước ngoài. Ước Nhật Bản) để xét nghiệm các chỉ số tế bào máu<br /> tính khoảng 74%(15). q=1-p ngoại vi.<br /> Độ chính xác 95%, lấy =0,05 do đó Máy sinh hoá miễn dịch cao cấp tự động<br /> Z2 1-/2=1,962. Olympus AU 680 (Nhật Bản) để xét nghiệm<br /> sinh hóa.<br /> d là sai số cho phép giữa tỷ lệ thu được từ<br /> mẫu nghiên cứu và tỷ lệ trong quần thể (độ Máy ly tâm Heltic 380 (Đức).<br /> chính xác mong muốn) được áp đặt bằng 10%. Xử lý số liệu<br /> Ta tính được cỡ mẫu n≥135. Các số liệu được xử lý theo phương pháp<br /> Các chỉ số nghiên cứu thống kê y học trên chương trình SPSS 20.0.<br /> Các biến số định lượng được trình bày theo<br /> Thông tin chung<br /> giá trị trung bình và độ lệch chuẩn ( SD).<br /> Tuổi, giới, xét nghiệm nhuộm soi đờm tìm AFB.<br /> Các biến số định tính được trình bày theo<br /> Chỉ số tế bào máu ngoại vi<br /> tỷ lệ %.<br /> Số lượng hồng cầu (RBC) (x 1012/l)(13).<br /> KẾT QUẢ<br /> Nồng độ hemoglobin (Hb) (g/l). Thiếu máu<br /> Đặc điểm về tuổi và giới<br /> nhẹ: Nam 110-