Nghiên cứu giá trị của dấu hiệu bờ đôi trong hình ảnh siêu âm khớp và các mối liên quan ở bệnh nhân gout nguyên phát tại trung tâm y khoa medic thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CỦA DẤU HIỆU BỜ ĐÔI TRONG HÌNH ẢNH<br /> SIÊU ÂM KHỚP VÀ CÁC MỐI LIÊN QUAN Ở BỆNH NHÂN GOUT<br /> NGUYÊN PHÁT TẠI TRUNG TÂM Y KHOA MEDIC<br /> THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Mã Nguyễn Minh Tùng*, Võ Tam**, Phan Thanh Hải***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Siêu âm đang được sử dụng trong việc chẩn đoán hình ảnh cơ xương khớp như là phương tiện<br /> thông dụng và phổ quát, ít tốn kém lại không xâm lấn, rất nhạy cho việc phát hiện sự lắng đọng của tinh thể urat<br /> trong dịch khớp và bề mặt sụn khớp (dấu hiệu bờ đôi).<br /> Mục tiêu: Khảo sát biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng và giá trị dấu hiệu bờ đôi trong hình ảnh siêu âm của<br /> các khớp chi dưới: gối, bàn ngón chân 1. Đánh giá mối liên quan của dấu hiệu bờ đôi với yếu tố lâm sàng, cận lâm<br /> sàng và các yếu tố khác ở bệnh nhân gout nguyên phát.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang gồm 95 bệnh nhân được chẩn đoán xác định<br /> bệnh gout nguyên phát theo tiêu chuẩn của ILAR và Omeract năm 2000 mới nhập viện và chưa được điều trị<br /> bằng các thuốc kháng viêm tại Trung tâm Y khoa Medic, Tp HCM từ 05/2013 - 05/2015.<br /> Kết quả: Thời gian mắc bệnh từ 6 - 12 tháng là 45,3%, > 12 tháng là 43,2%, < 6 tháng là 11,6%. Tăng acid<br /> uric máu là 87,4%. Tổn thương khớp bàn ngón chân 1 là 58,3%, khớp gối là 55,9%. Xuất hiện dấu hiệu bờ đôi<br /> chiếm tỷ lệ 88,4%. Giá trị dấu hiệu bờ đôi trong chẩn đoán bệnh gout nguyên phát ở khớp bàn ngón chân 1 là 32<br /> lần với độ nhạy 100% (95%CI: 92,75-100), độ đặc hiệu 27,08% (95%CI: 15,28-41,85). Giá trị dấu hiệu bờ đôi<br /> trong chẩn đoán bệnh gout nguyên phát ở khớp gối là 29 lần với độ nhạy 100% (95%CI: 92,45-100), độ đặc hiệu<br /> 22,92% (95%CI: 12,03-37,31). Dấu hiệu bờ đôi có mối liên quan với BMI, thời gian mắc bệnh trên 12 tháng,<br /> tăng acid uric máu. Dấu hiệu bờ đôi không có mối liên quan với cholesterol, triglycerid, ure, creatinin.<br /> Kết luận : Siêu âm khớp ở bệnh nhân gout nguyên phát, phát hiện dấu hiệu bờ đôi, đặc trưng của hình ảnh<br /> lắng đọng tinh thể urat Na trên bề mặt sụn khớp, có độ nhạy 100% ở vị trí khớp gối và khớp bàn ngón chân 1,<br /> dấu hiệu này có liên quan có ý nghĩa thống kế với các yếu tố BMI, uric, thời gian mắc bệnh.<br /> Từ khóa: dấu hiêu bờ đôi, gout, siêu âm khớp.<br /> ABSTRACT<br /> STUDY OF THE SIGNIFICANCE OF DOUBLE CONTOUR SIGN IN ULTRASOUND IMAGING<br /> OF JOINTS AND CORRELATION IN PATIENTS WITH PRIMARY GOUT<br /> AT HOCHIMINH MEDIC MEDICAL CENTER<br /> Ma Nguyen Minh Tung, Vo Tam, Phan Thanh Hai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 – supplement of No 1 – 2016: 291 - 295<br /> <br /> Background: Ultrasound scanning is currently a popular and ubiquitous tool for diagnostic imaging of<br /> musculoskeletal and joints; being non-invasive and economical, it is very sensitive in detecting urate deposition in<br /> <br /> <br /> * PK Khớp- TT Y Khoa Medic- Hòa Hảo *** TT Y Khoa Medic- Hòa Hảo<br /> ** Trường ĐH Y Dược Huế - Khoa thận- khớp BV TW Huế<br /> Tác giả liên lạc: BSCK II. Mã Nguyễn Minh Tùng ĐT: 0908137482 Email: tungminhmdvn@yahoo.com<br /> <br /> <br /> Tim Mạch 291<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> joint fluid and the surfaces of cartilaginous joints (double contour sign).<br /> Objectives: Survey of clinical and paraclinical symptoms and the significance of double contour sign in<br /> ultrasound imaging of lower limb joints: knee joints and metatarsophalangeal joint of the first toe. Evaluation of<br /> the relationship between double contour sign and clinical, paraclinical symptoms and other symptoms in patients<br /> with primary gout.<br /> Subjects and research methods: This is a descriptive, cross-sectional study on 95 patients diagnosed with<br /> primary gout symptom according to ILAR and Omeract 2000 criteria. The patients were just admitted into the<br /> hospital and have not been treated with anti-inflammatory drugs at the HoChiMinh Medic Medical Center from<br /> May 2013 to May 2015.<br /> Results: Duration of illness: 6 - 12 months: 45.3%, > 12 month: 43.2%, < 6 month 11.6%. 47.4% of the<br /> patients have primary arthritis, 35.8% of the patients with second recurring arthritis, and 16.8% of the patients<br /> with third recurring arthritis.<br /> 87.4% of the patients had increased blood uric acid.67.4% of the patients exhibited signs of inflammation.<br /> 58.3% of the patients have lesion in the joint of 1 toe, 55.9% have lesion in knee joint.<br /> 88.4% of the patients exhibited double contour sign. Double contour sign value in diagnosis of primary gout<br /> symptom in the metatarsophalangeal joint of the first toe is 32 fold with sensitivity 100% (95%CI: 92.75-100),<br /> specificity 27.08% (95%CI: 15.28-41.85). Double contour sign value in diagnosis of primary gout symptom in<br /> the knee joint is 29 fold with sensitivity 100% (95%CI: 92.45-100), specificity 22.92% (95%CI: 12.03-37.31).<br /> Double contour sign was correlated with BMI, over 12 month from onset of the symptom and increase of blood<br /> uric. Double contour sign was not correlated with Cholesterol, Triglyceride, urea or creatinine.<br /> Conclusion: Ultrasound scanning of patients with primary gout symptoms was able to detect double<br /> contour sign, a characteristics of deposition of urate crystals on the surface of joint cartilage, with sensitivity of<br /> 100% for knee and metatarsophalangeal joint of the first toe. This value is statistically correlated with BMI, uric<br /> and duration of the symptom.<br /> Key word: Double contour sign, primary gout, ultrasound imaging of joint.<br /> MỞ ĐẦU đang nổi lên trong việc chẩn đoán hình ảnh cơ<br /> xương khớp, như là phương tiện thông dụng và<br /> Mặc dù có nhiều tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh phổ quát, ít tốn kém lại không xâm lấn rất nhạy<br /> Gout được đưa ra như tiêu chuẩn của ILAR và cho việc phát hiện sự lắng đọng của tinh thể urat<br /> Omeract năm 2000(1,3) nhưng chúng ta nhận thấy trong dịch khớp và bề mặt sụn khớp (dấu hiệu<br /> một số điểm hạn chế trong chẩn đoán xác định bờ đôi).<br /> như phải làm thủ thuật chọc dò khớp là một kĩ<br /> thuật xâm lấn. Vì vậy nhu cầu tìm ra một ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGIÊNCỨU<br /> phương pháp chẩn đoán để góp phần làm rõ và Đối tượng nghiên cứu<br /> chẩn đoán phân biệt với các lọai bệnh viêm khớp<br /> Nhóm bệnh<br /> khác, cùng với yêu cầu được đặt ra là dễ thực<br /> Chọn bệnh nhân không phân biệt giới tính<br /> hiện, không xâm lấn là hết sức cấp thiết. CT Scan<br /> được chẩn đoán xác định bệnh Gout dựa theo<br /> và MRI cũng góp phần trong chẩn đóan có tụ<br /> tiêu chuẩn chọn bệnh.<br /> dịch, có viêm dày bao họat dịch, có phù nề tủy<br /> xương, có hủy xương nhưng bị giới hạn ở việc Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân<br /> xác định chẩn đóan có lắng đọng tinh thể trong Bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh<br /> dịch khớp và sụn khớp, với chi phí cao. Gout nguyên phát theo tiêu chuẩn của ILAR và<br /> Với những hạn chế đã nêu, ngày nay siêu âm Omeract năm 2000 mới nhập viện và chưa được<br /> <br /> <br /> 292 Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> điều trị bằng các thuốc kháng viêm tại Trung 12. Cấy vi sinh âm tính.<br /> tâm Y khoa Medic, Tp HCM từ 05/2013 - Siêu âm khớp<br /> 05/2015(3,5).<br /> Dấu hiệu bờ đôi: Hai đường song song.<br /> Bệnh nhân được thăm khám lâm sàng, cận Đường tăng âm không đều mỏng (do tinh thể<br /> lâm sàng thường quy của một bệnh nhân Gout. urat lắng động trên sụn khớp) và đường viền<br /> Tiêu chuẩn loại trừ của vỏ xương. Giữa hai đường này là sụn khớp<br /> Bệnh Gout thứ phát hyalin biểu hiện bởi một đường trống âm.<br /> Bệnh tăng acid uric máu đơn thuần<br /> Bệnh Gout có các bệnh nhiễm trùng khác<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Theo công thức ước lượng cỡ mẫu của<br /> nghiên cứu mô tả:<br /> N=Z2 (1- α/2) P(1-P)/d2<br /> Cỡ mẫu tối thiểu n = 92 người.<br /> Nghiên cứu của chúng tôi có cỡ mẫu là 95<br /> bệnh nhân.<br /> Chẩn đoán bệnh Gout<br /> Hình 1: Hình ảnh siêu âm khớp gối<br /> Theo tiêu chuẩn của ILAR và Omeract<br /> năm 2000(3,5). KẾTQUẢ<br /> • Có tinh thể urat đặc trưng trong dịch khớp, Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu<br /> và / hoặc:<br /> Phân bố theo nhóm tuổi<br /> • Tophy được chứng minh có chứa tinh thể Tỷ lệ bệnh nhân Gout ở độ tuổi 40-60 chiếm<br /> urat bằng phương pháp hóa học hoặc kính hiển ưu thế (57,9%).<br /> vi phân cực, và / hoặc:<br /> Tuổi trung bình của của nhóm nghiên cứu là<br /> • Có 6/12 biểu hiện lâm sàng, xét nghiệm và 45,44 ± 9,79.<br /> X quang sau:<br /> Tiền sử bản thân<br /> 1. Viêm tiến triển tối đa trong vòng 1 ngày.<br /> Trong các yếu tố nguy cơ, rối loạn lipid máu<br /> 2. Có hơn 1 cơn viêm khớp cấp. chiếm tỷ lệ cao nhất (54,7%), kế đến là tăng<br /> 3. Viêm khớp ở 1 khớp. huyết áp (36,8%), hút thuốc lá (32,6%), đái tháo<br /> 4. Đỏ vùng khớp. đường chiếm tỷ lệ thấp (3,2%).<br /> 5. Sưng, đau khớp bàn ngón chân 1. Thói quen uống rượu bia<br /> 6. Viêm khớp bàn ngón chân 1 ở một bên. Tỷ lệ bệnh nhân có thói quen uống rượu bia<br /> 7. Viêm khớp cổ chân một bên. (80,0%) cao hơn so với bệnh nhân không có thói<br /> quen uống rượu bia (20,0%). Sự khác biệt có ý<br /> 8. Tophy nhìn thấy được.<br /> nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> 9. Tăng acid uric máu.<br /> Thời gian phát hiện bệnh trung bình<br /> 10. Sưng đau khớp không đối xứng.<br /> - Thời gian phát hiện bệnh trung bình: 42,7<br /> 11. Nang dưới vỏ xương, không khuyết<br />  39,9 tháng.<br /> xương.<br /> <br /> <br /> Tim Mạch 293<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> - Tỷ lệ bệnh nhân có thời gian mắc bệnh từ 6- 100), độ đặc hiệu 22,92% (95%CI: 12,03-37,31).<br /> 12 tháng chiếm 45,3%, > 12 tháng chiếm 43,2%, < Mối liên quan của dấu hiệu bờ đôi với yếu tố<br /> 6 tháng chiếm 11,6%. lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố khác<br /> Chỉ số khối cơ thể Dấu hiệu bờ đôi có mối liên quan với BMI,<br /> Bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu có chỉ số thời gian mắc bệnh trên 12 tháng, tăng acid uric<br /> khối cơ thể với BMI trung bình 23,97 ± 2,95kg/m2. máu có ý nghĩa thống kê.<br /> Tỷ lệ bệnh nhân có BMI ≥ 23 chiếm tỷ lệ cao Dấu hiệu bờ đôi không có mối liên quan với<br /> 62,1%, bệnh nhân có BMI từ 18,5-22,9 chiếm Cholesterol, Triglycerid, ure, creatinin.<br /> 33,7%, BMI < 18,5 chiếm thấp nhất 4,2%. BÀNLUẬN<br /> Chỉ số Acid uric máu<br /> Giá trị dấu hiệu đường đôi của khớp chi<br /> Tỷ lệ bệnh nhân tăng acid uric máu là 87,4%.<br /> dưới<br /> Nồng độ trung bình Acid uric máu là 9,08 ±<br /> Tinh thể được tìm thấy trong những bệnh<br /> 2,03 mmol/L, trong đó Acid ucric máu cao nhất<br /> nhân Gout phản hồi sóng siêu âm mạnh hơn mô<br /> là 14,53mmol/L và thấp nhất là 2,55mmol/L.<br /> xung quanh như là sụn hyalin hoặc dịch khớp và<br /> Đặc điểm dấu hiệu bờ đôi trong siêu âm vì vậy có thể dễ dàng phân biệt(4).<br /> Dấu hiệu bờ đôi Trong nghiên cứu chúng tôi, dấu hiệu đường<br /> Xuất hiện dấu hiệu bờ đôi chiếm tỷ lệ cao đôi gặp với tỷ lệ 88,4% trong đó gặp dấu hiệu<br /> 88,4% so với không xuất hiện dấu hiệu bờ đôi là đường đôi cả hai bên là 63,6%. Chúng tôi gặp<br /> 11,6%. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê p < 0,05. dấu hiệu bờ đôi ở cắt gan chân nhiều nhất với tỷ<br /> Vị trí tổn thương khớp trên siêu âm lệ 63,3%, mặt cắt giữa và gan chân là 20%, gặp cả<br /> ba mặt cắt là 16,7%. Trong đó chúng tôi nhận<br /> Bảng 1:<br /> thấy dấu hiệu bờ đôi gặp ở bàn ngón chân 1<br /> Vị trí tổn thương n=84 Tỷ lệ %<br /> Bàn ngón chân 1 49 58,3<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất là 58,3%.<br /> Gối 47 55,9 Theo tác giả Thiele R.G và Schlesinger - 2007<br /> Khác 0 0 nghiên cứu trên 23 bệnh nhân Gout thấy rằng<br /> Tỷ lệ bệnh nhân tổn thương khớp bàn ngón dấu hiệu bờ đôi gặp với tỷ lệ 92% và không gặp<br /> chân 1 chiếm tỷ lệ cao 58,3%. Tỷ lệ bệnh nhân ở nhóm chứng (p