Nghiên cứu hiệu quả corticoid liều cao trong bệnh lý thị thần kinh do chấn thương

NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ CORTICOID LIỀU CAO<br /> TRONG BỆNH LÝ THỊ THẦN KINH DO CHẤN THƯƠNG<br /> LÊ MINH TUẤN, PHẠM THANH DŨNG, MAI NGỌC QUẾ.<br /> <br /> Khoa Mắt Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> TÓM TẮT<br /> Từ tháng 3/2003 đến tháng 3/2004 tại bệnh viện Chợ Rẫy, 47 bệnh nhân (47<br /> mắt) bệnh lý thị thần kinh do chấn thương nhập viện, trong đó có 39 ca được điều trị<br /> Corticoid liều cao. Tỷ lệ tương quan giữa bệnh lý thị thần kinh do chấn thương so với<br /> chấn thương đầu mặt nhập viện là 0,32%. Trong đó 44 nam, 3 nữ, tuổi trung bình 30<br /> tuổi (thay đổi từ 13 -55 tuổi), 18 mắt phải và 29 mắt trái, tai nạn giao thông 46 ca<br /> (97,9%) chủ yếu do xe máy. Thời gian phát hiện trung bình là 20 giờ và thời gian bắt<br /> đầu điều trị trung bình là 37 giờ. Thị lực giảm nghiêm trọng: 76,6% ST(-), 85% thị lực<br /> ST(-) và ST(+). Các chấn thương TMH (51,1%), RHM (40,4%), sọ não (38,3%) đi kèm.<br /> CTscan đầu và hốc mắt phát hiện gãy xương hốc mắt 19 ca (40,4%), ống thị giác 6 ca<br /> (15%). Điều trị Corticoid liều cao (Methyl-prednisolone IV liều 500 mg - 1999<br /> mg/ngày) 39 ca hiệu quả hơn không dùng Corticoid liều cao 8 ca (không điều trị hay<br /> dùng liều < 500mg). Tỷ lệ phục hồi trong nhóm điều trị Corticoid liều cao là 38,5%,<br /> biến chứng thấp gặp 2 ca tăng đường huyết (5,1%). Điều trị sớm trong vòng 8 giờ sau<br /> chấn thương có tỷ lệ hồi phục cao hơn. Yếu tố tiên lượng không hồi phục: thị lực ban<br /> đầu từ ST(-), vết thương phần mềm: vết thương rách, mức độ 4, và không có kết quả sau<br /> 48 giờ điều trị Corticoid liều cao.<br /> Đối với bệnh lý thị thần kinh do chấn thương, tỷ lệ phục hồi trong nhóm điều trị<br /> Corticoid liều cao là 38,5%, biến chứng thấp, điều trị Corticoid liều cao có hiệu quả<br /> hơn không điều trị Corticoid liều cao, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p= 2 dòng (bảng Snellen)<br /> <br /> 2.<br /> Đặc điểm chung của mẫu nghiên<br /> cứu và yếu tố dịch tễ:<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 44 nam (<br /> <br /> Dưới 1/10: chia làm 4 mức độ<br /> ST(-), ST(+)ĐNT= hai mức<br /> <br /> 93,6%) và 03 nữ( 6,4%), tuổi trung bình<br /> 30 (thấp nhất 13, cao nhất 55 tuổi). Về<br /> nghề nghiệp: lao động trực tiếp (công<br /> nhân, nông dân) chiếm đa số 28 ca<br /> <br /> độ.<br /> 3.<br /> Xử lý số liệu: Dùng phần mềm<br /> SPSS for Windows 12.0 để xử lý và phân<br /> tích số liệu. Các phép kiểm Chi bình<br /> <br /> (59,6%), HS, SV 8 ca (17,1%), lao động<br /> gián tiếp 3 ca (6,4%)… Nguyên nhân:<br /> Tai nạn giao thông rất cao (97,9%).<br /> Trong đó: liên quan xe máy chiếm toàn<br /> <br /> phương, phép kiểm chính xác Fisher,<br /> tính RR và khoảng tin cậy 95%.<br /> <br /> bộ(100%), liên quan rượu chiếm tỷ lệ<br /> cao hơn 28 ca (59,6%). Về yếu tố dự<br /> phòng: vấn đề đội mũ bảo hiểm là không<br /> có truờng hợp nào.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Nghiên cứu chúng tôi thực hiện từ<br /> tháng 03/20003 đến tháng 03/20004 gồm<br /> có 47 bệnh nhân (47 mắt). Trong đó có<br /> 39 ca được điều trị Corticoid liều cao<br /> <br /> 3.<br /> Đặc điểm lâm sàng, cận lâm<br /> sàng:<br /> 3.1. Đặc điểm lâm sàng:<br /> Mắt tổn thương: Mắt phải 18 ca<br /> (38,3%), mắt trái 29 ca (61,7%)<br /> <br /> (83%).<br /> <br /> 1.<br /> Tỷ lệ bệnh lý thị thần kinh do<br /> chấn thương so với chấn thương đầu<br /> mặt:<br /> Số bệnh lý thị thần kinh do chấn<br /> thương: x = 47, số chấn thương đầu mặt<br /> nhập viện n = 14627. Tỷ lệ bệnh lý thị<br /> Bảng 1: Phân bố theo thị lực nhập viện<br /> Thị lực nhập viện<br /> <br /> Tần số<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> <br /> Tỷ lệ dồn<br /> <br /> ST (-)<br /> <br /> 36<br /> <br /> 76,6%<br /> <br /> 76,6%<br /> <br /> ST(+) đến ĐNT< 1m<br /> <br /> 10<br /> <br /> 21,3%<br /> <br /> 97,9%<br /> <br /> ĐNT1m đến ĐNT< 3 m<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,1%<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> 47<br /> <br /> 100.0<br /> <br /> 79<br /> <br /> Thời gian phát hiện giảm thị lực:<br /> trung bình 21 giờ (sớm nhất 1 giờ, muộn<br /> <br /> xuất huyết cạnh gai). Tổn thương VM,<br /> HM gặp ít 4,3% (xuất huyết, phù), hạn<br /> <br /> nhất 96 giờ). Tổn thương thị trường cục bộ<br /> chiếm tỷ lệ thấp (12,8%), chiếm 54,5%<br /> trong những ca còn thị lực, gặp các loại tổn<br /> <br /> chế vận nhãn 4 ca (8,5%) gặp trong tụ<br /> máu hốc mắt và tổn thương thần kinh<br /> vận nhãn.<br /> <br /> thương như bán manh thái dương 3 ca<br /> (6,4%), tổn thương thị trường nửa trên 1 ca<br /> (2,1%), nửa dưới 2 ca (4,3%).<br /> Vết thương phần mềm: Vết thương<br /> <br /> Các loại chấn thương phối hợp:<br /> TMH 24 ca (51,1%), RHM 19 ca<br /> (40,4%), sọ não 18 ca (38,3%), chấn<br /> thương khác 8 ca (17,1%), số ca có chấn<br /> <br /> rách chiếm đa số 40 (85,1%), vết thương<br /> xây sát chiếm ít hơn 7 ca (14,9 %), vị trí<br /> trên ngoài chiếm đa số 24 ca (51,1%).<br /> Các loại tổn thương mắt: gặp nhiều<br /> <br /> thương phối hợp 34 ca (72,3%).<br /> <br /> nhất là mi mắt 91,5% (sưng nề mi, các<br /> vết thương mi…), kết mạc 89,4% (xuất<br /> huyết, cương tụ). Hình ảnh đáy mắt ban<br /> đầu: hầu như bình thường gai thị ít biến<br /> <br /> hốc mắt 28 ca (59,6%), trong đó thành<br /> ngoài gặp nhiều nhất 15 ca (31,9%), tổn<br /> thương ống thị giác/CT scan 6 ca (15%).<br /> Mức độ chấn thương TTK: phân<br /> <br /> đổi 5 ca (10,6%) (phù gai nhẹ, cương tụ,<br /> <br /> loại theo M W Cook[8]<br /> <br /> 3.2.<br /> <br /> Cận lâm sàng:<br /> Khảo sát CTscan đầu và hốc mắt<br /> 40 ca (85,1%), tổn thương thành xương<br /> <br /> Bảng 2 : Phân bố theo mức độ chấn thương TTK<br /> Mức độ chấn thương TTK<br /> <br /> Tần số<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> <br /> Mức độ 1 :>= 1/10<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0.0%<br /> <br /> Mức độ 2 : >= ST(+)<br /> <br /> 6<br /> <br /> 12.8%<br /> <br /> Mức độ 3 :ST(-) hoặc GXDL<br /> <br /> 27<br /> <br /> 57.4%<br /> <br /> Mức độ 4: ST(-) và GXDL<br /> <br /> 14<br /> <br /> 29.8%<br /> <br /> 47<br /> <br /> 100.0<br /> <br /> Tổng số<br /> Mức độ 1 không có, mức độ 2 chỉ<br /> <br /> hơn nhóm không dùng: 39 ca (83%)<br /> <br /> có 6 ca (12,8%), mức độ 3 và 4 chiếm tỷ<br /> lệ rất cao 41 ca (87.2%), sự khác biệt có<br /> <br /> Liều lượng: liều dùng phổ biến là<br /> 1g Methylprednisolone /ngày dùng trong<br /> <br /> ý nghĩa thống kê (p 3m). Tỷ lệ<br /> phục hồi thị lực trong nhóm điều trị<br /> <br /> với CC Yip và cộng sự[10](bệnh viện<br /> Tan Tock Seng, Singapore) thị lực có cải<br /> <br /> Corticoid liều cao là 15/39 ca (38,5%),<br /> khoảng tin cậy 95% là 22,9% đến<br /> <br /> thiện 44,4% mắt IV Methylprednisolone<br /> liều cao (500mg-1000mg/ngày) và trong<br /> <br /> 54,1%.<br /> So<br /> <br /> W.<br /> <br /> 33,3% điều trị duy trì, kết quả của chúng<br /> tôi nằm giữa hai nhóm (38,5%). So với<br /> <br /> Chuenkongkaewand<br /> (Bangkok,<br /> Thailand) cùng một cách đánh giá hiệu<br /> <br /> các tác giả khác tỷ lệ cải thiện từ 32%<br /> cho đến 57% giữa các nhóm. Ở đây cũng<br /> <br /> quả ghi nhận 9/24 ca (37,5%) bệnh nhân<br /> dùng Dexamethasone liều cao IV<br /> <br /> có tính chất tham khảo vì không đánh giá<br /> được mức độ trầm trọng ban đầu và thời<br /> <br /> và10/20<br /> ca<br /> (50%)<br /> của<br /> nhóm<br /> Methylprednisolone liều cao có thị lực<br /> <br /> gian bắt đầu điều trị, liều lượng cũng như<br /> cách thức đánh giá sự cải thiện đôi lúc<br /> <br /> cải thiện, sự khác biệt giữa hai nhóm<br /> <br /> cũng khác nhau.<br /> <br /> với<br /> [9]<br /> <br /> Corticoid liều cao- Đánh giá kết quả<br /> Bảng 4: Liên quan Corticoid liều cao * Đánh giá kết quả<br /> Đánh giá kết quả<br /> Corticoid liều cao<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> Không<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> 8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 8<br /> <br /> Có<br /> <br /> 24<br /> <br /> 15<br /> <br /> 39<br /> <br /> 32<br /> <br /> 15<br /> <br /> 47<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> 81<br /> <br />