Corticoid

Chia sẻ: Nguyễn Thắng | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'corticoid', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Corticoid

Häc viÖn qu©n y Bé m«n tim m¹c h - thËn - Khíp - Né i TiÕt Sö dông c ortic oid trong l©m s µng B S NguyÔn Ngäc Ch©u
1 . ®¹i c -¬ng - S ö dông corticosteroid lµ vÊn ® quan träng vµ cßn nhiÒu Ò tranh luËn trong l© sµng nãi chung vµ trong chuyªn khoa m khíp. - T¸c dông chèng viªm nhanh vµ m¹nh lµ nh÷ c¨n cø cho ng viÖc chØ ® Þnh thuèc trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh khíp. - Thùc tÕ cho thÊy, khi dïng thuèc kÐo dµi, liÒu cao vît qu¸ liÒu sinh lÝ ® g© nhiÒu t¸c dông phô nghiªm träng dÉn · y ® Õn nh÷ ng quan ® iÓm kh¸c nhau vÒ vai trß cña corticosteroid trong sinh lÝ bÖnh vµ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh khíp. - Tuy vËy viÖc sö dông corticosteroid vÉn lµ biÖn ph¸p quan träng trong ® iÒu trÞ mét sè bÖnh khíp, v× t¸c dông m¹nh cña thuèc trong nhiÒu trêng hîp mµ cha cã thuèc chèng viªm nµo vît ®îc.
2 . t¸c dông s inh lÝ cña c ortic os te roid 2.1.Giíi thiÖu - Trong c¬ thÓ corticosteroid lµ hormon ® s¶n xuÊt bëi líp îc tÕ bµo bã ë vïng vá cña tuyÕn thîng thËn. - § © yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn b× thêng cña c¬ y nh thÓ, gióp c¬thÓ duy tr×h»ng ® Þnh cña néi m«i. - C¸c corticosteroid cßn cã vai trß ®iÒu hoµ qu¸ tr× chuyÓn nh ho¸ c¸c chÊt, vµ ® iÒu hoµ chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh trung ¬ Bªn c¹nh ® chóng cßn cã t¸c dông chèng viªm nhanh vµ ng. ã m¹nh. - Sù s¶n xuÊt hormon nµy chÞu sù ®iÒu tiÕt cña trôc ® thÞ åi - tuyÕn yªn - tuyÕn thîng thËn. - §iÒu kiÖn sinh lÝ b× thêng nång ® corticosteroid trong nh é huyÕt t¬ thay ® theo nhÞp ngµy ® ng æi ªm.
Điều hòa bài tiết Corticosteroid Đi CRH: Corticotropic Vùng đồi thị Releasing Hormone ACTH: Adreno CRH Corticotropic Hormone Tuyến yên Corticosteroids: Mineralocorticoid, Glucocorticoid ACTH Vỏ thượng thận Steroid sinh dục Corticosteroids
1 . t¸c dông s inh lÝ cña corticos teroid - Trong qu¸ tr× viªm, c¸c kÝch thÝch g© viªm thêng kÌm nh y víi viÖc gi¶i phãng c¸c cytokin nh: IL1, IL6), TNF α... C¸c cytokin nµy kÝch thÝch trôc ® thÞ - tuyÕn yªn - tuyÕn th åi îng thËn t¨ng tæng hîp corticosteroid kÕt qu¶ lµ g© øc chÕ y ngîc qu¸ tr× gi¶i phãng cytokin do ® gi¶m qu¸ tr× viªm. nh ã nh - Khi tæng hîp kh«ng ® corticosteroid sÏ dÉn ® ñ Õn kh«ng kiÓm so¸t ® ph¶n øng viªm g© tæn th¬ tæ chøc lan îc y ng réng - tiÕp tôc g© gi¶i phãng nhiÒu chÊt trung gian ho¸ häc y cã t¸c dông g© viªm. y - MÊt kh¶ n¨ng th«ng tin ngîc (feed back) gi÷ hÖ thÇn kinh a trung ¬ vµ c¸c c¬ chÕ g© viªm ë ngo¹i vi cã thÓ lµ yÕu tè ng y quan träng trong c¬chÕ bÖnh sinh cña mét sè bÖnh khíp.
2. t¸c dông s inh lÝ cña c ortic os te roid 2 .2. Mé t s è t¸c d ô ng s inh lÝ c hung Corticosteroid cã mét sè t¸c dông chñ yÕu: - Lµm t¨ng kh¶ n¨ng thøc tØnh vµ s¶ng kho¸i. - Lµm t¨ng glucose m¸u, vµ t¨ng glycogen ë gan. - Lµm t¨ng kh¶ n¨ng kh¸ng insulin, - øc chÕ chøc n¨ng tuyÕn gi¸p. - øc chÕ chøc n¨ng t¸i tæng hîp vµ bµi tiÕt hormon. - Lµm t¨ng qu¸ tr× dÞ ho¸ ë c¬ nh . - Lµm t¨ng ho¹t tÝnh c¸c men gi¶i ® éc. - Lµm chËm liÒn vÕt th¬ ng. - KiÒm chÕ ph¶n øng viªm cÊp tÝnh. - øc chÕ ® øng miÔn dÞch qua trung gian tÕ bµo vµ c¶ ® ¸p ¸p øng miÔn dÞch dÞch thÓ.
2. t¸c dông s inh lÝ cña c ortic os te roid 2 .2. C¸c t¸c d ô ng trª n c ¬ q uan v µ c ¸c tÕ b µo - øc chÕ sù tæng hîp vµ øc chÕ gi¶i phãng c¸c hormon kÝch thÝch bµi tiÕt tuyÕn thîng thËn vµ tuyÕn sinh dôc (corticotropin, gonadotropin) tõ vïng díi ® thÞ. åi - øc chÕ sù tæng hîp vµ øc chÕ bµi tiÕt c¸c hormon kÝch thÝch tuyÕn thîng thËn, kÝch thÝch tuyÕn gi¸p vµ hormon t¨ng trëng cña vïng tuyÕn yªn. - øc chÕ sù tæng hîp vµ øc chÕ bµi tiÕt c¸c hormon cortisol vµ androgen cña tuyÕn thîng thËn. - øc chÕ sù tæng hîp estrogen ë buång trøng, testosteron cña tinh hoµn, gi¶m ho¹t tÝnh cña c¸c hormon nµy t¹i c¬ quan ® Ých. - øc chÕ c¸c chÊt TGHH kÝch thÝch ph¶n øng viªm:TNF α, interleukin I, interferon, prostaglandin, leucotrien)...
2 . t¸c dông s inh lÝ cña c ortic os te roid - øc chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c t¹o cèt bµo. - Lµm t¨ng lo¹n dìng c¬cña khèi c¬v©n. - Lµm thay ® ho¹t tÝnh cña tÕ bµo mì. æi - Lµm gi¶m qu¸ tr× t¨ng sinh c¸c tÕ bµo sîi x¬ gi¶m tæng hîp nh , ADN, vµ gi¶m tæng hîp c¸c sîi collagen. - øc chÕ chøc n¨ng tÕ bµo néi m¹c m¹ch m¸u. - øc chÕ tÕ bµo sîi non s¶n xuÊt ra phospholipase A2, COX, prostaglandin vµ metalloproteinase... - øc chÕ qu¸ tr× ho¸ øng ® nh éng cña c¸c tÕ bµo b¹ch cÇu. - øc chÕ sù tr× diÖn kh¸ng nguyªn cña APC. nh - øc chÕ ho¹t ho¸ c¸c tÕ bµo viªm vµ c¸c tÕ bµo kh¸c (® thùc ¹i bµo, tÕ bµo lympho T, lympho B, mastocyte.
Cân bằng H2O – Na+ và các điện giải khác Cân bằng Chuyển hóa ĐườngĐạmMỡ Corticoid Hệ tim mạch, miễn dịch, hệ máu, hệ thống cơ xương, nội tiết, thần kinh,…
3 . s ö dông c¸c corticos te roid 3.1. Giíi thiÖu c hung v Ò c ¸c thuè c c o rtic o s te ro id - Corticosteroid lµ hîp chÊt trong thµnh phÇn cÊu tróc cã ph©n tö 17 hydroxy- 21carbon steroid. D¹ng s¶n phÈm ® tiªn cña Çu c¸c corticosteroid lµ cortisol (hydrocortison). - HiÖn nay cã nhiÒu s¶n phÈm tæng hîp ® sö dông trong îc ® iÒu trÞ. C¸c thuèc hay ® îc dïng nhÊt lµ prednisolone, prednisone vµ methyl prednisolon. - T¸c dông sinh häc cña thuèc phô thuéc nhiÒu yÕu tè nh: liÒu lîng, thêi gian dïng thuèc, ® êng dïng (uèng, tiªm, dïng ngoµi...) ngêi bÖnh, bÖnh chÝnh, giai ®o¹n bÖnh, nh÷ thay ng ® cña c¸c tæ chøc cña c¬thÓ. æi
Tác dụng chủ yêú của corticosteroid trong điều trị Kháng Kh Viêm Kháng Dị Ứng Corticoid Ức chế Miễn Dịch
3. s ö dông c¸c corticos te roid - § iÒu trÞ b»ng corticosteroid kh«ng thÓ x¸c ®Þnh liÒu chuÈn mét c¸ch chÆt chÏ ® îc. - LiÒu ®iÒu trÞ thêng tïy thuéc bÖnh nh© giai ® bÖnh, n, o¹n chñ yÕu ph¶i ® ® t¸c dông ® ¹t îc iÒu trÞ tèi ® h¹n chÕ ® a, Õn møc thÊp nhÊt c¸c t¸c dông phô. - Cã nhiÒu biÖn ph¸p ® ¸p dông ® ® ® c¸c môc tiªu îc Ó ¹t îc kÓ trªn. - Khi t¨ng liÒu, kÐo dµi thêi gian dïng thuèc sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ ® iÒu trÞ chèng viªm, ® ång thêi còng t¨ng nguy c¬ t¸c dông phô.
3. s ö dông c¸c corticos te roid 3 .2. C¸c p h¬ng p h¸p d ïng c o rtic o s te ro id tro ng l©m s µng * Tïy thuéc môc ®Ých sö dông, cã thÓ dïng theo c¸c c¸ch sau: - LiÒu cao, dïng nhiÒu lÇn/ngµy: thêng dïng khi cã c¸c biÓu hiÖn viªm møc ® nÆng nh viªm m¹ch hÖ thèng, viªm khíp é møc ® nÆng, ® bïng ph¸t lupus ban ® hÖ thèng... é ît á - LiÒu cao dïng mét lÇn vµo buæi s¸ng: c¸ch nµy hay ¸p dông cho bÖnh nh© nÆng, ph¶i dïng thuèc kÐo dµi. C¸ch nµy n gióp ® hiÖu qu¶ ® ¹t iÒu trÞ vµ tr¸nh øc chÕ trôc ® thÞ - åi tuyÕn yªn - tuyÕn thîng thËn. - Dïng liÒu nhá, ® ng¾n: thuèc thêng dïng lµ prednisolon (≤ ît 10 mg/ngµy). §© lµ møc sinh lÝ thêng dïng trong ® y iÒu trÞ ® kiÓm so¸t triÖu chøng viªm ë bÖnh nh© viªm khíp d¹ng Ó n thÊp, lupus ban ® á...
3 . s ö dông c¸c corticos te roid - LiÒu trung b× nh, c¸ch ngµy: liÒu dïng cã thÓ dïng mét lÇn vµo buæi s¸ng, c¸ch dïng nµy thêng ¸p dông khi gi¶m liÒu corticosteroid hoÆc chuÈn bÞ ngõng thuèc, khi bÖnh nh© n m¹n tÝnh cÇn ® kiÓm so¸t c¸c triÖu chøng vµ ë trÎ em. îc - LiÒu cao, ng¾n ngµy: thêng dïng methylprednisolon 500 -1000 mg truyÒn tÜnh m¹ch mçi ngµy, ® ® ît iÒu trÞ 3 ngµy liªn tiÕp, hay 3 ngµy ng¾t qu·ng. Ph¬ ph¸p nµy ¸p dông cho ng c¸c trêng hîp cã héi chøng thËn h do lupus ban ® viªm á, m¹ch hÖ thèng do viªm khíp d¹ng thÊp, c¸c thÓ l© sµng m nÆng kh¸c. C¸ch nµy cã thÓ duy tr×trong nhiÒu th¸ng. - Tiªm t¹i chç, thuèc ® hoÆc b«i: cã thÓ ¸p dông cho nh÷ ¹n ng trêng hîp cô thÓ, nÕu ® iÒu kiÖn cho phÐp v× nh÷ tæn th ng ¬ ë c¸c vÞ trÝ ® ng Æc biÖt.
3 . s ö dông c¸c corticos te roid * Thùc tÕ l© sµng cÇn chó ý: m - Corticosteroid hÊp thu nhanh qua èng tiªu ho¸, hÊp thu kÐm t¹i æ khíp, cñng m¹c, da... - Thuèc ® chuyÓn ho¸ ë gan vµ ® th¶i qua ® îc µo êng níc tiÓu díi d¹ng biÕn ® æi. - Thêi gian b¸n hñy thuèc tuú thuéc tõng lo¹i, nhng thuèc ® µo th¶i kh¸ nhanh; tuy vËy t¸c dông chuyÓn ho¸ cña thuèc ® îc duy tr×l© h¬ u n. - Do vËy: + D¹ng viªn uèng thêng ® dïng trong ® îc iÒu trÞ bÖnh m¹n tÝnh, kÐo dµi. + D¹ng thuèc kh¸c nh thuèc tiªm b¾p, tiªm tÜnh m¹ch thuèc ® chuyÓn ho¸ vµ th¶i trõ nhanh h¬ Thêng îc n. dïng trong ® iÒu trÞ cÊp cøu, hoÆc ® ng¾n. ît + Khi dïng ® êng tiªm cÇn ph¶i t¨ng liÒu lªn gÊp 2 - 4 lÇn so víi ® êng uèng, ® cã t¸c dông t¬ ® ng. Ó ng ¬
4. t¸c dông kh«ng mong muèn cña corticosteroid - T¸c dông dîc lÝ cña c¸c t¸c dông phô (kh«ng mong muèn) cña corticosteroid khã ph© biÖt víi t¸c dông sinh lÝ. V× nã n cïng b¶n chÊt t¸c dông sinh häc gièng nhau. - Corticosteroid kh«ng nh÷ cã t¸c dông chèng viªm mµ cßn ng cã t¸c dông hormon duy tr× c¸c chøc n¨ng sinh lÝ cña c¬ thÓ. Do vËy qu¸ thõa, hoÆc thiÕu corticosteroid trong huyÕt t¬ng ® cã thÓ g© ra c¸c biÓu hiÖn t¸c dông phô. Òu y - T¸c dông phô cña thuèc phô thuéc liÒu lîng, thêi gian tån t¹i cña thuèc, lo¹i thuèc vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c.
4. t¸c dông kh«ng mong muèn cña corticosteroid 4 .1. T¸c d ô ng kh«ng m o ng m uè n thê ng g Æp - Gi÷níc, t¨ng huyÕt ¸p, phï. - C© b»ng canxi © dÉn ® cêng cËn gi¸p tr¹ng thø ph¸t. n m Õn - C© b»ng nit¬© do t¨ng dÞ ho¸ dÉn ® t¨ng ure m¸u. n m Õn - Rèi lo¹n ph© bè mì: líp mì díi da bông dÇy, líp mì díi da ë n chi teo máng, tÝch mì ë trªn b¶ vai, sau g¸y, mÆt trßn... - ChËm liÒn vÕt th¬ mÆt ® da máng, vÕt r¹n da mÇu ng, á, ® tÝm, cã ® hoÆc m¶ng xuÊt huyÕt díi da, trøng c¸. á èm - ChËm ph¸t triÓn ë trÎ em. - Suy tuyÕn thîng thËn thø ph¸t do øc chÕ trôc ® thÞ- åi tuyÕn yªn- tuyÕn thîng thËn.
4. t¸c dông kh«ng mong muèn cña corticosteroid 4 .1. T¸c d ô ng kh«ng m o ng m uè n thê ng g Æp (tiÕp ) - T¨ng ®êng m¸u, ® th¸o ® ¸i êng. - T¨ng lipoprotein m¸u, v÷ x¬® a éng m¹ch. - Gi÷muèi Na+ gi¶m K+m¸u. , - T¨ng nguy c¬ nhiÔm khuÈn, gi¶m b¹ch cÇu mono, lympho, øc chÕ ® øng qu¸ mÉn c¶m muén. ¸p - BÖnh c¬(teo c¬ lo¹n dìng c¬ , ). - Lo·ng x¬ g·y lón cét sèng. ng, - Ho¹i tö x¬ ho¹i tö v« khuÈn chám x¬ ® ng: ng ïi... - Thay ® thãi quen, hng c¶m, trÇm c¶m, mÊt ngñ, t¨ng æi c¶m gi¸c ngon miÖng... - §ôc nh© m¾t, glaucoma. n
4. t¸c dông kh«ng mong muèn cña corticosteroid 4 .2. T¸c d ô ng kh«ng m o ng m uè n Ýt g Æp - KiÒm ho¸ chuyÓn ho¸. - H«n mª ® th¸o ® ¸i êng thÓ t¨ng axit xetonic; h«n mª t¨ng ¸p lùc thÈm thÊu. - LoÐt èng tiªu ho¸, thñng d¹ dÇy, ch¶y m¸u tiªu ho¸. - Thñng ruét “im lÆng”. - T¨ng ¸p lùc néi sä, gi¶ u n·o. - GÉy x¬ tù nhiªn. ng - Lo¹n thÇn.
4. t¸c dông kh«ng mong muèn cña corticosteroid 4 .3. T¸c d ô ng kh«ng m o ng m uè n rÊt hiÕm g Æp - ChÕt ® ngét khi dïng liÒu tèi ® (pulse therapy). ét a - Suy tim ø m¸u ë bÖnh nh© cã bÖnh van tim tõ tríc. n - Viªm líp mì díi da (sau khi gi¶m liÒu). - Chøng rËm l«ng, nam ho¸ ë n÷ mÊt kinh nguyÖt thø ph¸t; , liÖt d¬ ë nam giíi. ng - Viªm tôy. - Co giËt. - TÝch mì ngoµi mµng cøng. - Låi m¾t. - DÞ øng víi corticosteroid tæng hîp g© mÒ ® phï m¹ch. y ay, - ...