Nghiên cứu phát triển hệ thống xe buýt điện (trolleybus) từ thành phố Biên Hòa đến tuyến metro số 1

11<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 21-11/2016<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG XE BUÝT ĐIỆN<br /> (TROLLEYBUS) TỪ THÀNH PHỐ BIÊN HÒA ĐẾN TUYẾN<br /> METRO SỐ 1<br /> RESEARCH ON THE DEVELOPMENT OF TROLLEYBUS SYSTEM FROM BIEN<br /> HOA CITY TO METRO LINE NO.<br /> Nguyễn Thành Trung1, Lê Hữu Thọ2, Lê Thùy Trang3, Trịnh Văn Chính4<br /> 1,2<br /> Khoa Kỹ thuật công trình, Trường Đại Học Lạc Hồng, Đồng Nai<br /> 3<br /> Khoa Tài chính – Kế toán, Trường Đại Học Lạc Hồng, Đồng Nai<br /> 4<br /> Khoa Công trình giao thông, Trường ĐH GTVT TP.HCM<br /> Tóm tắt: Nghiên cứu này khái quát về loại hình xe buýt điện (trolleybus), đánh giá hiện trạng vận<br /> tải hành khách giao thông công cộng kết hợp với việc khảo sát, điều tra, đề xuất mô hình tuyến xe buýt<br /> điện kết nối từ thành phố Biên Hòa đến tuyến Metro số 1 trong tương lai. Việc phát triển tuyến<br /> Trolleybus này với mục đích là hoàn thiện hơn hệ thống giao thông công cộng (GTCC), đáp ứng khả<br /> năng phục vụ nhu cầu đi lại của Nhân dân với chất lượng phục vụ tốt, giá cả hợp lý, giảm tai nạn và<br /> chống ùn tắc giao thông, phù hợp với phát triển bền vững giao thông vận tải trong tương lai.<br /> Từ khóa: Xe buýt điện, giao thông công cộng.<br /> Abstract: The aims of the research are about taking an overview of the trolleybus system,<br /> assessing the status of the public transportation and making a survey in combination with<br /> investigation to make proposal for the development of the trolleybus connecting from Bien Hoa City to<br /> Ho Chi Minh Metro line 1 in the future. The development of this trolleybus system will serve the<br /> purpose of improving the public transportation system, meeting the travel demand with high quality<br /> service at reasonable costs, reducing traffic jams and traffic accidents, in line with the sustainable<br /> development of the transportation system of Vietnam in the future.<br /> Keywords: Trolleybus, public – transport.<br /> <br /> 1. Giới thiệu hữu hiệu, đồng thời giúp cho người dân có<br /> Thành phố Biên Hòa (TP.BH) là trung nhiều sự lựa chọn, nhất là nhằm khắc phục<br /> tâm kinh tế, văn hoá, chính trị của tỉnh Đồng các nhược điểm của xe buýt hiện nay. Chính<br /> Nai, là đô thị có tốc độ phát triển kinh tế cao vì vậy, nhóm tác giả chọn nghiên cứu đề tài:<br /> và gia tăng nhanh về dân số. TP.BH lại “Nghiên cứu phát triển hệ thống xe buýt điện<br /> không quá xa Thành phố Hồ Chí Minh (trolleybus) từ thành phố Biên Hòa đến tuyến<br /> (TP.HCM) – một trung tâm kinh tế, văn hóa, Metro số 1”.<br /> chính trị lớn của cả nước. Chính vì vậy, nhu Với tốc độ tăng trưởng nhanh của TP.<br /> cầu đi lại và giao lưu giữa TP.BH và TP. BH, tình hình chi phí nhiên liệu diesel tăng<br /> HCM là rất lớn. Hơn nữa, sắp tới tuyến trên thế giới và các vấn đề gây ra bởi các hạt<br /> Metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên sẽ đi vào ô nhiễm, khí thải NOx…bởi hệ thống xe buýt<br /> hoạt động, chắc chắn sẽ thu hút một lượng thông thường trong thành phố thì việc áp<br /> khách rất lớn qua lại giữa TP. HCM và TP. dụng những hình thức GTCC bằng xe buýt<br /> BH. Do đó, rất cần có một hệ thống giao điện là phương án phát triển hấp dẫn, hợp lý<br /> thông công cộng hiện đại để phục vụ cho nhu và phù hợp với điều kiện hiện nay. Cùng với<br /> cầu này. những vấn đề đã được đưa vào nghiên cứu ở<br /> Trong thời đại hiện nay, để phát triển đô nước ta gần đây, kết quả này cũng mang tính<br /> thị bền vững cần phải chú trọng phát triển hệ tổng quát. Do đó, nó có thể dùng để làm tài<br /> thống GTCC, chống ùn tắc, đảm bảo diện liệu tham khảo áp dụng cho những đô thị<br /> tích đất cần thiết cho giao thông, áp dụng các khác.<br /> loại hình giao thông văn minh, hiện đại nhằm 2. Nội dung<br /> giảm thiểu ô nhiễm trong đô thị. Nhóm tác 2.1. Giới thiệu về loại hình xe buýt<br /> giả nhận thấy cần phải áp dụng một hệ thống điện (Trolleybus) [1]<br /> vận tải khách công cộng để đảm bảo được Xe buýt điện (XBĐ): Là loại xe buýt vận<br /> vấn đề trên và an toàn giao thông một cách chuyển trong đô thị chạy bằng động cơ điện.<br /> 12<br /> Journal of Transportation Science and Technology, Vol 21, Nov 2016<br /> <br /> <br /> Phương tiện này với kết cấu giống xe buýt, (APU), kết hợp dùng ắc quy, hoặc dùng Utra-<br /> có thể chạy trên đường ô tô thông thường. capcity (super - capacity) trên xe buýt, dùng<br /> Ngoài động cơ điện làm việc chính, còn có trolleybus dual mode hoặc kết hợp động cơ<br /> động cơ Diesel nhỏ để lái xe trong trường đốt trong cho Hybrid trolleybus…Với thiết<br /> hợp có sự cố về điện hay vận chuyển ngoài kế mới, trolleybus không còn ràng buộc hoàn<br /> tuyến đường có dây cấp điện. Hiện được sử toàn với đường dây, được trang bị điều hòa<br /> dụng có hiệu quả ở 359 thành phố trên thế không khí, trolleybus sàn thấp…nhằm đảm<br /> giới, thuộc 48 nước khác nhau. bảo phục vụ tốt nhất và phù hợp với các điều<br /> kiện thực tế cho việc áp dụng loại hình<br /> GTCC này.<br /> Bảng 1. So sánh các chỉ tiêu chủ yếu giữa xe buýt<br /> CNG và xe buýt điện (Trolleybus).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình<br /> Hình 1. Hình ảnh về một tuyến trolleybus đang sử<br /> dụng trên thế giới hiện nay.<br /> *Ưu điểm:<br /> - Hoạt động không gây ô nhiễm, độ ồn<br /> thấp hơn xe điện bánh sắt và ô tô buýt;<br /> - Những đặc tính kỹ thuật của động cơ<br /> điện tạo thuận lợi cho các hoạt động của<br /> XBĐ, đặc biệt là đặc tính sức kéo điện; 2.2. Hiện trạng vận tải hành khách<br /> - Động cơ điện có tuổi thọ và hiệu suất công cộng (VTHKCC) bằng xe buýt Đồng<br /> kinh tế cao hơn động cơ đốt trong; Nai và thành phố Biên Hòa<br /> -Việc sử dụng cơ cấu đổi biến bằng bán Theo số liệu thống kê, hiện nay trên địa<br /> dẫn cho phép tiết kiệm năng lượng cao, nhất bàn tỉnh Đồng Nai có 36 đơn vị kinh doanh<br /> là khi khởi động và hãm; VTHKCC với tổng cộng 2.276 xe hoạt động,<br /> -Có thể đỗ xe sát vỉa hè, đảm bảo hành trong đó xe buýt có 272 chiếc chiếm 12%.<br /> khách lên - xuống xe thuận lợi và an toàn; Toàn tỉnh có 23 tuyến buýt đang hoạt động,<br /> - Điều khiển XBĐ đơn giản (chủ yếu trong đó có 14 tuyến buýt nội tỉnh và 9 tuyến<br /> khởi động và hãm). buýt lân cận. Trong số 14 tuyến nội tỉnh có 5<br /> *Nhược điểm: tuyến được trợ giá. Theo số liệu thống kê,<br /> - Chỉ được phép láng ra khỏi tim dây dẫn giai đoạn 2010 - 2015, sản lượng vận chuyển<br /> từ 4-6m; hành khách đường bộ của các đơn vị vận tải<br /> - Hệ thống truyền dẫn điện năng cho đăng ký kinh doanh VTHKCC trên địa bàn<br /> XBĐ nặng nề (hai chiều đi - về bốn dây), tỉnh thực hiện tăng bình quân 3,8%/năm và<br /> mạng dây khá dày, đặc biệt phức tạp ở nơi luân chuyển tăng 1,9%/năm. Mặc dù nhìn<br /> giao cắt (kết cấu chia của dây dẫn); chung tổng số lượng khách vận chuyển hằng<br /> - Chi phí đầu tư cho giao thông XBĐ cao năm của các tuyến đều tăng tuy nhiên có<br /> hơn xe buýt, khai thác hợp lý ở các hướng có những tuyến số lượng hành khách giảm đều<br /> mật độ đi lại thường xuyên trong ngày; qua các năm khai thác. Có thể ảnh hưởng bởi<br /> - Phụ thuộc vào chất lượng mặt đường các yếu tố sau:<br /> và địa hình. - Hệ thống giao thông thành phố Biên<br /> Ngày nay từ kinh nghiệm của các nước Hòa rất phức tạp, không phân cấp rõ ràng,<br /> đã áp dụng thành công thì trolleybus tiếp tục phương tiện cá nhân chiếm quá nhiều;<br /> được hỗ trợ phát triển: Trolleybus cải tiến<br /> được trang bị một đơn vị năng lượng phụ trợ<br />  13<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 21-11/2016<br /> <br /> <br /> - Cơ sở hạ tầng giao thông còn kém phát “cù lao phố” mang tính biểu tượng của Biên<br /> triển, phát tiển chưa đồng bộ đẫn đến hiệu Hòa. Và khu trung tâm đô thị, du lịch sinh<br /> quả của các giải pháp đưa ra chưa được cao; thái Hóa An với quy mô 280 ha.<br /> - Văn hóa giao thông hay thói quen giao 2.3.1. Các số liệu điều tra khảo sát và<br /> thông công cộng (GTCC) của người dân phỏng vấn hộ gia đình trên tuyến<br /> nước ta chưa cao; *Điều tra, khảo sát: Đếm lưu lượng giao<br /> - Đặc biệt hệ thống vận tải bằng xe buýt thông trên tuyến nhằm xác định số lượng<br /> còn nhiều bất cập, không thu hút được nhiều phương tiện đi qua các vị trí khảo sát trên các<br /> khách tham gia. tuyến theo hai hướng trong giờ cao điểm và<br /> Do đó cần phải cải cách hệ thống GTCC đếm liên tục từ 3 - 5 ngày.[2]<br /> để nâng cao năng lực vận chuyển tại các<br /> tuyến trục thành phố Biên Hòa.<br /> 2.3 Đề xuất xây dựng tuyến xe buýt<br /> điện bánh hơi (Trolleybus) cho thành Phố<br /> Biên Hòa hiện nay<br /> Qua quá trình điều tra, khảo sát sơ bộ<br /> thực tế các tuyến xe buýt hiện tại ở thành phố<br /> Biên Hòa, nhóm tác giả đề xuất tuyến bến xe Biểu đồ 1. Số liệu khảo sát sơ bộ ở các vị trí trên<br /> tuyến.<br /> Biên Hòa – Suối Tiên để làm tuyến<br /> trolleybus kết nối giữa Biên Hòa và tuyến Qua biểu đồ 1 ta thấy thành phần xe máy<br /> Metro số 1 (Ga Suối Tiên) với tổng chiều dài là chủ yếu chiếm hơn 90%. Đây là nguyên<br /> tuyến 12km. Theo số liệu thống kê của Trung nhân chủ yếu gây nên tai nạn và các điểm kẹt<br /> tâm VTHKCC từ năm 2010 - 2015 tuyến này xe cục bộ trên tuyến. Có thể thấy rằng trong<br /> đang được khai thác với số hiệu B6 (tuyến số tương lai, số lượng phương tiện cá nhân sẽ<br /> 6) có số lượng hành khách hàng năm tăng tăng nhanh và cao vượt quá năng lực cung<br /> 5%. Dân cư sống tập trung dọc theo hai bên ứng của mạng lưới đường hiện tại, gây ách<br /> tuyến khoảng từ 500m – 1.000m về mỗi bên. tắc và ô nhiễm môi trường.<br /> Bảng 2. Phân chia khu vực khảo sát trên tuyến.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Sơ đồ tuyến đề xuất Bến xe Biên Hòa – Suối<br /> Tiên với các vị trí khảo sát.<br /> Điểm đầu đặt bến xe Biên Hòa, điểm<br /> cuối là ga Suối Tiên của tuyến Metro số 1 thu<br /> hút lượng hành khách đi từ Biên Hòa vào TP.<br /> HCM để làm việc và học tập. Tuyến đi qua Biểu đồ 2. Cơ cấu dân cư và đi lại dọc tuyến<br /> một trường đại học, hai trường cấp 2 và bốn *Phỏng vấn hộ gia đình: Tổ chức tiến<br /> trường tiểu học, mẫu giáo. Có nhiều công ty hành phỏng vấn hộ gia đình trên trục đường<br /> lớn tập trung dọc trên tuyến đặc biệt là công chính tuyến buýt đi qua. Nhìn chung dân cư<br /> ty Pounchen với hơn 20.000 lao động. Hơn dọc tuyến chủ yếu là buôn bán, đi làm và đi<br /> nữa theo quy hoạch tổng thể của tỉnh Đồng học.<br /> Nai cho TP. BH đến năm 2030, tầm nhìn đến Thông qua số liệu khảo sát thực tế, ta<br /> năm 2050 tuyến này nằm trên dọc trục là Cù thấy: Đại đa số người dân khảo sát dọc tuyến<br /> lao Hiệp Hòa một trung tâm văn hóa cấp có hơn 80% người dân có ý định sử sụng và<br /> vùng (rộng 20 ha) và tạo hình ảnh mới của sẽ sử dụng dịch vụ xe buýt điện này nếu đảm<br /> 14<br /> Journal of Transportation Science and Technology, Vol 21, Nov 2016<br /> <br /> <br /> bảo tốt các dịch vụ kèm theo. Số liệu như<br /> biểu đồ 3.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 3. Số lượng người sử dụng hệ thống BRT nếu<br /> được triển khai (Dựa trên số liệu khảo sát).<br /> 2.3.2. Dự báo nhu cầu đi lại trên tuyến<br /> Dự báo giao thông dựa trên độ đàn hồi Hình 4. Bố trí tuyến từ Bến xe Biên Hòa đến ngã ba<br /> giao thông theo GDP của tỉnh Đồng Nai và Tân Vạn.<br /> xét sự tăng trưởng giao thông trên cơ sở độ 2.3.3.3. Quy hoạch, xây dựng trạm<br /> tăng trưởng về vận tải hành khách và hàng dừng, nhà chờ<br /> hóa hằng năm so với GDP thể hiện ở Bảng 5<br /> dưới đây.[3]<br /> Bảng 3. Nhu cầu đi lại đến năm 2025 trên tuyến.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5. Một số nhà chờ BRT đã được sử dụng [1].<br /> Sử dụng hệ thống máy bán vé tự động và<br /> soát vé tự động (thẻ Smart cards) bố trí tại<br /> 2.3.3. Đề xuất các chỉ tiêu và phương các địa điểm công cộng, tại trung tâm tiếp<br /> án bố trí tuyến chuyển, nhà chờ xe buýt…<br /> 2.3.3.1 Sử dụng loại xe trên tuyến<br /> Bảng 4. Thông số cơ bản tuyến Trolleybus đề xuất.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trên cơ sở tham khảo các phương pháp<br /> bố trí mặt bằng xe buýt và điều kiện đường<br /> xá thành phố Biên Hòa, đề xuất: Chọn loại xe<br /> trolleybus có kích thước chiều dài (phủ bì) là<br /> 12m và chiều rộng (phủ bì) 2,5m (theo tiêu Hình 6. Bố trí trạm dừng, nhà chờ trên tuyến<br /> chuẩn châu Âu), tổng số chổ đứng và ngồi sẽ trolleybus kết nối.<br /> là 120 (ngồi 30, đứng 90) cho giai đoạn đầu 2.4 Giải pháp trong khai thác tuyến<br /> của tuyến, sau vài năm luồng khách ổn định 2.4.1. Giải pháp tổ chức, quản lý<br /> sẽ bổ sung xe buýt có khớp nối. Theo các quy định hiện hành, trách<br /> 2.3.3.2 Phương án bố trí tuyến nhiệm và quyền hạn của các cơ quan quản lý<br /> VTHKCC trực thuộc sự quản lý của Trung<br /> tâm Quản lý điều hành VTHKKC. Do đó cần<br /> thành lập một phòng điều hành riêng trực<br /> thuộc Trung tâm để tổ chức và quản lý tuyến<br /> xe buýt điện này. Hoạt động giống như công<br /> ty nhằm quản lý một cách tốt nhất toàn bộ hệ<br /> Hình 3. Bố trí tuyến từ ngã ba Tân Vạn đến Suối Tiên.<br /> thống. Chịu sự quản lý của Trung tâm Quản<br /> lý điều hành VTHKKC. [4]<br />  15<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI, SỐ 21-11/2016<br /> <br /> <br /> 2.4.2 Giải pháp phát triển hoạt động thiện đáng kể, góp phần thúc đẩy các các hoạt<br /> tuyến động giao lưu văn hóa, xã hội của người dân<br /> Cải tiến dịch vụ cho người sử dụng; Đồng Nai và TP. HCM. Đặc biệt, nó tạo tiền<br /> - Cung cấp dịch vụ đa dạng; đề cho sự phát triển của đô thị một cách bền<br /> - Dịch vụ thông tin: Phát cho hành khách vững trong tương lai.<br /> sơ đồ mạng lưới tuyến, các điểm đỗ, điểm 3. Kết luận<br /> đầu và điểm cuối, các điểm trung chuyển... Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả tập<br /> Trong tương lai, khi lưu lượng giao trung về những vấn đề bất cập và hiện trạng<br /> thông gia tăng cao, đặc biệt tại các khu đô thị của ngành vận tải khách công cộng tại TP.<br /> trung tâm tỉnh, cần thiết phải áp dụng có biện BH. Cùng với số liệu điều tra, khảo sát lưu<br /> pháp ưu tiên cho lưu thông của xe buýt… lượng hành khách trên tuyến Biên Hoà – Suối<br /> 2.4.3 Giải pháp thu hút hành khách Tiên (kết nối với tuyến Metro số 1) và từ sự<br /> trên tuyến thành công của mô hình xe buýt điện đã được<br /> Tổ chức tuyên truyền vận động đến mọi triển khai trên thế giới và trong nước gần đây<br /> người dân về: thì việc phát triển cho loại hình cho tuyến này<br /> - Lợi ích, tác dụng của đi xe buýt, lộ là hết sức cần thiết và phù hợp.<br /> trình thời gian phục vụ, tần suất của các Đồng thời, đề tài cũng khuyến nghị tiếp<br /> tuyến xe buýt điện này để người dân tích cực tục nghiên cứu các mô hình quản lý, công<br /> tham gia. nghệ khoa học kỹ thuật hiện đại áp dụng vào<br /> - Cần hỗ trợ giá vé để khuyến khích giao thông đô thị như: Sử dụng hệ thống giao<br /> VTHKCC bằng xe buýt đồng thời từng bước thông thông minh (Intelligent Transport<br /> hình thành mạng lưới tuyến buýt điện toàn System - ITS) ứng dụng công nghệ cao điện<br /> Biên Hòa. Đồng thời có chính sách miễn vé tử, tin học và viễn thông để điều hành và<br /> cho các đối tượng chính sách như thương quản lý hệ thống giao thông vận tải nhằm<br /> binh, người tàn tật… đảm bảo cho hệ thống GTCC đạt các yêu<br /> cầu: Giảm thiểu tai nạn giao thông, ùn tắc<br /> 2.5 Hiệu quả kinh tế-xã hội của việc giao thông, ô nhiễm môi trường, giá thành<br /> phát triển tuyến Trolleybus vận chuyển, tăng hiệu quả vận chuyển, tạo<br /> Phân tích tài chính được thực hiện trong điều kiện thuận lợi tối đa cho đi lại và bền<br /> 15 năm (2019 - 2035): Số lượng hành khách vững<br /> Tài liệu tham khảo<br /> hàng năm sẽ căn cứ theo lượng hành khách [1] Trịnh Văn Chính (2012), Bài giảng môn học Tổ<br /> chuyên chở năm 2019 tăng tương ứng với 3 chức giao thông công cộng, ĐH. Kiến Trúc, TP.<br /> trường hợp là tăng 7%, 10%, 15%. Hồ Chí Minh.<br /> [2] Chu Công Minh (2012), Bài giảng môn học Lý<br /> thuyết dòng xe và Giao thông đô thị, ĐH. Bách<br /> Khoa, TP. Hồ Chí Minh.<br /> [3] JICA (2004), “Báo cáo Quy hoạch tổng thể và<br /> nghiên cứu khả thi về giao thông vận tải đô thị<br /> khu vực thành phố Hồ Chí Minh (Houstrans)”,<br /> TP. Hồ Chí Minh.<br /> Vì vậy, để thu hồi được nguồn vốn đầu [4] Trung tâm nghiên cứu phát triển giao thông vận tải<br /> tư theo yêu cầu cần phải có chính sách, giải phía Nam, Viện chiến lược và phát triển giao<br /> thông vận tải, Bộ Giao thông Vận tải (2007), “<br /> pháp thu hút hàng khách sử dụng phương Báo cáo Quy hoạch tổng thể giao thông vận tải<br /> tiện GTCC. tỉnh Đồng Nai đến năm 2010 và định hướng phát<br /> Tuyến Trolleybus này khi được triển triển đến năm 2020”, TP. Hồ Chí Minh.<br /> khai thực hiện sẽ tạo được nét đẹp văn hóa Ngày nhận bài: 5/10/2016<br /> trong vận tải và văn minh đô thị; tiết kiệm Ngày chuyển phản biện: 10/10/2016<br /> nhiên liệu và thời gian đi lại giữa Biên Hòa Ngày hoàn thành sửa bài: 31/10/2016<br /> và TP.HCM; tăng hiệu quả của việc sử dụng Ngày chấp nhận đăng: 7/11/2016<br /> đường bộ; đồng thời, nhờ tuyến Biên Hòa –<br /> Suối Tiên này mà điều kiện đi lại sẽ được cải<br />