Nghiên cứu sự chấp nhận sách điện tử - Ebook của sinh viên tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Nghiên cứu sự chấp nhận sách điện tử - Ebook của sinh viên tại Việt Nam được nghiên cứu nhằm khám phá tình hình sử dụng sách điện tử của sinh viên tại Việt Nam. Hai phương pháp nghiên cứu được sử dụng chính là nghiên cứu tài liệu và điều tra khảo sát. Đối tượng được khảo sát là các sinh viên đang học tập trên địa bàn thành phố Hà Nội năm học 2018-2019.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu sự chấp nhận sách điện tử - Ebook của sinh viên tại Việt Nam

PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Nghiên cứu sự chấp nhận sách điện tử- Ebook của sinh viên tại Việt Nam Chử Bá Quyết Hoàng Cao Cường Ngày nhận: 31/12/2018 Ngày nhận bản sửa: 11/03/2019 Ngày duyệt đăng: 25/03/2019 Mục đích của nghiên cứu này là khám phá tình hình sử dụng sách điện tử của sinh viên tại Việt Nam. Hai phương pháp nghiên cứu được sử dụng chính là nghiên cứu tài liệu và điều tra khảo sát. Đối tượng được khảo sát là các sinh viên đang học tập trên địa bàn thành phố Hà Nội năm học 2018-2019. Số sinh viên trả lời phiếu điều tra là 487. Kết quả nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ 100% sinh viên đã sử dụng các loại sách điện tử. Việc sử dụng sách điện tử đã mang lại nhiều lợi ích cho sinh viên. Tuy nhiên, sách điện tử cũng có những hạn chế cho sinh viên. Bài viết cũng đưa ra một số trao đổi nhằm góp ý sử dụng sách điện tử ngày càng hữu ích hơn. Từ khóa: sách điện tử (Ebook), sách in, đọc sách điện tử, lợi ích sách điện tử, hạn chế sách điện tử, sự chấp nhận sách điện tử, thiết bị đọc sách điện tử. 1. Đặt vấn đề tập cho mọi người ở mọi nơi, mọi lúc. Trong khi nhu cầu học tập, nghiên cứu, đọc sách ngày ới sự phát triển mạnh mẽ của tài càng gia tăng không ngừng, một lượng lớn độc nguyên Internet trong thời gian giả đã tiếp cận và chấp nhận sách điện tử như gần đây, những cuộc cách mạng một phương thức thay thế sách in truyền thống trên mọi lĩnh vực của đời sống xã từ hàng chục năm qua. hội đã và đang diễn ra trên khắp Theo PWC (2014), thời gian đầu xuất hiện thế giới. Đối với lĩnh vực xuất bản, sự xuất hiện sách điện tử, chi phí để có được sách điện tử là của sách điện tử đã làm thay đổi cách thức sử tương đương, thậm chí cao hơn so với sách in. dụng sách, văn hóa đọc của công chúng. Ngày Tuy nhiên, giá nhiều loại sách điện tử đã giảm càng có nhiều ấn bản sách xuất bản dưới cả hai đi so với sử dụng sách in trong thời gian gần hình thức sách in và sách điện tử, thậm chí có đây. Tiếp cận sách điện tử dễ dàng, tiện lợi, với những sách chỉ ấn bản điện tử. Sự xuất hiện chi phí hợp lý đã và đang thúc đẩy sự phát triển của sách điện tử tạo ra khả năng đọc sách, học lĩnh vực xuất bản sách điện tử. Theo Nielsen © Học viện Ngân hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng ISSN 1859 - 011X 63 Số 203- Tháng 4. 2019
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Book Research (2016), chia sẻ sách điện tử đã dễ dàng và nhanh chóng hơn trên sách điện tử tăng từ 20% đến 33% từ năm 2012 đến 2014. so với sách in trong một nghiên cứu bài viết Theo PWC (2014), doanh số bán lẻ sách điện tử của mình. Còn theo Larson (2010), sinh viên có toàn cầu từ khoảng 2 tỷ USD năm 2009 đã đạt mong muốn đọc sách điện tử vì họ thấy chúng khoảng 12 tỷ năm 2014, mức tăng trưởng trung là một phương tiện mới và hiện đại, đa năng, bình khoảng 50% năm trong giai đoạn 2009- và có tính tương tác cao. Theo Gibson & Gibb 2014, và dự tính đạt khoảng 20 tỷ USD năm (2011), sinh viên ngày nay thích các ưu điểm 2018. Hoa Kỳ là quốc gia đứng đầu thế giới về như khả năng di chuyển qua văn bản, tính linh doanh số và số lượng sách điện tử xuất bản, đến hoạt, khả năng tiết kiệm nhiều tài nguyên trong tháng 2/2017 có trên 487 triệu đầu sách điện tử ổ cứng điện thoại di động cũng như khả năng xuất bản; Anh Quốc đứng thứ hai với trên 95 sử dụng đánh dấu điện tử để ghi lại các vấn đề triệu bản, Úc 22 triệu bản sách điện tử. ghi chú của sách điện tử so với sách in. Trong Tại Việt Nam, sách điện tử đã ngày càng được một nghiên cứu điều tra của Letchumanan và nhiều độc giả biết đến và sử dụng trong nhiều Tarmizi (2011) về tình hình sử dụng sách điện công việc khác nhau. Một số nhà xuất bản, nhà tử của sinh viên tại các trường đại học của phân phối sách và thư viện đại học đã cung cấp Malaysia đã đưa ra một số kết luận: hầu hết sách điện tử từ vài năm nay. Nhiều người Việt sinh viên đã biết đến sách điện tử, nhận thức Nam cũng đã mua, đọc và sử dụng các loại sách về những lợi ích của sách điện tử là dễ dàng điện tử. Tuy nhiên, riêng đối với sinh viên, một truy cập, tính tham chiếu cao. Ashley Melinis đối tượng đọc sách rất đông đảo trong xã hội, (2011) nghiên cứu sự ảnh hưởng của sách điện việc chấp nhận sách điện tử của họ như thế nào. tử đến trải nghiệm đọc của sinh viên năm đầu. Những lợi ích gì và những khó khăn gì họ gặp Các dữ liệu được thu thập thông qua quan phải khi sử dụng sách điện tử. Các đối tượng sát, ghi lại phỏng vấn, và bảng câu hỏi về trải này tiếp nhận sách điện tử như thế nào, loại nghiệm đọc của sinh viên trên máy tính và máy sách nào được sử dụng, nguồn sách, tính hữu đọc sách chuyên dụng (Nook). Nghiên cứu cho ích đối với học tập và công việc của sinh viên thấy, lợi ích của sách điện tử là thúc đẩy và ra sao? thu hút sinh viên học tập, phát triển tình yêu Trên thế giới, đã có một số lượng lớn các đọc sách, làm người học hiểu sâu rộng các kiến nghiên cứu được thực hiện về sử dụng và chấp thức học tập tại trường. Tuy nhiên, sách điện nhận sách điện tử, thái độ sử dụng sách điện tử, tử cũng có các tính năng gây mất tập trung học so sánh lợi ích của sách điện tử với sách in... tập. Nghiên cứu khuyến nghị cần sử dụng sách Nghiên cứu bởi Larson và Marsh (2005) đã cho điện tử trong giảng dạy để mở rộng kiến thức, rằng, nhờ phát triển sách điện tử Ebook, người đam mê nghiên cứu học hỏi. Tuy nhiên, dù sinh học có thể thu hẹp khoảng cách giữa kiến thức viên hài lòng với sách điện tử, nhưng tỷ lệ cao tiếp nhận trên lớp. Việc đưa Ebook vào các sinh viên vẫn ưa thích sách in hơn. Hwang và trường học giúp người học làm quen với công cộng sự (2014) đã xem xét các mô hình sử dụng nghệ hiện đại và có thêm những kỹ năng có giá và nhận thức đối với sách điện tử ở Hàn Quốc, trị mới trong thế kỷ 21. Một nghiên cứu khác nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra vai trò của của Rozel và Gardner (2000) về ảnh hưởng của thư viện số là rất quan trọng, vì hầu hết người sách điện tử đến tiến độ học tập và sự quan dùng tìm hiểu và truy cập sách điện tử thông tâm tới sách điện tử của sinh viên, đưa ra kết qua các trang web của thư viện đại học, chứ luận rằng việc sử dụng sách điện tử có ảnh không phải thông qua các cổng thông tin công hưởng trực tiếp đến việc học tập tiến bộ của cộng như Google. Hơn nữa, họ thấy rằng những sinh viên. Nghiên cứu bởi Minard và Mcknight người dùng có trình độ học vấn cao dễ dàng (2006) đã thực hiện một khảo sát về tỷ lệ tương nhận ra lợi ích của sách điện tử hơn và có trải tác của sinh viên với sách điện tử trong khi nghiệm tốt hơn với các dịch vụ sách điện tử. Shelburne (2009) đã chỉ ra sinh viên đọc sách Sử dụng khảo sát dựa trên web, Wilson & cộng điện tử có thể tìm kiếm các chủ đề thuận lợi, sự (2014) đã tìm hiểu mức độ mà sách điện tử 64 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC đáp ứng nhu cầu của các nghiên cứu sinh ngành theo nhiều cách hiểu. Khi mới xuất hiện, nhiều y học của đại học New South Wales Úc trong người hiểu sách điện tử là một phiên bản điện thực hiện nhiệm vụ học tập của họ. Theo kết tử của sách in. Sách điện tử dựa trên việc mô quả nghiên cứu, 71% phản hồi đồng ý sách điện phỏng đặc điểm cơ bản của sách truyền thống tử giúp cải thiện năng suất công việc nghiên trong một định dạng điện tử. Tuy nhiên, với cứu. Tuy nhiên, hiện tại việc sử dụng sách điện việc phát triển của công nghệ thông tin, đặc biệt tử của các nghiên cứu sinh ngành y là chưa cao, làm thế nào để một cuốn sách điện tử được sử và họ cũng dự đoán những năm tới sách điện tử dụng hiệu quả và dễ dàng, sách điện tử đã được sẽ được sử dụng nhiều hơn. phát triển đa dạng và cũng được hiểu theo nhiều Nghiên cứu về tác hại và hạn chế của sách điện cách hiểu. tử cũng được các nhà nghiên cứu quan tâm. Theo Rosso, S. (2009), sách điện tử là một ấn Jeong (2012) đã nghiên cứu những ảnh hưởng phẩm sách ở dạng kỹ thuật số, bao gồm văn của sách điện tử và sách in đối với học sinh 6 bản, hình ảnh hoặc cả hai, có thể đọc được trên tuổi và đã đưa ra kết luận: sách in tốt hơn sách màn hình phẳng của máy tính hoặc các thiết bị điện tử về sức khỏe, ít mỏi mắt hơn cho người điện tử khác. Sách điện tử có thể đọc được trên đọc. Lecia Bushak (2015) đã phát hiện ra rằng các thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng như độc giả sử dụng sách điện tử Kindles có khả Kindle của Amazon, nhưng cũng có thể trên năng thấp hơn trong việc tóm lược cốt truyện và bất kỳ thiết bị máy tính nào có màn hình xem sự kiện trong cuốn sách so với những người sử có thể điều khiển, bao gồm máy tính để bàn, dụng sách in. Ngoài ra, cũng theo một nghiên máy tính xách tay, máy tính bảng và điện thoại cứu của Đại học Harvard (2014) công bố rằng thông minh… việc đọc sách điện tử trước khi đi ngủ đã làm Nhấn mạnh đến tính năng tương tác của sách giảm sản xuất hormone ngủ quan trọng được điện tử, Ashley Melinis (2011) định nghĩa sách gọi là melatonin. Kết quả là, mọi người mất điện tử ebook còn được gọi là sách tương tác nhiều thời gian hơn để ngủ, trải qua giấc ngủ ít hoặc sách kỹ thuật số là những tài liệu nội dung sâu hơn, và mệt mỏi hơn vào buổi sáng. ở định dạng kỹ thuật số có thể được xem trên Tóm lại, qua các tổng quan nghiên cứu cho máy tính hoặc thiết bị đọc điện tử như Barnes thấy, mặc dù có nhiều nghiên cứu đã được thực và Kindle của Nook hoặc Kindle của Amazon. hiện về lợi ích và tác hại của việc sử dụng sách Văn bản chữ viết và hình minh họa cũng tương điện tử cũng như sử dụng sách điện tử của sinh tự như sách in, nhưng sách điện tử cũng có thể viên trong học tập qua thời gian hàng chục năm kết hợp siêu phương tiện như âm thanh, hình gần đây, tuy nhiên không có nghiên cứu nào động, văn bản nổi bật, âm nhạc và mô hình. được tiến hành để tìm hiểu thực trạng sử dụng Hình thức sách điện tử rất đa dạng, được trình sách điện tử của sinh viên tại Việt Nam. Bài bày bằng hình ảnh, âm thanh và các nút để nghiên cứu này được thực hiện để trả lời các chạm để người đọc điều hướng qua các trang. câu hỏi: (1) Nhận thức về sách điện tử của sinh Theo PWC (2014), sách điện tử là phiên bản viên Việt Nam hiện nay như thế nào? những kỹ thuật số của sách in, được phân phối qua lợi ích và khó khăn sử dụng sách điện tử là gì? Internet. Những tập tin này có thể được đọc trên (2) Sinh viên tiếp nhận và sử dụng sách điện thiết bị đọc sách điện tử, máy tính bảng, máy tử (thời gian đọc, loại sách, mục đích sử dụng tính cá nhân, điện thoại thông minh và cả trên sách điện tử…) như thế nào? (3) Các vấn đề tồn một số điện thoại di động. tại cần giải quyết đối với sử dụng sách điện tử Sách điện tử có thể có hình thức của một phiên (chính sách phát triển, loại sách điện tử, cơ sở bản duy nhất hoặc tồn tại dưới nhiều phiên bản hạ tầng, thư viện điện tử…) là gì? định dạng (được đọc qua một loại thiết bị riêng biệt) hoặc cho phép xem trên nhiều loại thiết bị. 2. Tổng quan lý thuyết Hiện nay có hai quan điểm về định dạng sách điện tử, điển hình là tại Hoa Kỳ và ở Châu Âu. Hiện nay, thuật ngữ sách điện tử được hiểu Ở Hoa Kỳ, sách điện tử của các công ty hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 65
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC đầu là Amazon, Barnes & Noble và Apple đều minh, ipad… có/không kết nối Internet. cho phép khách hàng đọc sách đã mua của họ Trong bài nghiên cứu này, sách điện tử được trên nhiều thiết bị. Sự cho phép này đã giảm hiểu là các loại sách có những điểm chung đã thiểu vấn đề về các định dạng sách. Độc giả liệt kê ở trên, và để phân biệt với các loại sách không hoặc ít khi cần chuyển đổi một cuốn sách in trên giấy, không bao hàm những loại sách được lưu ở một định dạng sang một thiết bị yêu khác (sách in trên thẻ tre, sách lụa, sách khắc cầu định dạng khác. trên đá…) đã từng tồn tại và phát triển với sự Ở Châu Âu, nơi được đánh giá là có sự phát phát triển của loài người trong hàng nghìn năm triển chậm hơn tại Hoa Kỳ, các nhà xuất bản qua. cung cấp sách điện tử ở các định dạng văn Sách điện tử và sách in đều có những ưu điểm bản khác nhau. Vì thế, các định dạng rất quan và nhược điểm. Dưới đây là bảng tổng hợp các trọng đối với người mua sách cũng như người ưu, nhược điểm của sách in và sách điện tử. sử dụng. Họ luôn quan tâm đến, liệu sách điện tử họ mua có tương thích với thiết bị của họ 3. Phương pháp nghiên cứu không, có sử dụng được sách không, không phát sinh chi phí. Để thu thập dữ liệu cho bài nghiên cứu, phiếu Như vậy, từ cách hiểu khi sách điện tử mới điều tra được thiết kế và gửi qua email tới sinh xuất hiện và cho đến nay, khi sách điện tử đã viên đang học tập tại các trường đại học tại Hà trở nên rất phổ biến, sách điện tử dù có tồn tại Nội. Sinh viên là những người đang học tập dưới hình thức định dạng khác nhau thì vẫn có tại trường đại học, cao đẳng, không bao gồm những điểm chung sau: (1) Là ấn phẩm điện tử các đối tượng học sau đại học, học nghề tại các của các dạng sách in, không nhất thiết là đã có trường nghề. Bảng câu hỏi có tiêu đề Phiếu sách in; (2) hình thức rất đa dạng: không chỉ là điều tra tình hình sử dụng sách điện tử tại Việt văn bản thể hiện bằng chữ viết, mà còn là hình Nam và được xây dựng ở định dạng trực tuyến ảnh, hoạt hóa, âm thanh, kể cả video clip; (3) Google Forms chỉ được gửi tới các sinh viên việc sử dụng (đọc, xem, nghe…) phải gắn với học đại học. Thời gian thu thập dữ liệu là tháng các thiết bị đọc sách chuyên dùng và/hoặc các 10, 11/2018. Tổng số phiếu thu được là 487. thiết bị khác như máy tính, điện thoại thông Mặc dù tổng thể số lượng sinh viên đang học Bảng 1. Các ưu, nhược điểm của sách điện tử với sách in Tiêu chí Sách điện tử Sách in Các ưu Thuận tiện trong khi du lịch, lưu trữ số lượng lớn Dễ đọc, đánh dấu điểm Giá cả thường thấp hơn giá sách in Bán lại dễ dàng Người mua nhận sách điện tử thường rất nhanh chóng Không cần đầu tư thiết bị Có tính năng điều chỉnh cỡ chữ to nhỏ, điều chỉnh ánh sáng, đọc, giúp người đọc tiện dụng nhất. Không cần bảo hành Không tốn kém giấy in, mực in Không lệ thuộc vào mạng Tiết kiệm không gian lưu trữ sách so với sách in Internet và các thiết bị điện Tìm kiếm thông tin trên sách rất nhanh chóng tử, phần mềm Tương tác và kết nối với các tài liệu tham chiếu dễ dàng Tốt cho sức khỏe Thông tin và nội dung sách đa dạng: chữ, âm thanh, hình ảnh… Đa dạng hình ảnh, tạo cảm Cập nhật phiên bản sách nhanh chóng giác và ấn tượng tốt đẹp về Chuyển đổi hình thức điện tử sang trang in dễ dàng văn hóa đọc. Các Chi phí đầu tư ban đầu khá lớn Tốn kém không gian lưu nhược Phụ thuộc vào thiết bị điện tử và công nghệ trữ, bảo quản điểm Khó chia sẻ (bởi các quy định về bản quyền) Khó khăn vận chuyển Có khả năng gây hại sức khỏe cho người đọc, đặc biệt về thị lực Khó cập nhật các phiên bản Nguồn: Tác giả tổng hợp 66 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 1. hoạt động của họ. Sự khác nhau chủ yếu về loại Thời gian bắt đầu sử dụng sách điện tử sách điện tử và thời gian đã sử dụng. Về thời gian bắt đầu sử dụng sách điện tử: Mặc dù sinh viên là những người có độ tuổi phổ biến từ 18- 25, nhưng chỉ có 130 (26,7%) sinh viên sử dụng sách dưới 1 năm. Thậm chí có đến 43 (8,9%) sinh viên đã sử dụng trên 10 năm, tức là khoảng độ tuổi dưới 15 tuổi đã sử dụng sách điện tử. Tính thời gian từ 1 đến 5 năm, có 47,8% số sinh viên đã sử dụng. Như vậy, sinh Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả viên đã sử dụng sách điện tử khá sớm, ngay từ giai đoạn trước khi là sinh viên. tập tại các trường đại học tại Hà Nội năm 2018 Phân tích các mối liên quan về thời gian bắt là khoảng trên 400 nghìn là tổng thể rất lớn, đầu đọc sách điện tử với quá trình học tập tại nhưng theo C.R. Kothari (2008), với cỡ mẫu trường: Bảng 2 dưới đây phản ánh thời gian bắt trên 384 đã đảm bảo độ chính xác trên 95% và đầu đọc sách điện tử với quá trình học tập tại có tính đại diện tổng thể. trường. Bảng 2 cho thấy có mối tương quan cùng chiều 4. Kết quả nghiên cứu về thời gian bắt đầu đọc sách điện tử với quá trình học tập tại trường. Nếu sinh viên năm nhất Đặc điểm của mẫu điều tra: Với tổng số 487 có đến 81,7% đọc sách điện tử dưới 1 năm thì phiếu trả lời, số lượng 308 (63,2%) là sinh viên sinh viên năm hai đã giảm đi chỉ còn 31,4%, và nữ, và 179 (36,8%) sinh viên nam. Theo quá năm ba, năm tư chỉ là 0%; trong khi thời gian trình học tập tại trường đại học, 120 (24,6%) đọc sách từ 3- 5 năm sinh viên năm nhất và hai sinh viên đang học năm thứ nhất, 102 (20,9%) rất thấp chỉ là 5,8% và 3,9% tương ứng, nhưng sinh viên năm thứ hai, 203 (41,6%) sinh viên đối với sinh viên năm ba thì thời gian đọc sách đang học năm thứ 3, còn lại 62 (12,7%) là sinh từ trên 3 năm là cao nhất tương ứng 42,4% và viên năm cuối. Theo khối ngành, sinh viên 53%. Như vậy, sinh viên có thời gian quá trình đang theo học 402 (82,5%) khối ngành kinh tế học tại trường đại học càng ít thì đọc sách điện và kinh doanh, 85 (17,5%) sinh viên học khối tử với thời gian ngắn, và ngược lại có thời gian ngành toán- công nghệ thông tin. Về đọc sách quá trình học tại trường đại học dài thì đọc sách điện tử: 100% sinh viên đã biết đến sách điện điện tử với thời gian dài. tử, và đã từng sử dụng sách điện tử trong các Bảng 2. Tổng hợp số sinh viên học tập và thời gian bắt đầu sử dụng sách điện tử Quá trình Thời gian bắt đầu sử dụng sách điện tử học tại trường Dưới 1 năm 1- 3 3- 5 5- 10 Trên 10 Tổng SV năm 1 98 (81,7%) 12 7 (5,8%) 2 1 120 SV năm 2 32 (31,4%) 61 (59,8%) 4 (3,9%) 3 2 102 SV năm 3 0 57 86 (42,4%) 43 17 203 SV năm 4 0 0 6 33 (53%) 23 62 Tổng 130 130 103 81 43 487 Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 67
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 2. Loại thiết bị sử dụng để đọc sách điện tử Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Hình 3. Nguồn sách điện tử sử dụng Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Về loại thiết bị sử dụng để đọc sách: Số trả lời có ý định mua thiết bị đọc sách điện tử chuyên có thiết bị để đọc sách điện tử chuyên dùng chỉ dụng nếu giá dưới 200 USD (pwc, 2014), cho chiếm rất nhỏ, 18 sinh viên (3,7%), trong khi thấy tỷ lệ 3,7% số sinh viên có thiết bị đọc sách máy vi tính, laptop và điện thoại thông minh điện tử chuyên dụng tại Việt Nam là tỉ lệ thấp, được sinh viên sử dụng chủ yếu để đọc sách phản ánh đầu tư cho thiết bị đọc sách điện tử điện tử. So với tại Hoa Kỳ quốc gia đứng đầu của sinh viên Việt Nam nói riêng, và tại Việt thế giới về phát triển sách điện tử, những người Nam còn chưa được coi trọng. được điều tra sở hữu thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng dưới 7% năm 2016, 15% số người Về nguồn sách điện tử sử dụng: Nguồn sách 68 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 4. Thời gian đọc sách hàng tuần của sinh viên Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Hình 5. Địa điểm đọc sách điện tử của sinh viên Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả điện tử phổ biến nhất là sinh viên tìm kiếm 154 trả lời gồm sinh viên đại học và sau đại sách file pdf qua Internet và Google books học, cũng có tỉ lệ trả lời tìm kiếm Google books (hay Google Book Search) chiếm tỉ lệ lớn nhất search cao nhất là 70,8%, truy cập sách trực các trả lời, khoảng 302 sinh viên (62,0%), thứ tuyến nguồn mở đứng chiếm tỉ lệ đứng thứ hai hai là đăng ký đọc sách trực tuyến nguồn mở 30,7%, đăng kí đọc trực tuyến phải trả phí đứng và đăng ký trả phí đọc sách trực tuyến 128 sinh thứ ba là 19%. Kết quả phản ánh có những viên (26,3%), thứ ba là sách CD 104 sinh viên điểm khá tương đồng, và có những điểm khác (21,3%), thứ tư là thư viện số của trường đại biệt trong hai khảo sát điều tra. Đáng lưu ý là học 78 sinh viên (16,1%), và thấp nhất là mua nguồn sách điện tử từ việc mua thiết bị đọc (bao gồm cả sách điện tử chuyên dụng) chỉ sách chuyên dụng và các nguồn khác (tặng, chia chiếm tỉ lệ 3,8%. So sánh với kết quả khảo sát sẻ…) là 4,3% cao hơn tỷ lệ sinh viên có thiết bị tại ba trường đại học Nigeria trong một nghiên đọc sách chuyên dụng. cứu của Vera Nkiruka Akpokodje (2016) trên Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 69
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 6. Mục đích sử dụng sách điện tử của sinh viên Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Hình 7. Sử dụng loại sách điện tử của sinh viên tại các trường đại học Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Về thời gian đọc sách điện tử trung bình hàng tuần cao hơn 100 phút là 57,1% thấp hơn so với tuần: Chiếm tỷ lệ lớn nhất 42,9% (209 sinh thời gian đọc sách trung bình của người Mỹ. viên) có thời gian đọc sách từ 100- 105 phút/ Trong một nghiên cứu khảo sát của Wisconsin tuần, tiếp theo là 184 sinh viên (37,8%) dưới (2016) năm 2015- 2016 với 9,9 triệu sinh viên 100 phút/tuần, và thấp nhất là 94 sinh viên có 54% sinh viên đọc sách dưới 15 phút/ngày (19,3%) trên 100 phút/tuần. So sánh với thời tức là dưới 105 phút/tuần, có 28% sinh viên đọc gian đọc sách trung bình của người Mỹ 16,8 sách từ 15- 30 phút/ngày tức là 105- 210 phút/ phút/ngày năm 2018, giảm 2 phút so với năm tuần; và trên 30 phút/ngày chỉ có 18%. Trong 2015 là 19 phút, tức là khoảng 118- 133 phút, điều tra khảo sát này, nếu tính tổng thời gian tức khoảng 2 giờ/tuần (Terence P. Jeffrey, đọc sách in và sách điện tử của sinh viên Việt 2018), thì các sinh viên Việt Nam được điều tra Nam trên 150 phút/tuần là 184 (38,5%) thì tỉ lệ có thời gian đọc sách điện tử trung bình hàng này cao hơn so với trung bình của khảo sát của 70 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Wisconsin. Từ kết quả điều tra cũng cho thấy, nhiệm vụ 24,2%, giải trí chỉ chiếm 13,6%. Như sinh viên có xu hướng chuyển sang đọc sách vậy, nếu so sánh hai kết quả khảo sát điều tra điện tử, với thời gian đọc trên 100 phút/tuần này, thì việc sử dụng sách điện tử cho các mục có cao hơn so với đọc sách in, mặc dù mức độ đích khác nhau của sinh viên Việt Nam khá cao, chênh lệch không lớn. đặc biệt cho mục đích giải trí cao hơn nhiều so với kết quả khảo sát bởi VeraNkiruka. Về địa điểm đọc sách điện tử: Năm địa điểm được đưa ra trong câu hỏi điều tra là tại nhà, Về loại sách điện tử được sinh viên tìm đọc: thư viện trường đại học, thư viện công cộng, Có nhiều cách phân loại sách điện tử, ở đây trên đường di chuyển, và địa điểm công cộng. phân loại theo trường đại học tham gia khảo Kết quả trả lời cho thấy, sinh viên đọc sách sát, sách điện tử bao gồm sáu loại: giáo trình tại nhà (phòng trọ, kí túc xá) là cao nhất 324 điện tử, sách tham khảo, chuyên khảo, sách bài sinh viên (66,53%), tiếp đến trên đường đi (đi tập gọi chung là giáo trình; các loại từ điển; bài học, du lịch, về quê… ) là 36,14%; tại thư viện giảng điện tử các khóa học hoặc chương trình trường đại học chỉ đứng vị trí thứ ba 81 sinh bồi dưỡng; tạp chí điện tử và bài báo; kỷ yếu viên (16,63%). hội thảo khoa học điện tử; sách ngoài khóa học và giải trí gọi chung là sách giải trí. Kết quả Về mục đích sử dụng sách điện tử: Mục đích điều tra như sau: mặc dù mục đích sử dụng sách sử dụng sách điện tử đối với sinh viên được xác điện tử là học tập và nghiên cứu rất cao nhưng định gồm: cho học tập và nghiên cứu, các công bài giảng điện tử và sách giải trí là hai loại sách việc ngoài học tập, và giải trí (đọc tiểu thuyết, điện tử được sinh viên tìm đọc cao nhất. Bốn truyện, khám phá…). Kết quả điều tra thu được loại sách điện tử còn lại là giáo trình điện tử, từ trả lời như sau: 379 trả lời cho mục đích học tập điển, tạp chí và kỷ yếu có kết quả tìm đọc rất và nghiên cứu khoa học, chiếm 77,8%; 212 trả thấp. Đối chiếu với kết quả điều tra của Vera lời cho công việc ngoài học tập chiếm 44,5%; Nkiruka thì có sự khác biệt rất lớn. Theo Vera và 276 trả lời cho hoạt động giải trí chiếm Nkiruka Akpokodje (2016), tỉ lệ giáo trình điện 56,7%. Cũng theo Vera Nkiruka Akpokodje tử được sử dụng là cao nhất 64,3%, kế tiếp là từ (2016), sử dụng sách điện tử cho học tập và điển và sách tham khảo 40%; tạp chí điện tử là nghiên cứu là chủ yếu với tỉ lệ tương ứng là 27%. 56,1% và 56,8%, tiếp theo là thực hiện một Hình 8. Sử dụng loại sách điện tử: ngoại văn, ngoại ngữ, và tiếng Việt Nam của sinh viên tại các trường đại học Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 71
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 9. Nhận thức về vị thế của sách điện tử của sinh viên Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Bảng 3. Bảng tổng hợp khả năng tiếp cận sách điện tử Tỷ lệ đánh giá theo Mức điểm đánh giá (%) Các câu hỏi Hoàn toàn Không Đồng Khá Hoàn toàn không đồng ý đồng ý ý đồng ý đồng ý Sự sẵn có sách điện tử tại thư viện nhà trường 24 37 21 13 5 Sự sẵn có các nhà phân phối sách điện tử 27 42 18 9 4 Chi phí sử dụng sách điện tử cao 18 27 23 21 11 Hỗ trợ cơ sở hạ tầng CNTT & Internet tại Trường 20 22 28 24 6 Chính sách phát triển sách điện tử tốt 12 17 38 30 3 Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả Tình hình sử dụng loại sách điện tử ngoại dụng thay thế sách in theo năm mức: 1 Tuyệt văn, sách học ngoại ngữ và sách viết bằng đối không, 2 Rất thấp, 3 Có thể 4 Khá tốt , 5 tiếng Việt Nam: sinh viên sử dụng cả ba loại Hoàn toàn tốt. Kết quả khảo sát cho thấy, thái sách ngoại văn (không phải là sách ngoại ngữ), độ nhận thức sách điện tử có thể thay được và sách tiếng Việt, và sách học ngoại ngữ (không thay khá tốt chiếm tỉ lệ cao nhất. Sách điện bao gồm CD audio, clip). Kết quả khảo sát cho tử tuyệt đối không thay cho sách in chỉ chiếm thấy, sách ngoại ngữ được sử dụng thấp nhất 7,8%. Đồng ý với nhận định sách điện tử có 3,7%, tiếp là sách ngoại văn 7,6%; chủ yếu là thể thay thế hoàn toàn tốt cho sách giấy chỉ là sách viết bằng tiếng Việt Nam 100%. 17,04%. Không có phương án nào vượt quá 50%. Nhận thức về vị thế của sách điện tử: Các câu hỏi được khảo sát nhằm đánh giá ưu điểm sách Khả năng tiếp cận sách điện tử: về sự sẵn có điện từ so với sách in, khả năng tiếp cận với sách điện tử, chi phí đầu tư và sử dụng sách sách điện tử qua đánh giá vị thế của sách điện điện tử, hỗ trợ của trường nơi sinh viên học tập. tử với sách in. Câu hỏi sách điện tử có thể sử Đánh giá về sự sẵn có của sách điện tử trên năm 72 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC Hình 10. Về ý định mua sách điện tử của sinh viên trong tương lai Nguồn: Tổng hợp từ kết quả khảo sát của tác giả tiêu chí: sẵn có tại thư viện, sẵn có nhà phân viên sử dụng sách điện tử từ các nguồn không phối, chi phí sử dụng, hạ tầng công nghệ thông phải trả chi phí là chính. Thời gian đọc sách tin và truy cập Internet, chính sách khuyến điện tử của sinh viên Việt Nam ở mức cao hơn khích sử dụng sách điện tử. Các đánh giá này không đáng kể với đọc sách in. Các loại sách đều được chia thành năm mức: 1 Hoàn toàn điện tử được sinh viên đọc chủ yếu là sách tiếng không đồng ý, 2 Không đồng ý, 3 Đồng ý, 4 Việt, bài giảng điện tử và sách giải trí, có thể vì Khá đồng ý, 5 Hoàn toàn đồng ý. Kết quả điều lí do sự sẵn có đầu sách điện tử tiếng Việt Nam tra khảo sát được tổng hợp trong Bảng 3. tại thư viện các trường đại học còn thấp (giáo trình điện tử, tạp chí điện tử…), thiếu các nhà Về ý định mua sách điện tử thời gian tới: Sinh phân phối sách điện tử, thiếu chính sách phát viên có xu hướng mua nhiều hơn, mặc dù số triển sách điện tử. Chi phí sử dụng sách điện tử không mua sách điện tử cũng chiếm tỉ lệ cao. và việc hỗ trợ cơ sở hạ tầng công nghệ thông Có thể thấy, điều này cũng hoàn toàn phù hợp tin và Internet tại các trường đại học không với tình trạng sử dụng sách điện tử từ Google phải là vấn đề lớn đối với tiếp cận sách điện tử Book search của sinh viên hiện chiếm cao nhất. của sinh viên. Khả năng trong những năm tới, khi các loại đầu Kết quả nghiên cứu khảo sát có thể được sử sách điện tử nhiều hơn, với sự sẵn có sách tại dụng để giải quyết những tồn tại hiện nay của thư viện, nhà phân phối thì sinh viên sẽ mua sinh viên sử dụng sách điện tử, cũng như các nhiều hơn. Với tỉ lệ trả lời 140 (28,7%) và 191 bên liên quan sau: (39,2%) sẽ mua phụ thuộc vào giá cả so với - Các trường đại học, thư viện trường và các sách in phản ánh xu hướng sinh viên (và độc nhà phân phối sách điện tử cần chú ý tới chiến giả) sẽ mua và sử dụng sách điện tử nhiều hơn. lược phát triển sách điện tử; chú ý tới phát triển các loại đầu sách điện tử về giáo trình, tạp chí 5. Một số khuyến nghị điện tử, kỷ yếu hội thảo khoa học bằng tiếng Việt Nam, sách ngoại văn và sách ngoại ngữ. Kết quả phân tích dữ liệu cho thấy, 100% sinh - Có sự hỗ trợ cơ sở hạ tầng, truy cập Internet viên đã sử dụng sách điện tử, thậm chí trước tiện lợi để sinh viên khai thác sách điện tử, từ khi trở thành sinh viên đại học. Mục đích sử các nguồn sách điện tử truy cập mở. Các thư dụng sách điện tử cho học tập là chủ yếu nhất. viện trường chú trọng sưu tập và phát triển thư Nguồn sách điện tử rất đa dạng, tuy nhiên sinh viện sách điện tử cho sinh viên truy cập, đặc Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 73
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC biệt giáo trình điện tử bằng tiếng Việt Nam. ra các khuyến nghị phù hợp. Đây là những vấn Các thư viện cần chú ý khai thác, xây dựng các đề không mới trên thế giới, nhưng lại khá mới nguồn sách điện tử truy cập mở, các phiên bản ở Việt Nam. Chọn cách tiếp cận sự chấp nhận sách ebook cũ (thường có chi phí thấp). Các thư sách điện tử của sinh viên, nghiên cứu không viện đại học cũng cần có quy định về việc cho đi sâu khảo sát các lợi ích và hạn chế sử dụng sinh viên tải tài liệu sách điện tử, bởi qua khảo sách điện tử như các nghiên cứu trước đây sát thì sinh viên đọc sách điện tử chủ yếu tại của Larson và Marsh (2005), Nancy Foasberg nhà, và trên đường đi, trong khi tại thư viện vẫn (2011), Rosso, S. (2009), Sarah Smyth and còn thiếu thiết bị đọc sách chuyên dùng và máy Andrew P. Carlin (2012) mà đi vào điều tra vi tính. khảo sát thực trạng sử dụng sách điện tử của - Tiếp tục nâng cao nhận thức và động lực học sinh viên. Với quan điểm về sách điện tử khá tập về lợi ích của sách điện tử để sinh viên ngày rộng, rất may mắn là 100% sinh viên điều càng quan tâm và chuyển sang sử dụng loại tra đều đã đọc sách điện tử. Nếu nghiên cứu sách này. Mặc dù đa phần sinh viên đánh giá vị sinh viên sử dụng sách điện tử có thiết bị đọc trí quan trọng của sách điện tử, có thể sử dụng chuyên dụng thì chỉ có 18 sinh viên tiếp tục trả thay thế sách in, nhưng từ số liệu trả lời về mục lời, và phương pháp nghiên cứu thu thập dữ liệu đích sử dụng sách điện tử và loại đầu sách điện đã phải thay đổi sang phỏng vấn. tử sử dụng là bài giảng điện tử và sách giải trí Với việc thu được 487 phiếu trả lời, đã phản cho thấy, việc sử dụng giáo trình điện tử cho ánh độ chính xác khá cao và tính đại diện của mục đích học tập chưa được xem là cao. mẫu về thực trạng sử dụng sách điện tử của sinh viên. Từ phân tích số liệu cho thấy, những 6. Hạn chế của nghiên cứu lợi ích của sách điện tử là rõ ràng đối với sinh viên, và sinh viên sử dụng sách điện tử với thái Nghiên cứu còn một số hạn chế. Về quy mô độ tiếp nhận tích cực. Mặc dù có những hạn chế điều tra mới chỉ giới hạn bởi ba trường đại học của sử dụng sách điện tử (do các trường, nhà khối kinh tế, kinh doanh, tài chính, thương mại, phân phối chưa quan tâm đến những đầu mục công nghệ thông tin (các khối ngành khác như sách điện tử), nghiên cứu đã khẳng định sách quân sự, y dược, chính trị, luật không được điều điện tử sẽ là sự lựa chọn lớn hơn trong thời tra), do vậy mẫu điều tra chưa có tính đại diện gian tới của sinh viên Việt Nam. Các bên (nhà theo các khối ngành. Ngoài ra, do chưa có các trường, nhà phân phối, người đọc… ) cần giải nghiên cứu khảo sát trước đây trên quy mô lớn, quyết một số tồn tại, như cần có chiến lược phát nghiên cứu thiếu dữ liệu thứ cấp để so sánh và triển sách điện tử (nhà trường, nhà phân phối), đánh giá quá trình phát triển của sử dụng sách nâng cao nhận thức và động lực sử dụng sách điện tử của sinh viên tại Việt Nam. điện tử cho việc học tập (sinh viên) thì chắc chắn sách điện tử sẽ phát triển, cả cung và cầu. 7. Kết luận Một điều cần lưu ý là để thúc đẩy và khuyến khích thói quen đọc sách, thì sách điện tử chắc Mục đích của nghiên cứu này là tìm hiểu nhận chắn sẽ là một giải pháp của chuyển từ đọc sách thức về sách điện tử, sử dụng sách điện tử và in sang sách điện tử và đảm bảo việc học tập các vấn đề khó khăn của sinh viên Việt Nam suốt đời tại Việt Nam trong thời gian tới. ■ hiện nay trong sử dụng sách điện tử, từ đó đưa Tài liệu tham khảo 1. Ali Biranvand (2014), E-book reading and its impact on academic status of students at Payame Noor University, Iran 2. C.R. Kothari (2008), Research methodology-Methods and Techniques, second revised edition, New age international publishers. 3. Doiron, R. (2011). Using eBooks and eReaders to Promote Reading in School Libraries: Lessons from the Field. 27th IFLA General Conference and Assembly. Puertorico, San Juan. 74 Số 203- Tháng 4. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC 4. Ismail, R., & Zainab, A. N. (2005). The pattern of eBook use among undergarduates in Malaysia: A case of to know is to use. Malaysian Journal of Library & Information Science, 2(10), 1-23. 5. Jeff Staiger, “How E-books Are Used,” Reference & User Services Quarterly 51, no.4 (2012): 355–65. 6. Jones, T. & Brown, C. (2011). Reading engagement: A comparison between e-books and 7. traditional print books in an elementary classroom. International Journal of Instruction, 8. 4(2), 5-20. 9. Maynard, S., & Cheyne, E. (2005). Can electronic textbooks help children to learn? The 10. Electronic Library, 23(1), 103-115. 11. Nancy Foasberg, “Adoption of E-Book Readers among College Students: A Survey,” Information Technology and Libraries 30, no. 3 (2011): 108–28 12. Nie, M., Armellini, A., Witthaus, G., & Barklamb, K. (2011). How do e-book readers enhance learning opportunities for distance work-based learners? Research in Learning Technology, 19(1), 19-38. 13. Picton, I. (2014). The Impact of eBooks on reading Motivation and Reading Skills of Children and Young People. National Literacy Trust. 14. Pwc (2014), The Future of eBooks, 15. Rosso, S. (2009). What are ebooks? Advantages and disadvantages of electronic books 16. Sarah Smyth and Andrew P. Carlin, “Use and Perception of E-books in the University of Ulster: A Case Study,” New Review of Academic Librarianship 18, no. 2 (2012): 176–205. 17. Shelburne, W.A. (2009). “E-book usage in an academic library: user attitudes and behaviors”. Library Collections, Acquisitions, and Technical Services, Vol. 33 Nos 2/3, pp. 59-72. 18. Terence P. Jeffrey (2018), Americans Read an Average of 16.8 Minutes Per Day; Spend 166.2 Minutes Watching TV, link: https://www.cnsnews.com/news/article/terence-p-jeffrey/americans-read-average-168-minutes-day 19. Vera Nkiruka Akpokodje (2016),Evaluating the impact of eBook on reading motivation of students of higher learning in Nigerian Universities 20. Wells, C. (2012). Do Students Using Electronic Books Display Different Reading Comprehension and Motivation Levels Than Students Using Traditional Print Books?” (2012). Doctoral Dissertations and Projects, Paper 623. 21. Wisconsin Rapids (2016). What kids are reading: And how they grow. https://www.renaissance.com/2018/01/23/blog-magic- 15-minutes-reading-practice-reading-growth/. Thông tin tác giả Chử Bá Quyết, Tiến sĩ Trường Đại học Thương mại Email: quyetcb@tmu.edu.vn Hoàng Cao Cường, Thạc sĩ Trường Đại học Thương mại Email: cuonghc@tmu.edu.vn Summary An explored study in using of e-books at three universities in Vietnam The purpose of this study is to explore the use of e-book by college students in three universities in Hanoi city in Vietnam. Research uses two mainly methods, research of documentations and questionnaire surveys. Sample for research includes 487 student who is studying in three universities in Hanoi - Vietnam. The time for survey conduct in 45 days between 1st October to 16th November in 2018. Total responses of students is 487. The research results indicated the rate 100% of students who have used the e-books. E-book refers to the kind of book include three main characters: electronic form; not only the text files, but also including animations, sounds, video clips and attach to specialized reading devices (reader or computers, smartphones, iPads...) for using. The research finds out the advantages and some limits of e-books for students. This article also gives some suggestions in order to use e-books more useful for students in universities. Keywords: Ebook, Ebook reader, using the ebook, benefits of Ebook, limits of Ebook, Ebook adoption. Quyet Ba Chu, PhD. Thuongmai University Cuong Cao Hoang, MEc. Thuongmai University Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 203- Tháng 4. 2019 75