Nghiên cứu sử dụng hợp lý tài nguyên đất huyện Hạ Lang, tỉnh Cao Bằng

Nghiên cứu sử dụng hợp lý tài nguyên đất<br /> huyện Hạ Lang, tỉnh Cao Bằng<br /> Phạm Thị Lan Anh<br /> Trường Đại học Khoa học Tự nhiên<br /> Luận văn Thạc sĩ ngành: Khoa học Môi trường; Mã số: 60 85 02<br /> Người hướng dẫn: PGS.TSKH Nguyễn Xuân Hải<br /> Năm bảo vệ: 2012<br /> Abstract: Tổng quan về sử dụng hợp lý tài nguyên đất, nguyên tắc và quan điểm sử<br /> dụng đất nông nghiệp bền vững, các nghiên cứu về đất và đánh giá đất ở Cao Bằng và<br /> Hạ Lang. Phân tích hiện trạng sử dụng đất, đặc điểm tài nguyên đất và các loại hình sử<br /> dụng đất hiện tại trên địa bàn huyện Hạ Lang – tỉnh Cao Bằng. Đề xuất biện pháp sử<br /> dụng hợp lý tài nguyên đất nông nghiệp huyện Hạ Lang nhằm mang lại hiệu quả kinh<br /> tế - xã hội và môi trường, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của huyện trong thời kỳ<br /> tới.<br /> Keywords: Tài nguyên đất; Cao bằng; Đất nông nghiệp<br /> Content<br /> MỞ ĐẦU<br /> Đất đai là nguồn tài nguyên quý giá và là điều kiện tồn tại và phát triển của con người<br /> và tất cả các sinh vật khác trên trái đất. Kinh tế - xã hội phát triển mạnh, cùng với sự bùng nổ<br /> dân số đã làm cho mối quan hệ giữa con người và đất đai ngày càng trở nên căng thẳng.<br /> Những sai lầm của con người trong quá trình sử dụng đất cùng với sự tác động của thiên<br /> nhiên đã và đang làm hủy hoại môi trường đất, một số công năng của đất đai bị suy yếu đi.<br /> Vấn đề tổ chức quản lý và sử dụng đất đai đúng pháp luật, có hiệu quả cao và bền vững càng<br /> trở nên quan trọng, bức xúc và mang tính toàn cầu, là vấn đề cấp thiết đang được đặt ra cho<br /> các cấp, các ngành và các đối tượng sử dụng đất.<br /> Hạ Lang là huyện vùng cao biên giới, nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Cao Bằng. Tình hình<br /> kinh tế - xã hội của huyện đang có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, dẫn đến nhu cầu sử dụng đất<br /> cho các ngành, các lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh tăng nhanh. Trong khi<br /> nguồn tài nguyên đất đai chỉ có hạn lại chưa được khai thác triệt để. Là một trong 62 huyện<br /> nghèo nhất cả nước, lấy kinh tế nông nghiệp làm chủ đạo, việc nghiên cứu sử dụng hợp lý tài<br /> nguyên đất nông nghiệp, đảm bảo phát triển đúng theo quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch<br /> phát triển kinh tế xã hội là việc làm hết sức cần thiết. Do đó đề tài “Nghiên cứu sử dụng hợp<br /> <br /> lý tài nguyên đất huyện Hạ Lang, tỉnh Cao Bằng” được tiến hành nghiên cứu nhằm đạt được<br /> những mục tiêu sau:<br /> <br /> -<br /> <br /> Phân tích hiện trạng sử dụng đất, đặc điểm tài nguyên đất và các loại hình sử dụng<br /> đất hiện tại trên địa bàn huyện Hạ Lang – tỉnh Cao Bằng.<br /> <br /> -<br /> <br /> Đề xuất biện pháp sử dụng hợp lý tài nguyên đất nông nghiệp huyện Hạ Lang<br /> nhằm mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội và môi trường, phù hợp với quy hoạch sử<br /> dụng đất của huyện trong thời kỳ tới.<br /> <br /> Để đạt được mục tiêu trên, đề tài đã tiến hành nghiên cứu 5 nội dung và sử dụng 4<br /> phương pháp.<br /> <br /> Chương 1: Tổng quan vấn đề nghiên cứu<br /> 1.1. Sự cần thiết phải nghiên cứu sử dụng hợp lý tài nguyên đất<br /> 1.2. Một số khái niệm sử dụng trong đề tài<br /> 1.3. Nguyên tắc và quan điểm sử dụng đất nông nghiệp bền vững<br /> 1.4. Các nghiên cứu về đất và đánh giá đất ở Cao Bằng và Hạ Lang<br /> Chương 2: Nội dung và phương pháp nghiên cứu<br /> Nội dung nghiên cứu<br /> 1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội có liên quan đến sử dụng đất đai<br /> 2. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất<br /> 3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp<br /> 4. Phân hạng thích nghi đất đai<br /> 5. Định hướng và các giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của<br /> huyện<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> 1. Phương pháp điều tra thu thập số liệu<br /> 2. Phương pháp điều tra điểm<br /> 3. Phương pháp xử lý số liệu<br /> 4. Các phương pháp khác<br /> Chương 3: Kết quả và thảo luận<br /> 1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội huyện Hạ Lang<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1.1.Điều kiện tự nhiên<br /> 1.1.1. Vị trí địa lý<br /> Hạ Lang là huyện vùng cao biên giới nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Cao Bằng gồm 14<br /> đơn vị hành chính cấp xã, thị trấn (8 xã giáp biên) với tổng diện tích tự nhiên là 45.681,67 ha<br /> (Theo số liệu kiểm kê đất đai năm 2010).<br /> - Phía Đông và Đông Bắc giáp nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa;<br /> - Phía Nam giáp nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa;<br /> - Phía Tây Bắc giáp huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng;<br /> - Phía Tây Nam giáp huyện Quảng Uyên và Phục Hoà, tỉnh Cao Bằng.<br /> 1.1.2. Địa hình, địa mạo<br /> Huyện Hạ Lang là một huyện vùng cao có địa hình phức tạp, xen kẽ giữa các dải núi<br /> là những thung lũng tương đối bằng phẳng. Tuy nhiên địa hình huyện Hạ Lang không phân<br /> chia thành những vùng rõ rệt.<br /> 1.1.3. Khí hậu<br /> Nền nhiệt của vùng khá phong phú, theo số liệu đo tại Cao Bằng nhiệt độ trung<br /> bình năm là 21,60C. Lượng mưa trung bình hàng năm từ 1.400 - 1.600 mm.<br /> 1.1.4. Thủy văn<br /> Huyện Hạ Lang có sông Bắc Vọng chảy từ huyện Trùng Khánh sang, với chiều dài<br /> 10km, sông Quây Sơn chảy dọc theo biên giới Việt - Trung với chiều dài 12km nhưng khả<br /> năng khai thác 2 con sông này còn rất hạn chế.<br /> 1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội<br /> Trong những năm gần đây nền kinh tế của huyện phát triển theo xu hướng tích cực, tỷ<br /> trọng ngành nông – lâm nghiệp – thủy sản giảm xuống và ngành công nghiệp – dịch vụ tăng<br /> lên.<br /> Cơ cấu kinh tế của huyện hiện nay là nông - lâm nghiệp - dịch vụ - tiểu thủ công<br /> nghiệp. Tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm đạt 10,2%; thu nhập bình quân đầu người<br /> 315USD. Thấp hơn rất nhiều so với mức bình quân chung của cả nước.<br /> * Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Hạ Lang<br /> - Thuận lợi<br /> <br /> 3<br /> <br /> + Huyện có diện tích tự nhiên tương đối lớn 45.681,67 ha, đất đai phù hợp với nhiều<br /> loại cây trồng. Được thiên nhiên ưu đãi về điều kiện khí hậu, thực vật, vật nuôi đa dạng sinh<br /> trưởng và phát triển nhanh, thuận lợi cho phát triển nông, lâm kết hợp, hình thành các vùng<br /> cây trồng tập trung như: Mía, cây ăn quả, rừng nguyên liệu… Cung cấp nguyên liệu cho chế<br /> biến hàng hoá, thay đổi cơ cấu kinh tế theo hướng Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá đất nước.<br /> + Có nguồn tài nguyên khoáng sản là cơ sở cho phát triển các ngành công nghiệp và<br /> khai thác.<br /> + Hạ Lang là huyện miền núi biên giới, ba mặt giáp Trung Quốc, có hai cửa khẩu<br /> đang giao lưu (Lý Vạn và Bí Hà), đây là lợi thế so sánh của huyện so với một số huyện khác<br /> trong tỉnh. Hệ thống đường giao thông nối với thị xã Cao Bằng, các huyện miền Đông và ra<br /> hai cửa khẩu thuận tiện, tạo điều kiện để huyện mở rộng thị trường, quan hệ hợp tác giữa<br /> huyện với các huyện bạn và với tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc (đây là thị trường rộng và dễ<br /> tính).<br /> + Điều kiện khí hậu, địa hình, đất đai của huyện đa dạng cho phép có thể phát triển<br /> một nền nông nghiệp đa dạng từ các cây trồng nước đến cây trồng cạn ngắn ngày, cây lâu<br /> năm; từ các cây trồng, vật nuôi nhiệt đới đến cây trồng, vật nuôi Á nhiệt đới và ôn đới. Chế độ<br /> nhiệt đảm bảo đủ điều kiện để gieo trồng 2-3 vụ cây trồng cạn trong năm.<br /> + Quỹ đất đai chưa sử dụng của huyện chỉ còn gần 900 ha, song tiềm năng về tăng vụ<br /> và tăng giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích đất đai của huyện còn nhiều, trong những<br /> năm tới có thể khai thác tiềm năng này để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội trên cơ sở<br /> ngoài việc khai thác khoảng hơn 700 ha đất đồi chưa sử dụng vào trồng rừng và các loại cây<br /> có lợi thế so sánh trong sản xuất hàng hoá (hồi, mác mật, dược liệu) và thực hiện tăng vụ trên<br /> đất cây hàng năm đưa một số cây rau đậu, cây công nghiệp có năng suất, chất lượng cao vào<br /> sản xuất để tăng giá trị sản xuất trên một ha đất canh tác.<br /> <br /> + Nguồn lao động của huyện khá dồi dào, bình quân có khoảng 2,3 lao động trên một ha<br /> đất canh tác, 38% lao động nông thôn chưa có đủ việc làm thường xuyên, nếu có hướng đào tạo,<br /> khai thác hợp lý nguồn lao động của huyện sẽ đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của<br /> huyện trong điều kiện hội nhập.<br /> + Hệ thống kết cấu cơ sở hạ tầng của huyện như đường giao thông, cửa khẩu, công<br /> trình thuỷ lợi, cơ sở bưu chính viễn thông, mạng lưới cơ sở y tế, giáo dục… đã được tăng<br /> cường nhiều hơn trước, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội của huyện.<br /> <br /> 4<br /> <br /> + Chương trình trồng mía xuất khẩu, chương trình phát triển kinh tế cửa khẩu giai<br /> đoạn 2006 - 2010 và sự phát triển một số nghề truyền thống như khai thác đá, dệt thổ cẩm,<br /> đan lát… tạo điều kiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động của huyện theo hướng phát<br /> triển hàng hoá.<br /> + Trong nông nghiệp, bước đầu có sự chuyển đổi quan trọng về cơ cấu giống mới,<br /> trình độ thâm canh cây trồng vật nuôi đã được nâng lên, sản lượng lương thực bình quân đầu<br /> người tăng khá và ổn định, một số nông sản đã trở thành hàng hóa.<br /> + Hạ Lang có một số ngành nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát…giúp cho<br /> việc đa dạng hóa ngành nghề, phân công lao động và tăng thu nhập cho người dân.<br /> - Khó khăn<br /> + Là một huyện miền núi, địa hình bị chia cắt phức tạp, mạng lưới giao thông chưa<br /> đáp ứng được yêu cầu của nền sản xuất hàng hóa, mức thu ngân sách còn thấp.<br /> + Các ngành kinh tế trong huyện phát triển chưa đồng bộ, 70% thu nhập của huyện là<br /> từ kinh tế nông nghiệp; thu nhập từ công nghiệp và dịch vụ chiếm tỷ trọng nhỏ.<br /> + Hạ Lang là huyện vùng sâu, vùng xa, biên giới, các xã đặc biệt khó khăn chiếm đa<br /> số, cơ sở hạ tầng chưa phát triển, tỷ lệ đói nghèo cao, trình độ dân trí chưa đáp ứng nhu cầu<br /> phát triển của địa phương.<br /> + Sản xuất nông nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào tự nhiên, nhất là các xã vùng cao.<br /> Năng suất cây trồng chưa cao và ổn định. Cơ cấu kinh tế giữa nông nghiệp và lâm nghiệp,<br /> giữa trồng trọt và chăn nuôi còn mất cân đối. Sản xuất tự cấp, tự túc, chưa tạo ra động lực<br /> thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa.<br /> + Hệ số sử dụng đất nông nghiệp còn thấp. Năng suất các cây trồng chính còn thấp<br /> hơn rất nhiều mức bình quân chung của cả nước: lúa 39,5/48,85 tạ/ha; ngô 35,9/36 tạ/ha; sắn<br /> 108/156 tạ/ha; đậu tương 7,69/14,3 tạ/ha; lạc 7,5/18 tạ/ha; thuốc lá 7,5/15,6 tạ/ha. Riêng cây<br /> mía có năng suất cao hơn mức bình quân chung của cả nước là 599,2/553 tạ/ha.<br /> Huyện Hạ Lang đã và đang phải đối mặt với những thách thức to lớn:<br /> + Nhu cầu đầu tư lớn nhưng khả năng đầu tư có hạn.<br /> + Nguy cơ tụt hậu về kinh tế còn tiềm ẩn do mức thu ngân sách chỉ đáp ứng 100%<br /> nhu cầu chi, kinh phí cho các hoạt động kinh tế xã hội chủ yếu lấy từ ngân sách trợ cấp từ bên<br /> ngoài.<br /> <br /> 5<br /> <br />