Nghiên cứu tình hình sử dụng máu và chế phẩm máu trên bệnh nhân ghép tạng tại bệnh viện Trung ương Huế

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH SỬ DỤNG MÁU VÀ CHẾ PHẨM MÁU TRÊN<br /> BỆNH NHÂN GHÉP TẠNG TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG HUẾ<br /> Nguyễn Ngọc Quang*, Đồng sĩ Sằng*, Nguyễn Duy Thăng*, Đoàn Bạch Thùy Trang*, Phan Thị Hương*<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Trong ghép tạng, chỉ định truyền máu - chế phẩm máu hợp lý và kịp thời là biện pháp điều trị<br /> rất quan trọng, góp phần cải thiện kết quả điều trị và giảm thiểu tỷ lệ tử vong cho bệnh nhân (BN).<br /> Mục tiêu: Khảo sát tình hình sử dụng máu và chế phẩm máu ở giai đoan trong và sau ghép tạng tại Bệnh<br /> viện Trung ương Huế năm 2018.<br /> Đối tượng và phương pháp: Có 18 bệnh nhân ghép tạng được truyền chế phẩm máu tại BVTW Huế trong<br /> năm 2018, trong đó có 15 BN ghép thận và 03 BN ghép tim. Nghiên cứu hồi cứu.<br /> Kết quả: 18 BN có chỉ định truyền chế phẩm máu, trong đó: có 15 BN ghép thận, tỷ lệ: 83,33% và 03 BN<br /> ghép tim, tỷ lệ 16,67%. Giới tính: nam 72,22%, nữ 27,78%. BN nhỏ tuổi nhất là 15 tuổi, cao tuổi nhất 55 tuổi.<br /> Số đơn vị (đ/v) từng loại CPM sử dụng trung bình/BN ghép tim lần lượt là: HCR: 9,2 đ/v, HCK: 03 đ/v, TCK: 3<br /> đ/v, HTTĐL: 30 đ/v, TL sử dụng rất nhiều: 18 đ/v. BN ghép thận: HCR sử dụng trung bình/BN là 4,8 đơn vị và<br /> TCK: 0,06 đơn vị. BN được truyền CPM ở giai đoạn trong và sau quá trình ghép tạng.<br /> Kết luận: Truyền máu và CPM góp phần lớn và đặc biệt quan trọng vào thành công chung của quá trình<br /> ghép tạng. BN ghép tim có nhu cầu sử dụng nhiều loại chế phẩm máu với số lượng đơn vị truyền lớn hơn nhiều<br /> so với BN ghép thận.<br /> Từ khóa: Truyền máu và CPM, ghép tạng: ghép thận, ghép tim.<br /> Từ viết tắt: hồng cầu rửa (HCR), hồng cầu khối (HCK), tiểu cầu khối (TCK), huyết tương tươi động lạnh<br /> (HTTĐL), Tủa lạnh (TL)<br /> ABSTRACT<br /> STUDYING THE SITUATION OF BLOOD AND BLOOD COMPONENTS TRANSFUSED USE<br /> IN PATIENTS WITH ORGAN TRANSPLANTATIONAT HUE CENTRAL HOSPITAL<br /> Nguyen Ngoc Quang, Dong Si Sang, Nguyen Duy Thang, Doan Bach Thuy Trang, Phan Thi Hương<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 6- 2019: 298 – 304<br /> Backgrounds: In organ transplants, the indication of appropriate and timely blood and blood components is a<br /> very important treatment, contribute to improving treatment results and reduce the mortality for transplant<br /> patients.<br /> Objective: Examining the situation of blood and blood components transfused in the period during and after<br /> transplantation.<br /> Methods: There were 18 organ transplant patients receiving blood components at Hue Central Hospital in<br /> 2018, including 15 kidney transplant patients and 03 heart transplant patients.<br /> Results: 18 patients indicated for transfusion of blood components. There were 15 kidney transplant and 03<br /> heart transplant patients accounting for 83.33%, and 16.67%, respectively. Sex: male 72.22%, female 27.78%.<br /> The youngest is 15 years old, the oldest is 55 years old. Number of units of each type of blood product used on<br /> <br /> *Bệnh viện Trung ương Huế<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Ngọc Quang ĐT: 090 645 1929 Email: thsquanghh@gmail.com<br /> <br /> average/heart transplant patients are: wRBC: 9.2 unit/patient, RBC: 03 unit/patient, PLT: 3 unit/patient, FFP:<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 299<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> 30 unit/patient, Cryo used a lot: 18 unit/patient. Kidney transplant patients: average use of wRBC/patient is 4.8<br /> unit and TCK: 0.06 unit. Patients were received blood components during and after the transplantation process.<br /> Conclusion: Blood transfusions and blood components contribute greatly and were particularly important<br /> to the overall success of the organ transplant process. Heart transplant patients needed to use a variety of blood<br /> components with a much larger number of transfusion units than kidney transplant patients.<br /> Key worlds: Blood-Blood product, Organ transplantation. Kidney transplant, Heart transplant<br /> Acronym: wash red blood cell (wRBC), red blood cell (RBC), platelet (PLT), fresh frozen plasma (FFP),<br /> Cryoprecipitate (Cryo)<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Loại chế phẩm máu được truyền.<br /> Cấy ghép nội tạng là một trong những lĩnh Thời điểm truyền máu và CPM.<br /> vực khó khăn và phức tạp nhất của y học hiện Số lượng chế phẩm máu được truyền.<br /> đại. Vấn đề thải ghép và truyền máu từ số lượng Xử lý số liệu<br /> ít đến truyền máu khối lượng lớn thường xảy ra<br /> Phần mềm SPSS phiên bản 15.0.<br /> đối với các phẫu thuật ghép tạng(3). Bệnh viện<br /> TW Huế là Bệnh viện hạng đặc biệt, hàng năm KẾT QUẢ<br /> thực hiện nhiều kỹ thuật y học phức tạp, trong Một số đặc điểm chung<br /> đó lĩnh vực ghép tạng như ghép giác mạc, ghép Bảng 1: Tỷ lệ phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi, giới<br /> tế bào gốc, ghép thận và đặc biệt ghép tim đã trở và địa phương<br /> thành các kỹ thuật thường quy. Việc đảm bảo an I. Nhóm tuổi Tần số (n) Tỷ lệ (%)<br /> toàn truyền máu và đáp ứng đầy đủ nhu cầu sử 15-25 05 27,78<br /> dụng máu, chế phẩm máu cho bệnh nhân ghép 26-40 06 33,33<br /> 41-55 07 38,89<br /> tạng là một thách thức đối với chuyên ngành<br /> Tổng 18 100<br /> Huyết học Truyền máu. (nhỏ nhất 15t, lớn nhất 55t)<br /> Mục tiêu II.Giới Tần số (n) Tỷ lệ (%)<br /> Nam 13 72,22<br /> Khảo sát tình hình sử dụng máu và chế<br /> Nữ 05 27,78<br /> phẩm máu ở giai đoạn trong và sau ghép tạng Tổng 18 100%<br /> tại Bệnh viện Trung ương Huế năm 2018.<br /> Tỷ lệ phân bố bệnh nhân ở 3 nhóm tuổi<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU tương đương nhau, bệnh nhân nhỏ tuổi nhất: 15<br /> Đối tượng nghiên cứu tuổi, lớn nhất: 55 tuổi. Bệnh nhân nam có tỷ lệ<br /> Có 18 bệnh nhân ghép tạng tại BVTW Huế cao hơn so với bệnh nhân nữ, lần lượt là 77,22%<br /> trong năm 2018 được truyền CPM trong và sau và 27,78% (Bảng 1).<br /> ghép tạng, trong đó 15 bệnh nhân ghép thận và Phân bố bệnh nhân ghép tạng có chỉ định<br /> 03 BN ghép tim. truyền chế phẩm máu theo thể bệnh<br /> Phương pháp nghiên cứu Bảng 2: Tỷ lệ phân bố BN ghép tạng có chỉ định<br /> Thiết kế nghiên cứu truyền CPM theo thể bệnh<br /> Thể bệnh ghép Tần số (n) Tỷ lệ (%)<br /> Nghiên cứu hồi cứu. Ghép thận (suy thận giai đoạn<br /> 15 83,33<br /> Phương tiện nghiên cứu cuối)<br /> Ghép tim (suy tim) 03 16,67<br /> Bệnh án của bệnh nhân ghép tạng năm 2018.<br /> Tổng 18 100<br /> Các biến số nghiên cứu Trong 18 bệnh nhân nghiên cứu, có 15 bệnh<br /> Tuổi giới. nhân ghép thận (suy thận giai đoạn cuối) chiếm<br /> Chẩn đoán.<br /> <br /> <br /> 300 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tỷ lệ 83,33% và 03 bệnh nhân ghép tim (suy tim), Đánh giá lượng Hb của bệnh nhân trước ghép<br /> tỷ lệ 16,67% (Bảng 2). tạng<br /> Đặc điểm chế phẩm máu sử dụng và số đơn vi Đa số lượng Hb của bệnh nhân trước ghép<br /> CPM sử dụng trung bình/BN dao dộng trong khoảng 6,0 – 10,0g/dl, chiếm<br /> Chế phẩm HCR được sử dụng nhiều nhất 66,66%, Hb >10,0 g/dl có tỷ lệ 33,34%. Không có<br /> (49,16%), tiếp đến là TL (26,65%) và các loại chế bệnh nhân nào có lượng Hb, 6,0 g/dl. Lượng Hb<br /> phẩm khác FFP (14,80%), TCK (4,94%) và HCK trung bình của bệnh nhân trước ghép tạng là<br /> (4,45%). Số đơn vị từng loại chế phẩm sử dụng 8,69 g/dl (Bảng 4).<br /> trung bình ở bệnh nhân ghép tim cao hơn rất<br /> nhiều so với bệnh nhân ghép thận (Bảng 3).<br /> Bảng 3: Phân loại CPM sủ dụng và số đơn vi CPM sử dụng trung bình/BN<br /> Ghép thận Ghép tim<br /> Loại chế phẩm (n=15) (n=03) Tổng số đ/v<br /> máu Tổng số đơn vị Số đơn vị sử dụng Số đơn vị sử dụng truyền<br /> Tổng số đơn vị truyền<br /> truyền trung bình/BN trung bình/BN<br /> HCR 72 (72,28%) 4,80 27,60 (27,72%) 9,20 99,60 (49,16%)<br /> HCK 0 0 09 (100%) 03 09 (4,45%)<br /> TCK 01 (10%) 0,06 09 (90%) 03 10 (4,94%)<br /> HTTĐL (FFP) 0 0 30 (100%) 10 30 (14,80%)<br /> TL 0 0 54 (100%) 18 54 (26,65%)<br /> Bảng 4: Khảo sát nồng độ Hb trung bình trước ghép phẩm máu trước ghép, trong đó có: HCR-HCK,<br /> tạng TCM, FFP và TL.<br /> <br /> Hemoglobin: Hb (g/dl)<br /> Bệnh nhân ghép tạng (n=18) Thời điểm truyền chế phẩm máu: 18 bệnh<br /> n % nhân đều được truyền ở giai đoạn trong và sau<br /> < 6.0 0 0<br /> quá trình ghép tạng.<br /> 6.0 - 10.0 12 66,66<br /> > 10.0 06 33,34 Các chế phẩm HCR, HCK và KTC khi truyền<br /> Tổng 18 100% đều có sử dụng bộ lọc bạch cầu.<br /> X = 8.69 (g/dl) BÀN LUẬN<br /> Phản ứng phụ do truyền máu Một số đặc điểm chung<br /> Bảng 5: Tỷ lệ bệnh nhân có phản ứng phụ sau truyền Số liệu Bảng 1 cho thấy: số lượng bệnh nhân<br /> máu phân bố đều ở cả ba nhóm tuổi, gặp nhiều ở<br /> Số bệnh nhân có phản ứng nhóm tuổi từ 26-40 (33,33%) và cao nhất ở nhóm<br /> Biểu hiện lâm sàng phụ sau truyền máu p 41-55 tuổi (38,89%). Số liệu nghiên cứu này cũng<br /> n % phù hợp với các khuyến cáo theo quy định là<br /> 0<br /> Sốt, rét run (>37 C) 2 11,11<br /> bệnh nhân ghép tạng không quá 60 tuổi.<br /> Mẫn ngứa 1 5,55<br /> Các biểu hiện khác 0 0 Bệnh nhân nam có tỷ lệ cao hơn so với bệnh<br /> Không có phản ứng 15 83,34 < 0,05 nhân nữ, lần lượt là 77,22% và 27,78%. Đa số<br /> Tổng 18 100% bệnh nhân đến từ các địa phương trên cả nước.<br /> Biểu hiện sốt, rét có 2 bệnh nhân (11,11%) và Phân bố bệnh nhân ghép tạng theo thể bệnh<br /> một trường hợp mẫn ngứa (5,55%), còn lại đa số Kết quả số liệu Bảng 2 cho thấy, trong 18<br /> không có phản ứng sau truyền máu (83,34%). Sự bệnh nhân ghép tạng nghiên cứu, có 15 bệnh<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) (Bảng 5). nhân ghép thận được chẩn đoán suy thận giai<br /> Thời điểm truyền máu và chế phẩm máu đoạn cuối, chiếm tỷ lệ 83,33% và 03 bệnh nhân<br /> Tất cả 18 BN nghiên cứu đều có dự trù chế ghép tim được chẩn đoán suy tim, có tỷ lệ thấp<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 301<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> nhất: 16,67%. Như chúng ta biết, ghép tim là một lượng chế phẩm máu cần chuẩn bị thường là(4):<br /> thủ thuật cấy ghép phẫu thuật được thực hiện Từ 5 - 8 khối hồng cầu.<br /> trên bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối hoặc bệnh Từ 4 - 6 đơn vị huyết tương tươi đông lạnh.<br /> mạch vành nặng và được áp dụng khi các<br /> Từ 2 - 3 đơn vị khối tiểu cầu.<br /> phương pháp điều trị y khoa hoặc phẫu thuật<br /> Từ 2 - 3 đơn vị tủa lạnh yếu tố VIII.<br /> khác không thành công(2), nên đây được xem là<br /> kỹ thuật ghép tạng đặc phức tạp, gây mất máu Và ghép thận ở người lớn thường chuẩn bị: 4<br /> khối lượng lớn và khó khăn hơn nhiều so với kỹ đơn vị máu toàn phần lọc bạch cầu, 4 khối hồng<br /> thuật ghép thận(4). Ngoài ra, theo luật quy định, cầu lọc bạch cầu và 4 đơn vị huyết tương tươi<br /> ghép tim chỉ được thực hiện khi có tim của đông lạnh.<br /> người cho chết não hiến tặng, khác với quy định Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Khánh<br /> của người hiến trong ghép thận là có thể ghép từ Hội và cs, kết quả nghiên cứu của chúng tôi ở<br /> người cho khỏe mạnh, cùng huyết thống. Theo bệnh nhân ghép tim có sử dụng máu và CPM<br /> GS.TS Trịnh Hồng Sơn - Giám đốc TT Điều phối cao hơn, trong đó, số đơn vị từng loại CPM sử<br /> Ghép tạng Quốc gia: từ 2013 đến -8/2018, trên cả dụng trung bình/BN lần lượt là: HCR: 9,2 đơn vị,<br /> nước đã thực hiện được 3.378 ca ghép tạng. HCK: 03 đơn vị, TCK: 3 đơn vị, FFP: 30 đơn vị,<br /> Trong đó, ghép thận chiếm đại đa số với 3.223 TL thì cao hơn rất nhiều: 18 đơn vị. Theo một số<br /> ca, tỷ lệ 95,4%; ghép gan với 125 ca, tỷ lệ 3,7%; tác giả: trong một số phẫu thuật ghép tạng<br /> ghép tim c 26 ca, chiếm tỷ lệ 0,77%(7). Ghép tim thường đi kèm mất máu khối lượng lớn, và đưa<br /> chiếm tỷ lệ thấp nhất, phần lớn do nguồn hiến đến là chế phẩm máu được truyền với số lượng<br /> tạng đặc hiếm, nên cần có sự quan tâm và chung lớn. Mối liên quan giữa truyền máu khối lượng<br /> tay của cộng đồng xã hội. Qua đó, nhận thấy số lớn và kết quả không mong muốn trong ghép<br /> liệu nghiên cứu của chúng tôi khá tương đồng tạng được báo cáo liên quan đến nhiều yếu tố,<br /> với lập luận của các tác giả khác. trong đó nhu cầu truyền máu cao không những<br /> HCK mà cả FFP và TCK(4,7,9).<br /> Đặc điểm chế phẩm máu sử dụng và số đơn vi<br /> CPM sử dụng trung bình/BN ghép tạng Đối với ghép thận, kết quả của chúng tôi khá<br /> phù hợp với tác giả về số đơn vị HCR sử dụng<br /> Từ số liệu nghiên cứu bảng 3 cho thấy: số<br /> trung bình/BN là 4,8 đơn vị và một lượng nhỏ<br /> lượng từng loại chế phẩm máu sử dụng trung<br /> tiểu cầu khối, chiếm 10%. Các chế phẩm khác<br /> bình ở bệnh nhân ghép tim cao hơn nhiều so với<br /> như HCK, FFP và TL, khác hoàn toàn không sử<br /> bệnh nhân ghép thận. Theo nghiên cứu của tác<br /> dụng trong ghép thận.<br /> giả Nguyễn Khánh Hội và cs cho thấy: về khía<br /> cạnh kỹ thuật, thì quy trình ghép thận đơn giản Đặc điểm chung nhận thấy trong nghiên<br /> và nhanh hơn so với ghép các tạng đặc khác như cứu đó là: bệnh nhân ghép tạng chủ yếu sử<br /> ghép tim, ghép gan. Phẫu thuật ghép tim là kỹ dụng chế phẩm HCR, tỷ lệ cao nhất 49,16%,<br /> thuật phức tạp, có sử dụng tuần hoàn ngoài và tiếp đến là TL (26,65%) và các loại chế phẩm<br /> thường có mất máu khối lượng lớn, nên đây khác: FFP (14,80%), TCK (4,94%) và HCK<br /> được xem là cuộc đại phẫu. Do đó, để đảm bảo (4,45%). Do đã được xử lý làm giảm thiểu các<br /> an toàn truyền máu cho bệnh nhân ghép tạng protein huyết tương có thể gây các phản ứng<br /> nói chung và ghép tim nói riêng, thì luôn có dự bất lợi về miễn dịch ghép cho người nhận, nên<br /> trù cơ số với số lượng lớn chế phẩm máu để bù chế phẩm HCR luôn được sử dụng trong ghép<br /> đắp lượng máu mất trong quá trình phẩu thuật tạng tại BVTW Huế.<br /> ghép của bệnh nhân(4). Đánh giá lượng Hb của bệnh nhân trước<br /> Theo tác giả Nguyễn Khánh Hội và cs để ghép tạng<br /> chuẩn bị cho một ca ghép tim ở người lớn, số Nhờ sự phát triển không ngừng của y học<br /> <br /> <br /> 302 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> hiện đại trong thời gian vừa qua, trong đó có kỹ nhằm duy trì hiệu quả kích thích tạo máu(5), nên<br /> thuật ghép tạng, các thuốc ức chế miễn dịch việc chỉ định truyền máu và chế phẩm máu luôn<br /> mới(1,5) và đặc biệt là từ khi có chế phẩm mới được cân nhắc, hạn chế chỉ định truyền rộng rãi.<br /> erythropoietin để sử dụng(3,4) nên erythropoietin Điều này hoàn toàn phù hợp giữa vấn đề hòa<br /> được xem như là một liệu pháp thay thế truyền hợp miễn dịch và truyền máu, hạn chế đến mức<br /> máu, nhằm duy trì nồng độ Hb phù hợp cho thấp nhất các biến chứng do vấn đề thải ghép<br /> bệnh nhân trên thực tiễn lâm sàng. Qua khảo sát gây ra(3,6,7,9), góp phần vào sự thành công của các<br /> lượng Hb của bệnh nhân trước ghép (Bảng 4), ca ghép tạng. Tuy vậy, truyền máu từ số lượng ít<br /> chúng tôi nhận thấy: đa số lượng Hb của bệnh đến truyền máu khối lượng lớn luôn thường<br /> nhân trước ghép dao dộng trong khoảng 6,0– gặp trong phẫu thuật ghép tạng(3) nhằm cải thiện<br /> 10,0g/dl, chiếm 66,66%, Hb >10,0 g/dl có tỷ lệ lượng Hb phù hợp và làm thuận lợi cho quá<br /> 33,34%. Không có bệnh nhân nào có lượng Hb trình đông máu cầm máu(5). Do vậy trong nghiên<br />