BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
PHẠM GIA THANH
NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG, SINH THÁI VÀ BẢO TỒN LOÀI
VOỌC QUẦN ĐÙI TRẮNG (Trachypithecus delacouri (Osgood, 1932))
TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN ĐẤT NGẬP NƯỚC VÂN LONG,
HUYỆN GIA VIỄN, TỈNH NINH BÌNH
NGÀNH: QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG
MÃ SỐ: 9620211
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. ĐỒNG THANH HẢI
2. TS. NGUYỄN VĨNH THANH
Hà Nội, 2024
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học do bản thân tôi thực
hiện trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2022 dưới sự hướng dẫn của
PGS.TS. Đồng Thanh Hải và TS. Nguyễn Vĩnh Thanh
Các số liệu, kết quả phân tích nêu trong luận án là trung thực và chưa từng
được công bố trong bất kỳ công trình nào. Những số liệu kế thừa đã được chỉ rõ
nguồn và được sự cho phép sử dụng của các tác giả. Trong luận án không có việc
sao chép tài liệu, công trình nghiên cứu của người khác mà không chỉ rõ về tài liệu
tham khảo.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước hội đồng bảo vệ luận án tiến sĩ về lời cam
đoan của bản thân.
Hà Nội, tháng 12 năm 2024
Người viết cam đoan
Phạm Gia Thanh
Xác nhận của tập thể người hướng dẫn khoa học
Hướng dẫn 1
Hướng dẫn 2
PGS.TS. Đồng Thanh Hải
TS. Nguyễn Vĩnh Thanh
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án tiến sĩ được hoàn thành tại trường Đại học Lâm nghiệp theo chương
trình đào tạo tiến sĩ năm 2016 - 2020.
Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Trường Đại học Lâm
nghiệp; phòng Đào tạo sau đại học; khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi trường;
lãnh đạo Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long – huyện Gia
Viễn – tỉnh Ninh Bình; Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn Ninh Bình, chi cục
Lâm nghiệp tỉnh Ninh Bình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu sinh
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Trong thời gian thực hiện, nghiên cứu sinh đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo
tận tình, chu đáo của người hướng dẫn khoa học PGS.TS. Đồng Thanh Hải và TS.
Nguyễn Vĩnh Thanh để hoàn thành được luận án nghiên cứu. Qua đây, nghiên cứu
sinh xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới 02 thầy hướng dẫn khoa học. Xin
chân thành cảm ơn Phòng chính trị công tác học sinh – sinh viên, trường Đại học
Lâm nghiệp - nơi nghiên cứu sinh công tác và làm việc, đã tạo điều kiện về thời
gian cho nghiên cứu sinh theo học và hoàn thành luận án này.
Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học và đồng nghiệp
công tác tại Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long và nhóm
nghiên cứu của Trường Đại học Lâm nghiệp cùng một số nhà khoa học khác đã
song hành, tận tình giúp đỡ nghiên cứu sinh trong công tác ngoại nghiệp và nội
nghiệp phục vụ cho nghiên cứu và có những ý kiến góp ý quý báu để nghiên cứu
sinh bổ sung và hoàn thiện luận án.
Nghiên cứu sinh cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo, người thân
trong gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, hỗ trợ về vật chất và tinh thần để
Nghiên cứu sinh có thêm nghị lực hoàn thành luận án này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận án
Phạm Gia Thanh
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ x
TRANG THÔNG TIN VỀ NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN .............. xi
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................. 6
1.1. Vị trí phân loại, một số đặc điểm hình thái đặc trưng và tình trạng bảo tồn
của VQĐT ............................................................................................................... 6
1.1.1. Vị trí phân loại ......................................................................................... 6
1.1.2. Một số đặc điểm hình thái đặc trưng của VQĐT ..................................... 6
1.1.3. Tình trạng bảo tồn ................................................................................... 8
1.2. Tổng quan các kết quả nghiên cứu về VQĐT ................................................. 9
1.2.1. Kích thước quần thể và phân bố của Voọc quần đùi trắng ...................... 9
1.2.2. Tập tính và cấu trúc xã hội của loài VQĐT ........................................... 13
1.2.3. Thức ăn và tập tính ăn của VQĐT ......................................................... 18
1.2.4. Sinh cảnh và sự suy thoái sinh cảnh của VQĐT .................................... 20
1.2.5. Các tác động đe dọa quần thể VQĐT .................................................... 21
1.2.6. Các công trình nghiên cứu về bảo tồn loài ............................................ 24
1.3. Thảo luận và đánh giá chung ......................................................................... 26
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU .................. 28
2.1. Vị trí địa lý ..................................................................................................... 28
2.2. Địa hình, đất đai ............................................................................................ 29
2.3. Khí hậu ........................................................................................................... 30
2.4. Thủy văn ........................................................................................................ 30
2.5. Tài nguyên động, thực vật ............................................................................. 30
2.6. Cảnh quan và sinh cảnh của Voọc quần đùi trắng ......................................... 31
iv
2.7. Dân số và lao động......................................................................................... 32
2.8. Những hoạt động kinh tế chính, thu nhập đời sống của dân cư .................... 32
2.8.1. Trồng trọt................................................................................................ 32
2.8.2. Chăn nuôi ............................................................................................... 33
2.8.3. Sản xuất lâm nghiệp ............................................................................... 33
2.8.4. Các ngành kinh tế khác .......................................................................... 33
2.9. Những thuận lợi và khó khăn của cộng đồng dân cư quanh khu bảo tồn ...... 34
2.9.1. Thuận lợi ................................................................................................ 34
2.9.2. Khó khăn ................................................................................................. 34
Chương 3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 35
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 35
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 35
3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 35
3.1.3. Thời gian nghiên cứu .............................................................................. 35
3.2. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................... 35
3.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 35
3.3.1. Phương hướng giải quyết vấn đề của luận án ....................................... 35
3.3.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 37
3.4. Tổng hợp hướng tiếp cận nghiên cứu của luận án………………………..….47
Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 48
4.1. Kích thước, cấu trúc và phân bố quần thể Voọc quần đùi trắng ................... 48
4.1.1. Kích thước quần thể ............................................................................... 48
4.1.2. Cấu trúc quần thể VQĐT ........................................................................ 52
4.1.3. Đặc điểm phân bố các đàn VQĐT.......................................................... 55
4.2. Các hoạt động chính trong ngày và một số tập tính xã hội của loài VQĐT . 70
4.2.1. Quỹ thời gian hoạt động trong ngày ...................................................... 70
4.2.2. Mô tả các hoạt động ................................................................................ 76
4.2.3. Một số tập tính xã hội của VQĐT........................................................... 87
4.3. Thành phần thức ăn và đặc điểm sinh cảnh của loài VQĐT ......................... 99
4.3.1. Thành phần loài thức ăn của Voọc quần đùi trắng ................................ 99