Nghiên cứu và đề xuất mô hình doanh nghiệp thương mại trong chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH DOANH<br /> NGHIỆP THƯƠNG MẠI TRONG CHUỖI CUNG ỨNG<br /> CÂY GIỐNG LÂM NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH<br /> QUẢNG NAM<br /> Phạm Thị Ánh Nguyệt1<br /> Tóm tắt: Tại một số huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, ngoài việc trồng lúa và cây<br /> hoa màu, những nông dân ở đây còn sản xuất cây giống lâm nghiệp giúp cải thiện thu<br /> nhập đáng kể cho gia đình. Tuy nhiên, hiện tại việc sản xuất và tiêu thụ cây giống<br /> lâm nghiệp của họ không theo một quy hoạch cụ thể dẫn đến hiệu quả thấp. Để giải<br /> quyết những vấn đề bất cập trong chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp, cần có một<br /> Doanh nghiệp Thương mại (DN TM) quản trị toàn bộ chuỗi cung ứng nhằm mang lại<br /> lợi ích cho các thành viên trong chuỗi. Đề tài này mong muốn tạo sự chủ động trong<br /> sản xuất cũng như tiêu thụ góp phần nâng cao đời sống xã hội cho các hộ nông dân<br /> trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.<br /> 1. Những cơ sở lý luận cho nghiên cứu<br /> 1.1 Khái quát về chuỗi cung ứng và quản trị chuỗi cung ứng<br /> 1.1.1 Chuỗi cung ứng<br /> Khái niệm: Chuỗi cung ứng bao gồm tất cả các doanh nghiệp tham gia một<br /> cách trực tiếp hoặc gián tiếp trong việc đáp ứng nhu cầu của khách hàng.<br /> Mục tiêu: Mục tiêu của chuỗi cung ứng là đáp ứng nhu cầu khách hàng (người<br /> tiêu dùng cuối cùng), trên cơ sở đó mang lại lợi ích cho các thành viên khác trong<br /> chuỗi.<br /> 1.1.2 Quản trị chuỗi cung ứng<br /> Khái niệm:<br /> Quản trị chuỗi cung ứng là tập hợp những phương thức sử dụng một cách tích<br /> hợp và hiệu quả nhà cung cấp, người sản xuất, hệ thống kho bãi và các cửa hàng phân<br /> phối với mục đích giảm thiểu chi phí toàn hệ thống trong khi vẫn đáp ứng nhu cầu<br /> khách hàng một cách tốt nhất.<br /> Nguyên tắc quản trị chuỗi cung ứng hiệu quả:<br /> Để quản trị chuỗi cung ứng hiệu quả cần phải tập trung vào khách hàng và<br /> người tiêu dùng; tạo dựng và chia sẻ giá trị; cung cấp sản phẩm phù hợp; chú trọng<br /> khâu hậu cần, phân phối, thông tin liên lạc và các mối quan hệ.<br />                                                             <br /> 1<br /> <br />  CN, phòng QLKH&HTQT, trường Đại học Quảng Nam <br /> <br /> NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI…<br /> Các hoạt động trong quản trị chuỗi cung ứng<br /> Các hoạt động quản trị chuỗi cung ứng có thể được chia làm hai nhóm hoạt<br /> động: các hoạt động cơ bản và các hoạt động hỗ trợ.<br /> Các hoạt động chính là những hoạt động quan trọng trong kênh phân phối vật<br /> chất trực tiếp của doanh nghiệp. Chúng đóng góp phần lớn trong tổng chi phí hậu cần<br /> hoặc chúng quan trọng đối với việc phối hợp hiệu quả và hoàn thành các nhiệm vụ<br /> hậu cần. Chúng bao gồm các hoạt động: xây dựng tiêu chuẩn dịch vụ khách hàng<br /> (phối hợp với marketing), vận tải, quản trị tồn kho, thông tin và xử lý đơn hàng.<br /> Các hoạt động hỗ trợ là những hoạt động phụ thuộc vào bối cảnh từng doanh<br /> nghiệp và chiếm tỷ lệ chi phí nhỏ gồm: kho hàng, lấy hàng theo đơn, thu mua, thiết<br /> kế bao gói, hợp tác với sản xuất và duy trì thông tin.<br /> 1.2 Khái quát về DN TM và vai trò của nó trong chuỗi cung ứng<br /> 1.2.1 Khái niệm và chức năng của DN TM<br /> DN TM là một đơn vị kinh doanh được thành lập hợp pháp, nhằm mục đích<br /> thực hiện các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực thương mại. Chức năng của nó là<br /> lưu chuyển hàng hóa/dịch vụ, tiếp tục quá trình sản xuất trong lĩnh vực lưu thông, dự<br /> trữ hàng hóa và cuối cùng là tổ chức và quản lý kinh doanh.<br /> 1.2.2 Vai trò của DN TM trong chuỗi cung ứng<br /> DN TM có vai trò là trung gian kết nối giữa sản xuất và tiêu dùng. DN TM sẽ<br /> cung cấp thông tin về nhu cầu tiêu dùng cho nhà sản xuất đồng thời nó cũng cung cấp<br /> thông tin về sản phẩm cho khách hàng.<br /> 2. Nghiên cứu thực trạng về chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp trên địa<br /> bàn tỉnh Quảng Nam<br /> 2.1 Mục tiêu nghiên cứu<br /> Đánh giá thực trạng của chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh<br /> Quảng Nam. Từ đó, đề xuất giải pháp hoàn thiện thông qua xây dựng Doanh nghiệp<br /> thương mại trong chuỗi cung ứng này.<br /> 2.2 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 2.2.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> Đề tài nghiên cứu môi trường ảnh hưởng đến sự phát triển ngành lâm nghiệp<br /> tỉnh Quảng Nam và tất cả thành viên trong chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp<br /> gồm: Nhà cung cấp vật tư lâm nghiệp (VTLN), người sản xuất cây giống, trung gian<br /> phân phối và người trồng.<br /> 2.2.2 Phạm vi nghiên cứu<br /> − Về không gian: Nghiên cứu quá trình sản xuất – tiêu thụ tại các vườn sản<br /> xuất cây giống lâm nghiệp và nhu cầu cây giống ở tỉnh Quảng Nam.<br />  <br /> <br /> 93<br /> <br /> PHẠM THỊ ÁNH NGUYỆT<br /> − Về thời gian: Nghiên cứu sự phát triển của giá trị ngành lâm nghiệp ở tỉnh<br /> Quảng Nam giai đoạn 2005 – 2011 và hoạt động sản xuất và tiêu thụ cây giống trong<br /> năm 2012.<br /> 2.3 Phương pháp nghiên cứu, chọn mẫu nghiên cứu và cách thức xử lý dữ liệu<br /> Đối<br /> tượng<br /> nghiên<br /> cứu<br /> Người sản<br /> xuất<br /> Người<br /> trồng<br /> Trung<br /> gian phân<br /> phối<br /> Nhà cung<br /> cấp<br /> VTLN<br /> <br /> Chọn mẫu nghiên cứu<br /> Phương pháp nghiên<br /> cứu<br /> Phỏng vấn chuyên sâu<br /> có sự hỗ trợ của bảng<br /> câu hỏi<br /> Phỏng vấn chuyên sâu<br /> có sự hỗ trợ của bảng<br /> câu hỏi<br /> Phỏng vấn chuyên sâu<br /> và phỏng vấn qua điện<br /> thoại<br /> Phỏng vấn chuyên sâu<br /> <br /> Cách thức lấy<br /> mẫu<br /> <br /> Quy mô mẫu<br /> <br /> Lấy mẫu theo<br /> cụm<br /> <br /> 27 hộ gia đình, 03<br /> đơn vị (lâm trường,<br /> trung tâm, công ty)<br /> <br /> Mẫu tích lũy<br /> nhanh<br /> (Snowball)<br /> Mẫu tích lũy<br /> nhanh<br /> (Snowball)<br /> Mẫu tích lũy<br /> nhanh<br /> (Snowball)<br /> <br /> Xử lý dữ<br /> liệu<br /> Xử lý<br /> bằng<br /> phần<br /> mềm<br /> SPSS<br /> 16.0<br /> <br /> 25 người<br /> 6 trung gian gồm<br /> thương lái và nhà<br /> bán lẻ<br /> 02 nhà cung cấp<br /> <br /> Tổng<br /> hợp và<br /> phân tích<br /> <br /> 2.4 Kết quả nghiên cứu<br /> 2.4.1 Tổng quan về chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp hiện tại<br /> 2.4.1.1 Sơ đồ chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp hiện tại<br /> CTCP giống<br /> cây trồng<br /> Miền Nam<br /> (tại Sài<br /> Gòn)<br /> <br /> Nhà cung cấp<br /> VTLN:<br /> ƒ Cành hom<br /> ƒ Hạt giống<br /> ƒ Thuốc giâm<br /> <br /> Người dân<br /> thu gom hạt<br /> giống từ<br /> rừng tự<br /> nhiên<br /> <br /> Hộ gia<br /> đình<br /> <br /> Trung tâm<br /> giống<br /> <br /> Lâm<br /> trường<br /> <br /> Hộ gia<br /> đình<br /> <br /> Thương<br /> lái<br /> <br /> Nhà<br /> bán lẻ<br /> <br /> Các dự<br /> án<br /> <br /> Nhà sản xuất cây giống lâm nghiệp<br /> Trung gian phân phối cây giống lâm nghiệp<br /> Người trồng<br /> <br /> Sơ đồ 2.1 Chuỗi cung ứng cây giống lâm nghiệp tỉnh Quảng Nam<br /> (Nguồn: Phỏng vấn chuyên sâu)<br /> <br /> 94  <br /> <br /> NGHIÊN CỨU VÀ ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI…<br /> Qua quá trình khảo sát thực tế và phỏng vấn những cá nhân, tổ chức tham gia<br /> vào hoạt động sản xuất và tiêu thụ cây giống, tác giả đã khái quát mô hình chuỗi cung<br /> ứng cây giống lâm nghiệp như sơ đồ trên.<br /> Kênh phân phối yếu tố đầu vào sản xuất cây giống lâm nghiệp<br /> Hạt giống dùng sản xuất cây giống lâm nghiệp được cung cấp từ 2 nguồn:<br /> <br /> − Công ty cổ phần (CTCP) giống cây trồng Miền Nam Æ Nhà cung cấp<br /> VTLN Æ Nhà sản xuất cây giống. Kênh này chiếm khoảng 80%. Nguồn cung cấp<br /> này được kiểm tra chặt chẽ, có kiểm tra về mặt chất lượng nên đảm bảo năng suất.<br /> <br /> − Người dân thu gom hạt giống từ rừng tự nhiên Æ Nhà cung cấp VTLN Æ<br /> Nhà sản xuất cây giống. Kênh phân phối này chiếm khoảng 20%. Mặc dù chiếm tỷ lệ<br /> ít hơn so với xuất xứ từ công ty cung cấp giống cây trồng Miền Nam nhưng hạt giống<br /> có xuất xứ từ rừng tự nhiên không qua xử lý và kiểm tra chất lượng có ảnh hưởng xấu<br /> đến năng suất cũng như chất lượng cây giống.<br /> Kênh phân phối cây giống lâm nghiệp<br /> Kênh 1: Kênh phân phối trực tiếp<br /> − Kênh phân phối từ hộ gia đình sản xuất cây giống đến hộ gia đình trồng<br /> rừng (chiếm khoảng 20%). Kênh phân phối từ các đơn vị sản xuất đến cho các hộ gia<br /> đình trồng rừng (chiếm khoảng 10%).<br /> − Kênh phân phối từ các đơn vị sản xuất đến cho các dự án chiếm tỷ lệ cao<br /> khoảng 65% trong kênh phân phối trực tiếp.<br /> Kênh 2: Kênh phân phối qua trung gian<br /> −<br /> <br /> Nhà sản xuất Æ Thương lái Æ Nhà bán lẻ Æ Người trồng<br /> <br /> Ở kênh này, thương lái đến tại vườn cây thu mua trực tiếp của những hộ gia<br /> đình sản xuất (khoảng trên 50%), các đơn vị sản xuất (khoảng 30%).<br /> −<br /> Hộ gia đình sản xuất Æ Nhà bán lẻ Æ Hộ gia đình trồng rừng. Kênh này<br /> chiếm 25%.<br /> Cây giống được phân phối qua nhiều trung gian và đặc biệt là người trồng và<br /> người sản xuất thiếu thông tin nhau nên tất cả phụ thuộc vào trung gian phân phối.<br /> Điều này làm giá cả tăng gây giảm lợi ích của người trồng và cả người trực tiếp sản<br /> xuất cây giống.<br /> <br />  <br /> <br /> 95<br /> <br /> PHẠM THỊ ÁNH NGUYỆT<br /> 2.4.1.2 Đặc điểm, hành vi các thành viên trong chuỗi cung ứng<br /> a. Nhà cung cấp của nhà cung cấp VTLN<br /> - CTCP giống cây trồng Miền Nam: là một công ty có quy mô lớn và độc<br /> quyền. Công ty cung cấp đa dạng các loại giống cây trồng đảm bảo chất lượng.<br /> - Người dân thu gom hạt giống từ rừng tự nhiên: có quy mô nhỏ và tập trung ở<br /> khu vực miền núi. Họ là những người dân sống gần những khu rừng thường thu gom<br /> hạt giống từ rừng tự nhiên và bán cho nhà cung cấp VTLN. Nguồn giống này không<br /> đảm bảo chất lượng vì đây là hạt giống lai qua nhiều thế hệ và bị thoái hoá giống làm<br /> cho năng suất thấp, cây chậm lớn.<br /> <br /> b. Nhà cung cấp VTLN<br /> Hiện tại, trên địa bàn Tỉnh có rất ít nhà cung cấp hạt giống. Riêng ở thành phố<br /> Tam Kỳ chỉ có Trạm bảo vệ thực vật Minh Oanh, ở huyện Phú Ninh có Trung tâm<br /> phát triển giống lâm nghiệp Tam An. Một số huyện khác cũng có bán hạt giống<br /> nhưng họ cũng là một trung gian không phải bán trực tiếp.<br /> <br /> c. Nhà sản xuất cây giống lâm nghiệp<br /> Nhà sản xuất cây giống lâm nghiệp gồm hộ gia đình và các đơn vị (gồm lâm<br /> trường, trung tâm giống và các công ty tư nhân).<br /> Hộ gia đình<br /> <br /> Đơn vị sản xuất<br /> <br /> - Quy mô nhỏ (khoảng 570 m2/hộ).<br /> - Một số nguồn giống không đảm bảo chất<br /> lượng.<br /> - Quan niệm sản xuất “lấy công làm lời” nên<br /> công tác quản lý, lập kế hoạch chưa chặt chẽ.<br /> - Không có phương tiện vận tải chuyên dụng.<br /> <br /> − Quy mô lớn (từ 1000 m2 đến<br /> 30.000 m2).<br /> − Nguồn giống đảm bảo chất<br /> lượng.<br /> − Chi phí quản lý cao.<br /> − Không có phương tiện vận tải<br /> chuyên dụng.<br /> d. Trung gian phân phối cây giống lâm nghiệp<br /> ¾ Thương lái<br /> <br /> Trong những năm gần đây số lượng thương lái ngày càng đông, sức cạnh tranh<br /> ngày một gay gắt hơn nên họ tự tìm đến các vườn cây giống, mở rộng thị trường hơn<br /> chứ không phải đến những địa điểm quen thuộc như những năm trước đây và tiến<br /> hành thu mua cây giống quanh năm.<br /> ¾ Nhà bán lẻ<br /> Những nhà bán lẻ là các nông dân ở các địa phương không sản xuất cây giống<br /> hoặc sản xuất nhưng không đáp ứng đủ nhu cầu của người trồng. Họ được các hộ dân<br /> 96  <br /> <br />