Nguyên nhân phụ nữ đồng bằng sông Cửu Long kết hôn với người Đài Loan: Nghiên cứu tại Cần Thơ, Tiền Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang, An Giang và Vĩnh Long - Trần Thị Kim Xuyến

X· héi häc sè 1 (89), 2005 73<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long<br /> kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> (Nghiªn cøu t¹i CÇn Th¬, TiÒn Giang, §ång Th¸p,<br /> HËu Giang, An Giang vµ VÜnh Long)<br /> <br /> <br /> TrÇn ThÞ Kim XuyÕn<br /> <br /> <br /> DÉn nhËp<br /> NhiÒu n¨m trë l¹i ®©y, viÖc kÕt h«n víi ng−êi n−íc ngoµi nãi chung vµ víi<br /> ng−êi §µi Loan nãi riªng ®· trë thµnh mét hiÖn t−îng phæ biÕn ë n−íc ta, ®Æc biÖt lµ<br /> xu h−íng lÊy chång §µi Loan cña n÷ thanh niªn ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long. HiÖn<br /> t−îng nµy hµm chøa trong nã nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p n¶y sinh tõ sù chªnh lÖch vÒ<br /> tuæi t¸c, sù c¸ch biÖt vÒ kh«ng gian, kh¸c biÖt vÒ ng«n ng÷, v¨n hãa... vµ cïng víi nã<br /> lµ tÖ n¹n bu«n b¸n phô n÷, sù lan truyÒn cña lèi sèng chuéng vËt chÊt trong céng<br /> ®ång d©n c− vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi tiªu cùc kh¸c ®· lµm cho nhiÒu ng−êi kh«ng khái<br /> b¨n kho¨n.<br /> §ång thêi, “lÊy chång §µi Loan” lµ mét trong nh÷ng chñ ®Ò ®−îc ®Ò cËp nhiÒu<br /> trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng theo nh÷ng gãc nh×n kh¸c nhau. T×nh<br /> h×nh nµy còng lµm cho giíi qu¶n lý vµ nh÷ng nhµ nghiªn cøu còng quan t©m.<br /> VÊn ®Ò phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan nh−<br /> mét phong trµo kh«ng chØ lµ hiÖn t−îng bÊt th−êng mang tÝnh thêi sù, kÐo theo<br /> nh÷ng hÖ qu¶ x· héi kh«ng mong muèn, dÉn ®Õn nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸c nhau trong<br /> d− luËn x· héi, ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý c¸c cÊp ph¶i quan t©m, mµ cßn lµ hiÖn<br /> t−îng mang ý nghÜa häc thuËt trong khoa häc x· héi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc<br /> nghiªn cøu lèi sèng vµ gia ®×nh. §ã chÝnh lµ lý do v× sao t«i chän chñ ®Ò nµy cho<br /> b¸o c¸o cña m×nh.<br /> B¸o c¸o tr×nh bµy vÒ nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan cña hiÖn<br /> t−îng nµy. Nh÷ng nhËn ®Þnh trong bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ cña cuéc nghiªn cøu<br /> “t×m hiÓu thùc tr¹ng phô n÷ kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan t¹i ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long” do ñy ban D©n sè - Gia ®×nh vµ TrÎ em, ViÖn Nghiªn cøu D©n sè - Gia ®×nh vµ<br /> Khoa X· héi häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n thµnh phè Hå ChÝ<br /> Minh thùc hiÖn.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 74 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> c¸c ph©n tÝch<br /> 1. H×nh dung vÒ nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng phô n÷ ®ång b»ng s«ng<br /> Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> D−íi sù quan t©m l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y<br /> ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, thay ®æi ph−¬ng<br /> ph¸p qu¶n lý vµ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ. Nh×n chung, ®êi sèng cña<br /> ng−êi d©n ngµy cµng ®−îc n©ng cao, t×nh h×nh nghÌo ®ãi ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ.<br /> N¨m 1993 tû lÖ nghÌo chiÕm 47,1%, n¨m 1998 h¹ xuèng, cßn 36,9% vµ ®Õn n¨m 2002<br /> chØ cßn 23,4% (B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2004).1<br /> Ng−êi d©n n«ng th«n cña c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long chñ yÕu sèng<br /> b»ng nghÒ n«ng, nh−ng v× khu vùc nµy ®ang cã sù biÕn ®éng rÊt lín vÒ ®Êt ®ai, nhiÒu<br /> ng−êi kh«ng cã ®Êt canh t¸c, nhiÒu ng−êi sèng b»ng nghÒ lµm thuª. Cïng víi viÖc c¬<br /> giíi hãa, hiÖn ®¹i hãa, nguån lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n ®ang t¨ng lªn ®¸ng kÓ.<br /> Do vËy, ngay t¹i c¸c tØnh thuéc khu vùc nµy, ®ang diÔn ra sù chªnh lÖch lín vÒ møc<br /> sèng gi÷a khu vùc n«ng th«n vµ ®« thÞ. Bèi c¶nh nµy dÉn ®Õn xu h−íng dÞch chuyÓn<br /> lao ®éng tõ n«ng th«n ra ®« thÞ ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp cho gia ®×nh. §ång thêi, cïng<br /> víi hiÖn t−îng di c− tõ n«ng th«n ra ®« thÞ, ng−êi ta còng quan s¸t thÊy mét sù dÞch<br /> chuyÓn nh©n khÈu mang tÝnh ®Æc thï, ®ã lµ xu h−íng kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan.<br /> Theo sè liÖu cña V¨n phßng Phßng Kinh tÕ - V¨n hãa §µi B¾c t¹i thµnh phè<br /> Hå ChÝ Minh, trong kho¶ng 1995-2003, tæng sè c« g¸i ViÖt Nam ®−îc phÐp nhËp<br /> c¶nh §µi Loan v× lý do kÕt h«n lµ 72.411 ng−êi (b×nh qu©n 10.000 cÆp/n¨m). Trong<br /> nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè l−îng c¸c c« g¸i lÊy chång §µi Loan ë c¸c tØnh thuéc ®ång<br /> b»ng s«ng Cöu Long ngµy cµng t¨ng.<br /> §Æc biÖt, tû lÖ c« d©u ViÖt Nam kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan ë c¸c tØnh ®ång<br /> b»ng s«ng Cöu Long cao v−ît tréi so víi toµn quèc. Ch¼ng h¹n, n¨m 2003, c¶ n−íc<br /> cã 11.358 c« g¸i kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan, nh−ng sè l−îng c¸c c« g¸i lÊy chång §µi<br /> Loan ë c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· lµ 7.285 (chiÕm 64,14%).2<br /> 1.1. Kú väng vµo sù c¶i thiÖn vÒ kinh tÕ gia ®×nh th«ng qua viÖc kÕt h«n víi<br /> ng−êi §µi Loan<br /> Nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i c¸c ®iÓm nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy, t¹i<br /> khu vùc n«ng th«n ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, sù h¹n chÕ vÒ c¬ së s¶n xuÊt vµ kh¶<br /> n¨ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ®· c¶n trë ng−êi d©n vÒ kh¶ n¨ng<br /> t¹o thu nhËp.<br /> Nh÷ng chñ hé - gia ®×nh cã con g¸i kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan ®a phÇn lµ<br /> nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp, kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, chñ yÕu lµm<br /> nghÒ n«ng, thiÕu ®Êt, ph¶i ®i lµm thuª. Mét sè hé lµm nghÒ dÞch vô, bu«n b¸n nhá<br /> <br /> <br /> 1<br /> NghÌo. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2004. B¸o c¸o chung cña c¸c nhµ tµi trî t¹i Héi nghÞ T− vÊn c¸c nhµ<br /> tµi trî ViÖt Nam. Hµ Néi, 2-3 th¸ng 12 n¨m 2003.<br /> 2<br /> B¸o c¸o thèng kª cña V¨n phßng ®¹i diÖn Kinh tÕ - V¨n hãa §µi B¾c t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim XuyÕn 75<br /> <br /> nh−ng cuéc sèng vÉn rÊt bÊp bªnh. V× thu nhËp thÊp, hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn trang<br /> tr¶i cho miÕng c¬m manh ¸o hµng ngµy, nhiÒu ng−êi tuy cuéc sèng cã kh¸ h¬n nh−ng<br /> còng chØ ®ñ ¨n. Mçi khi gÆp nh÷ng sù cè tõ thiªn tai hoÆc trong gia ®×nh cã nh÷ng<br /> ng−êi bÞ bÖnh nÆng, hä l¹i l©m vµo hoµn c¶nh khã kh¨n h¬n.<br /> Do vËy, nhiÒu ng−êi d©n t¹i ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· kú väng vµo viÖc<br /> lÊy chång §µi Loan cña c¸c con g¸i. Thùc tÕ còng cho thÊy g¶ con cho ng−êi §µi Loan<br /> lµ viÖc lµm mang l¹i hiÖu qu¶ rÊt nhanh chãng (Xem biÓu ®å 1)<br /> BiÓu ®å 1: Møc sèng hé gia ®×nh tr−íc vµ sau khi con g¸i lÊy chång §µi Loan<br /> <br /> 300<br /> 272<br /> NghÌo, 261<br /> 250 238<br /> <br /> Trung b×nh,<br /> 200 191<br /> <br /> 150 RÊt nghÌo<br /> 126<br /> 100<br /> 66<br /> 52 T−¬ng ®èi<br /> 50 kh¸, 43<br /> 7 Kh¸ gi¶, 10<br /> 0<br /> <br /> Møc sèng hé gia ®×nh tr−íc khi g¶ con g¸I cho ng−êi §µI Loan<br /> Møc sèng hé gia ®×nh sau khi g¶ con g¸I cho ng−êi §µI Loan<br /> <br /> <br /> Nguån: Xö lý kÕt qu¶ pháng vÊn mÉu b»ng b¶ng hái ®èi víi bè mÑ c¸c c« g¸i lÊy chång §µi Loan.<br /> <br /> Nh− vËy, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ mäi c©u tr¶ lêi cho nguyªn nh©n kÕt h«n<br /> víi ng−êi §µi Loan cña c¸c c« g¸i ®Òu nhÊn m¹nh vµo yÕu tè kinh tÕ. Kh«ng Ýt ng−êi<br /> ®· véi vµng ®¸nh gi¸ r»ng c¸c gia ®×nh nµy vµ nh÷ng c« g¸i cña hä v× ham tiÒn mµ<br /> kh«ng ®Ó ý ®Õn nh÷ng hÖ qu¶ kh¸c. Tuy nhiªn, ®Ó t×m hiÓu thÊu ®¸o vÊn ®Ò, cÇn<br /> ph¶i ph©n tÝch kü h¬n nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c n÷a.<br /> 2.1. Th¸i ®é chÊp nhËn cña céng ®ång<br /> Ngoµi ra, hiÖn t−îng kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan cßn cã mét nguyªn nh©n<br /> kh¸c, lµ th¸i ®é chÊp nhËn cña céng ®ång. Qua tiÕp xóc víi nh÷ng ng−êi d©n trong<br /> céng ®ång vµ chÝnh c¸c c« g¸i, chóng t«i nhËn thÊy, mÆc dï nhiÒu ý kiÕn kh«ng ®ång<br /> t×nh nh−ng ®a sè ng−êi d©n trong céng ®ång kh«ng cã th¸i ®é ph¶n ®èi víi hiÖn<br /> t−îng c¸c c« g¸i kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan. Lý do lµm hä kh«ng ph¶n ®èi gay g¾t lµ<br /> v× hä th«ng c¶m cho nh÷ng gia ®×nh khã kh¨n vµ ®ång t×nh víi sù b¸o hiÕu cho cha<br /> mÑ cña c¸c c« g¸i nµy.<br /> Qua nh÷ng lêi tù sù cña c¸c c« g¸i vµ ý kiÕn cña ng−êi d©n ®i¹ ph−¬ng, cha<br /> mÑ lµ ng−êi cã c«ng sinh thµnh vµ nu«i d−ìng con c¸i tõ nhá tíi lín. Khi lín lªn, cã<br /> ®iÒu kiÖn, con c¸i ph¶i cã nghÜa vô gióp ®ì cha mÑ - lµm ®−îc ®iÒu ®ã míi ®−îc coi lµ<br /> ng−êi con cã hiÕu. Sù b¸o hiÕu nµy kh«ng chØ thÓ hiÖn b»ng sù ch¨m sãc tinh thÇn,<br /> mµ c¶ vËt chÊt n÷a. §©y lµ mét c¬ chÕ ®Ó gi¶i táa “søc Ðp t¸i sinh s¶n”: ®Ó tån t¹i,<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 76 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> ng−êi ta ph¶i cã n¨ng lùc kh«ng chØ kiÕm sèng cho riªng m×nh, mµ cßn cã kh¶ n¨ng<br /> hç trî nh÷ng ng−êi kh¸c ®Ó hä hç trî m×nh lóc giµ yÕu, bÖnh tËt (Robertson, 1991).3<br /> Trong quan niÖm nµy, ý nghÜa nhãm, gia ®×nh ®−îc ®Ò cao, cßn yÕu tè c¸ nh©n ë vÞ trÝ<br /> thø yÕu.<br /> §©y lµ vÊn ®Ò nhËn thøc cña c¶ céng ®ång, x· héi chø kh«ng riªng g× cña<br /> chÝnh c¸c c« g¸i muèn lÊy chång §µi Loan.<br /> 3.1. Sù gÆp nhau gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng<br /> Víi quan niÖm b¸o hiÕu cho cha mÑ vÉn ®−îc ®Ò cao ë ®Þa ph−¬ng, c¸c c« g¸i<br /> ®Òu mong muèn ng−êi chång t−¬ng lai cã thÓ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho c¶ gia<br /> ®×nh, ®Ó cuéc sèng b¶n th©n ®−îc tèt h¬n... Tuy nhiªn, hy väng ®ã kh«ng ®−îc nh÷ng<br /> thanh niªn trong céng ®ång ®¸p øng. Trong khi ®ã, c¸c chµng trai §µi Loan l¹i gÆp<br /> mét hoµn c¶nh t−¬ng tù ë n−íc hä. Do møc sèng ë §µi Loan t−¬ng ®èi cao, tiªu chuÈn<br /> vÒ ng−êi b¹n ®êi cña nh÷ng c« g¸i cã häc vµ cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh ®−a ra th−êng<br /> cao h¬n møc mµ nh÷ng ng−êi ®µn «ng cã thu nhËp trung b×nh vµ vÞ thÕ x· héi thÊp<br /> cã thÓ ®¸p øng ®−îc.<br /> Theo Côc Thèng kª Bé Néi vô (MOI,1999c), vµo n¨m 1998, chØ cã 50% trong<br /> sè nh÷ng ng−êi ®µn «ng ®éc th©n ë ®é tuæi tõ 30 ®Õn 39, víi vÞ thÕ nh©n khÈu - x·<br /> héi thÊp, h¹n chÕ vÒ gi¸o dôc, th©n thÕ nghÒ nghiÖp vµ n¬i c− tró kh«ng cao lµ cã<br /> kh¶ n¨ng kÕt h«n víi mét c« g¸i cã cïng tiªu chÝ t−¬ng tù.4<br /> <br /> Khung 1<br /> a. Chó rÓ 38 tuæi. “§©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò r¾c rèi cña chóng t«i. Chóng t«i<br /> bªn ®Êy rÊt khã lÊy vî (c−êi). Håi tr−íc th× b¹n bÌ nhiÒu, nh−ng lóc ®ã th× ch−a muèn lÊy vî,<br /> cßn ham ch¬i, víi l¹i nghÒ nghiÖp th× còng ch−a æn ®Þnh. Tíi lóc muèn c−íi vî th× kh«ng t×m<br /> ®−îc ai. Nghe b¹n nã giíi thiÖu th× còng muèn sang ViÖt Nam t×m hiÓu (c−êi)...”<br /> <br /> Nguån: PVS chó rÓ §µi Loan ®Õn nhËn quyÕt ®Þnh kÕt h«n t¹i Së T− ph¸p tØnh An Giang<br /> <br /> b. Chó rÓ 50 tuæi. “ThËt ra ë bªn ®ã nã ®©u cã nh− bªn nµy. Con g¸i ë bÓn khã quen<br /> l¾m. Còng nh− d¹ng nh÷ng c« g¸i ¨n ch¬i ®ã. Nh÷ng ng−êi m×nh cã thÓ lµm quen ®−îc th× hä<br /> kh«ng tèt, cßn nh÷ng mÉu ng−êi rÊt lý t−ëng th× m×nh kh«ng lµm quen ®−îc. Hä lµ con nhµ<br /> ®µng hoµng l¾m, rÊt tèt, nh−ng ®a sè l¹i kh«ng thÝch kÕt h«n, hä chó t©m cho sù nghiÖp<br /> nhiÒu h¬n. Nãi chung bªn ®ã còng khã lÊy vî, nh÷ng ng−êi mµ kh¸ thµnh ®¹t th× cßn dÔ, cßn<br /> b×nh th−êng nh− chóng t«i th× h¬i khã (c−êi)... Håi tr−íc t«i kh«ng cã ý ®Þnh kÕt h«n, lóc cßn<br /> thanh niªn ®ã, yªu nh−ng ch−a cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh, n¨ng lùc còng kÐm, kÕt h«n vÒ ®©u<br /> biÕt lµm g×, thÕ råi th«i. B©y giê lín råi, khi sù nghiÖp æn ®Þnh, muèn lÊy vî th× kh«ng cßn<br /> ng−êi n÷a, giµ råi... 50 råi”.<br /> <br /> Nguån: PVS chó rÓ §µi Loan ®Õn nhËn quyÕt ®Þnh kÕt h«n t¹i Së T− ph¸p tØnh An Giang<br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> Xem Mai Huy BÝch: X· héi häcgia ®×nh, Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003<br /> 4<br /> Hong-zen Wang and Shu-ming chang The Comodification of International Marriages: Cross border<br /> Marriage Business in Taiwan and Vietnam. Blackwell Publishers Ltd<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim XuyÕn 77<br /> <br /> V× vËy, nh÷ng ng−êi ®µn «ng §µi Loan khi cßn trÎ th−êng tËp trung cho sù<br /> nghiÖp vµ tÝch lòy tµi chÝnh. NhiÒu ng−êi khi chît nhËn ra ®· ®Õn lóc cÇn lÊy vî th×<br /> tuæi ®· lín, hä kh«ng thÓ lÊy ®−îc ng−êi vî nh− m×nh mong muèn. Nh÷ng ng−êi cã vÞ<br /> thÕ thÊp l¹i cµng gÆp khã kh¨n h¬n. MÆt kh¸c, nh÷ng th«ng tin tõ nhiÒu nguån kh¸c<br /> nhau ®· ®em ®Õn cho hä mét c¬ héi míi - lÊy vî ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, hä ®· thö<br /> vËn may b»ng h×nh thøc du lÞch tù do hoÆc th«ng qua c«ng ty m«i giíi.<br /> §ång thêi, c¸c tiªu chuÈn vÒ ng−êi vî cña ®µn «ng §µi Loan còng phï hîp víi<br /> nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c« g¸i ViÖt Nam. C¸c c« g¸i ViÖt Nam trong sù h×nh dung cña hä<br /> lµ nh÷ng ng−êi phô n÷ cÇn cï, chÞu khã, th−¬ng chång, hiÕu th¶o víi cha mÑ vµ biÕt<br /> chÞu ®ùng.<br /> Mét ®¹i diÖn cña V¨n phßng §¹i diÖn Kinh tÕ - V¨n hãa §µi B¾c t¹i thµnh<br /> phè Hå ChÝ Minh còng ®· ph¸t biÓu: “C« d©u ViÖt Nam cã vÎ ngoµi hoµn toµn gièng<br /> nh− c¸c c« d©u §µi Loan, còng nh− rÊt cã hiÕu víi gia ®×nh chång, sèng gi¶n dÞ, ch¨m<br /> chØ, dÞu dµng vµ s½n sµng g¸nh v¸c cïng chång”.5<br /> ë ®©y, c« d©u ViÖt Nam vµ chó rÓ §µi Loan gÆp nhau trong h«n nh©n cã môc<br /> ®Ých cña m×nh. Cã thÓ kh«ng t×m thÊy sù ®»m th¾m trong t×nh yªu nh−ng c¶ hai bªn<br /> tham gia kÕt h«n vÉn ®Õn víi nhau b»ng t×nh nghÜa vî chång. Qua c¸c cuéc pháng<br /> vÊn s©u cho thÊy, ®a phÇn cuéc sèng vî chång trong h«n nh©n quèc tÕ nµy, theo quan<br /> ®iÓm cña hä lµ tèt ®Ñp. C¸c c« d©u vµ chó rÓ hµi lßng víi quyÕt ®Þnh cña m×nh.<br /> Trong thêi gian ®Çu, khi c¸c cuéc kÕt h«n xuyªn quèc gia trong ph¹m vi hÑp,<br /> m¹ng l−íi x· héi bao gåm nh÷ng ng−êi trong hä hµng, nh÷ng ng−êi quen vµ b¹n bÌ<br /> ®ãng vai trß quan träng, nh−ng theo thêi gian viÖc kÕt h«n ngµy cµng ®−îc thÞ tr−êng<br /> hãa. §ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh m«i giíi cã tæ chøc.<br /> Nh÷ng th«ng tin pháng vÊn s©u c¸c c« g¸i cho thÊy, ®Ó lµm quen ®−îc víi c¸c<br /> chó rÓ §µi Loan, c¸c c« ph¶i th«ng qua nh÷ng ng−êi giíi thiÖu. Hä cã thÓ lµ nh÷ng<br /> ng−êi ®· lÊy chång §µi Loan hoÆc chång cña hä (28,6%), nh÷ng ng−êi th©n trong gia<br /> ®×nh (10,2%), ng−êi trong hä hµng (14,3%), b¹n bÌ (12,2%), hoÆc hµng xãm (4,1%).<br /> Trong 51 c« g¸i ®· lÊy chång, chØ cã 28,6% tr−êng hîp c¸c c« tù tham gia thi tuyÓn<br /> t¹i c¸c tæ chøc m«i giíi mang tÝnh chuyªn nghiÖp t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. §ã lµ<br /> lý do t¹i sao thùc tÕ, tû lÖ thÊt b¹i trong h«n nh©n §µi - ViÖt l¹i thÊp h¬n h×nh dung<br /> cña nhiÒu ng−êi.<br /> §éng c¬ cña c¸c c« g¸i khi kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> §Ó biÕt cô thÓ h¬n nh÷ng ®éng c¬ khi quyÕt ®Þnh kÕt h«n cña c¸c c« g¸i,<br /> chóng t«i ®· trß chuyÖn víi chÝnh nh÷ng c« g¸i ®· sèng víi chång t¹i §µi Loan hiÖn<br /> ®ang vÒ phÐp vµ nh÷ng c« g¸i kh«ng may m¾n trong nh÷ng cuéc h«n nh©n nµy, ®· ly<br /> h«n, ly th©n, trë vÒ n−íc. Mçi ng−êi cã mét hoµn c¶nh kh¸c nhau nh−ng hä gièng<br /> nhau ë mét ®iÓm lµ gia ®×nh ®Òu nghÌo khã.<br /> <br /> <br /> 5<br /> Biªn b¶n pháng vÊn Kha Ngäc KiÒm, BÝ th−, v¨n phßng ®¹i diÖn Kinh tÕ - V¨n hãa §µi B¾c t¹i thµnh phè<br /> Hå ChÝ Minh. Pháng vÊn lóc 10 giê 30 ngµy 24/04/2004<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 78 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> Trong bèi c¶nh chung nh− vËy, hoµn c¶nh riªng cña mçi gia ®×nh, mçi c¸<br /> nh©n sÏ lµ nh÷ng nguyªn cí thóc ®Èy sù quyÕt ®Þnh cña hä. Trong c¸c lý do mµ c¸c c«<br /> g¸i ®−a ra, chóng t«i t¹m thêi nhãm l¹i thµnh 4 nhãm cã ý kiÕn t−¬ng ®èi gièng nhau<br /> vµ ®Æt tªn chóng nh− nh÷ng chØ b¸o cña c¸c nhãm cã nhu cÇu thóc ®Èy c¸c ®éng c¬<br /> kh¸c nhau trong quyÕt ®Þnh kÕt h«n cña m×nh. (xem b¶ng 1).<br /> Nhãm 1, nhu cÇu muèn gióp ®ì gia ®×nh. Tõ nhu cÇu nµy h×nh thµnh nªn hai<br /> tiÓu nhãm ®éng c¬. §éng c¬ thø nhÊt “mong muèn th«ng qua viÖc lÊy chång ®Ó cã c¬<br /> héi t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o thu nhËp cho gia ®×nh”. Râ rµng, ë ®©y, viÖc kÕt<br /> h«n lµ c¸i cí, lµ ph−¬ng tiÖn tháa m·n nhu cÇu viÖc lµm ®Ó gióp ®ì gia ®×nh. Nhãm<br /> nµy chiÕm tû lÖ cao nhÊt (31.1%).<br /> §éng c¬ thø hai trong nhãm 1 thÓ hiÖn trong sè c¸c c« g¸i muèn lÊy chång<br /> giµu ®Ó gióp ®ì gia ®×nh(chiÕm 15,6%). Nh÷ng c« g¸i trong nhãm nµy suy nghÜ r»ng<br /> m×nh lµ phô n÷, cÇn ph¶i (vµ cã thÓ) sèng dùa vµo chång. Ng−êi chång cã nghÜa vô lo<br /> l¾ng vÒ vËt chÊt kh«ng chØ cho m×nh mµ c¶ gia ®×nh lín cña m×nh n÷a. Qua biªn b¶n<br /> pháng vÊn s©u, cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng c« g¸i nh− vËy th−êng cã tr×nh ®é häc vÊn<br /> thÊp, kh«ng cã nghÒ. Hä th−êng lÊy chång lín tuæi vµ cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh.<br /> B¶ng 1: §éng c¬ kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan (%)<br /> <br /> 1. Muèn gióp ®ì gia ®×nh Muèn cã chång giµu ®Ó phô gióp gia ®×nh 15,6<br /> <br /> LÊy chång §µi Loan ®Ó cã thÓ ®i lµm kiÕm tiÒn gióp 31,1<br /> gia ®×nh<br /> <br /> 2. Muèn tho¸t khái hoµn c¶nh hiÖn V× chång ViÖt Nam hay say xØn, ®¸nh vî, chång §µi 4,4<br /> t¹i Loan th× kh«ng<br /> <br /> §Ó quªn ng−êi yªu cò 4,4<br /> <br /> 3. Muèn ®−îc h−ëng thô vÒ vËt ThÊy ng−êi ta cã chång sung s−íng, còng muèn cuéc 20,0<br /> chÊt sèng cña m×nh ®−îc tèt h¬n, an nhµn h¬n<br /> <br /> §−îc ®i ®©y ®ã, ®i mua s¾m, du lÞch 6,7<br /> <br /> 4. KÕt h«n v× t×nh c¶m V× thÊy còng cã thiÖn c¶m 17,8<br /> <br /> Tæng 100,0<br /> <br /> <br /> Nhãm 2, nh÷ng c« g¸i muèn tho¸t khái hoµn c¶nh hiÖn t¹i. Nhãm nµy l¹i<br /> còng ®−îc h×nh thµnh bëi hai tiÓu nhãm cã ®éng c¬ kh¸c nhau. TiÓu nhãm thø nhÊt<br /> lµ: lÊy chång §µi Loan ®Ó tr¸nh ph¶i lÊy nh÷ng ng−êi chång ë ®Þa ph−¬ng ®−îc coi lµ<br /> hay “say xØn, ®¸nh vî”. TiÓu nhãm ®éng c¬ thø hai lµ nh÷ng c« g¸i lÊy chång ®Ó quªn<br /> ng−êi yªu cò.<br /> Trong khi ®ã, th«ng tin tõ nh÷ng ng−êi ®· lÊy chång §µi Loan, tõ nh÷ng<br /> ng−êi m«i giíi l¹i ph¶n ¸nh mét h×nh ¶nh kh¸c h¼n vÒ cuéc sèng ë §µi Loan còng<br /> nh− c¸ch øng xö cña ng−êi chång §µi Loan. Ch−a bµn ®Õn ®é chÝnh x¸c cña nh÷ng<br /> th«ng tin, nh−ng chÝnh sù t−¬ng ph¶n vÒ h×nh ¶nh cuéc sèng ë §µi Loan vµ ë ®ång<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim XuyÕn 79<br /> <br /> b»ng s«ng Cöu Long ®· lµm cho hä cã c¸ch nh×n so s¸nh vµ tõ ®ã ®−a ra lùa chän<br /> cña m×nh (Khung 2).<br /> <br /> Khung 2<br /> <br /> “Tù m×nh thÊy mÊy ®øa con g¸i ë ®©y cã chång say xØn hoµi µ, bëi vËy nh×n m×nh<br /> thÊy sî, míi tù nguyÖn ®i lÊy chång xa. MÊy ®øa b¹n tui vÒ nã nãi sèng ë bÓn tèt h¬n bªn<br /> nµy, s−íng h¬n bªn nµy nhiÒu l¾m. Mµ thiÖt ®êi sèng ë bÓn tèt h¬n bªn nµy nhiÒu.”<br /> <br /> Nguån: PVS c« g¸i tõ huyÖn B×nh Minh, tØnh VÜnh Long<br /> <br /> “ThËt ra m×nh thÊy cuéc sèng ë ®©y cùc qu¸, vËt chÊt kh«ng tho¶i m¸i, cßn bÞ ®¸nh<br /> ®Ëp mµ con trai thÊt nghiÖp, råi nghiÖn ngËp, AIDS, lÊy vÒ nhiÒu khi mang nî vµo th©n, sî<br /> l¾m. Cßn lÊy chång bªn kia Ýt bÞ ®¸nh ®Ëp, cuéc sèng vËt chÊt tho¶i m¸i cã thÓ gióp ba m¸<br /> ë nhµ kh«ng ph¶i lo vÒ kinh tÕ nhiÒu. ChÞ cã nhiÒu b¹n lÊy chång ë §µi Loan, nghe kÓ l¹i<br /> thÊy bµ con quanh ®©y cã con lÊy chång ë bÓn còng sung s−íng h¹nh phóc.”<br /> <br /> Nguån: PVS c« g¸i t¹i x· T©n Léc, Thèt Nèt, thµnh phè CÇn Th¬<br /> <br /> Nhãm thø ba gåm nh÷ng c« g¸i muèn cã cuéc sèng sung s−íng h¬n vµ mét sè<br /> c« g¸i dï cuéc sèng kh«ng qu¸ vÊt v¶ nh−ng muèn ®−îc ®i ®Êy ®i ®ã. Nh÷ng c« g¸i<br /> thuéc vÒ nhãm nµy khi nãi vÒ ®éng c¬ cña viÖc kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan th−êng<br /> t©m sù, than phiÒn vÒ cuéc sèng vÊt v¶ cña gia ®×nh m×nh vµ nh÷ng ng−êi xung<br /> quanh (lý do nµy chiÕm 20,4%).<br /> Mét sè c« g¸i kh¸c trong nhãm nµy tá ra kh¸ v« t− khi quyÕt ®Þnh lÊy chång<br /> ®Ó ®−îc “®i ®©y ®i ®ã”, ®éng c¬ nµy chiÕm 6.7%. Hä thùc sù coi cuéc h«n nh©n cña<br /> m×nh nh− mét chuyÕn du lÞch dµi mµ hä kh«ng biÕt hÕt ®−îc nh÷ng n¬i mµ hä ph¶i<br /> ®Õn, n¬i ®ã cã g× hay kh«ng vµ ®©u lµ n¬i hä ph¶i dõng ch©n.<br /> Nhãm 4, lÊy chång v× t×nh c¶m. V× thêi gian gÆp gì diÔn ra rÊt ng¾n, h¬n n÷a<br /> l¹i lµm quen trong bèi c¶nh bÊt ®ång ng«n ng÷ cã sù hiÖn diÖn cña nhiÒu ng−êi, do<br /> vËy, chØ cã 8 c« g¸i trong sè 45 c« tr¶ lêi r»ng hä lÊy chång v× t×nh c¶m. NhiÒu c« g¸i<br /> nãi r»ng hä thùc sù yªu chång nh−ng trong lêi t©m sù, cã thÓ thÊy vÒ t×nh c¶m, ®ã lµ<br /> t×nh nghÜa vî chång h¬n lµ lo¹i t×nh c¶m nh− mét t×nh yªu ®«i løa.<br /> CÇn l−u ý r»ng, ®éng c¬ lÊy chång ngo¹i cña c¸c c« g¸i tuy ®−îc ph©n lo¹i vµ<br /> thèng kª thµnh c¸c tiªu chÝ nh− trªn nh−ng trong c©u chuyÖn cña hä, c¸c ®éng c¬<br /> nµy ®«i khi vÉn ®an xen lÉn nhau. Còng cã khi ®éng c¬ muèn gióp ®ì cho gia ®×nh l¹i<br /> ®−îc tr×nh bµy cïng lóc víi ®éng c¬ muèn ®æi ®êi hoÆc v× muèn ®−îc “®i ®©y ®i ®ã” ®Ó<br /> më réng tÇm m¾t cña m×nh, hoÆc ®éng c¬ muèn cã chång giµu ®Ó gióp ®ì gia ®×nh<br /> th−êng ®i kÌm víi lý do muèn cã cuéc sèng an nhµn h¬n... Nh−ng nh×n chung lý do<br /> næi lªn nhÊt vÉn lµ kú väng vµo mét cuéc sèng tèt h¬n cho m×nh th× míi cã thÓ gióp<br /> ®ì ®−îc cho gia ®×nh.<br /> Nh− vËy, nh÷ng ®éng c¬ muèn cã chång giµu hoÆc ®éng c¬ lÊy chång §µi Loan<br /> ®Ó ®−îc tiÕp cËn víi viÖc lµm cã thu nhËp cao nh»m tháa m·n nhu cÇu gióp ®ì kinh<br /> tÕ cho gia ®×nh lµ hai ®éng c¬ phæ biÕn nhÊt. §éng c¬ lÊy chång giµu ®Ó ®−îc sèng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 80 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> s−íng h¬n vµ ®−îc ®i ®©y ®i ®ã nh»m tháa m·n nhu cÇu h−ëng thô vÒ vËt chÊt còng<br /> ®−îc t−¬ng ®èi nhiÒu c« g¸i h−ëng øng vµ ®øng hµng thø hai. Nhãm ®éng c¬ thø ba<br /> lµ ®éng c¬ t×nh c¶m. Cuèi cïng lµ nhãm muèn tr¸nh lÊy nh÷ng ng−êi chång kh«ng<br /> triÓn väng ë ®Þa ph−¬ng vµ ®Ó quªn ®i mèi t×nh dang dë.<br /> V× nh÷ng ®éng c¬ nh− vËy, víi nh÷ng g× ®−îc qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ vµ chøng kiÕn<br /> nh÷ng thay ®æi cña c¸c gia ®×nh cã con ®· kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan tr−íc ®ã, c¸c c« ®·<br /> cã sù so s¸nh cuéc sèng hiÖn t¹i cña nh÷ng ng−êi xung quanh vµ viÔn c¶nh cã thÓ cã<br /> trong t−¬ng lai. LÊy chång §µi Loan võa lo ®−îc cho bè mÑ, cuéc sèng cña m×nh còng<br /> ®−îc sung s−íng h¬n. HÇu nh− c¸c c« kh«ng nghÜ g× nhiÒu vÒ cuéc sèng t×nh c¶m c¸<br /> nh©n sau nµy mµ chñ yÕu suy nghÜ cho gia ®×nh m×nh trong hoµn c¶nh tr−íc m¾t.<br /> 2. V× sao h«n nh©n §µi - ViÖt l¹i ®−îc chÊp nhËn trong céng ®ång<br /> ®ång b»ng s«ng Cöu Long?<br /> Khi ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ch quan vÒ c¸c lo¹i h×nh h«n nh©n ®ang tån t¹i t¹i<br /> ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cã thÓ nhËn thÊy c¸c lo¹i h«n nh©n kh¸c nhau: h«n nh©n<br /> v× t×nh c¶m, h«n nh©n cã môc ®Ých, h«n nh©n theo truyÒn thèng.<br /> H«n nh©n t×nh c¶m<br /> Cã thêi kú thanh niªn ®· ph¶i ®Êu tranh víi thÕ hÖ tr−íc ®Ó lÊy ®−îc ng−êi<br /> m×nh yªu, th× ngµy nay, ngay ë n«ng th«n, h«n nh©n v× t×nh yªu ®· ®−îc coi nh− mét<br /> chuÈn mùc cña x· héi hiÖn ®¹i.<br /> Trong c¸c tiªu chuÈn vÒ ng−êi vî lý t−ëng, thanh niªn t¹i c¸c tØnh ®−îc kh¶o<br /> s¸t ®Òu cho r»ng h«n nh©n ph¶i dùa trªn c¬ së t×nh yªu, nÕu h«n nh©n kh«ng xuÊt<br /> ph¸t tõ t×nh c¶m th× kh«ng thÓ h¹nh phóc ®−îc. C¸c tiªu chuÈn mµ hä ®−a ra trong<br /> c¸c cuéc th¶o luËn nhãm th−êng mang tÝnh lý t−ëng h¬n lµ trong thùc tÕ (xem khung<br /> 3). ë ®©y, yÕu tè t×nh c¶m ®−îc thanh niªn ®Ò cao, sau n÷a lµ yÕu tè ®¹o ®øc: Ýt thãi<br /> h− tËt xÊu (®èi víi ng−êi chång) vµ biÕt th−¬ng c¶m nh−êng nhÞn chång (®èi víi<br /> ng−êi vî), yÕu tè kinh tÕ gia ®×nh trë nªn thø yÕu.<br /> <br /> <br /> Khung 3<br /> <br /> “Theo chóng t«i nghÜ, h«n nh©n th× hai ng−êi ph¶i cã t×nh c¶m s©u s¾c dµnh cho<br /> nhau, tõ t×nh c¶m, t×nh yªu ®ã th× míi dÉn ®Õn h«n nh©n, nÕu h«n nh©n mµ kh«ng cã t×nh<br /> yªu ch©n thËt, th× h«n nh©n ®ã sÏ kh«ng h¹nh phóc ®−îc...”<br /> <br /> Nguån: Th¶o luËn nhãm nam thanh niªn, thÞ x· Gß C«ng, tØnh TiÒn Giang<br /> <br /> “Ng−êi chång lý t−ëng lµ mét ng−êi ch¨m lo lµm ¨n, yªu quý vî con, hiÒn lµnh, Ýt cã<br /> nh÷ng thãi h− tËt xÊu. Chñ yÕu lµ ph¶i yªu th−¬ng nhau thËt lßng, t×nh c¶m lµ chÝnh, sau<br /> ®ã míi tÝnh tíi chuyÖn giµu sang hay vËt chÊt, ®iÒu kiÖn kinh tÕ gia ®×nh ®Ó sau.<br /> <br /> Em thÊy yªu th−¬ng nhau, ph¶i hiÓu nhau, t×m hiÓu hai, ba n¨m chø kh«ng chôp<br /> giùt hai, ba th¸ng lµ hæng ®−îc.”<br /> <br /> Nguån: Th¶o luËn nhãm n÷ thanh niªn x· ThuËn An, huyÖn B×nh Minh, tØnh VÜnh Long<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim XuyÕn 81<br /> <br /> H«n nh©n theo truyÒn thèng<br /> Ngoµi ra, mét kiÓu h«n nh©n th−êng gÆp ë c¸c céng ®ång t−¬ng ®èi khÐp kÝn<br /> thêi kú tr−íc lµ h«n nh©n theo truyÒn thèng. Ng−êi ta hµnh ®éng theo nÕp mµ ng−êi<br /> ®i tr−íc vµ nh÷ng ng−êi xung quanh th−êng lµm nh− mét tËp qu¸n.<br /> Trong v¨n hãa truyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam, h«n nh©n lµ do cha mÑ<br /> quyÕt ®Þnh, m«n ®¨ng hé ®èi lµ tiªu chuÈn c¬ b¶n nhÊt, «ng mai bµ mèi cã vai trß<br /> quan träng. Ngµy nay, nh÷ng tiªu chuÈn ®ã tuy kh«ng cÇn ph¶i tu©n thñ nghiªm<br /> ngÆt n÷a nh−ng vÉn ®−îc l−u l¹i ë mét sè gia ®×nh.<br /> H«n nh©n theo môc ®Ých<br /> H«n nh©n cã môc ®Ých th−êng phæ biÕn trong x· héi hiÖn ®¹i. Lo¹i h«n nh©n<br /> nµy th−êng ®èi lËp víi h«n nh©n v× t×nh c¶m. Trong h«n nh©n môc ®Ých, c¸c tiªu chÝ<br /> ®Æt ra rÊt râ rµng, cßn trong h«n nh©n t×nh c¶m tuy vÉn tån t¹i vµi tiªu chuÈn kh«ng<br /> mang tÝnh t×nh c¶m, nh−ng nh÷ng tiªu chuÈn ®ã chñ yÕu nh»m ®¶m b¶o cho sù<br /> h¹nh phóc trong ®êi sèng h«n nh©n, trong ®ã yÕu tè t×nh c¶m chiÕm vÞ trÝ −u tiªn.<br /> Trong h«n nh©n cã môc ®Ých, ng−êi ta th−êng ®Æt ra mét hay hai môc tiªu<br /> quan träng nhÊt cÇn ph¶i b»ng mäi c¸ch ®Ó ®¹t ®−îc. Nh÷ng tiªu chuÈn vÒ ng−êi<br /> b¹n ®êi mµ ng−êi d©n ®−a ra trong c¸c cuéc th¶o luËn nhãm th−êng h−íng vÒ<br /> nh÷ng tiªu chÝ nh−: ph¶i cã søc khoÎ, cã nghÒ nghiÖp æn ®Þnh, ®µn «ng th× ph¶i<br /> ®¶m b¶o ®−îc kinh tÕ cho gia ®×nh, kh«ng ng−îc ®·i vî con, phô n÷ ph¶i ®¶m ®ang,<br /> ph¶i chiÒu chång th−¬ng con, cã hiÕu víi cha mÑ, biÕt nh−êng nhÞn chång... Tuy<br /> nhiªn, nh÷ng tiªu chuÈn mang tÝnh lý t−ëng nµy ®−îc ph¶n ¸nh kh«ng gièng nhau<br /> trong c¸c tr−êng hîp cô thÓ. Tïy thuéc vµo hoµn c¶nh vµ nhu cÇu cña mçi c¸ nh©n<br /> mµ ®éng c¬ ®−îc h×nh thµnh. Ch¼ng h¹n nh− tiªu chuÈn “ph¶i ®¶m b¶o ®−îc kinh<br /> tÕ gia ®×nh” ®èi víi nh÷ng gia ®×nh kh¸ gi¶ th× kh«ng bao hµm c¶ kinh tÕ cña gia<br /> ®×nh lín (gia ®×nh cha mÑ). Nh−ng ®èi víi nh÷ng gia ®×nh khã kh¨n, c¸c c« g¸i (vµ<br /> ®«i khi c¶ nh÷ng chµng trai n÷a) víi quan niÖm ph¶i “tr¶ nghÜa”hoÆc “b¸o hiÕu”<br /> cho cha mÑ l¹i cÇn ®Õn sù ®¶m b¶o kinh tÕ kh«ng nh÷ng cho gia ®×nh cña m×nh<br /> trong t−¬ng lai mµ c¶ gia ®×nh cña cha mÑ trong hiÖn t¹i. Nh− vËy, sù ®¶m b¶o<br /> kinh tÕ, nÕu ®−îc coi nh− nhu cÇu tèi th−îng sÏ trë thµnh ®éng c¬ thóc ®Èy hµnh<br /> ®éng kÕt h«n b»ng mäi gi¸ ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých kinh tÕ. Trong tr−êng hîp nµy,<br /> h«n nh©n, rÊt tiÕc, ®−îc coi nh− mét ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu, c¸c yÕu tè<br /> kh¸c trë nªn kh«ng quan träng.<br /> PhÇn ph©n tÝch vÒ lý do kÕt h«n cho chóng ta thÊy râ ®éng c¬ quan träng cña<br /> c¸c c« g¸i ViÖt Nam trong h«n nh©n xuyªn quèc gia nµy. Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a,<br /> ®ã lµ h«n nh©n cã môc ®Ých, cã tÝnh to¸n. C¸c c« d©u ViÖt Nam cÇn mét sù ®¶m b¶o<br /> vÒ kinh tÕ, cßn c¸c chó rÓ §µi Loan cÇn mét ng−êi vî. Trong hÖ thèng tiªu chuÈn cÇn<br /> ®¹t ®−îc trong h«n nh©n cña hä, tiªu chÝ t×nh yªu ®· hoµn toµn bÞ bá qua. MÆt kh¸c,<br /> quan niÖm vÒ h«n nh©n truyÒn thèng, vÒ mÆt h×nh thøc vÉn cßn tån t¹i ë c¸c ®Þa<br /> ph−¬ng, v× vËy c¸c cuéc h«n nh©n m«i giíi mang tÝnh xuyªn quèc gia nh− ®ang hiÖn<br /> h÷u trong céng ®ång (gÇn gièng víi h«n nh©n s¾p ®Æt theo truyÒn thèng) Èn chøa bªn<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 82 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> trong nã h«n nh©n môc ®Ých vÉn ®−îc chÊp nhËn. §ã còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng<br /> lý do v× sao d− luËn x· héi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long l¹i kh«ng ph¶n øng qu¸ gay<br /> g¾t víi nh÷ng cuéc h«n nh©n §µi - ViÖt.<br /> §Ó lý gi¶i v× sao lo¹i h«n nh©n nµy l¹i trë nªn phæ biÕn ë ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long cã lÏ cÇn ph¶i viÖn ®Õn ®Æc ®iÓm v¨n hãa truyÒn thèng ë khu vùc nµy nh− lµ c¬<br /> së cña sù h×nh thµnh nh©n c¸ch cña ng−êi Nam Bé. §iÒu nµy khã cã thÓ t×m thÊy ë<br /> vïng ®ång b»ng B¾c Bé t¹i cïng mét thêi ®iÓm.<br /> NÕu so s¸nh gi÷a v¨n hãa miÒn B¾c vµ v¨n hãa miÒn Nam, cã thÓ thÊy sù<br /> kh¸c biÖt rÊt lín. “V¨n hãa miÒn Nam víi nhiÒu tÇng cæ x−a cã nguån gèc kh¸c víi<br /> miÒn B¾c, vµ míi ®©y l¹i giao tiÕp víi nhiÒu luång v¨n hãa ph−¬ng T©y... Nh÷ng biÕn<br /> th¸i, ®«i khi tÕ nhÞ trong c¸ch thøc lµm ¨n, trong tæ chøc gia ®×nh vµ x· héi, trong<br /> phong tôc tËp qu¸n, ®¹o ®øc vµ t«n gi¸o còng nh− sù pha trén dßng m¸u gi÷a c¸c s¾c<br /> téc ®· trë thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm nh©n c¸ch cã ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ - x·<br /> héi”6. V× vËy, mÆc dï trong xu thÕ héi nhËp, ng−êi d©n n«ng th«n miÒn B¾c còng ®·<br /> thay ®æi ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn yÕu tè gi¸ trÞ chuÈn mùc truyÒn thèng vÉn cßn t¸c ®éng<br /> ®Õn hµnh vi con ng−êi m¹nh h¬n nhiÒu so víi miÒn Nam.<br /> ChÝnh sù b¶o l−u nh÷ng gi¸ trÞ, chuÈn mùc vµ cïng víi nã lµ nh÷ng chÕ tµi<br /> kh«ng chÝnh thøc trong truyÒn thèng ®· c¶n trë nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ hµnh vi kh«ng<br /> phï hîp víi chuÈn mùc chung cña ng−êi d©n ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé. §èi víi hä,<br /> lÊy chång ngo¹i lµ ®iÒu bÊt th−êng. §èi víi ng−êi d©n Nam Bé, nh− ®· ph©n tÝch,<br /> t×nh h×nh kh«ng diÔn ra nh− vËy. Nh÷ng th«ng tin ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng cho thÊy<br /> sù kiÓm so¸t x· héi cña nh÷ng céng ®ång ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long kh«ng chÆt<br /> chÏ, mÆc dï n¬i nµy n¬i kh¸c, lóc nµy lóc kh¸c, yÕu tè céng ®ång vÉn ®−îc ®Ò cao<br /> nh−ng khi cã sù vi ph¹m chuÈn mùc, c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi (lêi chª bai, sù phª<br /> ph¸n...) hoÆc kh«ng thÓ hiÖn hoÆc kh«ng qu¸ nghiªm kh¾c. Dï muèn dï kh«ng còng<br /> ph¶i thõa nhËn r»ng yÕu tè c¸ nh©n ë céng ®ång Nam Bé ®−îc ®Ò cao h¬n. Ng−êi d©n<br /> tù do lùa chän theo ý m×nh h¬n. §ång thêi, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, c¸c c« g¸i Nam Bé<br /> còng kh«ng qu¸ khã tÝnh, dÔ dµng chÊp nhËn chó rÓ §µi Loan h¬n. ChÝnh v× thÕ, sù<br /> l©y lan hiÖn t−îng kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan ®· ngµy cµng réng h¬n.<br /> Thay lêi kÕt<br /> 1. §éng c¬ næi bËt trong quyÕt ®Þnh kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan cña c¸c c« g¸i<br /> lµ kú väng vµo sù c¶i thiÖn kinh tÕ cho gia ®×nh cña hä. KÕ tiÕp lµ sù mong muèn cã<br /> ®−îc mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n, ®−îc më mang tÇm m¾t h¬n. Bªn c¹nh nh÷ng lý do<br /> chÝnh ®ã, còng tån t¹i mét vµi lý do kh¸c cã liªn quan ®Õn hoµn c¶nh riªng cña tõng<br /> ng−êi. Tuy nhiªn, sù mong muèn cã ®−îc cuéc sèng kh¸ h¬n cho m×nh vµ c¶ chÝnh gia<br /> ®×nh lín cña m×nh lµ ®éng c¬ quan träng nhÊt thóc ®Èy sù kÕt h«n ®Æc biÖt nµy. YÕu<br /> tè t¸c ®éng ®Õn nh÷ng ®éng c¬ ®ã kh«ng chØ lµ sù h¹n chÕ vÒ kinh tÕ - x· héi nãi<br /> chung ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, lµ nh÷ng khã kh¨n cña gia ®×nh mµ c¶ nh÷ng<br /> <br /> 6<br /> §ç Th¸i §ång: C¬ cÊu x· héi - v¨n hãa ë miÒn Nam, nh×n theo môc tiªu ph¸t triÓn cña c¶ n−íc. T¹p chÝ<br /> X· héi häc, sè 1/1991.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim XuyÕn 83<br /> <br /> quan niÖm ®−îc h×nh thµnh tõ hÖ thèng gi¸ trÞ cña céng ®ång, trong ®ã quan niÖm vÒ<br /> sù b¸o hiÕu ®èi víi cha mÑ ®ang ®−îc ®Ò cao.<br /> 2. Tuy nhiªn, nh− vËy ch−a ®ñ, nh÷ng c¶m nhËn ©m tÝnh tõ thùc tÕ vÒ nh÷ng<br /> triÓn väng trong cuéc sèng cña nh÷ng ng−êi xung quanh (vÒ c«ng ¨n viÖc lµm, vÒ sù<br /> khã kh¨n trong ®êi sèng vµ sù ®¸nh gi¸ cña hä vÒ tÝnh kÐm hiÖu hiÖu qu¶ c¸c<br /> ph−¬ng c¸ch kh¾c phôc). Trong khi ®ã, nh÷ng th«ng tin mét chiÒu vÒ cuéc sèng tèt<br /> ®Ñp ë §µi Loan l¹i ®ang ®Õn víi hä tõ nhiÒu phÝa (nh÷ng h×nh ¶nh vµ c©u chuyÖn<br /> cña nh÷ng ng−êi ®· lÊy chång ngo¹i, sù qu¶ng c¸o cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng ng−êi m«i<br /> giíi...). TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®· cñng cè niÒm tin cho hä vÒ h−íng ®· chän.<br /> 3. §ång thêi, sù lùa chän nµy còng cã kh¶ n¨ng bÞ b¸c bá nÕu nh− nã vÊp ph¶i<br /> rµo c¶n tõ phÝa d− luËn x· héi. §ã lµ th¸i ®é cña nh÷ng ng−êi xung quanh. NÕu céng<br /> ®ång ph¶n ®èi m¹nh mÏ, c¸c c« g¸i sÏ ph¶i suy nghÜ l¹i hoÆc hä còng bÞ chÝnh cha mÑ<br /> vµ nh÷ng ng−êi th©n v× ¸p lùc cña d− luËn x· héi ng¨n c¶n. ChÝnh v× vËy, theo logic,<br /> nhu cÇu kh«ng ®−îc ®¸p øng ë ®Þa ph−¬ng ®· cïng víi nh÷ng yÕu tè kh¸c thóc ®Èy<br /> ®éng c¬ kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan cña c¸c c« g¸i. §Õn l−ît m×nh, nh÷ng hµnh ®éng<br /> cña c¸c c« g¸i nµy kh«ng vÊp ph¶i sù ph¶n kh¸ng cña céng ®ång, ®−îc sù ñng hé cña<br /> ph¸p luËt, ®−¬ng nhiªn sÏ h×nh thµnh nªn mét “t©m thÕ lÊy chång ngo¹i” cña c¸c c«<br /> g¸i kh¸c trong céng ®ång.<br /> 4. Tõ nh÷ng g× ®· ph©n tÝch ë trªn, chóng t«i cho r»ng, vÊn ®Ò nh©n phÈm con<br /> ng−êi kh«ng nªn nh×n mét c¸ch véi vµng vµ phiÕn diÖn. Trong bèi c¶nh kinh tÕ - x·<br /> héi nh− ë §µi Loan nãi chung vµ nh÷ng céng ®ång nghÌo, ®©y lµ mét c¸ch øng xö<br /> hîp lý ®Ó ®¶m b¶o cho ®iÒu kiÖn tån t¹i cña nhãm gia ®×nh. Kh«ng nªn véi vµng ®¸nh<br /> gi¸ ®ã lµ nh÷ng hµnh ®éng mang tÝnh thÊp kÐm vÒ nh©n phÈm nh− nhiÒu ng−êi ®·<br /> tõng ph¸t biÓu.<br /> Nguyªn nh©n kÕt h«n cña c¸c nhãm kh«ng ®ång nhÊt. CÇn ph©n lo¹i c¸c<br /> nguyªn nh©n t−¬ng øng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nh©n khÈu - x· héi cña tõng nhãm,<br /> kh«ng nªn ®¸nh gi¸ chung chung. Cã nh− vËy míi cã thÓ lµm tèt c«ng t¸c vËn ®éng<br /> vµ tuyªn truyÒn (c¸c biÖn ph¸p cÇn thÝch øng víi tõng nhãm ®èi t−îng).<br /> KiÕn nghÞ<br /> VÊn ®Ò h«n nh©n §µi - ViÖt lµ hiÖn t−îng x· héi cÇn ®−îc nh×n nhËn mét c¸ch<br /> kh¸ch quan. Nh÷ng c« g¸i tham gia kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan cÇn ®−îc quan t©m<br /> ®óng møc.<br /> C¸c c« g¸i chuÈn bÞ sang §µi Loan ®Ó sèng víi chång nh−ng nh÷ng kiÕn thøc<br /> s¬ ®¼ng nhÊt vÒ quan hÖ t×nh dôc, vÒ søc khoÎ sinh s¶n, vÒ tæ chøc gia ®×nh cña c¸c<br /> em rÊt h¹n chÕ. Ngoµi ra, khi häc tiÕng, c¸c c« chØ ®−îc häc ng«n ng÷ nh−ng kh«ng<br /> häc v¨n hãa øng xö cña x· héi §µi Loan. §iÒu ®ã c¶n trë rÊt nhiÒu ®Õn h¹nh phóc<br /> gia ®×nh. Ngoµi, khi thùc hiÖn c¸c thñ tôc kÕt h«n, v× kh«ng cã kiÕn thøc x· héi vµ<br /> kh«ng ®−îc h−íng dÉn nªn hÇu hÕt c¸c chÞ em ph¶i nhê m«i giíi hoÆc nh÷ng ng−êi<br /> lµm dÞch vô thùc hiÖn hé, dï hä kh«ng ph¶i diÖn “®i thi tuyÓn”.<br /> CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ng¨n chÆn viÖc lîi dông viÖc m«i giíi trôc<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 84 Nguyªn nh©n phô n÷ ®ång b»ng s«ng Cöu Long kÕt h«n víi ng−êi §µi Loan<br /> <br /> lîi vµ bu«n b¸n phô n÷. HiÖn nay, cïng víi viÖc cÊm c¸c c«ng ty t− nh©n ho¹t ®éng<br /> dÞch vô m«i giíi, Nhµ n−íc ®· giao cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ lËp c¸c trung t©m hç<br /> trî kÕt h«n cho nh÷ng tr−êng hîp h«n nh©n cã yÕu tè ng−êi n−íc ngoµi. Tuy nhiªn,<br /> ®Õn thêi ®iÓm chóng t«i xuèng ®Þa bµn cña 6 tØnh nghiªn cøu vÉn ch−a cã trung t©m<br /> nµo chÝnh thøc ®−îc thµnh lËp, tÊt c¶ mäi dù tÝnh vÉn ch−a ®−îc thÓ hiÖn thµnh c¸c<br /> ®Ò ¸n. ViÖc hoµn thiÖn quy chÕ ho¹t ®éng cho c¸c trung t©m hç trî lµ cÇn thiÕt. §ång<br /> thêi, chóng t«i ®Ò nghÞ nªn ch¨ng ®−a vµo quy ®Þnh mang tÝnh ph¸p lý, nh÷ng ng−êi<br /> muèn tham gia kÕt h«n ph¶i qua mét khãa tËp huÊn ë trung t©m hç trî kÕt h«n. NÕu<br /> nh− c¸c trung t©m kh«ng x©y dùng ®−îc ®Ò ¸n mang tÝnh kh¶ thi th× còng kh«ng<br /> ®−îc ho¹t ®éng. §ång thêi, ®Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu ®ã, cÇn x©y dùng mét ®Ò ¸n ®µo<br /> t¹o nh÷ng c¸n bé cña trung t©m, trong ®ã ®−a ra c¸c ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y theo<br /> ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc ng−êi lín.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o:<br /> 1. NghÌo. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2004. B¸o c¸o chung cña c¸c nhµ tµi trî t¹i Héi nghÞ<br /> T− vÊn c¸c nhµ tµi trî ViÖt Nam. Hµ Néi, 2-3 th¸ng 12 n¨m 2003.<br /> 2. B¸o c¸o thèng kª cña V¨n phßng ®¹i diÖn Kinh tÕ - V¨n hãa §µi B¾c t¹i thµnh phè Hå<br /> ChÝ Minh<br /> 3. Xem Mai Huy BÝch: X· héi häc gia ®×nh. Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003<br /> 4. Hong-zen Wang and Shu-ming chang the Comodification of International Marriages:<br /> Cross border Marriage Business in Taiwan and Vietnam.- Blackwell Publishers Ltd<br /> 5. Biªn b¶n pháng vÊn Kha Ngäc KiÒm, BÝ th−, V¨n phßng ®¹i diÖn Kinh tÕ - V¨n hãa §µi<br /> B¾c t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Pháng vÊn lóc 10 giê 30 ngµy 24/04/2004.<br /> 6. §ç Th¸i §ång: C¬ cÊu x· héi - v¨n hãa ë miÒn Nam, nh×n theo môc tiªu ph¸t triÓn cña c¶ n−íc. T¹p<br /> chÝ X· héi häc, sè 1/1991.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />