Nhà văn Tô Hoài cho rằng tác phẩm Đôi mắt của Nam Cao "là bản tuyên ngôn nghệ thuật của các nhà văn hồi bấy giờ" hãy bình luận ý kiến trên.

Đề  bài: Nhà văn Tô Hoài cho rằng tác phẩm Đôi mắt của Nam Cao "là bản tuyên <br /> ngôn nghệ thuật của các nhà văn hồi bấy giờ" hãy bình luận ý kiến trên<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Mỗi khi cầm bút, người nghệ sĩ dù muốn hay không, dù nói ra hay không nói ra cũng viết <br /> dưới ánh sáng của một "tuyên ngôn nghệ  thuật" nào đấy. Ta đã từng gặp những tuyên  <br /> ngôn nghệ  thuật của nhiều nhà văn, nhà thơ  lớn của dân tộc như  Nguyễn Đình Chiểu, <br /> Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh, Sóng Hồng,... Những tuyên ngôn nghệ thuật này không còn  <br /> là của riêng của các ông nữa. Chúng đã trở thành một tuyên ngôn nghệ thuật của cả một  <br /> thế hệ cầm bút, hơn nữa còn là tuyên ngôn của cả một thời đại văn nghệ. Viết Đôi mắt,  <br /> Nam Cao muốn qua đó, phát biểu những suy nghĩ của mình về quan điểm, lập trường, về <br /> cách nhìn, cách sống của một nhà văn đi theo kháng chiến. Nhà văn Tô Hoài xem đó là một  <br /> tuyên ngôn nghệ thuật chung của các nhà văn hồi bấy giờ.<br /> <br /> Cứ như cái tên gọi của nó thỉ tác phẩm muốn nói về văn đó cách nhìn, vấn đề quan điểm.  <br /> Điều đó đã rõ. Nhưng nói cho chặt chẽ hơn, căn cứ vào nội dung hình tượng, thì đó trước <br /> hết đặt vấn đề  lập trường. Đúng thế, mâu thuẫn giữa Độ  và Hoàng trước hết là mâu  <br /> thuẫn về lập trường. Một đằng thì coi cuộc kháng chiến là của mình và tích cực tham gia <br /> kháng chiến. Một đằng tự  xem như  người ngoài cuộc, từ  chối không làm gì hết, dù là <br /> công tác bình dân học vụ  trong làng. Một đằng vui sướng trước cuộc đổi đời của nhân  <br /> dân và nhìn cuộc sống mới, tư thế mới mà cách mạng đem đến cho nhân dân lao động tốt <br /> đẹp là tốt đẹp. Một đằng chỉ thấy thế là lố bịch và hài hước. Nói tóm lại là Hoàng không  <br /> thật sự tán thành cách mạng và kháng chiến. Lập trường ấy quyết định cách nhìn của anh <br /> mà Nam Cao gọi là chỉ thấy có một phía: "Anh trông thấy anh thanh niên đọc thuộc bài" ba  <br /> giai đoạn, nhưng anh không trông thấy bó tre anh thanh niên vui vẻ  vác đi để  ngăn quân  <br /> thù. Mà ngay trong cái việc anh thanh niên đọc thuộc lòng bài báo như  một con vẹt biết  <br /> nói kia, anh cũng chỉ nhìn thấy cái ngố bề ngoài của nó mà không thấy cái nguyên cớ đẹp  <br /> đẽ bên trong. Vẫn giữ đôi mắt ấy để nhìn đời thì càng đi nhiều, càng quan sát lắm, ta chỉ <br /> càng thêm chua chát và chán nản". Vậy nếu gọi Đôi mắt là bản tuyên ngôn nghệ thuật thì <br /> trước hết đó là bản tuyên ngôn về lập trường cách mạng, lập trường kháng chiến của lớp  <br /> văn nghệ sĩ tiểu tư  sản, quyết tâm từ  bỏ  những quyền lợi ích kỉ  của mình, từ  bỏ  những <br /> thói quen sinh hoạt cũ, từ  bỏ  cái nghệ  thuật cho là "cao siêu" của mình ngày trước, sẵn <br /> sàng, nói như  nhà văn Độ, làm một anh "tuyên truyền nhãi nhép" nhưng có ích cho nhân <br /> dân, cho kháng chiến. Đôi mắt xét về  một phương diện khác, còn đặt vấn đề  về  quan  <br /> niệm cái đẹp, về  đối tượng của nghệ  thuật mới nữa Phải tìm cái đẹp  ở  đâu, theo quan  <br /> niệm nào? Phải thể hiện nó ra sao? Nam Cao có thể chưa ý thức được đầy đủ lắm, nhưng <br /> tác phẩm đã gợi ra và bước đầu giải đáp những câu hỏi đó. Thực ra, không phải đến Đôi  <br /> mắt Nam Cao mới đặt vấn đề  về  đôi mắt. Qua một số  truyện ông viết từ  trước Cách  <br /> mạng tháng Tám đã thấy ông luôn luôn băn khoăn, day dứt về vấn đề ấy: Phải biết nhìn <br /> người lao động bằng đôi mắt như  thế  nào mới thấy  được bản chất tốt  đẹp của họ <br /> thường ẩn giấu sau một vẻ đẹp bề ngoài hết sức tầm thường, thậm chí vụng về, thô lỗ <br /> nữa. Theo Nam Cao hồi  ấy, đôi mắt phải là đôi mắt của tình thương. Chỉnh nhờ  có đôi  <br /> mắt yêu thương ấy mà nhà văn chẳng những đã nhìn thấy tấm lòng vị  tha, hỉ  xả  của lão  <br /> Hạc... mà còn phát hiện được cả  chất thơ  trong trẻo trong tâm hồn tưởng chừng như  đã <br /> hoàn toàn đơn độc của Chí Phèo nữa. Hồi  ấy, ông đã thấy được một số  đức tính của <br /> người nông dân nghèo, tuy vậy, dưới ngòi bút của ông, họ chỉ là những con người bé nhỏ,  <br /> bất lực. Trong "Nhật ký ở rừng", Nam Cao đã tự phê phán như thế. Ở Đôi mắt, ông cũng <br /> viết như  vậy: "Người nhà quê dẫu sao thì cũng còn là một bí mật đối với chúng ta. Tôi  <br /> gần gũi hơn nhiều. Tôi đã gần như thất vọng vì thấy họ phần đông dốt nát, nheo nhếch,  <br /> nhát sợ, nhịn nhục một cách đáng thương... Nhưng đến hồi tổng khởi nghĩa thì tôi ngã <br /> ngửa người. Té ra người nông dân nước mình vẫn có thể  làm cách mạng hăng hái lắm.  <br /> Tôi đã theo họ  đi đánh phủ. Gặp họ  trong một trận Nam Trung Bộ. Vô số  anh răng đen,  <br /> mắt toét gọi lựu đạn là "nựu dạn", hát Tiến quân ca như người buồn ngủ cáu kỉnh mà lúc <br /> ra trận thì xung phong can đảm lắm...". Như  vậy, nhờ  thực sự  tham gia cách mạng, sát <br /> cánh với nhân dân, Nam Cao đã có Đôi mắt mới để  thấy quần chúng không chỉ  là nạn  <br /> nhân đáng thương của hoàn cảnh, mà còn là những người cải tạo hoàn cảnh, tức là những <br /> anh hùng. Những con người áo vải, răng đen, đi chân đất, gọi lựu đạn là "nựu đạn" đã  <br /> đứng dậy làm cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại và sau đó gánh cả cuộc kháng chiến lên  <br /> đôi vai vững chãi của mình. Phải, Đôi mắt chưa tạo được nhân vật  ấy nhưng đã khẳng <br /> định sự xuất hiện tất yếu của nhân vật ấy, nhưng con người bình thường mà vĩ đại; sau  <br /> này, những nhân vật ấy đã trở thành phổ biến trong nền văn học của chúng ta. Vào những  <br /> năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, (Đôi mắt viết tháng 3 ­ 1948) hàng loạt nhà <br /> văn, nhà thơ  thuộc tầng lớp trí thức tiểu tư  sàn vừa thoát khỏi bóng tối của xã hội cũ, <br /> cuộc đời cũ, hăm hở đi theo kháng chiến. Đi theo kháng chiến nhưng nhiều khi chưa hiểu <br /> hết kháng chiến, chưa hiểu hết những người lao động, chưa quen cuộc sống mới với bao  <br /> gian khổ khó khăn... Nhiều người không khỏi băn khoăn, ngơ ngác. Giữa lúc đó, Đôi mắt  <br /> của Nam Cao ra đời. Với ý nghĩa như  một tuyên ngôn nghệ  thuật, Đôi mắt quả  đã làm  <br /> sáng ra nhiều vấn đề, giúp các nhà vãn yên tâm đi theo kháng chiến trong cuộc nhận <br /> đường đầy gian khổ, khó khăn. Đóng góp quan trọng của Đôi mắt trước hết là việc xây  <br /> dựng cho văn nghệ sĩ một cách nhìn mới. Tuyên ngôn nghệ thuật ấy một mặt cổ vũ động <br /> viên các nhà văn tham gia kháng chiến "phụng sự kháng chiến", mặt khác nó cũng là tiếng <br /> chuông cảnh tỉnh, phê phán những ai đó còn mang nặng cách nhìn, cách nghĩ và cuộc sống  <br /> cũ, chưa hoà được vào cuộc đời rộng lớn của nhân dân. Tuyên ngôn nghệ thuật của Nam <br /> Cao ra đời đã gần nửa thế  kỉ. Nó là tiếng lòng và tư  tưởng của nhiều nhà văn thời bấy <br /> giờ. Nhưng cho đến hôm nay, tuyên ngôn nghệ thuật ấy vẫn luôn luôn nóng hổi, luôn luôn  <br /> mới mẻ và có ý nghĩa. Bởi vì cuộc sống không bao giờ dừng lại, cuộc sống luôn luôn đổi <br /> thay. Nhà văn cũng phải luôn luôn vận động đi lên theo nhịp sống mới của dân tộc. Hơn <br /> nữa, họ phải đi trước, báo trước, "dự cảm" trước những đổi thay trong tương lai của đất <br /> nước. Muốn làm tròn được sứ mệnh cao cả và thiêng liêng đó, một mặt họ phải luôn luôn  <br /> giữ gìn đôi mắt của minh thật sáng trong, mặt khác phải luôn luôn vươn tới để có cái nhìn  <br /> mới, cách nghĩ mới, cách viết mới phù hợp với những đổi thay đang diễn ra hàng ngày, <br /> hàng giờ trên đất nước mình. Không thể lấy Đôi mắt cũ để nhìn nhận và đánh giá cho một <br /> hiện thực mới. Đó là ý nghĩa khái quát luôn luôn đúng mà Nam Cao đã để lại qua truyện <br /> ngắn Đôi mắt.<br /> <br /> Trong cuộc đời cầm bút của mình, Nam Cao thường xuyên trăn trở, suy nghĩ về sứ mệnh <br /> của người nghệ  sĩ, của nghệ  thuật chân chính. Trước cách mạng cũng như  sau Cách <br /> mạng ta luôn thấy ông cố gắng đi tìm cho chính mình một cách nhìn, cách nghĩ, một thái <br /> độ sống đúng đắn nhất. Vì thế, ông đã để lại nhiều suy nghĩ sâu sắc về cuộc đời và nghệ <br /> thuật.<br />