Nhân một trường hợp sỏi mũi tại Bệnh viện Bảo Lộc và hồi cứu y văn

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP SỎI MŨI TẠI BỆNH VIỆN BẢO LỘC<br /> VÀ HỒI CỨU Y VĂN<br /> Huỳnh Ngọc Thành*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Sỏi mũi là dị vật chất khoáng nằm trong hốc mũi có thể phát hiện khi soi mũi trước. Nếu không được phát<br /> hiện kích thước nó lớn dần gây hôi mũi, chảy mũi, nghẹt mũi và các biến chứng nặng nề. Sỏi mũi là bệnh hiếm<br /> gặp. Ngày nay nội soi mũi là phương tiện giúp chẩn đoán sỏi mũi ở giai đoạn sớm. Chúng tôi báo cáo bệnh nhân<br /> nữ 68 tuổi, bị khó thở, nghẹt mũi, chảy mũi kéo dài 20 năm. Năm năm gần đây hôi mũi gây khó chịu cho các<br /> người chung quanh. Một năm lại đây mờ mắt phải. Vào viện vì nghẹt và hôi mũi phải, được chẩn đoán vẹo vách<br /> ngăn sang trái + viêm toàn bộ hệ xoang + polyps mũi phải và được nội soi mổ chỉnh hình vách ngăn, toàn bộ hệ<br /> xoang cạnh mũi kèm lấy sỏi + cắt polype mũi phải. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm trình bày trường<br /> hợp bệnh nhân nữ lớn tuổi bị sỏi mũi lần đầu tiên gặp tại Bệnh viện Bảo lộc đồng thời so sánh với y văn để làm<br /> rõ hiện tượng bệnh.<br /> Từ khóa: sỏi mũi<br /> <br /> SUMMARY<br /> RHINOLITH IN ENT DEPARTMENT OF BAO LOC HOSPITAL: CASE REPORT AND A BRIEF<br /> REVIEW OF THE MEDICAL LITERATURE.<br /> Huynh Ngoc Thanh* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 216 - 221<br /> Rhinoliths are mineralised foreign bodies in the nasal cavity that may be found by anterior rhinoscopy.<br /> Undiscovered, they grow appreciably in size and can cause a foul-smelling nasal discharge, breathing problems<br /> and serious complications. Nasal stones are now a very rare occurrence. Endoscopic rhinoscopy, now make it<br /> possible to identify Rhinoliths at an early stage of development. We report the case of a 68-year-old woman. On<br /> presentation, she complained of difficulty in breathing through the right nostril, right purulent rhinorrhea and<br /> this had persisted for the last 20 years. For the past five years a strong fetid smell from the nose had been apparent<br /> to those in her vicinity. She had had amblyopia of right eye in recent years. She was diagnosed left nasal septal<br /> deviation and polypoid pansinusitis with a stone in the right nostril. Under general anaesthesia, endoscopic<br /> surgery for septoplasty and pan right sinuses, the stone and the polyps were removed in toto from the right nasal<br /> cavity. The purpose of the present study is to present a case of rhinolith in an adult woman first seen in our<br /> hospital and to make a brief review of the medical literature.<br /> Keywords: Rhinoliths<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sỏi mũi là hiện tượng lâm sàng hiếm gặp,<br /> cơ chế bệnh sinh cho đến nay vẫn chưa được<br /> hiểu đầy đủ. Các nghiên cứu chi tiết về bệnh<br /> này không nhiều trong y văn, các đặc điểm<br /> lâm sàng của bệnh vẫn còn nhiều tranh<br /> cãi(3,17,22). Tác giả Barder và Hiliopoulos(6)<br /> <br /> nghiên cứu bệnh sử một nữ bệnh nhân bị sỏi<br /> mũi được phát hiện khi bà đã 71 tuổi kể lại lúc<br /> 10 tuổi bà đi rửa mũi có một mẫu bông thấm<br /> nước đi vào mũi và nằm lại trong đó. Sau 27<br /> năm bà quay lại phòng khám tai mũi họng<br /> than phiền rằng bị khó thở, sau khi khám thấy<br /> bà vẫn thở thông bình thường qua 2 mũi nên<br /> <br /> * Bệnh viện Bảo Lộc II<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Huỳnh Ngọc Thành ĐT: 0907518894<br /> <br /> 216<br /> <br /> Email: huynhngocthanh@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> việc kiểm tra 2 hốc mũi kỹ lưỡng không được<br /> tiến hành. Năm 35 tuổi bà lại nhập viện vì các<br /> vấn đề về đường thở của mình nhằm cố gắng<br /> tìm ra nguyên nhân, nhưng một lần nữa viên<br /> sỏi mũi vẫn không được phát hiện. Mãi đến<br /> tuổi 71 do nghe kém bà đi khám chuyên khoa<br /> tai mũi họng được chỉ định soi vòm kiểm tra lỗ<br /> vòi mới phát hiện ra viên sỏi một cách ngẫu<br /> nhiên, như vậy viên sỏi đã ở trong mũi bà ta 61<br /> năm với thỉnh thoảng có một vài triệu chứng<br /> khó thở. Điều đặc biệt ở bệnh nhân này được<br /> các tác giả mô tả là chính vì mùi hôi phát ra từ<br /> mũi do viên sỏi mà bà bị xã hội cô lập và<br /> không lấy được chồng. Một số các nghiên cứu<br /> khác cũng đều ghi nhận diễn tiến bệnh sỏi mũi<br /> thường kéo dài, biểu hiện lâm sàng hết sức đa<br /> dạng, có thể từ không triệu chứng gì khi kích<br /> thước viên sỏi còn nhỏ cho đến biểu biện rầm<br /> rộ các triệu chứng cùng các biến chứng của<br /> nó(3,6,9,17).<br /> Từ trước đến nay khoa tai mũi họng Bệnh<br /> viện II Lâm Đồng chỉ duy nhất gặp một bệnh<br /> nhân nữ vẹo vách ngăn sang trái + viêm đa<br /> xoang polyps kèm sỏi một bên mũi phải.<br /> Chính vì các lý do vậy nên chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cứu này nhằm mục đích trình bày ca<br /> bệnh, đọc lại kiến thức trong y văn làm sáng tỏ<br /> hiện tượng bệnh.<br /> <br /> TRÌNH BÀY CA BỆNH<br /> Bệnh nhân Trần Thị T, 68 tuổi, làm vườn ở<br /> tại lộc thắng Bảo lâm, Lâm đồng. Vào viện vì<br /> nghẹt và hôi mũi phải. Bệnh khởi phát gần 20<br /> năm nay với nghẹt mũi phải + khạc đàm mũi<br /> sau liên tục. Thỉnh thoảng có từng đợt đau nặng<br /> gò má phải, đau mũi phải, nhức mắt phải, đau<br /> nửa đầu bên phải. Năm năm gần đây xuất hiện<br /> hơi thở có mùi hôi, một năm lại đây cảm giác<br /> nhức mắt phải nhiều. Bệnh nhân tự đi khám<br /> điều trị nội khoa nhiều loại kháng sinh, giảm<br /> đau chống viêm nhiều nơi bệnh không khỏi nên<br /> nhập viện. Bệnh nhân tỉnh táo không có tiền sử<br /> bệnh tâm thần, không có tiền sử bị dị vật mũi<br /> cũng như các bệnh nội khoa khác. Lúc vào viện<br /> ghi nhận tổng trạng chung gầy, da niêm mạc<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> hồng, hạch ngoại vi trong giới hạn bình thường,<br /> các cơ quan không phát hiện gì đặc biệt.<br /> <br /> Khám chuyên khoa<br /> Cơ năng<br /> Nghẹt + chảy mũi phải liên tục, khạc đàm,<br /> hơi thở hôi, cảm giác đau nửa đầu + mặt phải,<br /> đau nhức sâu trong hốc mắt phải.<br /> - Thực thể<br /> Ấn vùng hố nanh phải cảm giác đau tức, ấn<br /> điểm xoang sàng góc trong hốc mắt phải đau, ấn<br /> vùng xoang trán phải không đau, dùng đèn clar<br /> và pince mũi phải thấy hốc mũi phải đầy polyp<br /> từ khe giữa xuống đến sàn mũi chiếm toàn bộ<br /> 2/3 sau hốc mũi phải, mũi trái khe giữa sạch, các<br /> cuốn niêm mạc hồng, vách ngăn lệch trái, soi<br /> họng thấy đàm nhầy từ vòm xuống thành bên<br /> họng phải.Khám chuyên khoa mắt: thị lực 2 mắt<br /> không kính 4/10, kính lỗ 6/10, 2 mắt vận nhãn<br /> bình thường, kết mạc không phù, không cương<br /> tụ, giác mạc trong, soi đáy mắt 2 bên chưa thấy<br /> gì lạ.<br /> * Các xét nghiệm cơ bản<br /> Công thức máu, sinh hoá máu, tổng phân<br /> tích nước tiểu kết quả bình thường.<br /> * CT scan mũi<br /> Vẹo vách ngăn sang trái, mờ phức hợp lỗ<br /> ngách + toàn bộ các xoang bên phải, có hình ảnh<br /> dị vật đóng vôi 1/3 giữa khe mũi dưới phải (hình<br /> 1 a, b, c, d)<br /> <br /> Hình 1: (a), (b): Hình ảnh đóng vôi ½ giữa khe mũi<br /> dưới phải; mờ xoang hàm phải; (c): mờ xoang trán<br /> phải; (d): mờ xoang bướm phải<br /> <br /> 217<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> * Nội soi mũi<br /> Mũi phải Polyps che lấp hốc mũi (hình 2a),<br /> dùng dụng cụ đẩy khối polyps lên trên ra sau<br /> thấy khối cứng màu nâu xám (hình 2b), thăm dò<br /> bằng spatule thấy dấu chạm đá, mũi trái thoáng<br /> sạch bình thường, vách ngăn vẹo sang trái.<br /> <br /> ( )<br /> <br /> Hình 2: a-Polyps mũi chiếm toàn bộ 2/3 sau hốc mũi;<br /> b-hình ảnh sỏi mũi phải<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán sỏi mũi phải<br /> biến chứng viêm toàn bộ các xoang cạnh mũi +<br /> polyps mũi phải độ IV/ Vẹo vách ngăn sang trái.<br /> Được điều trị bằng kháng sinh, giảm đau, chống<br /> viêm, rửa mũi 3 ngày. Sau đó được mổ nội soi<br /> cắt gai vách ngăn phải, gắp sỏi, cắt polyps, mở<br /> rộng phức hợp lỗ ngách phải, phá mảnh nền<br /> làm rộng lỗ thông xoang trán, xoang hàm, xoang<br /> bướm qua gây mê nội khí quản.<br /> <br /> Hình 3: Viên sỏi sau khi lấy ra<br /> Thuốc sau mổ: Gentamycine80mg x 2 ống<br /> tiêm bắp/ngày, Amoxyl 0,5g x 4 Viên/ngày,<br /> decolgen x 3V/ngày, petizen 10mg x 3 viên/<br /> ngày.<br /> Theo dõi sau mổ: Ngày đầu sau mổ đau ½<br /> mặt + hốc mắt phải nhưng không ảnh hưởng thị<br /> lực, tiến hành rút bớt bấc mũi trước. Ngày thứ<br /> hai bệnh nhân đỡ đau ½ mặt + nặng mắt P, rút<br /> bấc toàn bộ. Ngày thứ ba trở đi rửa mũi bằng<br /> nước muối hàng ngày. Ngày thứ 10 bệnh nhân<br /> <br /> 218<br /> <br /> hết đau vùng mổ, mũi thông được ra viện và<br /> được hướng dẫn rửa mũi bằng nước muối sinh<br /> lý hàng ngày. Sau một tháng tái khám vết mổ<br /> lành thở tốt qua 2 mũi, hết toàn bộ các triệu<br /> chứng cơ năng.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Lần đầu tiên trong Y văn năm 1654<br /> Bartholini báo cáo trường hợp bệnh bị dị vật<br /> đóng vôi cứng như đá nằm trong mũi bệnh<br /> nhân(17,22). Mãi đến năm 1845 thuật ngữ sỏi mũi<br /> (rhinolith nguồn gốc từ tiếng Hy lạp rhino nghĩa<br /> là mũi, litho nghĩa là đá) được các nhà y học<br /> định nghĩa là do sự lắng đọng một phần hoặc<br /> toàn phần các chất khoáng trong mũi bệnh<br /> nhân(1,9,17,24). Năm 1829 Axmann và sau đó là<br /> nhiều tác giả khác(1,16,17,24) đã phân tích bản chất<br /> hóa học của viên sỏi mũi: gồm 90% chất vô cơ<br /> chủ yếu là các muối của calcium, magnesium,<br /> sodium, sắt, nhôm,.. với phosphates, carbonates,<br /> chlorides và 10% chất hữu cơ do lắng đọng từ<br /> dịch tiết mũi như glutamic acid, glycin(1),…<br /> Ngày nay nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh chi<br /> tiết hình thành sỏi mũi vẫn chưa hiểu biết đầy<br /> đủ. Tuy nhiên người ta chia nguyên nhân sỏi<br /> mũi thành 2 nhóm nội sinh và ngoại sinh tùy<br /> theo khối sỏi có nhân hay không nhân. Khối dị<br /> vật được các chất khoáng lắng đọng xung quanh<br /> làm kích thước ngày càng to dần thì gọi là<br /> nguyên nhân ngoại sinh(5,9,15). Tác giả Kharoubi<br /> phân tích 20 trường hợp sỏi mũi thấy có 3 ca có<br /> nhân là dị vật, có thể do các dị vật bị bỏ quên<br /> như các loại hạt (đậu, hạt cherri,..), cục tẩy, mẩu<br /> giấy, mẩu gỗ,… nằm trong hốc mũi sau nhiều<br /> năm, thường thấy ở trẻ em, những người tâm<br /> thần hoặc chậm phát triển trí tuệ(14). Còn sỏi mũi<br /> nội sinh theo D. Linnert(16) và H. Olbrich(21) cho<br /> rằng là do tự cơ thể tạo ra khối sỏi thường gặp ở<br /> các bệnh nhân viêm xoang polype mũi kéo dài<br /> bởi sự lắng đọng các chất khoáng trong dịch tiết<br /> của mũi. Khi niêm mạc còn nguyên vẹn các hạt<br /> bụi nhỏ li ti có trong không khí được hít vào sẽ<br /> được loại trừ qua dịch nhầy tiết ra và hoạt động<br /> của các lông chuyển trên niêm mạc mũi. Khi<br /> niêm mạc bị tổn thương các hạt bụi nhỏ này đi<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> vào mũi tích tụ cùng các muối khoáng có trong<br /> dịch tiết của niêm mạc mũi lắng đọng hình<br /> thành nên sỏi mũi(9,15) Tuy nhiên thuyết này<br /> không giải thích được tại sao có rất nhiều bệnh<br /> nhân viêm đa xoang polyps mũi một hoặc 2 bên<br /> trong thời gian dài nhưng rất hiếm khi hình<br /> thành sỏi mũi, nó cũng không giải thích được<br /> hiện tượng tại sao sỏi mũi thường gặp chỉ một<br /> bên. Nghiên cứu của tác giả O. David, A. Wolff(8)<br /> cho thấy có khoảng 20% sỏi mũi là do nguyên<br /> nhân nội sinh và cũng do các muối khoáng lắng<br /> đọng quanh các chất sẵn có của cơ thể như răng<br /> lạc chỗ, mảnh xương mục, cục máu khô,…Theo<br /> Montovani JC(17) các bất thường giải phẫu tại chỗ<br /> như vẹo vách ngăn, phì đại cuốn mũi, cấu tạo<br /> tháp mũi có liên quan với việc hình thành sỏi<br /> mũi. Quá trình hình thành sỏi mũi thuờng kéo<br /> dài, tác giả Vink(24)và cộng sự cho rằng thời gian<br /> này khoảng 15 năm.<br /> Cho đến nay chưa có công trình nào nghiên<br /> cứu cụ thể về tỉ lệ bệnh lưu hành của sỏi mũi.<br /> Năm 1943 Polson CJ(22) tổng hợp 600 các trường<br /> hợp báo cáo về sỏi mũi trên toàn thế giới đến<br /> thời điểm nghiên cứu và một số các tác giả mới<br /> đây cho thấy, sỏi mũi là bệnh hiếm gặp nhưng<br /> xảy ra ở mọi chủng tộc, mọi lứa tuổi (6 tháng<br /> đến 86 tuổi)(3,9), thường gặp ở nữ giới(17), hay nằm<br /> ở một bên mũi (trong 600 ca chỉ có 4 ca là sỏi<br /> mũi 2 bên). Theo nghiên cứu của Kharoubi ở đại<br /> học y khoa Badja Mokhtar Algerie năm 2008<br /> trong 20 trường hợp sỏi mũi thì người lớn chiếm<br /> 55%, sống ở nông thôn 66%, gặp ở mũi phải<br /> 60%, chỉ có một ca sỏi mũi 2 bên do sỏi kích<br /> thước lớn phá thủng vách ngăn nằm sang 2 bên,<br /> đường kính trung bình của viên sỏi là 5-50mm,<br /> hình dạng viên sỏi rất phức tạp, màu sắc thường<br /> là nâu xám (14). Đa số các tác giả cho rằng vị trí<br /> của sỏi thường gặp nhất là khe mũi dưới, tuy<br /> nhiên nó có thể nằm bất kỳ chỗ nào trong hốc<br /> mũi hoặc trong các xoang cạnh mũi và thời gian<br /> bị bệnh có thể từ vài tháng đến vài chục<br /> năm(4,8,22). Bệnh nhân của chúng tôi là nữ không<br /> mắc bệnh thần kinh không có tiền sử bị dị vật<br /> mũi, thời gian bị bệnh 20 năm, chẩn đoán viêm<br /> đa xoang polyps mũi kèm sỏi 1 bên mũi phải có<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> lẽ nguyên nhân hình thành sỏi mũi bệnh nhân<br /> này là nguyên nhân nội sinh.<br /> Biểu hiện lâm sàng sỏi mũi hết sức đa dạng.<br /> Khi sỏi còn nhỏ nó tồn tại trong mũi bệnh nhân<br /> nhiều năm mà không biểu hiện triệu chứng nào<br /> và thường được phát hiện một cách tình cờ khi<br /> thăm khám định kỳ cho bệnh nhân(4,9). Khi viên<br /> sỏi đủ lớn thì tuỳ vị trí của nó mà gây nên các<br /> triệu chứng, biến chứng khác nhau. Do đa số sỏi<br /> nằm ở khe mũi dưới một bên nên triệu chứng<br /> thường gặp là: nghẹt mũi, chảy mũi mủ, hôi<br /> mũi, chảy máu mũi, đôi khi đau đầu, nặng mặt,<br /> và hiếm hơn là chảy nước mắt một bên. Khám<br /> lâm sàng bằng đèn clar có thể phát hiện được<br /> các trường hợp sỏi nằm ở 1/3 trước hốc mũi...<br /> Việc chẩn đoán xác định sỏi mũi dựa vào khai<br /> thác bệnh sử kỹ lưỡng, thăm khám lâm sàng cẩn<br /> thận, nội soi mũi bằng ống cứng là phương tiện<br /> tốt giúp chẩn đoán chính xác và đánh giá toàn<br /> bộ tình trạng kèm theo như viêm xoang, polyps,<br /> vẹo vách ngăn,..từ đó đề ra kế hoạch can thiệp<br /> chính xác và triệt để(3,14,17). Đặc biệt CT scan và Xquang rất có giá trị trong chẩn đoán và đánh giá<br /> các biến chứng của sỏi mũi do cấu trúc của nó<br /> thường là các chất khoáng. Đối với trường hợp<br /> sỏi mũi ở trẻ em để tránh phơi nhiễm tia xạ tác<br /> giả Ogretmenoglu(20) cho rằng nội soi cứng có giá<br /> trị trong chẩn đoán sỏi mũi và điều trị triệt để<br /> các biến chứng do viên sỏi gây ra.<br /> Một số trường hợp sỏi mũi lâu ngày làm<br /> dính cuốn mũi vách ngăn hoặc polyps to che lấp<br /> viên sỏi, các tác giả khuyên nên chẩn đoán phân<br /> biệt với u xương (osteoma), u có nguyên nhân từ<br /> răng (odontogenic tumors) u sụn (chondroma),<br /> u sợi hoá xương (ossifying fibroma) lành tính<br /> hoặc các u ác tính vùng hốc mũi như:<br /> osteosarcomas, chondrosarcoma, và squamous<br /> cell carcinoma(3,8,9,17).<br /> Bệnh nhân chúng tôi trình bày bị nghẹt mũi<br /> + chảy mủ mũi + hôi mũi bên phải, thỉnh thoảng<br /> đau đầu nặng mặt, nhức mắt phải, nội soi mũi<br /> thấy mũi phải đầy polyps, kết quả CT scan giúp<br /> xác định chẩn đoán chính xác sỏi khe dưới hốc<br /> mũi có biến chứng viêm toàn bộ các xoang bên<br /> <br /> 219<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> phải là phù hợp với y văn. Chỉ có triệu chứng<br /> vách ngăn lệch trái là phải tranh luận. Như lý<br /> luận ở trên nếu nguyên nhân nội sinh hình<br /> thành sỏi mũi, nếu vách ngăn lệch trái sẽ làm tắc<br /> mũi trái và các hạt bụi và các muối khoáng lắng<br /> đọng tạo sỏi bên trái. Ở bệnh nhân này có khối<br /> sỏi bên phải, vậy có thể tình trạng vẹo sang trái<br /> không phải do bẩm sinh mà là do sỏi + polyps<br /> đẩy vách ngăn sang trái.<br /> Các báo cáo đều cho rằng biến chứng<br /> thường gặp nhất của sỏi mũi là viêm xoang tái<br /> diễn không đáp ứng điều trị nội khoa(3,5,8,17). Tuy<br /> nhiên các biến chứng khác của sỏi mũi cũng hết<br /> sức đa dạng. Năm 1921 Lionel Colledge công bố<br /> trường hợp một phụ nữ 59 tuổi đi khám do ù tai<br /> phải điều trị nhiều đợt không khỏi, ông khám và<br /> phát hiện viên sỏi ở mũi phải bị polyps che<br /> khuất, sau khi mổ Caldwell-Luc xoang hàm phải<br /> và gắp ra viên sỏi thì tai bệnh nhân lành(7). Năm<br /> 1967 S. Ishrat-Husain(12) báo cáo trường hợp nữ<br /> 30 tuổi đi khám vì ho kéo dài 2 năm không đáp<br /> ứng điều trị, khi khám phát hiện sỏi mũi phải<br /> điều trị mổ Caldwell-Luc xoang hàm phải gắp ra<br /> viên sỏi bệnh nhân hết ho. S. G. Allen ở Anh(2) và<br /> sau đó nhiều tác giả(11,10,13,23) báo cáo ca bệnh sỏi<br /> mũi gây thủng khẩu cái tạo lỗ dò mũi miệng.<br /> Gần đây nhất tháng 3 năm 2010 tác giả Sinan<br /> Atmaca(4) Đại học y khoa Ondokuz Mayis Thổ<br /> Nhi Kỳ trình bày ca bệnh bé gái 6,5 tuổi bị sỏi<br /> mũi biến chứng viêm xoang trán, viêm xương<br /> tuỷ xương vùng trán và áp xe ngoài màng cứng<br /> vùng sọ trán. Viêm túi lệ, thủng vách ngăn, hoại<br /> tử xương vách mũi xoang, áp xe quanh hốc mắt,<br /> viêm màng não cũng được một số tác giả đề cập<br /> đến(3,5,9,17,22).<br /> Việc điều trị sỏi mũi gồm lấy sỏi và điều trị<br /> thích hợp các biến chứng của nó. Khi kích thước<br /> viên sỏi nhỏ, chưa có biến chứng thì điều trị hết<br /> sức đơn giản, đa số tác giả đề nghị gây tê hoặc<br /> gây mê dùng thanh bóc tách để tách viên sỏi ra<br /> khỏi niêm mạc mũi rồi dùng thìa hoặc các kẹp<br /> lấy ra dưới nội soi cứng qua đường mũi(3,9,17,22).<br /> Nếu viên sỏi lớn dính chắc trong hốc mũi nhưng<br /> chưa gây biến chứng, khi lấy có nguy cơ gây<br /> <br /> 220<br /> <br /> rách thủng vách ngăn và cuốn mũi nhất là ở trẻ<br /> em. Detlef Brehmer(9) và nhiều tác giả khác<br /> khuyên nên gây tê hoặc gây mê dưới sự dẫn<br /> đường của nội soi cứng dùng kìm làm vỡ nhỏ<br /> viên sỏi và gắp ra qua đường mũi(3,17). Tuy nhiên<br /> cũng có nhiều trường hợp rất khó, viên sỏi quá<br /> to, quá cứng không thể làm vỡ để lấy ra qua mũi<br /> như trường hợp của Moulonguet(19) mô tả năm<br /> 1995 buộc phải mở cạnh mũi để lấy. Khi sỏi gây<br /> các biến chứng như thủng vách ngăn, dò mũi<br /> miệng hoặc các biến chứng cấp do nhiễm trùng<br /> (viêm màng não, viêm hốc mắt, viêm túi lệ,..) thì<br /> ngoài việc lấy sỏi còn phải vá lỗ thủng vách<br /> ngăn, đóng lỗ dò mũi miệng hoặc điều trị kháng<br /> sinh thích hợp(2,9,11,10,13,23). Đối với biến chứng<br /> thường gặp viêm xoang mạn tính hầu hết các tác<br /> giả đều lấy sỏi và mổ nội soi xoang nhằm tái tạo<br /> con đường sinh lý dẫn lưu nhầy từ các xoang<br /> vào mũi (3,8,9,17). Bệnh nhân chúng tôi bị sỏi mũi<br /> phải gây viêm toàn bộ các xoang cạnh mũi +<br /> polyps mũi phải và vẹo vách ngăn sang trái, đã<br /> được chúng tôi mổ nội soi chỉnh vách ngăn, gắp<br /> sỏi, cắt polyps, cắt mõm móc, nạo xoang sàng<br /> trước sau, mở rộng lỗ thông xoang hàm, xoang<br /> trán, xoang bướm là hoàn toàn phù hợp với xu<br /> thế hiện nay trên thế giới.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Sỏi mũi là bệnh hiếm gặp, diễn tiến bệnh<br /> thường kéo dài, có biểu hiện lâm sàng rất thay<br /> đổi. Khi bệnh nhân bị nghẹt + chảy mũi hôi một<br /> bên kéo dài cần nghi ngờ sỏi mũi và phải khai<br /> thác bệnh sử kỹ lưỡng, thăm khám lâm sàng cẩn<br /> thận, nội soi mũi, chụp phim, đặc biệt là phim<br /> CT scan giúp chẩn đoán chính xác. Việc gây tê<br /> hoặc gây mê toàn thân dùng nội soi cứng gắp<br /> sỏi và xử lý các biến chứng của sỏi là biện pháp<br /> điều trị hiệu quả được y văn ghi nhận hiện nay.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> Abdel-Latif SM, Abdel-Hady S, Moustafa HM.<br /> Crystallographic study of rhinoliths. Journal of Laryngology<br /> and Otology. 1979;93(12):1205–1209<br /> Allen SG. “A rhinolith presenting in the palate”1967;<br /> http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5228987<br /> Appleton SS, Kimbrough RE, Engstrom HIM. Rhinolithiasis:<br /> a review. Oral Surgery Oral Medicine and Oral Pathology.<br /> 1988;65(6):693–698<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br />