Nhân vật trung tâm tìm kiếm thiên đường trong thời hiện đại _2

Chia sẻ: Nguyen Quynh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hogan là loại nhân vật thụ động. Anh ta chao đảo từ địa điểm này sang địa điểm khác. Người đọc không thể xác định được nghề nghiệp của nhân vật, hay nói một cách khác kẻ lang thang này chỉ tự giới hạn ở những hành động: đi bộ, ngắm nhìn và suy ngẫm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhân vật trung tâm tìm kiếm thiên đường trong thời hiện đại _2

Nhân vật trung tâm tìm kiếm thiên đường trong thời hiện đại
Hogan là loại nhân vật thụ động. Anh ta chao đảo từ địa điểm này sang địa điểm khác. Người đọc không thể xác định được nghề nghiệp của nhân vật, hay nói một cách khác kẻ lang thang này chỉ tự giới hạn ở những hành động: đi bộ, ngắm nhìn và suy ngẫm. Đi xuyên qua những vùng đất xa lạ, trong không gian trải rộng tít tắp, nhân vật quan sát ngắm nh ìn thế giới. Thành phố, làng mạc, phong cảnh, con người hiện lên thông qua s ự cảm nhận của nhân vật trung tâm. Đó là loại nhân vật - Hoặc nói một cách khác, đó là điểm nhìn nội tại (focalisation cái nhìn. interne), một kỹ thuật điểm nhìn tự sự rất phổ biến trong tiểu thuyết Mới. Cái nh ìn đậm chất chủ quan “là mối liên hệ duy nhất giữa cuộc chạy trốn của tôi với hiện thực” [CCT, 89]. Cái nhìn còn được xem như một hành động, bởi vì nó áp đặt chúng ta một cách nhìn hiện thực với những hình ảnh của một thế giới đang trong trạng thái mục ruỗng, tan rã và đương tiếp tục biến đổi một thế giới, trong đó con người không còn là một trung tâm, bởi vì đã có một phạm vi khác, những tồn tại khác đ ương tham dự. Thật vậy mối quan hệ của Hogan với hiện thực mà anh ta ngắm nhìn là mối quan hệ kiểu chạy trốn. Nhưng đó là cuộc chạy trốn vô vọng, không thể t ìm thấy một thế giới khác với thế giới mà anh ta đương chạy trốn. Dù trốn ở “hòn đảo cuộc sống” hay ngôi làng ở dưới thung lũng sâu Belisaro Dominguez, nhân vật cũng c hỉ cảm nhận nỗi lo âu, sự ám ảnh của những mối đe dọa về bệnh tật, về cái chết. Tính cách nhân vật trở nên mờ ảo, khó hiểu bởi những đoạn độc thoại nội tâm dài lê thê, hoặc đột ngột bị cắt vụn. Sự không ổn định của cái nh ìn gây nên s ự rối loạn. Người đọc không thể phân biệt mối quan hệ giữa người nhìn và bị nhìn, giữa chủ thể và khách thể (8). Trong một đoạn từ trang 35 đến trang 40 trong Cuốn sách của những cuộc chạy trốn, gần như toàn bộ các hiện tượng được nhìn bởi người kể chuyện xuất hiện dưới dạng đại từ nhân xưng ngôi thứ ba, số ít (il). Đột nhiên ở phần cuối, người kể chuyện xuất hiện ở ngôi thứ nhất (je): “Tất cả bắt đầu vào cái ngày mà a nh ấy thoáng nhận ra nhà tù. Anh ấyngắm nhìn xung quanh và nhìn thấy những bức tường (...). Tôi không thể tự nhốt mình. Ngôi nhà quá lớn đối với tôi” [CCT, 35- 40]. Jeune Homme Hogan, sau khi b ị hòa trộn với những người qua lại trên đường phố, trở thành một cái bóng lẫn với tất cả những người khác.
Nhân vật đánh mất bản ngã, chỉ còn là một cái bóng, khi không c òn là một cá thể độc lập. Chạy trốn thế giới của con ng ười, hướng đến một thiên đường không thể thực hiện được, nhân vật chuyển sang cuộc phiêu lưu của bút pháp. Đó là chuyến viễn du qua các từ ngữ. Đó là sự từ bỏ loại ngôn ngữ thường ngày, loại ngôn ngữ giam hãm sự vật trong một nghĩa duy nhất, nó không đ ược sử dụng để phản ánh thế giới hiện đại: “Thứ ngôn ngữ làm tôi mù lòa bởi sự giả tạo thường ngày. Nó làm cho tôi có thói quen tư duy bằng loại ngôn từ rõ ràng, vì lý do ngôn ngữ học...” [CCT, 151]. Cuộc chạy trốn thể hiện niềm ham muốn thoát khỏi nghĩa trực tiếp và “biến đổi nghĩa của từ ngữ”, trao cho nó phạm vi thể hiện mới mẻ để chia nhỏ “thế giới, tới mức nó chỉ còn là một điều khó hiểu không thể cắt nghĩa nổi” [CCT, 158]. Cuộc chạy trốn này biến thành một c huyến t ìm kiếm ở tất cả các giai đoạn. Ở ngay đầu cuộc lẩn trốn bằng xe ô tô buýt, Hogan ngắm trời đất dịch chuyển qua khung cửa sổ, đầu óc trống rỗng: “ (…), mất hết từ ngữ của mình. Chỉ trong khoảnh khắc, đã có những từ ngữ biến mất, QUYỂN SÁCH, CON MÈO, ĐIẾU THUỐC LÁ, c ùng với sự đổ sập hai hoặc ba cột xi măng. Những cái khác đổ xuống liên tiếp BỨC TƯỜNG THÀNH, TƯ TƯỞNG, TÌNH YÊU, SỰ TRONG TRẮNG, trong khi đó dãy núi màu đen trượt về phía trước, nghiêng xuống, chao đảo và chút một, chút một lún sâu xuống lòng đất...” [CCT, 51]. Nhưng việc đánh mất hết ngôn từ sẽ gây n ên nỗi sợ hãi, bởi vì nó đạt đến sự trống rỗng. Khi đi qua sa mạc, xứ sở của ảo ảnh, Hogan ch ìm trong độc thoại, với sự trải nghiệm của cái giới hạn. Cuộc phiêu lưu c ủa ngôn ngữ bi thảm như chuyến mạo hiểm của Hogan, người muốn phát hiện một thế giới khác, nhưng không tìm thấy. Thế giới đó khép chặt như ngôn ngữ của nó. Nhân vật bất lực hoàn toàn, không có khả năng biến đổi ngôn ngữ, biến đổi thế giới. Như vậy cuộc chạy trốn của Hogan chuyển thành cuộc phiêu lưu t ìm tòi thuần chất trí tuệ và ở đỉnh điểm thất vọng, bởi vì anh đã sử dụng tất cả những phương tiện: “Tôi muốn chạy trốn trong thời gian, trong không gian. Tôi muốn chạy trốn ở tận c ùng của ý thức, chạy trốn trong t ư tưởng, trong ngôn từ” [CCT, 108]. Đối với nhân vật, những kỹ thuật xây dựng chân dung bị nghi ngờ, phân tích tâm lý nhân vật không c òn ý nghĩa quan trọng. Như vậy
ngay trong lòng tác phẩm, nhà văn đã khẳng định nhân vật chính trong cuộc chạy trốn không tuân thủ những q uy định của tiểu thuyết truyền thống. Trong những phần Tự phê bình, nhân vật trung tâm tiến hành cuộc chạy trốn xã hội hiện đại trở thành đối tượng của người kể chuyện – nhà văn xem xét, phân tích, đánh giá những thành tố cấu tạo khiến Hogan trở thành kiểu phản nhân vật. Hoàn toàn khác với nhân vật nhà văn Edouard trong Những kẻ làm bạc giả của André Gide tồn tại trong một tuyến truyện nhất định, có t ên gọi và các mối quan hệ xã hội, nhà văn hư cấu trong Cuốn sách của những cuộc chạy trốn không có tên gọi, không có bất kỳ một yếu tố nào để xác định, cá thể hóa. Nó đột ngột xuất hiện ở ngôi thứ nhất (je) và tiến hành phê bình các tác phẩm văn học. Chính vì vậy kiểu nhà văn hư cấu này không thể được xem như một nhân vật tiểu thuyết, sự xuất hiện của nó góp phần phá huỷ hoàn toàn cốt truyện. Cho dù nhân vật trung tâm có nét gần gũi với kiểu nhân vật của Camus, Sartre và tiểu thuyết Mới: thờ ơ với các quan hệ xã hội, nghề nghiệp, gia đình, cô đơn, nhưng nhân vật của Le Clézio mang những dấu ấn rất riêng. Chống lại sự khủng hoảng tinh thần, nỗi trống rỗng, nhân vật trung tâm hướng đến thế giới nguyên sơ, giao hòa với thiên nhiên và s ự tiếp xúc đó đã làm thức dậy khả năng rung cảm với cái đẹp, nuôi dưỡng độ nhạy cảm của tâm hồn. Đó là khả năng cảm nhận cái tĩnh lặng, siêu thoát, bay bổng của tiếng sáo, loại âm thanh mang lại cảm giác ê m ái, trong ngần đối lập với tiếng ầm ì mệt mỏi của thành phố, của thế giới hiện đại. Cảnh người thổi sáo ở Angkor ở trang 144 tạo âm hưởng vang vọng với cảnh người thổi sáo ở Cuzco ở trang 258. Hogan quan sát, miêu tả, lắng nghe và tiếng sáo đưa anh đến một thế giới khác kỳ ảo. Trong con người đang chạy trốn, cái trống rỗng bị chi phối bởi những âm thanh lan tỏa, mọi giác quan rộng mở và giao hòa: Những cảnh thổi sáo được lặp lại tựa như cấu trúc của bài thơ trong đó chủ đề chính bao trùm và được nhắc lại với những biến tấu nho nhỏ. Kỹ thuật này tạo nên nét đặc trưng trong bút pháp c ủa Le Clézio hướng đến cái nguyên sơ (Primitivisme) và “mang lại cho bút pháp của ông một sự thể hiện trực tiếp hơn c ủa sự vận động của cuộc sống”(9). Ở đây, ta chứng kiến thế giới nội tâm của Hogan đ ược phân tích với
những sắc thái giàu cảm xúc. Như vậy sự từ bỏ phân tích tâm lý nhân vật của Le Clézio được nêu ra trong phần Tự phê bình chỉ là tương đối. 2.2. Lalla Lalla, nhân vật thực hiện cuộc hành trình với niềm khát khao tìm kiếm thiên đường tự do và hạnh phúc ở sa mạc- miền đất cội nguồn vô c ùng nghèo về phương diện vật chất, nhưng thanh thản về phương diện tinh thần. Lalla, mở đầu cho loại nhân vật được xây dựng theo những chuẩn mực t ương đối truyền thống hơn, bớt cực đoan hơn so với kiểu nhân vật trong Cuốn sách của những cuộc chạy trốn, nhưng vẫn in dấu nhân vật của Le Clézio. Ở ngay đầu tác phẩm Sa mạc, tác giả giới thiệu hoàn cảnh xuất thân của Lalla. Cô bé mồ côi cả cha, lẫn mẹ, đ ược người cô Aamma đón về nuôi dạy. Tên của cô gái trẻ không được tác giả chọn một cách ngẫu nhiên, bởi vì ông quan niệm tên của nhân vật có giá trị quan trọng hàng đầu trong bố cục của câu chuyện, nó xác định nhân vật về nguồn gốc xã hội, đất nước cội nguồn, tâm lý và chức năng phải đảm nhận trong cấu trúc tiểu thuyết. Thực tế, Lalla có nghĩa là quý bà trong tiếng Ả Rập, xác định nguồn gốc gia đình cô thuộc tầng lớp trên trong xã hội của bộ lạc du mục. Khi đ ặt tên nhân vật, Le Clézio đ ã biến Lalla thành hình t ượng đại diện cho số p hận những người phụ nữ thời hiện đại; Lalla là biểu t ượng của những phụ nữ Ả Rập, giản dị và kiêu hãnh, họ đấu tranh để giành t ự do và bảo vệ nhân phẩm của mình. Mặt khác, tên này rất gần gũi với La ùla có nghĩa là “ban đêm” trong ngôn ngữ Ả Rập. Nếu như tên c ủa nam nhân vật trung tâm của tuyến t ruyện A là Nour có ngh ĩa là “ánh sáng”, thì đ ối lập lại, hình ả nh người phụ nữ gắn liền một cách tượng trưng với buổi tối. K hi gắn h ình ả nh ban đ êm với h ình ả nh người phụ nữ, Le Clézio đ ã gợi lên t rong cái sâu thẳm của c ơ thể người phụ nữ, những sức mạnh s iêu phàm đương p hát triển và nó cho phép mang lại cuộc sống và ánh sáng: Lalla là ban đêm v ì cô đ ương ấ p ủ, gây dựng sức vươn lên, v ì cuộc sống của cô sẽ tỏa sáng. Hàm ý sâu s ắc này đư ợc thể hiện trong cảnh sinh con của Lalla, tr ên sa mạc. Người phụ nữ t rẻ mang nỗi đau sinh nở suốt buổi đ êm, cho đến khi b ình minh t ỏa sáng, cô sinh bé
gái Hawa. Trong khi đó, vào đ ầu thế kỷ XX, cuộc sống của những bộ lạc du mục đ ược nhà văn l ý t ưởng hóa và đặt d ưới những tín hiệu của ánh sáng. Chú bé Nour và nh ững đồng b ào c ủa mình là “những người tự do”. Ban đêm mà Lalla là biểu t ượng, đối với Le Clézio đó là hiện thực mà thế hệ tiếp theo phải trải qua. Thực tế c húng ta biết rằng công cuộc thực dân hóa ở miền Tây Sahara dẫn đến sự định c ư c ủa những bộ tộc du mục. Giống nh ư Lalla, đa s ố những đồng b ào c ủa cô bị dồn lại trong những khu tồi t àn ở xung quanh những đô thị lớn của Maroc. Sa mạc, mảnh đất quê hương nóng b ỏng và khắc nghiệt mà tràn tr ề ánh sáng cuốn hút Lalla và một số người du mục, họ hy vọng t ìm lại ở đó những con đ ường của tự do. Như vậy, nhân vật đậm chất biểu t ượng đồng thời đ ược cắm sâu vào hoàn cảnh xã hội, l ịch sử. Cuộc đời cô phản ánh những biến cố lớn lao của dân tộc với cuộc c hiến t ranh xâm lư ợc của thực dân Pháp đ ã xua đ uổi những người du mục khỏi mảnh đ ất q uê hương, d ồn họ vào s ống những khu nhà ổ c huột b ên cạnh những thành phố xa lạ.