Nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi cña viÖt nam<br />
d−íi t¸c ®éng cña héi nhËp wto<br />
<br />
TrÇn Ngäc Hiªn(*)<br />
<br />
Gia nhËp WTO, c¸c n−íc thµnh viªn cã nhiÒu c¬ héi trong<br />
ph¸t triÓn, nh−ng còng ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu rñi ro, th¸ch<br />
thøc. §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam th×<br />
nh÷ng rñi ro, th¸ch thøc cã thÓ sÏ nÆng nÒ h¬n. Tr−íc hÕt<br />
trong lÜnh vùc kinh tÕ sÏ cã nhiÒu biÕn ®æi, tõ ®ã kÐo theo<br />
nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi. Trong bèi c¶nh ®ã, nhiÒu vÊn<br />
®Ò míi, phøc t¹p còng n¶y sinh trong lÜnh vùc an ninh, quèc<br />
phßng, b¶o vÖ tæ quèc. Bµi viÕt ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®æi trªn,<br />
lµm râ møc ®é t¸c ®éng cña chóng, ®Ó tõ ®ã cã nhËn thøc<br />
®óng vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó ph¸t triÓn.<br />
<br />
<br />
1. Nh÷ng biÕn ®æi trong lÜnh vùc kinh tÕ khi (WB), Quü TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) trong<br />
n−íc ta gia nhËp WTO - nguån gèc cña nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu…(∗)<br />
biÕn ®æi vÒ x· héi Tuy lµ mét tæ chøc quèc tÕ gåm 150<br />
n−íc, nh−ng trong WTO vÉn tån t¹i sù<br />
Muèn nhËn thøc ®óng nh÷ng vÊn ®Êu tranh gay g¾t gi÷a c¸c n−íc t− b¶n<br />
®Ò x· héi, an ninh, quèc phßng th× ph¸t triÓn víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn<br />
tr−íc hÕt, ph¶i nhËn thøc râ nh÷ng vµ c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn, ®Æc biÖt<br />
biÕn ®æi trong lÜnh vùc kinh tÕ khi ViÖt trong vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, n«ng d©n,<br />
Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO. vÊn ®Ò b¶o vÖ lîi Ých ng−êi lao ®éng,<br />
Sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai, b¶o vÖ m«i tr−êng. §ã lµ nguyªn nh©n<br />
do nhu cÇu ®iÒu chØnh quan hÖ th−¬ng thÊt b¹i cña c¸c vßng ®µm ph¸n th−¬ng<br />
m¹i nªn Tæ chøc HiÖp ®Þnh chung vÒ m¹i ë Doha (2001), Cancun (2003) vµ<br />
thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i (GATT) ®· ra Hong Kong (2005).<br />
®êi n¨m 1948. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ §èi víi ViÖt Nam, sau khi gia nhËp<br />
kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Æc biÖt ë b−íc ®ét WTO, chóng ta cßn ph¶i c¶i c¸ch kinh<br />
ph¸ do sù ra ®êi kinh tÕ tri thøc ®· n¶y tÕ tõ 3-5 n¨m míi phï hîp víi khu«n<br />
sinh nhiÒu quan hÖ kinh tÕ míi, ®ßi hái khæ cña WTO, trong ®ã nh÷ng cam kÕt<br />
më réng GATT thµnh WTO (vµo n¨m chÝnh nh−: xo¸ bá trî cÊp xuÊt khÈu<br />
1994) ®Ó ®iÒu chØnh kh«ng chØ quan hÖ n«ng nghiÖp; gi¶m thuÕ quan ®èi víi<br />
th−¬ng m¹i- ®Çu t− ph¸t triÓn h¬n, mµ<br />
cßn ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ dÞch vô nh−<br />
®iÖn tho¹i quèc tÕ, së h÷u trÝ tuÖ v.v… GS, TS. Liªn hiÖp c¸c héi khoa häc - kü<br />
(∗)<br />
<br />
vµ phèi hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi thuËt ViÖt Nam.<br />
4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2007<br />
<br />
hµng nhËp khÈu tõ 0-35%; t¨ng tû lÖ së ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ l¹i cµng ®ßi<br />
h÷u c«ng ty n−íc ngoµi trong c¸c lÜnh hái viÖc t¹o ra chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng<br />
vùc dÞch vô (nh− dÞch vô thuÕ, qu¶ng nhiÒu h¬n nh− lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn<br />
c¸o, nghiªn cøu thÞ tr−êng vµ t− vÊn cña nã.<br />
qu¶n lý; dÞch vô m¸y vi tÝnh; dÞch vô<br />
Khã kh¨n cña n−íc ta lµ cho ®Õn<br />
viÔn th«ng; s¶n xuÊt, ph¸t hµnh vµ<br />
nay chóng ta vÉn ®øng bªn lÒ kinh tÕ<br />
chiÕu phim…), trong ®ã tû lÖ 100% së<br />
tri thøc (møc ®é sö dông c«ng nghÖ cao<br />
h÷u trong ngµnh kÕ to¸n; cßn dÞch vô<br />
ë ViÖt Nam ë møc 2%, trong khi<br />
th− tÝn ph¸t nhanh sÏ thùc hiÖn sau 5<br />
Thailand ®¹t 30%, Malaysia 51%, cßn<br />
n¨m. TÊt c¶ nh÷ng c¶i c¸ch ®ã nh»m<br />
Singapore ®· ®¹t tíi 73%) nªn rÊt khã<br />
tiÕn tíi ®−îc c«ng nhËn nÒn kinh tÕ<br />
kh¨n tham gia ph©n c«ng lao ®éng<br />
ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,<br />
quèc tÕ, −u thÕ vÒ lao ®éng rÎ còng sÏ<br />
b×nh ®¼ng trong quan hÖ th−¬ng m¹i,<br />
gi¶m dÇn, sè lao ®éng cã Ýt vµ kh«ng<br />
kh«ng bÞ c¸c n−íc ¸p ®Æt luËt chèng<br />
viÖc lµm sÏ t¨ng lªn. C¸c doanh nghiÖp<br />
ph¸ gi¸ nh− hiÖn nay.<br />
nhµ n−íc vµ c¸c ngµnh xuÊt khÈu chØ<br />
VÒ trong n−íc, nh÷ng yªu cÇu lín dùa trªn kh©u gia c«ng (nh− dÖt may)<br />
®Æt ra lµ: t¹o ra hÖ thèng tµi chÝnh cã sÏ gÆp khã kh¨n lín tr−íc ®ßi hái tham<br />
n¨ng lùc; kiÓm so¸t sù lùa chän ®Çu t− gia vµo chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng cña ph©n<br />
c«ng; thóc ®Èy n©ng cao søc c¹nh c«ng lao ®éng mét c¸ch b×nh ®¼ng.<br />
tranh cña doanh nghiÖp…<br />
Thø hai: T¸c ®éng vÒ nh÷ng biÕn<br />
2. Nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi do c¶i c¸ch ®æi c¬ cÊu x· héi. Kinh tÕ thÞ tr−êng<br />
kinh tÕ theo khu«n khæ WTO dùa trªn tri thøc (kinh tÕ tri thøc) lµ c¬<br />
së cña nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi,<br />
ViÖt Nam gia nhËp WTO lµ b−íc ®i<br />
®−îc thóc ®Èy bëi toµn cÇu ho¸ mµ<br />
hîp lý vµ tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh sö<br />
khu«n khæ WTO ®· thÓ hiÖn. Theo<br />
dông nh÷ng nguån lùc bªn ngoµi ®Ó<br />
b−íc ®i cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ<br />
thùc hiÖn c¸c môc tiªu quèc gia. Nguån<br />
tr−êng vµ héi nhËp quèc tÕ, c¬ cÊu x·<br />
lùc bªn ngoµi hiÖn nay tr−íc hÕt thÓ<br />
héi cò sÏ biÕn ®æi theo xu h−íng:<br />
hiÖn quy m« ph¸t triÓn th−¬ng m¹i-<br />
®Çu t− ë giai ®o¹n kinh tÕ tri thøc. a) H×nh thµnh lùc l−îng lao ®éng<br />
Tr−íc m¾t, nguån lùc bªn ngoµi vµ tri thøc, tiªu biÓu cho lùc l−îng s¶n<br />
nguån lùc bªn trong cã sù chªnh lÖch xuÊt míi. §©y lµ bé phËn d©n c− míi<br />
kh¸ lín c¶ vÒ l−îng vµ chÊt, nªn t¸c ngµy cµng t¨ng theo tiÕn tr×nh ph¸t<br />
®éng cña héi nhËp WTO vÒ mÆt x· héi triÓn kinh tÕ tri thøc. Hä cã thu nhËp,<br />
®èi víi n−íc ta cã c¶ hai mÆt thuËn lîi møc sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cao h¬n,<br />
vµ khã kh¨n cÇn ®−îc nhËn râ míi cã ®−îc gäi lµ tÇng líp trung l−u, gåm<br />
thÓ t¹o ra t×nh h×nh æn ®Þnh trong ph¸t nh÷ng ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh<br />
triÓn. nghiÖp cã c«ng nghÖ cao, c¸c chuyªn<br />
gia, nhµ qu¶n lý… ë nh÷ng n−íc ph¸t<br />
Thø nhÊt: Héi nhËp quèc tÕ vÒ<br />
triÓn, theo sè liÖu cña Liªn Hîp Quèc,<br />
kinh tÕ còng cã nghÜa lµ tham gia qu¸<br />
tÇng líp trung l−u chiÕm 60% d©n c−,<br />
tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §Æc<br />
cã vai trß lín trong c¸c cuéc bÇu cö<br />
®iÓm cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ<br />
chÝnh quyÒn.<br />
hiÖn nay lµ h×nh thµnh hÖ thèng s¶n<br />
xuÊt kinh doanh quèc tÕ t¹o ra chuçi b) Mét bé phËn nhá d©n c− lµ<br />
gi¸ trÞ cña hÖ thèng. Trong ®iÒu kiÖn nh÷ng ng−êi giµu nhÊt. §ã lµ c¸c «ng<br />
kinh tÕ thÞ tr−êng dùa trªn tri thøc th× chñ doanh nghiÖp, tËp ®oµn thêi ®¹i<br />
Nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi… 5<br />
<br />
kinh tÕ tri thøc ®ang thay thÕ dÇn c¸c x· héi lµ xu thÕ t¨ng lªn vÒ ®µo t¹o,<br />
«ng chñ thêi ®¹i kinh tÕ c«ng nghiÖp. ph©n phèi, sö dông lao ®éng tri thøc ë<br />
c) Mét bé phËn d©n c− nghÌo, thÊt ph¹m vi khu vùc vµ quèc tÕ thÓ hiÖn<br />
nghiÖp do kh«ng theo kÞp yªu cÇu c«ng trong c¸c ho¹t ®éng thuª chuyªn gia vµ<br />
viÖc th× chuyÓn sang lµm dÞch vô ®¬n gi¸m ®èc n−íc ngoµi cho doanh nghiÖp<br />
gi¶n hoÆc ®−îc trî cÊp. vµ cho ®µo t¹o, trong viÖc xuÊt khÈu<br />
lao ®éng n−íc ta vµ cho nhËp c− ng¾n<br />
d) Mét ®Æc ®iÓm kh¸c cña biÕn ®èi h¹n vµ dµi h¹n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t−<br />
c¬ cÊu x· héi lµ sù ph¸t triÓn c¸c tæ n−íc ngoµi, ViÖt kiÒu, trÝ thøc v.v…<br />
chøc x· héi d©n sù vµ nghÒ nghiÖp d−íi TÊt c¶ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ vµ x· héi<br />
h×nh thøc c¸c héi, hiÖp héi, trung t©m, Êy ®Òu ®ßi hái ph¶i dùa trªn nh÷ng<br />
viÖn ngoµi nhµ n−íc (hiÖn n−íc ta ®· cã tiªu chÝ minh b¹ch, c«ng khai… §ã lµ<br />
hµng ngµn héi, hiÖp héi, trung t©m…) nh÷ng ®ßi hái rÊt míi ®èi víi bé m¸y<br />
®Ó b¶o vÖ lîi Ých héi viªn vµ lµm dÞch qu¶n lý ë n−íc ta c¶ vÒ t− duy vµ<br />
vô vÒ s¶n xuÊt, vÒ tiªu dïng x· héi, ph−¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng.<br />
b¶o vÖ m«i tr−êng. Sù ph¸t triÓn c¸c tæ<br />
chøc x· héi d©n sù lµ sù ph¸t triÓn vÒ e) Sau khi gia nhËp WTO, n−íc ta<br />
d©n chñ trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, sÏ ®øng tr−íc vÊn ®Ò x· héi lµ gi¶i<br />
gãp phÇn ngµy cµng t¨ng vµo c«ng viÖc quyÕt sè lao ®éng d«i ra do: c¶i c¸ch bé<br />
cña qu¶n lý nhµ n−íc vµ æn ®Þnh x· m¸y hµnh chÝnh nÆng nÒ; tæ chøc l¹i<br />
héi. Nh−ng mÆt kh¸c, mét sè phÇn tö c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp;<br />
chèng ®èi chÕ ®é còng ra søc lîi dông mét sè doanh nghiÖp ph¸ s¶n v× c¹nh<br />
mét sè ng−êi ë c¸c tæ chøc nµy vµo ý ®å tranh trªn thÞ tr−êng néi ®Þa t¨ng lªn<br />
cña hä. Kinh nghiÖm lÞch sö cho thÊy: khi c¸c rµo c¶n vÒ th−¬ng m¹i ®−îc c¾t<br />
sù ph¸t triÓn c¸c tæ chøc x· héi d©n sù gi¶m theo khu«n khæ WTO. Do ®ã ¸p<br />
lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn lùc vÒ viÖc lµm sÏ t¨ng nhanh, tû lÖ<br />
kinh tÕ thÞ tr−êng vµ nhµ n−íc ph¸p ng−êi nghÌo ë n−íc ta sÏ t¨ng lªn, ¶nh<br />
quyÒn. Nhµ n−íc cµng g¾n bã víi c¸c tæ h−ëng ®Õn æn ®Þnh vµ an ninh x· héi.<br />
chøc d©n sù th× cµng b¶o ®¶m sù æn g) Theo kinh nghiÖm cña c¸c n−íc,<br />
®Þnh vµ ph¸t triÓn, cµng c« lËp nh÷ng nhÊt lµ Trung Quèc gia nhËp WTO<br />
phÇn tö chèng l¹i d©n téc, chèng l¹i c¸ch ®©y 5 n¨m cho thÊy: Sau khi héi<br />
chÕ ®é. nhËp th× kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, bÊt<br />
Tõ nh÷ng biÕn ®æi vÒ c¬ cÊu x· héi b×nh ®¼ng kh«ng gi¶m mµ l¹i t¨ng lªn<br />
trong giai ®o¹n míi cµng kh¼ng ®Þnh trong mÊy n¨m ®Çu, vµ nÆng nÒ nhÊt<br />
nguyªn lý vÒ h×nh th¸i kinh tÕ quyÕt lµ c¸c vïng n«ng th«n, n¬i chiÕm tû lÖ<br />
®Þnh h×nh th¸i x· héi. Khi h×nh th¸i lín trong d©n sè.<br />
kinh tÕ thay ®æi th× c¬ cÊu x· héi còng MÆt kh¸c, sù c¨ng th¼ng x· héi ë<br />
thay ®æi. §ã lµ quan ®iÓm biÖn chøng, c¸c vïng ®« thÞ t¨ng lªn râ rÖt do sè<br />
kh¸c víi t− duy gi¸o ®iÒu, b¶o thñ. l−îng lín n«ng d©n ra ®« thÞ kiÕm viÖc<br />
HiÖn nay lùc l−îng chi phèi nÒn kinh lµm mµ møc thu nhËp chØ ®ñ sèng qua<br />
tÕ thÞ tr−êng thÕ giíi vÉn lµ c¸c n−íc t− ngµy. Sù c¨ng th¼ng x· héi ë c¸c vïng<br />
b¶n ph¸t triÓn. ®« thÞ cßn do tèc ®é cao c¸c FDI t¹o<br />
Kh«ng lµm râ vÊn ®Ò lý luËn - thùc thµnh nh÷ng côm kinh doanh hiÖn ®¹i,<br />
tiÔn nµy th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n nh−ng biÖt lËp vµ c¸ch ly víi vïng x·<br />
trong ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, b¶o héi bao quanh.<br />
®¶m an ninh, quèc phßng. Trªn ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi<br />
®) Mét khÝa c¹nh kh¸c cña vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ kinh tÕ thÞ tr−êng vµ héi<br />
6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2007<br />
<br />
nhËp. C¸ch xö lý ®óng hay sai cã quan chuyªn gia kinh tÕ “ViÖt Nam cÇn kh«n<br />
hÖ ®Õn thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi ngoan khi vµo WTO”.<br />
míi.<br />
3. Chñ ®éng n©ng cao nhËn thøc, kh«n ngoan<br />
khi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh Tµi liÖu tham kh¶o<br />
Sau khi vµo WTO, mäi lÜnh vùc ®Òu 1.Trung t©m Khoa häc x· héi vµ nh©n<br />
ph¶i g¾n c¸c ho¹t ®éng ®èi néi víi ®èi v¨n quèc gia. Toµn cÇu hãa vµ ph¸t<br />
ngo¹i theo c¸c tiªu chÝ ®· ®−îc tho¶ triÓn bÒn v÷ng. H.: Khoa häc x· héi,<br />
thuËn. Yªu cÇu nµy ®−a ®Õn mét b−íc 2003.<br />
chuyÓn biÕn nhËn thøc vµ ho¹t ®éng tõ<br />
mong muèn chñ quan sang dùa trªn 2. Khoa quèc tÕ häc (§¹i häc Quèc gia<br />
nh÷ng c¨n cø khoa häc - thùc tiÔn. T− Hµ Néi). ViÖt Nam vµ tiÕn tr×nh gia<br />
t−ëng chØ ®¹o cña §¶ng tõ §¹i héi VI nhËp WTO. H.: ThÕ giíi, 2005.<br />
(1986) vÒ “nh×n th¼ng vµo sù thËt, nãi 3. TrÇn Ngäc Hiªn. T¸c ®éng cña tiÕn<br />
râ sù thËt” vÉn cßn gi¸ trÞ trong giai tr×nh gia nhËp WTO ®èi víi chÝnh trÞ<br />
®o¹n hiÖn nay. x· héi ViÖt Nam trong “ViÖt Nam<br />
Trong bèi c¶nh thÕ giíi lu«n biÕn vµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO”. H.:<br />
®æi mau lÑ, ®Çy m©u thuÉn vµ nghÞch ThÕ giíi, 2005.<br />
lý th× muèn nh×n th¼ng vµo sù thËt 4. TrÇn V¨n Tïng. TÝnh chÊt hai mÆt<br />
kh«ng ph¶i dÔ, cßn nãi râ sù thËt, tøc cña toµn cÇu hãa. H.: ThÕ giíi, 2002.<br />
lµ nhËn râ nh÷ng xu h−íng mang tÝnh<br />
quy luËt cßn khã h¬n. V× vËy, c«ng t¸c 5. Judy L. Baker. §¸nh gi¸ t¸c ®éng<br />
lý luËn, t− t−ëng, tæ chøc chËm trÔ so cña c¸c dù ¸n ph¸t triÓn tíi ®ãi<br />
víi thùc tiÔn lµ mét c¶n trë lín. ThÕ nghÌo. H.: V¨n hãa - Th«ng tin,<br />
giíi ®· ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n mµ sù 2002.<br />
so s¸nh thùc lùc gi÷a c¸c quèc gia th×<br />
6.Robert J. Samuelson. Thanh g−¬m<br />
nh©n tè hµng ®Çu ch−a ph¶i lµ søc<br />
hai l−ìi cña toµn cÇu hãa.<br />
m¹nh kinh tÕ, søc m¹nh qu©n sù mµ lµ<br />
International Herald Tribune, 2000.<br />
trÝ tuÖ cña l·nh ®¹o vµ søc sèng cña<br />
toµn d©n téc. TrÝ tuÖ ë ®©y thùc ra lµ 7. Mai Ngäc C−êng. ChÝnh s¸ch x· héi<br />
ph¶i “biÕt m×nh, biÕt ng−êi”, chÝnh l¹i n«ng th«n - Kinh nghiÖm CHLB §øc<br />
lµ vÊn ®Ò mµ ta cßn ph¶i v−¬n tíi th× vµ thùc tiÔn ViÖt Nam. H.: Lý luËn -<br />
míi cã thÓ lµm nh− lêi nh¾n cña c¸c chÝnh trÞ, 2006.<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
