Những điều kiện cơ bản đề thực hiện thành công giáo dục vì sự phát triển bền vững ở Việt Nam

Chia sẻ: Thiên Lăng Sở | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài báo "Những điều kiện cơ bản đề thực hiện thành công giáo dục vì sự phát triển bền vững ở Việt Nam" đề cập đến việc xác định và hình thành các điều kiện thiết yếu để triển khai ESD ở Việt Nam và chỉ ra rằng liên tục đổi mới nhận thức và hành động về ESD, thiết kế các kế hoạch hành động về ESD với các phương pháp tiếp cận hiện đại và trong thực tế, chúng nên được coi là điều kiện tiên quyết để hoàn thành ESD thành công tại Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những điều kiện cơ bản đề thực hiện thành công giáo dục vì sự phát triển bền vững ở Việt Nam

NHÚNG IU KIN CÌ BN THÜC HIN THNH CÆNG GIO DÖC V SÜ PHT TRIN BN VÚNG Ð VIT NAM Tr¦n ùc Tu§n Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi 1 °t v§n · Sau 15 n«m xu§t hi»n ch½nh thùc tr¶n di¹n d n cõa Li¶n Hñp Quèc v c¡c quèc gia tr¶n th¸ giîi, Gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng (GDPTBV) ¢ trð th nh mët l n sâng, mët tr o l÷u gi¡o döc mîi trong n·n gi¡o döc cõa th¸ giîi hi»n ¤i. Câ thº nâi, GDPTBV ng y c ng kh¯ng ành ÷ñc sùc sèng m¢nh li»t cõa nâ v kh¡i ni»m GDPTBV ng y c ng trð n¶n rã r ng hìn, cö thº hìn èi vîi måi ng÷íi. GDPTBV m°c dò ¢ ÷ñc kh¯ng ành mët c¡ch m¤nh m³ t¤i Hëi nghà Th÷ñng ¿nh v· Mæi tr÷íng v Ph¡t triºn ð Rio de Janero n«m 1972 nh÷ng ph£i 10 n«m sau ¸n Hëi nghà Th÷ñng ¿nh Tr¡i §t v· Ph¡t triºn b·n vúng ð Johanersberg, Nam Phi th¼ cëng çng th¸ giîi mîi th§y rã r¬ng, n¸u th¸ giîi muèn ¤t ÷ñc nhúng ti¸n bë theo h÷îng ph¡t triºn b·n vúng v cæng b¬ng x¢ hëi th¼ gi¡o döc ph£i âng mët vai trá lîn hìn nhi·u so vîi hi»n nay, bði v¼ gi¡o döc câ £nh h÷ðng trüc ti¸p ¸n vi»c thüc hi»n nhúng k¸ ho¤ch ph¡t triºn b·n vúng tr¶n c£ 3 ph÷ìng di»n cì b£n l qu¡ tr¼nh ra quy¸t ành, qu¡ tr¼nh thüc thi v ph¡t triºn ch§t l÷ñng cuëc sèng (Rosalyn Mc Keown, ESD Toolkit, 2000). Trong bèi c£nh â, nh¬m n¥ng cao nhªn thùc v cam k¸t cõa gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng, n«m 2002 Li¶n Hñp Quèc ¢ khði x÷îng thüc hi»n Thªp ni¶n GDPTBV cõa Li¶n Hñp Quèc (2005-2014) "tr¶n ph¤m vi to n c¦u" [4]. Thªp ni¶n GDPTBV cõa Li¶n Hñp Quèc v· l cì hëi lîn º Vi»t Nam thüc hi»n ch÷ìng tr¼nh h nh ëng cõa m¼nh nh¬m thóc ©y GDPTBV ð Vi»t Nam. Tuy nhi¶n, th¡ch thùc °t ra khæng nhä v mët c¥u häi lîn l 1
trong nhúng i·u ki»n n o th¼ chóng ta s³ thüc hi»n câ k¸t qu£ GDPTBV ð Vi»t Nam v c¦n ph£i l m g¼ º nhanh châng x¡c lªp ÷ñc nhúng i·u ki»n cì b£n â? Trong b i b¡o n y chóng tæi s³ gi£i ¡p ph¦n n o nhúng c¥u häi quan trång n y. 2 Nhúng i·u ki»n cì b£n º thüc hi»n th nh cæng GDPTBV 2.1 Ti¸n tîi mët quan ni»m thèng nh§t v· GDPTBV ESD vèn l mët kh¡i ni»m "ngo¤i nhªp" v o l¾nh gi¡o döc, câ nëi h m r§t rëng, trøu t÷ñng v t½nh kh¡i qu¡t cao [3]. ¥y công l mët nguy¶n nh¥n khi¸n cho trong nhªn thùc cõa chóng ta, kh¡i ni»m n y ÷ñc hiºu theo nhi·u gâc ë kh¡c nhau. Ch½nh v¼ vªy, trong thüc ti¹n ¢ n£y sinh tr÷íng hñp l câ nhúng þ ki¸n ¡nh gi¡ kh¡c nhau æi khi tr¡i ng÷ñc nhau vîi mët ho¤t ëng GDPTBV. èi vîi mët sè ng÷íi, t§t c£ nhúng ho¤t ëng gn li·n vîi qu¡ tr¼nh êi mîi v hi»n ¤i hâa gi¡o döc, em l¤i nhúng bi¸n êi câ þ ngh¾a ph¡t triºn b·n vúng ·u ÷ñc xem l ho¤t ëng cõa GDPTBV. Hå quan ni»m r¬ng tø c¡i lîn câ t¦m v¾ mæ nh÷ gi¡o döc cho måi ng÷íi, phê cªp gi¡o döc tiºu håc, gi¡o döc pháng chèng c¡c t» n¤n x¢ hëi, êi mîi gi¡o döc phê thæng v ¤i håc. . . cho tîi nhúng c¡i nhä hìn nh÷ êi mîi ph÷ìng ph¡p d¤y håc theo quan iºm l§y ng÷íi håc l m trung t¥m, êi mîi ch÷ìng tr¼nh v s¡ch gi¡o khoa. . . h¸t th£y ·u n¬m trong kh¡i ni»m GDPTBV. Vîi c¡ch hiºu nh÷ vªy æi khi ng÷íi ta °t v§n · l b£n th¥n cæng cuëc êi mîi phê thæng v ¤i håc ng nh gi¡o döc ¢ thº hi»n ¦y õ t÷ t÷ðng cõa GDPTBV th¼ câ c¦n thi¸t ph£i câ mët ch÷ìng tr¼nh ri¶ng cho GDPTBV ð trong nh tr÷íng hay khæng? Thüc t¸ ¢ cho th§y khæng ph£i b§t cù ho¤t ëng gi¡o döc n o nh¥n danh êi mîi v hi»n ¤i hâa ·u ÷ñc coi l ho¤t ëng GDPTBV, n¸u nh÷ nâ khæng t¤o ra cì hëi tèt v b¼nh ¯ng º ng÷íi håc, ng÷íi ÷ñc gi¡o döc ph¡t triºn c¡c n«ng lüc sèng v l m vi»c mët c¡ch b·n vúng. Mët ch÷ìng tr¼nh êi mîi v hi»n ¤i gi¡o döc phê thæng m qu¡ t£i v khæng em l¤i ni·m vui v nhúng ham muèn, ëng lüc s¡ng t¤o trong håc tªp s¡ng t¤o cho håc sinh th¼ khâ câ thº xem l mët ch÷ìng tr¼nh GDPTBV. Cho ¸n nay câ khæng ½t ng÷íi v¨n xu§t ph¡t tø nhúng kinh nghi»m trong gi¡o döc mæi tr÷íng º ti¸p cªn nëi dung v thi¸t k¸ c¡c ch÷ìng tr¼nh 2
GDPTBV. i·u n y câ c«n nguy¶n cõa nâ. Ð c¡c n÷îc ph¡t triºn GDPTBV ÷ñc coi l sü ph¡t triºn mîi v· ch§t cõa gi¡o döc mæi tr÷íng v gi¡o döc ph¡t triºn cán ð c¡c n÷îc ang ph¡t triºn i·u n y ÷ñc xem l sü ti¸p nèi câ t½nh têng hñp v li¶n k¸t nhúng tr o l÷u, s¡ng ki¸n gi¡o döc ¢ tçn t¤i tr÷îc â l gi¡o döc mæi tr÷íng (GDMT) v gi¡o döc d¥n sè (GDDS). GDMT v GDPTBV ð mët mùc ë nh§t ành r§t g¦n gôi nhau nh÷ng tuy»t nhi¶n khæng thº çng nh§t nëi dung hai kh¡i ni»m n y l m mët. Tr¶n thüc t¸ gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng câ nëi h m rëng hìn so vîi gi¡o döc mæi tr÷íng. Kh¡c vîi gi¡o döc mæi tr÷íng v ph¡t triºn, gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng ÷a ra mët ti¸p cªp rëng hìn, mët nhªn thùc ¦y õ hìn v· li¶n k¸t c¡c m°t mæi tr÷íng, kinh t¸, x¢ hëi ÷ñc gåi l tam gi¡c ph¡t triºn b·n vúng. Gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng ph£i gâp ph¦n v o vi»c thüc hi»n nhúng möc ti¶u ÷u ti¶n cõa ph¡t triºn b·n vúng ¢ ÷ñc x¡c ành trong Agenda 21. Möc ti¶u ch½nh cõa gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng l ÷a con ng÷íi v o và tr½ âng vai trá t½ch cüc trong vi»c t¤o ra mët hi»u qu£ b·n vúng v· m°t sinh th¡i kinh t¸ v t¤o n¶n mët mæi tr÷íng x¢ hëi cæng b¬ng, trong khi v¨n duy tr¼ ÷ñc tr¶n ph¤m vi to n c¦u. B¬ng c¡ch sû döng nhúng t¼nh huèng, nhúng ph÷ìng ph¡p v c§u tróc håc tªp th½ch hñp, gi¡o döc ph¡t triºn b·n vúng câ nhi»m vö êi mîi qu¡ tr¼nh håc tªp ð t§t c£ l¾nh vüc v c§p bªc gi¡o döc m nâ gióp cho c¡c c¡ nh¥n chi¸m l¾nh ÷ñc c¡c k¾ n«ng ph¥n t½ch, ¡nh gi¡ v n«ng lüc h nh ëng m ph¡t triºn b·n vúng ái häi [1;4]. M°c dò tr¶n b¼nh di»n l½ thuy¸t måi ng÷íi ·u thøa nhªn r¬ng GDPTBV l sü k¸t hñp h i háa cõa c£ 3 m°t l gi¡o döc sinh th¡i (GDMT), gi¡o döc cæng b¬ng x¢ hëi v gi¡o döc ph¡t triºn kinh t¸ b·n vúng, nh÷ng trong thüc ti¹n triºn khai GDPTBV vi»c gn k¸t c¡c ho¤t ëng mang t½nh GDPTBV nh÷ gi¡o döc mæi tr÷íng, gi¡o döc d¥n sè, gi¡o döc du làch, gi¡o döc pháng chèng c¡c t» n¤n x¢ hëi... công cán nhi·u h¤n ch¸ v ch÷a ¤t tîi mùc ë mong muèn. GDPTBV v· b£n ch§t l ho¤t ëng li¶n mæn, xuy¶n mæn trong khi â ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc phê thæng hi»n nay ÷ñc thi¸t k¸ theo kiºu c ng l¶n c¡c bªc håc cao th¼ t½nh ph¥n hâa c ng cao. V¼ vªy, t¤o ra sü thèng nh§t trong a d¤ng, sü li¶n k¸t gn bâ c¡c ho¤t ëng kh¡c nhau cõa GDPTBV tr¶n thüc t¸ gi¡o döc ð c¡c tr÷íng phê thæng l cæng vi»c khâ kh«n, phùc t¤p v hi»n ang nêi l¶n nh÷ mët th¡ch thùc to lîn èi vîi vi»c thüc hi»n GDPTBV. i·u n y khæng ch¿ óng vîi c¡c n÷îc ang ph¡t triºn m cán óng vîi c¡c n÷îc ph¡t triºn. Câ l³ khæng n¶n ch¿ b¬ng láng vîi nhúng ành ngh¾a v· GDPTBV ¢ ÷ñc Li¶n Hñp Quèc v UNESCO khuy¸n nghà, m°c dò chóng nhªn ÷ñc 3
sü t¡n th nh cõa nhi·u quèc gia tr¶n th¸ giîi. Do kh¡i ni»m v· GDPTBV trøu t÷ñng, câ t½nh kh¡i qu¡t cao v bao chùa mët nëi h m r§t rëng n¶n trong thüc t¸ ¢ thº hi»n nhúng quan ni»m khæng thèng nh§t khi triºn khai v ¡nh gi¡ c¡c ho¤t ëng GDPTBV. V¼ vªy, r§t c¦n thi¸t ph£i nhªp nëi v nëi àa hâa nëi h m cõa kh¡i ni»m GDPTBV sao cho nâ th½ch hñp vîi ho n c£nh cõa n÷îc ta. â l c¡ch l m câ þ ngh¾a nh¬m t¤o ra mët cæng cö ành h÷îng v ¡nh gi¡ óng n c¡c ho¤t ëng GDPTBV ð Vi»t Nam. Theo quan ni»m cõa chóng tæi, trong c¡c ành ngh¾a v· GDPTBV, nhúng °c t½nh b£n ch§t cõa GDPTBV d÷îi ¥y c¦n ÷ñc biºu ¤t mët c¡ch ngn gån: - GDPTBV v· b£n ch§t l mët tr o l÷u gi¡o döc hi»n ¤i m cèt lãi cõa nâ l qu¡ tr¼nh êi mîi v hi»n ¤i hâa gi¡o döc theo nhúng ành h÷îng cõa sü ph¡t triºn b·n vúng nh¬m bi¸n gi¡o döc trð th nh mët cæng cö chõ chèt cõa GDPTBV. - GDPTBV câ nhi»m vö trång y¸u l t¤o ra nhúng cì hëi b¼nh ¯ng cho måi ng÷íi h¼nh th nh v ph¡t triºn c¡c n«ng lüc, c¡c c¡ch sèng b·n vúng cõa m¼nh. - GDPTBV cán thüc hi»n mët trång tr¡ch kh¡c núa l khuy¸n kh½ch, thóc ©y vi»c t¤o lªp mët m¤ng l÷îi rëng khp ð c¡c khæng gian l¢nh thê kh¡c nhau nh¬m li¶n k¸t nhúng con ng÷íi câ mong muèn v n«ng lüc ph¡t triºn b·n vúng tham gia t½ch cüc v o vi»c x¥y düng v ph¡t triºn khæng ngøng ph¤m vi khæng gian cõa c¡c lo¤i mæi tr÷íng (sinh th¡i, kinh t¸, x¢ hëi) ph¡t triºn b·n vúng. Quan ni»m n y v· GDPTBV ÷ñc tr¼nh b y kh¡i qu¡t ð hëp 1 d÷îi ¥y. 4
Hëp 1: Quan ni»m v· GDPTBV GDPTBV l qu¡ tr¼nh êi mîi v hi»n ¤i hâa gi¡o döc theo nhúng ành h÷îng cõa sü ph¡t triºn b·n vúng nh¬m t¤o ra nhi·u cì hëi b¼nh ¯ng cho c¡c c¡ nh¥n v cëng çng câ ho n c£nh kh¡c nhau h¼nh th nh v ph¡t triºn nhúng phong c¡ch sèng b·n vúng v nhúng n«ng lüc h nh ëng c¦n thi¸t º ki¸n t¤o c¡c qu¡ tr¼nh ph¡t triºn b·n vúng v mæi tr÷íng sèng b·n vúng trong c¡c khæng gian l¢nh thê kh¡c nhau. Nhúng con ng÷íi câ: Gi¡o êi mîi v hi»n - kh£ n«ng ki¸n t¤o cuëc sèng döc v¼ ¤i hâa gi¡o döc sü ph¡t triºn b·n = theo nhúng h÷îng cõa sü ph¡t ành −→ mët c¡ch b·n vúng - n«ng lüc x¥y düng v ph¡t triºn c¡c qu¡ tr¼nh v c¡c mæi tr÷íng vúng triºn b·n vúng b·n 2.2 X¥y düng c¡c ti¶u ch½ cì b£n º ¡nh gi¡ c¡c ho¤t ëng GDPTBV i k±m theo vi»c x¥y düng v ph¡t triºn c¡c ành ngh¾a v· GDPTBV r§t c¦n thi¸t ph£i x¥y düng mët h» thèng c¡c ti¶u ch½ º theo dãi v ¡nh gi¡ c¡c ho¤t ëng GDPTBV. Xu§t ph¡t tø quan ni»m n¶u tr¶n v· GDPTBV v c¡c °c t½nh b£n ch§t cõa GDPTBV chóng tæi ph¡c håa mët sè ti¶u ch½ cì b£n º ¡nh gi¡ ch§t l÷ñng mët ch÷ìng tr¼nh hay mët ho¤t ëng GDPTBV. Ð ¥y c¡c ti¶u ch½ cì b£n ÷ñc xem l nhúng c«n cù, cì sð quan trång º theo dãi v ¡nh gi¡ li»u mët ch÷ìng tr¼nh hay mët ho¤t ëng gi¡o döc câ thüc sü ÷ñc coi l ho¤t ëng GDPTBV. D÷îi ¥y l mët sè ti¶u ch½ quan trång: - T½nh êi mîi v hi»n ¤i: ¥y l ti¶u ch½ quan trång h ng ¦u cõa GDPTBV. Vi»c nhªn bi¸t v ¡nh gi¡ nhúng °c t½nh n y cõa GDPTBV düa tr¶n nhúng c«n cù v nhúng c¥u häi ch½nh sau ¥y: + êi mîi v hi»n ¤i hâa möc ti¶u d¤y håc: B¶n c¤nh vi»c truy·n thö ki¸n thùc v k¾ n«ng, vi»c h¼nh th nh ph÷ìng ph¡p håc tªp, h nh vi - th¡i ë v gi¡ trà v«n hâa câ ÷ñc coi trång khæng? 5
+ êi mîi v hi»n ¤i hâa nëi dung d¤y håc: C¡c nëi dung mîi, quan trång cõa PTBV câ ÷ñc t½ch hñp, lçng gh²p v o ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc khæng v ð mùc ë n o? + êi mîi v hi»n ¤i hâa ph÷ìng ph¡p v h¼nh thùc tê chùc d¤y håc: C¡ch ti¸p cªn v c¡c ph÷ìng ph¡p v h¼nh thùc d¤y håc mîi nh÷ d¤y håc l§y håc sinh l m trung t¥m, d¤y håc hñp t¡c, d¤y håc ki¸n t¤o, d¤y håc tr£i nghi¶m, d¤y håc theo dü ¡n, sû döng ICT trong gi¡o döc. . . câ ÷ñc quan t¥m thüc hi»n khæng? - T½nh li¶n töc: GDPTBV l mët qu¡ tr¼nh ph¡t triºn li¶n töc theo nguy¶n l½ sü t½ch lôy v· l÷ñng s³ d¨n ¸n sü ph¡t triºn v· ch§t. V¼ vªy, vi»c tê chùc c¡c ho¤t ëng GDPTBV mët c¡ch ng¨u hùng, nh§t thíi ho°c ùt o¤n khæng nhúng khæng em l¤i nhúng k¸t qu£ nh÷ mong muèn m cán l¢ng ph½ v· thíi gian, cæng sùc v kinh ph½ cõa cì sð gi¡o döc công nh÷ cõa ng÷íi håc. Câ thº x¡c ành t½nh li¶n töc cõa ho¤t ëng GDPTBV tr¶n cì sð nhúng c«n cù v nhúng c¥u häi sau ¥y: + ë li¶n töc: Sü ph¡t triºn cõa ho¤t ëng GDPTBV mang t½nh nh§t thíi ho°c ùt o¤n hay khæng? + Sü ph¥n chia giai o¤n: Sü ph¡t triºn cõa ho¤t ëng GDPTBV câ ÷ñc ph¥n th nh c¡c giai o¤n vîi c¡c mèc thíi gian nh§t ành khæng? + Sü k¸ ti¸p: Giai o¤n sau cõa ho¤t ëng GDPTBV câ ph£i l sü ph¡t triºn mîi v· ch§t cõa giai o¤n tr÷îc hay khæng? - T½nh b·n vúng: T½nh b·n vúng thº hi»n ð ë b·n cõa ho¤t ëng GDPTBV tr÷îc nhúng t¡c ëng ti¶u cüc cõa b¶n ngo i. ë b·n cõa ho¤t ëng GDPTBV thº hi»n tªp trung ð ché li»u n·n mâng cho sü ph¡t triºn GDPTBV câ ÷ñc x¥y düng v gia cè ¸n mùc c¦n thi¸t khæng? V¼ vªy, khi xem x²t t½nh b·n vúng cõa GDPTBV c¦n chó þ ¸n nhúng iºm quan trång sau ¥y: + T¤o cì hëi ph¡t triºn: ho¤t ëng GDPTBV câ t¤o n¶n cì hëi cæng b¬ng cho sü ph¡t triºn cõa c¡c c¡ nh¥n v c¡c cëng çng khæng? + Mùc ë li¶n töc: ho¤t ëng GDPTBV câ di¹n ra li¶n töc trong khæng gian v thíi gian khæng? + Mùc ë li¶n k¸t cõa c¡c y¸u tè c§u th nh: ho¤t ëng GDPTBV câ t¤o n¶n ÷ñc sü thèng nh§t trong a d¤ng cõa c¡c lo¤i h¼nh GDPTBV (GDMT, GDDS, Gi¡o döc ph¡t triºn) hay khæng? 6
- T½nh hi»u qu£: Hi»u qu£ cõa GDPTBV l mët trong nhúng ti¶u ch½ quan trång nh§t º ¡nh gi¡ ch§t l÷ñng cõa mët ho¤t ëng GDPTBV v ph£i ÷ñc ¡nh gi¡ b¬ng ch§t l÷ñng c¡c s£n ph©m m GDPTBV tr¶n cì sð t½nh to¡n ¸n nhúng chi ph½ v· nh¥n lüc v vªt lüc. V¼ vªy, khi xem x²t °c t½nh n y cõa GDPTBV c¦n ph£i chó þ ¸n nhúng iºm quan trång sau ¥y: + S£n ph©m m GDPTBV t¤o ra: S£n ph©m â l sü thay êi t½ch cüc cõa c¡ nh¥n hay cëng ëng v· mët ph÷ìng di»n nh÷ ki¸n thùc, k¾ n«ng, ph÷ìng ph¡p, h nh vi - th¡i ë li¶n quan ¸n PTBV tr¶n têng háa c¡c ph÷ìng di»n â). + Nhúng chi ph½ v· nh¥n lüc, vªt lüc v t i lüc: Nhúng chi ph½ â câ phò hñp ho n c£nh thüc t¸ ð àa ph÷ìng v câ ch§p nhªn ÷ñc khæng? 2.3 X¡c ành rã nhúng con ÷íng, nëi dung cì b£n cõa GDPTBV Cho ¸n nay, tr¶n b¼nh di»n l½ thuy¸t chóng ta ¢ thèng nh§t vîi nhau v· nhúng nëi dung cì b£n cõa kh¡i ni»m GDPTBV theo nhúng ành h÷îng gñi þ cõa UNESCO th¸ giîi v khu vüc º ti¸n h nh triºn khai c¡c ho¤t ëng GDPTBV ð Vi»t Nam. Tuy nhi¶n, khi triºn khai tr¶n thüc t¸ c¡c ho¤t ëng GDPTBV th¼ mët lo¤t c¥u häi ÷ñc °t ra m ch÷a câ c¥u tr£ líi x¡c ¡ng v thuy¸t phöc: N¶n ti¸n h nh GDPTBV nh÷ th¸ n o cho câ hi»u qu£? C¡c c¡ch ti¸p cªn v ph÷ìng ph¡p ti¸n h nh GDPTBV câ g¼ kh¡c so vîi vi»c ti¸n h nh c¡c ho¤t ëng gi¡o döc mæi tr÷íng v gi¡o döc d¥n sè khæng? Câ ph£i cù ti¸n h nh song song c¡c ho¤t ëng GDMT, GDDS v têng cëng l¤i l chóng ta câ ÷ñc mët bùc tranh ho n ch¿nh v· GDPTBV hay khæng? Nhúng nëi dung v chõ · n o l thi¸t thüc nh§t v c¦n ÷ñc ÷u ti¶n t½ch hñp, lçng gh²p v o trong ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc phê thæng v ¤i håc v.v... Ð ¥y, chóng tæi khæng câ i·u ki»n º ti¸p töc i s¥u ph¥n t½ch v gi£i ¡p nhúng c¥u häi n¶u tr¶n m ch¿ tªp trung · cªp ¸n nhúng ành h÷îng câ t½nh nguy¶n tc l c¡c con ÷íng, c¡c c¡ch ti¸p cªn v c¡c chõ · quan trång c¦n ÷ñc quan t¥m chó þ khi ti¸n h nh GDPTBV trong nh tr÷íng phê thæng ð Vi»t Nam. Con ÷íng v ành h÷îng câ t½nh nguy¶n tc º thüc hi»n th nh cæng GDPTBV ð Vi»t Nam l êi mîi v hi»n ¤i hâa s¥u sc, to n di»n, çng bë ð c£ ba m°t cì b£n (thº ch¸, cæng ngh» v nhªn thùc, h nh vi - th¡i ë) ð t§t c£ c¡c chõ thº cõa GDPTBV, °c bi»t l ð c¡c cì quan tê chùc v qu£n l½ gi¡o döc. êi mîi, hi»n ¤i hâa khæng ph£i l möc ½ch tü th¥n m ph£i 7
h÷îng tîi sü ph¡t triºn câ ch§t l÷ñng v b·n vúng cõa con ng÷íi v mæi tr÷íng. Hìn th¸ núa, GDPTBV c¦n ph£i "mð ra cho måi ng÷íi cì hëi ÷ñc h÷ðng mët n·n gi¡o döc câ ch§t l÷ñng, ÷ñc ti¸p thu nhúng tri thùc v c¡c gi¡ trà, c¡ch ùng xû, lèi sèng phò hñp º b£o £m mët t÷ìng lai b·n vúng v sü chuyºn dàch x¢ hëi t½ch cüc" [4], çng thíi x¥y düng c¡c quan h» hñp t¡c li¶n k¸t º ph¡t triºn. ¥y ÷ñc xem l i·u ki»n ti¶n quy¸t º thüc hi»n th nh cæng GDPTBV. Khæng câ sü êi mîi v hi»n ¤i hâa GDPTBV th¼ khæng câ t÷ìng lai. Tuy nhi¶n, sü êi mîi, nhúng cam k¸t m¤nh m³ v sü tham gia câ hi»u qu£ cõa c¡ nh¥n v cëng çng trong c¡c qu¡ tr¼nh ph¡t triºn b·n vúng khæng thº tü nhi¶n câ ÷ñc m ph£i l k¸t qu£ cõa mët qu¡ tr¼nh gi¡o döc [2]. Khi t¼m hiºu nhúng i·u ki»n cì b£n º t«ng c÷íng GDPTBV ð Vi»t Nam chóng tæi cho r¬ng GDPTBV c¦n ÷ñc coi l mët tri¸t l½ gi¡o döc hìn l mët tr o l÷u ch½nh trà c¦n ÷ñc du nhªp v o trong gi¡o döc. Theo quan ni»m n y, GDPTBV vøa l ng÷íi b¤n çng h nh, vøa l cæng cö hi»u nghi»m º êi mîi v hi»n ¤i n·n gi¡o döc hi»n nay v¼ nhúng t÷ t÷ðng, c¡ch ti¸p cªn, chõ ·, nëi dung, ph÷ìng ph¡p cõa GDPTBV câ £nh h÷ðng s¥u rëng v ang x¥m nhªp mët c¡ch m¤nh m³ v o n·n gi¡o döc hi»n ¤i. V½ dö: khi thüc hi»n quan iºm l§y håc sinh l m trung t¥m trong êi mîi gi¡o döc th¼ v· thüc ch§t chóng ta cö thº hâa mët c¡ch sinh ëng nhúng nguy¶n tc cõa sü ph¡t triºn b·n vúng nh÷ k¸t hñp ti¸p cªn top down v ti¸p cªn bottom, t«ng c÷íng sü tham gia v sü hñp t¡c cõa c¡c chõ thº trong qu¡ tr¼nh ÷a ra quy¸t ành v thüc thi quy¸t ành. ¡ng ti¸c l cho ¸n nay GDPTBV ð nhi·u nìi ch÷a ÷ñc nh¼n nhªn nh÷ mët tri¸t l½ gi¡o döc v mët cæng cö quan trång º êi mîi v hi»n ¤i hâa gi¡o döc. Mët trong nhúng mèi quan t¥m h ng ¦u cõa chóng ta hi»n nay l l m sao tr¶n cì sð nghi¶n cùu, t¼m hiºu nhúng v§n · cèt lãi cõa GDPTBV ð khu vüc ch¥u v Th¡i B¼nh D÷ìng m UNESCO khuy¸n nghà v thüc ti¹n sinh ëng cõa gi¡o döc n÷îc ta, chóng ta câ thº x¡c ành v cö thº hâa nhúng v§n · GDPTBV c¦n ÷ñc ÷u ti¶n thüc hi»n. Trong i·u ki»n c¡c nguçn lüc (nh¥n lüc, vªt lüc, t i lüc) cho vi»c triºn khai GDPTBV ð Vi»t Nam câ h¤n th¼ t¼m ra mët sì ç ìn gi£n thº hi»n ÷ñc nhúng v§n ·, chõ ·, chõ iºm quan trång cõa GDPTBV v phõ khp c¡c vòng mi·n l¢nh thê iºn h¼nh ð n÷îc ta l vi»c l m r§t c¦n thi¸t. Theo ành h÷îng â, chóng tæi ¢ · xu§t mët mæ h¼nh ìn gi£n d÷îi ¥y (B£ng 1) nh¬m x¡c ành c¡c nëi dung GDPTBV c¦n ÷ñc ti¸n h nh trong c¡c tr÷íng li¶n k¸t v c¡c trung t¥m håc tªp cëng çng ð Vi»t Nam. 8
B£ng 1: Lüa chån nëi dung º bi¶n so¤n t i li»u iºn cùu phöc vö GDPTBV ð trung t¥m cëng çng v c¡c tr÷íng li¶n k¸t ð Vi»t Nam C¡c vòng mi·n TT Chõ · Chõ iºm V§n · Th nh Næng Mi·n thà thæn nói Ph¡t triºn æ thà An to n giao thæng x Ph¡t b·n vúng Æ nhi¹m khæng kh½ r¡c 1 triºn th£i x b·n Ph¡t triºn næng Xâa âi, gi£m ngh±o x vúng thæn b·n vúng Ph¡t triºn tiºu thõ CN x Ph¡t triºn mi·n B£o v» røng x nói b·n vúng Hé trñ ph¡t triºn vòng x s¥u, vòng xa B£o v» a d¤ng Ph¡t triºn c¡c khu b£o Ph¡t sinh håc tçn v c¡c v÷ín quèc gia x 2 triºn b·n Khai th¡c v sû döng vúng mæi Khai th¡c c¡c hñp l½ t i nguy¶n x tr÷íng tü nguçn t i nguy¶n kho¡ng s£n nhi¶n thi¶n nhi¶n Khai th¡c v sû döng x x hñp l½ t i nguy¶n biºn Ph¡t triºn du làch sinh Ph¡t Ph¡t triºn du th¡i x 3 triºn làch b·n vúng Ph¡t triºn du làch cëng b·n çng x vúng Ph¡t triºn næng s£n kinh t¸ Ph¡t triºn næng nghi»p s¤ch x nghi»p b·n vúng Ph¡t triºn n«ng l÷ñng kh½ sinh håc trong ch«n x nuæi Ph¡t V«n hâa Phong c¡ch sèng x 4 triºn B£o tçn c¡c gi¡ trà v«n x b·n hâa truy·n thèng vúng x¢ àa và ng÷íi phö nú hëi B¼nh ¯ng giîi trong gia ¼nh v x¢ hëi x hi»n ¤i 9
Háa b¼nh v an An ninh håc ÷íng x ninh 2.4 p döng nhúng ti¸p cªn c¦n thi¸t º ki¸n t¤o v ti¸n h nh GDPTBV Sau khi ¢ x¡c ành rã nhúng möc ti¶u v nëi dung cì b£n cõa GDPTBV, vi»c l m s¡ng tä ti¸p cªn v nhúng ph÷ìng ph¡p th½ch hñp º hi»n thüc hâa b¬ng ho¤t ëng nhúng nëi dung cõa GDPTBV ¢ lüa chån l v§n · quan trång câ þ ngh¾a thüc ti¹n lîn lao c¦n ÷ñc quan t¥m. Xu§t ph¡t tø b£n ch§t cõa GDPTBV công nh÷ möc ti¶u m GDPTBV c¦n ph£i ¤t tîi, câ thº v c¦n ph£i chó þ ¸n c¡c ti¸p cªn sau ¥y trong khi ti¸n h nh x¥y düng v thüc hi»n c¡c ch÷ìng tr¼nh GDPTBV: - Ti¸p cªn li¶n mæn: ¥y câ thº xem l mët ti¸p cªn quan trång thº hi»n rã n²t °c t½nh li¶n mæn cõa GDPTBV. Ti¸p cªn n y ÷ñc sû döng t¤o ra mèi li¶n h» thüc sü giúa GDMT, GDDS vîi möc ½ch c£i thi»n mët thüc t¸ l GDMT v GDDS ¢ v ang ti¸p töc ÷ñc thüc hi»n theo ph÷ìng thùc song song trong ph¤m vi mët mæn håc ho°c trong ph¤m vi mët cì sð gi¡o döc. - Ti¸p cªn t½ch hñp v lçng gh²p: ¥y câ thº xem l chi¸n l÷ñc h¸t sùc c¦n thi¸t º ÷a nëi dung GDPTBV v o ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc ch½nh qui v khæng ch½nh qui. Nhúng ti¸p cªn n y khæng xa l¤ vîi chóng ta v¼ ¢ ÷ñc sû döng khi GDMT v GDDS ÷ñc thüc hi»n trong ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc phê thæng v ¤i håc. V§n · °t ra l t½ch hñp c¡i g¼ v t½ch hñp v o nhúng bë mæn n o trong ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc phê thæng. GDPTBV ái häi lçng gh²p, t½ch hñp 5 th nh ph¦n cì b£n cõa nëi dung GDPTBV (ki¸n thùc, k¾ n«ng ph÷ìng ph¡p, v§n · v gi¡ trà) (McKeown, 2001) v o trong ch÷ìng tr¼nh gi¡o döc cõa t§t c£ c¡c bë mæn. i·u â câ ngh¾a l vi»c t½ch hñp v lçng gh²p nëi dung GDPTBV khæng cán l °c quy·n cõa mët sè bë mæn nh÷ tr÷îc ¥y (gi¡o döc cæng d¥n, àa l½, sinh håc. . . ) m câ thº mð rëng ra t§t c£ c¡c bë mæn kh¡c trong nh tr÷íng nh÷ v«n håc, làch sû, to¡n håc, vªt l½, hâa håc, cæng ngh». . . Tuý theo °c tr÷ng nëi dung cõa bë mæn m x¡c ành müc ë t½ch hñp v lçng gh²p th½ch hñp sao cho t¼nh tr¤ng qu¡ t£i khæng di¹n ra khi thüc hi»n GDPTBV trong c¡c mæn håc. - Ti¸p cªn v«n hâa: X²t v· b£n ch§t GDPTBV "ch½nh l qu¡ tr¼nh thóc ©y c¡c gi¡ trà m trong â tæn trång ÷ñc °t ð và tr½ trung t¥m" 10
[4]. Công c¦n ph£i nh§n m¤nh r¬ng nhúng gi¡ trà ùng xû theo quan iºm ph¡t triºn b·n vúng công câ nhúng kh¡c bi»t ¡ng kº trong c¡c mæi tr÷íng v«n hâa kh¡c nhau. V¼ vªy, xu§t hi»n nhu c¦u ph£i t½nh ¸n nhúng y¸u tè v«n hâa khi thüc hi»n chuyºn giao c¡c th nh tüu GDPTBV ð c¡c n÷îc ph¡t triºn ph÷ìng T¥y sang c¡c n÷îc ch¥u , nìi m ¤o Khêng câ mët £nh h÷ðng khæng nhä trong íi sèng v«n hâa x¢ hëi. Mët sè cæng tr¼nh nghi¶n cùu v· d¤y håc hñp t¡c trong bèi c£nh cõa v«n hâa ch¥u vîi c¡c thüc nghi»m cæng phu ð H Nëi, Vi»t Nam l mët minh chùng sinh ëng cho v§n · n y. - Ti¸p cªn qu¡ tr¼nh: T½nh qu¡ tr¼nh cõa GDPTBV c¦n ph£i ÷ñc coi trång mët c¡ch óng mùc trong qu¡ tr¼nh tê chùc v triºn khai c¡c qu¡ tr¼nh GDPTBV. Tr¶n thüc t¸ GDPTBV thº hi»n ra nh÷ mët qu¡ tr¼nh li¶n töc chuyºn êi cõa x¢ hëi li¶n quan ¸n vi»c håc tªp suèt íi cõa måi ng÷íi. V¼ vªy, c¦n ph£i tê chùc c¡c ho¤t ëng GDPTBV sao cho nâ khæng ph£i l nhúng ho¤t ëng gi¡o döc nh§t thíi di¹n ra trong mët thíi iºm hay mët thíi gian ngn ngõi m ph£i l mët qu¡ tr¼nh håc tªp suèt íi nh¬m t¤o ra nhúng cæng d¥n câ hiºu bi¸t, câ n«ng lüc tham gia gi£i quy¸t v§n · mët c¡ch s¡ng t¤o, cam k¸t tham gia mët c¡ch câ tr¡ch nhi»m v o c¡c ho¤t ëng c¡ nh¥n v tªp thº nh¬m £m b£o cho mët t÷ìng lai l nh m¤nh v· mæi tr÷íng v thành v÷ñng v· kinh t¸. Vi»c x¥y düng v ph¡t triºn c¡c chi¸n l÷ñc d i h¤n v nhúng ch÷ìng tr¼nh h nh ëng v· GDPTBV trong c¡c giai o¤n 5 n«m, 10 n«m l nhúng k¸t qu£ cö thº cõa vi»c thüc hi»n ti¸p cªn qu¡ tr¼nh trong tê chùc c¡c ho¤t ëng GDPTBV. - Ti¸p cªn tr£i nghi»m: Ti¸p cªn n y tr¶n thüc t¸ ¢ ÷ñc ¡p döng trong gi¡o döc ð n÷îc ta tuy ch÷a mang t½nh phê bi¸n v ch÷a ÷ñc l m rã v· m°t l½ luªn. Sü c¦n thi¸t ph£i sû döng ti¸p cªn n y trong nghi¶n cùu l½ thuy¸t v triºn khai thüc hi»n GDPTBV l ð ché GDPTBV n¸u ÷ñc thüc hi»n theo ti¸p cªn n y (tùc l tê chùc v t¤o cì hëi º håc sinh tr£i nghi»m cuëc sèng thüc khi trüc ti¸p ti¸p xóc, quan s¡t v xû l½ nhúng v§n · thüc ti¹n cö thº, câ thüc, li¶n quan ¸n sü ph¡t triºn b·n vúng ð àa ph÷ìng) cho ph²p t¡c ëng m¤nh m³ ¸n ëng cì, hùng thó, t¼nh c£m ngh¾a l câ t¡c ëng ¸n l¾nh vüc h nh vi - th¡i ë cõa håc sinh, i·u m GDPTBV ÷ñc thüc hi»n vîi c¡c t¼nh huèng håc tªp mæ phäng thüc t¸ khæng thº câ ÷ñc. C¡c dü ¡n "B n tay n°n bët" (li¶n k¸t v t i trñ bði mët sè tr÷íng ¤i håc Ph¡p) cõa Tr÷íng HSP H Nëi v dü ¡n "Thuy·n du làch sinh th¡i" cõa Qu¾ ëng vªt hoang d¢ th¸ giîi ð H¤ Long, Qu£ng Ninh ÷ñc thi¸t k¸ v tê chùc düa tr¶n ti¸p cªn n y. ¥y câ thº xem l nhúng mæ h¼nh tèt, ho¤t ëng câ hi»u qu£ tr¶n thüc t¸ v· GDPTBV ÷ñc thi¸t k¸ v tê chùc thüc 11
hi»n theo ti¸p cªn tr£i nghi»m. - Ti¸p cªn cæng ngh»: Cæng ngh» thæng tin v truy·n thæng hi»n ¤i (ICT) câ thº ÷ñc xem l mët cæng cö húu hi»u v khæng thº thi¸u ÷ñc trong GDPTBV n¸u nh÷ GDPTBV muèn thüc hi»n möc ti¶u lîn lao l t¤o ra cì hëi cho t§t c£ måi ng÷íi câ cì hëi b¼nh ¯ng tham gia v h÷ðng thö mët n·n gi¡o döc câ ch§t l÷ñng. Vîi ICT vi»c ti¸n h nh GDPTBV câ thº di¹n ra ð måi lóc, måi nìi v ¸n vîi måi ng÷íi còng mët lóc. Hìn núa, vîi ICT GDPTBV câ cì hëi º êi mîi, hi»n ¤i hâa, a d¤ng hâa c¡c ph÷ìng ph¡p v c¡c h¼nh thùc tê chùc d¤y v håc c¡c v§n · GDPTBV. Vîi ICT, °c bi»t l internet chóng ta câ thº ph¡t triºn d¤y håc, gi¡o döc tø xa v t¤o cì hëi º nhúng ng÷íi ð nhúng vòng s¥u, vòng xa cõa §t n÷îc ti¸p cªn vîi nhúng th nh tüu mîi nh§t v· GDPTBV ð c¡c trung t¥m gi¡o döc ð c¡c æ thà lîn cõa §t n÷îc. 3 K¸t luªn Gi¡o döc Vi»t Nam ang ùng tr÷îc nhúng vªn hëi v th¡ch thùc mîi. Thªp k¿ GDPTBV (2005-2014) do Li¶n Hñp Quèc · x÷îng l cì hëi tuy»t víi º Vi»t Nam còng vîi c¡c n÷îc kh¡c tr¶n th¸ giîi t«ng c÷íng nhªn thùc v h nh ëng v· GDPTBV. Hi»n nay, Vi»t Nam ang t½ch cüc triºn khai nhi·u ho¤t ëng câ þ ngh¾a nh¬m t«ng c÷íng GDPTBV ð Vi»t Nam, m sü ra íi Õy ban quèc gia v· GDPTBV v vi»c x¥y düng ch÷ìng tr¼nh h nh ëng quèc gia v· GDPTBV trong khuæn khê Thªp k¿ GDPTBV (2005-2014) cõa Li¶n Hñp Quèc l nhúng minh chùng rã r ng cho i·u â. Th¡ch thùc khæng nhä èi vîi chóng ta hi»n nay l ph£i x¡c ành v thi¸t lªp nhúng i·u ki»n cì b£n º ti¸n h nh GDPTBV ð Vi»t Nam. Ti¸p töc êi mîi nhªn thùc v h nh ëng, x¥y düng v triºn khai nhúng ch÷ìng tr¼nh, k¸ ho¤ch theo nhúng ti¸p cªn hi»n ¤i çng thíi x¥y düng v ph¡t triºn mët m¤ng l÷îi hñp t¡c nghi¶n cùu v triºn khai GDPTBV ÷ñc xem l nhúng i·u ki»n ti¶n quy¸t º thüc hi»n th nh cæng GDPTBV ð Vi»t Nam. TI LIU THAM KHO 12
[1] Bë Gi¡o döc v Nghi¶n cùu to n Li¶n bang ùc, BMBF, 2002. B¡o c¡o cõa Ch½nh phõ li¶n bang v· GDPTBV. Bonn (Ti¸ng ùc). [2] Gerhard de Haan, 2005. Håc t½nh b·n vúng. B i b¡o trong K¿ y¸u hëi th£o Quèc t¸ Gi¡o döc v¼ sü ph¡t triºn b·n vúng trong thíi ¤i to n c¦u hâa. ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi. [3] Gerhard de Haan, 2007. Education for Sustainable Development- New field of learning and action. In UNESCO Today. Journal of de German Commision for UNESCO. [4] V«n pháng UNESCO H Nëi, 2005. Thªp k¿ GDPTBV Li¶n Hñp Quèc 2005-2014. H Nëi. ABSTRACT Essential conditions for implementing successfully an ESD in Vietnam The United Nation Decade of Education for Sustainal Development (ESD) (2005-2014) offers a great opportunity for Vietnam and other countries worldwide to enhance awareness and actions on ESD. At present, a lot of significant activities on ESD have been implementing to promote and to Essential conditions for im- strengthen ESD in Vietnam. The article plementing successfully an ESD in Vietnam deals with the determin- ing and forming of essential conditions for implementing ESD in Vietnam and points out that continuously innovating awareness and actions on ESD, designing action plans on ESD with modern approaches and then realizing them in practice should be taken into consideration as requisites for accom- plishing successfully ESD in Vietnam. 13