Những phương pháp bảo đảm cho việc tính đầy đủ chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước (Tiếp theo kỳ trước)

Mét lµ: X¸c ®Þnh môc tiªu t¨ng tr−ëng Hai lµ: Khi ®øng tr−íc mét môc tiªu<br /> kinh tÕ cho thêi kú míi khi x¸c ®Þnh ®−îc kh¶ t¨ng tr−ëng do yªu cÇu cña c¸c cÊp l·nh<br /> n¨ng tiÕt kiÖm cña nÒn kinh tÕ thêi kú gèc vµ<br /> ®¹o ®Æt ra, m« h×nh cho phÐp chóng ta x¸c<br /> dù b¸o hÖ sè ICOR thêi kú kÕ ho¹ch lµ mét<br /> ®Þnh ®−îc nhu cÇu tÝch luü cÇn cã ®Ó ®¹t<br /> trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®èi víi c¸c<br /> nhµ ho¹ch ®Þnh trong x©y dùng chiÕn l−îc ®−îc môc tiªu ®ã. Lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. kh¶ n¨ng ®¹t môc tiªu ®· ®Ò ra<br /> <br /> <br /> <br /> Nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®¶m b¶o cho viÖc<br /> tÝnh ®Çy ®ñ chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc<br /> (TiÕp theo kú tr−íc)<br /> <br /> <br /> D. C¸c kü thuËt ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn ngµnh ho¹t ®éng vµ sè l−îng lao ®éng. C¸c<br /> doanh nghiÖp ho¹t ®éng lÐn lót ®Ó trèn thuÕ<br /> - Dμn mÉu khiÕm khuyÕt<br /> còng cÇn lo¹i trõ. C¸c nhµ thèng kª lµm ®iÒu<br /> 9. §¨ng ký kinh doanh lµ dµn mÉu quan tra theo ngµnh vµ tæng ®iÒu tra lu«n nhËn ra<br /> träng nhÊt dïng ®Ó tÝnh GDP theo ph−¬ng nh÷ng thiÕu sãt trong ®¨ng ký kinh doanh vµ<br /> ph¸p s¶n xuÊt. Tæng thÓ môc tiªu ®èi víi cã thÓ chØnh lý kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Ó s¸t h¬n<br /> ®¨ng ký kinh doanh th−êng bao gåm tÊt c¶ ®èi víi mét sè doanh nghiÖp.<br /> c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng t¹i mét ®Þa chØ<br /> 11. C¸c ph−¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông<br /> cè ®Þnh, cã ®¨ng ký víi c¬ quan thuÕ vµ cã<br /> ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn gåm:<br /> sè l−îng lao ®éng tèi thiÓu. VÒ mÆt lý t−ëng,<br /> ®¨ng ký kinh doanh nªn ®−îc cËp nhËt ®Òu * Xem xÐt kü chÊt l−îng ®¨ng ký kinh<br /> ®Æn ®Ó bao gåm c¸c doanh nghiÖp míi trong doanh vµ chuyªn gia ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng<br /> nhãm môc tiªu ngay khi doanh nghiÖp b¾t thiÕu sãt cña ®¨ng ký kinh doanh:<br /> ®Çu ho¹t ®éng; lo¹i trõ nh÷ng doanh nghiÖp * So s¸nh ®¨ng ký kinh doanh víi hå s¬<br /> kh«ng cßn ho¹t ®éng; ®¨ng ký kinh doanh hµnh chÝnh cã liªn quan (nh− ®¨ng ký thuÕ,<br /> bao gåm th«ng tin vÒ ngµnh kinh tÕ mµ danh s¸ch c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ c¸c nhµ<br /> doanh nghiÖp ho¹t ®éng vµ sè l−îng lao nhËp khÈu th«ng qua h¶i quan) hay so víi<br /> ®éng; vµ liÖt kª tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt danh s¸ch c¸c thµnh viªn cña Phßng th−¬ng<br /> thuéc tõng doanh nghiÖp. Trong thùc tÕ, m¹i vµ HiÖp héi th−¬ng m¹i.<br /> kh«ng cã ®¨ng ký kinh doanh nµo ®¹t ®−îc * So s¸nh ®¨ng ký kinh doanh víi kÕt<br /> nh÷ng tiªu chuÈn cao nh− vËy. qu¶ cña mÉu theo ®Þa bµn b»ng c¸ch chän<br /> 10. VÊn ®Ò phæ biÕn lµ th−êng bá sãt ®Þa bµn vµ phóc tra ®Ó x¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ<br /> nh÷ng doanh nghiÖp míi mÆc dï chóng ®· kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh<br /> ho¹t ®éng vµi th¸ng, thËm chÝ hµng n¨m, tÕ kh¸c nhau.<br /> nh−ng vÉn bao gåm c¸c doanh nghiÖp * Dïng ph−¬ng ph¸p chi phÝ lao ®éng<br /> kh«ng cßn ho¹t ®éng, th«ng tin l¹c hËu vÒ (labour- input method).<br /> <br /> Trang 26 - Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 4/2004<br />  - Kh«ng tr¶ lêi 15. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông<br /> ®Ó ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn gåm:<br /> 12. Kh«ng tr¶ lêi cã thÓ kh«ng tr¶ lêi<br /> mét sè c©u hái c¸ biÖt, hoÆc lµ kh«ng göi l¹i  MÉu khu vùc. Trong mét mÉu khu vùc,<br /> toµn bé b¶ng hái ®Òu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng sè l−îng c¸c vïng ®Þa lý ®−îc chän ra víi<br /> thiÕu ph¹m vi tÝnh. ViÖc lµm ®Çu tiªn lµ nªn x¸c suÊt th−êng tû lÖ víi quy m« cña tæng<br /> theo s¸t nh÷ng c¬ së kh«ng tr¶ lêi ®Ó x¸c thÓ. Thùc hiÖn ®iÒu tra ®èi víi khu vùc ®−îc<br /> minh xem liÖu ®¬n vÞ cã cßn ®ang ho¹t ®éng chän ®Ó x¸c ®Þnh sè l−îng c¬ së kinh doanh<br /> n÷a hay kh«ng. NÕu tû lÖ kh«ng tr¶ lêi cao theo ngµnh kinh tÕ víi c¸c lo¹i h×nh ho¹t<br /> khi ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng theo s¸t tÊt c¶ c¸c ®éng kh¸c nhau, b¶ng hái cña ®iÒu tra nµy<br /> ®¬n vÞ kh«ng tr¶ lêi, nh−ng nªn kiÓm tra Ýt th−êng chØ h¹n chÕ mét sè c©u hái c¬ b¶n vÒ<br /> nhÊt mét phiÕu cña nh÷ng tr−êng hîp kh«ng doanh thu vµ chi phÝ.<br /> tr¶ lêi. §iÒu chØnh tr−êng hîp kh«ng tr¶ lêi lµ<br />  KÕt hîp ®iÒu tra hé gia ®×nh vµ ®iÒu<br /> tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ®iÒu tra viªn chø<br /> tra doanh nghiÖp. Trong c¸c cuéc ®iÒu tra<br /> kh«ng ph¶i tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé tÝnh to¸n<br /> ng©n s¸ch hé gia ®×nh kÕt hîp ®Ó x¸c ®Þnh<br /> c¸c tµi kho¶n quèc gia, tuy vËy nh÷ng ng−êi<br /> xem hé ®ã cã c¸c ho¹t ®éng kh«ng chÝnh<br /> lµm c«ng t¸c tµi kho¶n qu«c gia nªn kiÓm tra<br /> thøc hay kh«ng. Sau ®ã tiÕn hµnh ®iÒu tra<br /> ®Þnh kú xem kh©u xö lý nh÷ng tr−êng hîp<br /> doanh nghiÖp ®¬n gi¶n víi mÉu hé gia ®×nh<br /> kh«ng tr¶ lêi ra sao ®Ó ®¶m b¶o vÊn ®Ò thiÕu<br /> cã ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thøc.<br /> ph¹m vi tÝnh kh«ng trë thµnh nghiªm träng.<br />  §iÒu tra ng©n s¸ch hé gia ®×nh cã thÓ<br /> 13. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông<br /> dïng ®Ó tÝnh chi tiªu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô<br /> ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn gåm:<br /> kh«ng chÝnh thøc. Trong mét sè cuéc ®iÒu<br /> * Dïng sè liÖu cña ®¬n vÞ tr¶ lêi cã cïng tra, ®èi t−îng ®iÒu tra ®−îc hái ®Ó nhËn ra<br /> quy m« vµ cïng ngµnh kinh tÕ; hä lµ ng−êi s¶n xuÊt hay ng−êi b¸n hµng<br /> (chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc), vµ hä cã<br /> * Dïng sè liÖu n¨m tr−íc cña ®¬n vÞ ®ã;<br /> ®−îc hµng ho¸ hay dÞch vô ®ã tõ ai.<br /> * HiÖu chØnh quyÒn sè mÉu;<br />  Ph−¬ng ph¸p chi phÝ lao ®éng còng<br /> * Sö dông ph−¬ng ph¸p chi phÝ lao phï hîp ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kh«ng<br /> ®éng. chÝnh thøc.<br /> - Nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thøc - Cè ý khai thÊp thu nhËp<br /> 14. Nh÷ng lo¹i ho¹t ®éng kh«ng chÝnh 16. Ph¹m vi tÝnh thiÕu th−êng x¶y ra do<br /> thøc vµ tÇm quan träng cña chóng trong nÒn cè t×nh b¸o c¸o thÊp s¶n l−îng hay b¸o c¸o<br /> kinh tÕ cã sù kh¸c nhau kh¸ lín gi÷a c¸c cao chi phÝ trung gian ®Ó trèn thuÕ thu nhËp,<br /> n−íc. B−íc ®Çu lµ x¸c ®Þnh nh÷ng lo¹i h×nh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hay thuÕ doanh<br /> phæ biÕn nhÊt vÒ ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thu,v.v… Khai thÊp thu nhËp th−êng kÌm<br /> thøc. Sau ®ã cÇn tiÕn hµnh ®iÒu tra chuyªn theo bót to¸n kÐp vµ thanh to¸n nî b»ng tiÒn<br /> ngµnh ®Ó ®¸nh gi¸ sè l−îng ®¬n vÞ vµ thu mÆt vµ kh«ng ghi sæ s¸ch. VÊn ®Ò nµy<br /> nhËp b×nh qu©n mét ®¬n vÞ thuéc khu vùc kh«ng chØ giíi h¹n ë nh÷ng doanh nghiÖp<br /> kh«ng chÝnh thøc. nhá. ThËm chÝ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp quèc<br /> <br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 4/2004 - Trang 27<br /> doanh rÊt lín cßn cè tÝnh khai b¸o thÊp thu nh−îng chø kh«ng ph¶i mua dÞch vô vµ<br /> nhËp cña hä. kh«ng céng vµo GDP.<br /> 17. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông  Cña ¨n c¾p ¨n trém còng ®−îc coi lµ<br /> ®Ó ®¶m b¶o tÝnh toµn diÖn gåm: chuyÓn nh−îng (b»ng hiÖn vËt) vµ kh«ng<br /> * Sö dông th«ng tin qua kiÓm to¸n cña céng vµo GDP. Tuy vËy, nÕu nh− cña ¨n<br /> c¬ quan thuÕ; trém sau ®ã l¹i ®−îc ®em b¸n, khi ®ã ho¹t<br /> ®éng giao dÞch ®· diÔn ra gi÷a ng−êi tù<br /> * So s¸nh doanh thu trong b¸o c¸o nguyÖn b¸n vµ tù nguyÖn mua th× ho¹t ®éng<br /> ®iÒu tra thèng kª víi doanh thu tõ thuÕ gi¸ b¸n lÎ nµy ®−îc coi lµ s¶n xuÊt. Chªnh lÖch<br /> trÞ gia t¨ng (VAT) hay th«ng tin tõ lo¹i thuÕ gi¸ mua vµ gi¸ b¸n hµng ho¸ ¨n trém biÓu<br /> t−¬ng tù; thÞ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng b¸n lÎ vµ<br /> * So s¸nh tû lÖ chi phÝ trung gian so víi trõ ®i chi phÝ trung gian thu ®−îc gi¸ trÞ t¨ng<br /> gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nh÷ng bé phËn nhá kh¸c thªm. Do gi¸ mua cña hµng ho¸ ¨n trém<br /> nhau trong c«ng ty ho¹t ®éng trong cïng b»ng 0, nªn gi¸ trÞ s¶n xuÊt lµ b»ng gi¸ b¸n.<br /> ngµnh kinh tÕ, ch¼ng h¹n nh÷ng nhãm cã  Mét sè ho¹t ®éng trë nªn phi ph¸p<br /> quy m« kh¸c nhau, c¸c doanh nghiÖp thuéc nÕu nh− chóng ho¹t ®éng kh«ng cã giÊy<br /> së h÷u c«ng vµ së h÷u c¸ nh©n, doanh phÐp hîp lÖ. §¬n cö râ nÐt lµ s¶n xuÊt hµng<br /> nghiÖp cã t− c¸ch ph¸p nh©n vµ kh«ng cã t− d¸n m¸c gi¶ vµ phÇn mÒm ®−îc sao chÐp.<br /> c¸ch ph¸p nh©n. Nh÷ng ho¹t ®éng phi ph¸p nµy ®ãng gãp<br /> - Nh÷ng ho¹t ®éng phi ph¸p vµo gi¸ trÞ GDP theo ®óng nghÜa nÕu nh−<br /> chóng ho¹t ®éng cã giÊy phÐp.<br /> 18. Nh− ®· l−u ý ë trªn, lo¹i h×nh duy<br />  Bu«n lËu lµ d¹ng nhËp khÈu hµng ho¸<br /> nhÊt cña ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p thuéc<br /> phi ph¸p. NÕu nh− ng−êi bu«n lËu hµng ho¸<br /> ph¹m trï s¶n xuÊt cña tµi kho¶n quèc gia lµ<br /> ®Ó sö dông riªng, th× gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®ã<br /> c¸c ho¹t ®éng liªn quan tíi giao dÞch gi÷a<br /> ®−îc tÝnh trong phÇn mua s¾m cña c¸c hé<br /> ng−êi tù nguyÖn b¸n vµ tù nguyÖn mua. Mét<br /> d©n c− th−êng tró. NÕu nh− hµng lËu ®em<br /> sè chän lùa d−íi ®©y cã thÓ lµ h÷u Ých ®èi<br /> b¸n cho ng−êi thø 3 hoÆc nÕu ®−a vµo qu¸<br /> víi chóng ta:<br /> tr×nh s¶n xuÊt nh− lµ hµng ho¸ trung gian, th×<br />  B¶o kª lµ ho¹t ®éng phæ biÕn cña ph¶i tÝnh vµo phÇn nhËp khÈu hµng ho¸ vµ<br /> nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi vµ lµ mét vÝ dô vÒ dÞch vô. NÕu nh− tÝnh vµo hµng ho¸ nhËp<br /> ho¹t ®éng phi ph¸p kh«ng thuéc ph¹m trï khÈu th× chóng còng n»m trong hoÆc lµ gi¸<br /> s¶n xuÊt. Nh÷ng ng−êi ®iÒu hµnh b¶o kª trÞ s¶n xuÊt cña th−¬ng nghiÖp b¸n lÎ (ch¼ng<br /> ®ßi hái ph¶i cã mét c«ng viÖc, nh− bu«n h¹n nh− thuèc l¸), hoÆc lµ ®Ó chÕ biÕn tiÕp,<br /> b¸n ë cöa hiÖu hay trong chî, ®Ó nhËn th× n»m trong chi phÝ trung gian (thuèc phiÖn<br /> ®−îc nh÷ng chi tr¶ ®Òu ®Æn tr¸nh tæn h¹i ë d¹ng th«).<br /> ®Õn tµi s¶n cña hä. Bëi v× ng−êi kinh doanh 19. HÇu hÕt c¸c n−íc ®· cè g¾ng −íc<br /> kh«ng s½n lßng chi tr¶ cho “dÞch vô” b¶o kª l−îng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña ho¹t ®éng phi<br /> nªn ho¹t ®éng d¹ng nµy kh«ng cã tÝnh s¶n ph¸p ho¸ ra chóng chiÕm mét tû lÖ qu¸ nhá -<br /> xuÊt. ViÖc chi tr¶ nµy ®−îc xö lý lµ chuyÓn th−êng d−íi 1% cña GDP - vµ hiÖn nay rÊt Ýt<br /> <br /> <br /> Trang 28 - Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 4/2004<br /> n−íc ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p vµo víi mét tû lÖ thu gi÷ ®· tÝnh) hay dùa trªn sè<br /> tµi kho¶n quèc gia. Tuy vËy, còng cã mét sè l−îng ng−êi sö dông vµ tiªu thô b×nh qu©n<br /> tr−êng hîp ngo¹i lÖ. C¸c ho¹t ®éng phi ph¸p trªn mét ng−êi. Th«ng tin vÒ gi¸ kh¸c nhau<br /> sau ®©y cã thÓ rÊt quan träng ë mét sè n−íc trong giai ®o¹n s¶n xuÊt víi giai ®o¹n ph©n<br /> vµ nh− vËy ph¶i tÝnh vµo GDP: s¶n xuÊt vµ phèi ®ù¬c khai th¸c tõ ghi chÐp cña c«ng an<br /> bu«n b¸n ma tuý, ho¹t ®éng m¹i d©m, bu«n hay tõ c¸c tæ chøc t×nh nguyÖn tiÕp xóc víi<br /> b¸n « t« ¨n c¾p, s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng nh÷ng ng−êi sö dông ma tuý.<br /> gi¶, b¨ng video, b¨ng ghi ©m vµ phÇn mÒm<br /> * §èi víi nghÒ m·i d©m, c¸ch tiÕp cËn<br /> m¸y tÝnh sao chÐp lËu.<br /> chuÈn lµ −íc l−îng tæng sè ng−êi lµm nghÒ<br /> 20. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p −íc l−îng gi¸ m·i d©m, ®−îc ph©n theo giíi tÝnh vµ lo¹i<br /> trÞ t¨ng thªm cña ho¹t ®éng phi ph¸p phô h×nh phôc vô, −íc tÝnh sè l−îng kh¸ch hµng<br /> thuéc vµo b¶n chÊt cña chóng vµ nguån theo tõng ng−êi ho¹t ®éng m·i d©m, sau ®ã<br /> th«ng tin cã ®−îc. C¸c ph−¬ng ph¸p d−íi ®−a ra l−îng kh¸ch hµng vµ nh©n víi gi¸<br /> ®©y lµ nh÷ng thÝ dô ®−îc sö dông ë c¸c n−íc trung b×nh cña tõng lo¹i dÞch vô ®Ó cã ®−îc<br /> ch©u ¢u ®Ó ®o l−êng gi¸ trÞ t¨ng thªm ®èi víi gi¸ trÞ s¶n xuÊt. Chi phÝ trung gian - thuª<br /> 2 lo¹i ho¹t ®éng t−¬ng ®èi quan träng: ma nhµ, ®iÖn, giÆt lµ quÇn ¸o,v.v… chóng<br /> tuý vµ m¹i d©m. th−êng chiÕm mét tû lÖ thÊp, cè ®Þnh trong<br /> gi¸ trÞ s¶n xuÊt.<br /> * §èi víi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n ma tuý,<br /> (Cßn n÷a)<br /> ph−¬ng ph¸p th−êng dïng lµ −íc l−îng tiªu<br /> TrÇn M¹nh Hïng<br /> dïng hµng n¨m cña tõng lo¹i mét. ¦íc tÝnh<br /> l−îng tiªu thô dùa vµo th«ng tin vÒ khèi DÞch tõ: “Methods of ensuring that GDP<br /> l−îng mµ c¬ quan chøc n¨ng b¾t gi÷ (nh©n estimates are comprehensive”<br /> <br /> <br /> §iÒu tra s¶n l−îng thuû s¶n ë Philipin<br /> <br /> Romeo S. Recide<br /> Vô TK n«ng nghiÖp - Bé n«ng nghiÖp Philippin<br /> <br /> S¶n l−îng thuû s¶n cña Philippin ®−îc mua thuû s¶n theo tØnh. Danh s¸ch c¸c tr¹m<br /> −íc l−îng trªn c¬ së c¸c cuéc ®iÒu tra chän thu mua thuû s¶n cña 54 tØnh ®−îc thu thËp<br /> mÉu x¸c suÊt, ®iÒu tra chän mÉu phi x¸c trong th¸ng 9 n¨m 2000. Sö dông mÉu ngÉu<br /> suÊt vµ c¸c nguån sè liÖu kh¸c. §iÒu tra s¶n nhiªn ph©n tæ, c¸c tr¹m thu mua thuû s¶n lµ<br /> l−îng thuû s¶n ë Philippin ®−îc thùc hiÖn víi c¸c ®¬n vÞ cña tæ thø nhÊt vµ c¸c thuyÒn<br /> c¸c lo¹i thuyÒn trªn 3 tÊn t¹i c¸c tr¹m thu ®¸nh c¸ lµ c¸c ®¬n vÞ cña tæ thø hai. C¸c<br /> mua thuû s¶n, theo c¸c lo¹i sau. tr¹m thu mua thuû s¶n ®−îc chia thµnh 3<br /> lo¹i trªn c¬ së s¶n l−îng thuû s¶n ®¸nh b¾t:<br /> 1. §iÒu tra chän mÉu x¸c suÊt<br /> Cè ®Þnh: Tr¹m thu mua thuû s¶n lín<br /> ThiÕt kÕ mÉu: Dµn mÉu ®iÒu tra thuû<br /> nhÊt cña tØnh<br /> s¶n hµng ho¸ gåm danh s¸ch c¸c tr¹m thu<br /> <br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 4/2004 - Trang 29<br />